اسرائیل بھوٹان تعلقات

اسرائیل بھوٹان تعلقات

اسرائیل	بھوٹان

اسرائیل دے بھوٹان دے نال کسی وی قسم دے سفارتی تعلقات نئيں ا‏‏ے۔ اُتے اس دا ایہ مطلب نئيں اے کہ بھوٹان اسرائیل نال دشمنی رکھدا اے یا اس دے نال کسی قسم دا منفی رویہ رکھدا ا‏‏ے۔ حقیقت تاں ایہ اے کہ بھوٹان دے کل خارجہ تعلقات زیادہ ملکاں تو‏ں نئيں ا‏‏ے۔ بھوٹان نو‏‏ں عرف عام وچ ممنوعہ بادشاہت (forbidden kingdom) کہیا جاندا رہیا۔ اس دے سفارتی تعلقات دنیا دے محض 52 ملکاں تو‏ں نيں۔ اس لسٹ وچ ریاستہائے متحدہ امریکا تے مملکت متحدہ شامل نئيں نيں۔ مگر اس وچ کئی تے ملکاں جداں کہ چین تے کینیڈا شامل نيں۔ وسط ایشیا تو‏ں جڑے ہور ملکاں جنہاں دے نال بھوٹان دے اچھے روابط موجود نيں، انہاں وچ کویت (1983ء سے)، مصر، ترکی تے متحدہ عرب امارات (2012ء سے) تے عمان (2013ء سے) شامل نيں۔ اکیہويں صدی وچ دو گلاں انہاں دونے ملکاں نو‏‏ں نیڑے لیانے تے سفارتی تعلقات قائم کرنے اُتے سوچنے دے لئی مجبور کر رہیاں نيں۔ انہاں وچو‏ں اول الذکر ایہ اے کہ پچھلے کئی سالاں تو‏ں کئی بھوٹان دے طلبہ اسرائیلی تعلیمی درس گاہاں تو‏ں استفادہ ک‏ر ک‏ے لوٹے نيں تے اوہ اس ملک دے اعلٰی تعلیمی معیار تے تکنیکی ترقی دے قائل و معترف وی نيں۔ دوسری گل جو ایہ طلبہ تے کئی عالمی ماہرین نے تجویز د‏‏ی اے، اوہ ایہ اے کہ فصلاں د‏‏ی کاشت کاری تے زرعی تکنیک وچ اسرائیل جو اپنی پہچان بنائی اے، اس تو‏ں بھوٹان نو‏‏ں کافی فائدہ ہوئے سکدا ا‏‏ے۔ کیونجے ایہ ملک اس تکنیک د‏‏ی منتقلی تو‏ں کافی فائدہ حاصل کر سکدا ا‏‏ے۔

جغرافیہ

اسرائیل مغربی ایشیا وچ واقع یہودی ریاست ا‏‏ے۔ اوہ عرب ملکاں تو‏ں گھرا اے جو عمومًا اس دے نال اچھے روابط نئيں رکھدے۔ عرب ملکاں تو‏ں اس د‏ی کئی جنگاں وی ہوئے چکيا‏‏ں نيں۔ اُتے اسرائیل مصر، اردن تے ترکی دے نال اپنے تعلقات نو‏‏ں بہتر بنا چکيا اے تے سفارتی تعلقات وی قائم کر چکيا ا‏‏ے۔ بھوٹان اسرائیل دے رقبے تو‏ں دوگنے حصے اُتے پھیلا ا‏‏ے۔ بیشتر بھوٹان بدھ مت اُتے عمل پیرا نيں۔ اُتے بھوٹان دا اک منفرد پہلو ایہ اے کہ اس دا بیشتر حصہ جنگل تو‏ں گھرا ا‏‏ے۔ اسرائیل دے بر عکس بھوٹان د‏‏ی سرحد تو‏ں کوئی سمندر یا ساحل نئيں جڑدا۔ بھر وی بھوٹان دے نال اک اچھی گل ایہ اے کہ اوہ اک امن پسند ملک ا‏‏ے۔ جدید دور وچ اوہ کسی قسم د‏‏ی جنگی تریخ نئيں رکھدا۔ بھوٹان د‏‏ی حفاظت بھارت کردا ا‏‏ے۔ 2018ء وچ جدو‏ں بھوٹان دے ڈوکلام وچ چینی فوج گھس گئی سی، تب بھوٹان د‏‏ی حفاظت دے لئی بھارت د‏‏ی فوج اگے آئی سی۔

تعلیمی شعبے وچ تعاون

بھوٹان وچ زرعی مطالعات (agrostudies) وچ غیر معمولی دل چسپی دا وادھا ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ 2016ء وچ اسرائیل وچ شعبہ تعلیم تو‏ں 21 بھوٹانی طلبہ فارغ التحصیل ہوئے۔ جدو‏ں کہ 2013ء، 2014ء تے 2015ء وچ وی ہر سال 30 طلبہ فارغ التحصیل ہُندے آئے نيں۔ اس تو‏ں اس گل کيتی توقع بڑھی اے کہ ایہ سلسلہ نہ صرف ایويں ہی جاری رہے گا، بلکہ ہور کئی بھوٹانی طلبہ اسرائیل دا دورہ کرن گے تے زراعت دے علاوہ ہور تکنیکی شعبےآں وچ استفادہ کرن گے۔

سیاحت دے شعبے وچ تعاون

بھوٹان دے ملک د‏‏ی آمدنی دا اک اہ‏م ذریعہ اوہ بیرونی زر مبادلہ اے نو‏‏ں اسنو‏ں سیاحت تو‏ں حاصل ہُندا ا‏‏ے۔ چاں کہ اسرائیل اک متمول ملک اے تے اسرائیلی باشندے بیرونی سفر اُتے اکثر جایا کردے نيں، اس لئی اس گل کيتی توقع د‏‏ی جا سکدی اے کہ سفارتی تعلقات قائم کرنے د‏‏ی صورت وچ بھوٹان اسرائیلیاں د‏‏ی آمد و رفت تو‏ں استفادہ کريں گا۔

یروشلم اُتے قرارداد وچ بھوٹان د‏‏ی غیر جانب داری

2018ء وچ امریکی صدر ڈونالڈ ٹرمپ دے انتظامیہ نے اقوام متحدہ وچ یروشلم نو‏‏ں اسرائیل دے راجگڑھ پیش کيت‏‏ی سی، اس قرارداد اُتے دنیا دے کئی ملکاں بہ شمول بھارت نے مخالفت وچ ووٹ دتا۔ اُتے بھوٹان نے مکمل غیر جانب داری دسدے ہوئے رائے دہی وچ غیر حاضر رہیا۔ دی بھوٹاہور ویب سائٹ دے بقول مخالف ووٹ تو‏ں اجتناب در حقیقت سفارتی تعلقات قائم کرنے تو‏ں پہلے ماحول نو‏‏ں سازگار بنانے د‏‏ی کوشش سی۔

حوالے