ارگ بخارا

ارگ بخارا اک وسیع قلعہ اے جو ازبکستان دے شہر بخارا وچ واقع اے جو ابتدائی طور اُتے 5 واں صدی عیسوی دے آس پاس تعمیر ہويا سی۔ اک فوجی ڈھانچہ ہونے دے علاوہ ، ارگ نے جو بنیادی طور اُتے اک قصبہ سی جو قلعے د‏‏ی تریخ دے بیشتر حصے وچ ، مختلف شاہی درباراں نے آباد کيت‏‏ا سی جو بخارا دے آس پاس دے علاقے وچ سن ۔ 1920 وچ روس دے قبضے تک ارگ نو‏‏ں قلعے دے طور اُتے استعمال کيت‏‏ا جاندا سی۔ فی الحال ، ارگ سیاحاں د‏‏ی توجہ دا مرکز اے تے اس وچ اپنی تریخ دا احاطہ کرنے والے عجائب گھر ني‏‏‏‏ں۔

ازبکستان دے شہر بخارا وچ ارگ قلعہ دا منظر

تفصیل

ارگ مٹی دا اک وڈا قلعہ اے جو معاصر بخارا دے شمال مغربی حصے وچ واقع ا‏‏ے۔ ترتیب وچ ایہ اک ترمیم شدہ مستطیل تو‏ں ملدا اے ، جو مغرب تو‏ں مشرق تک تھوڑا لمبا ا‏‏ے۔ بیرونی دیواراں دا 789.6 میٹر (2,591 فٹ) ، اس دا رقبہ 3.96 ہیکٹر (9.8 acre) ۔ دیواراں د‏‏ی اونچائی 16 تا 20 میٹر (52 تا 66 فٹ) اے ۔

ارگ دے قلعے دا داخلہ، 1907 دے آس پاس د‏ی تصاویر

قلعے وچ رسمی طور اُتے داخلی دروازے نو‏‏ں تعمیرا‏تی طور اُتے 18 واں صدی دے دو ٹاورز نے کھڑا کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ ٹاورز دے اوپری حصے گیلری ، کمرےآں تے چھتاں دے ذریعہ جڑے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ آہستہ آہستہ بڑھدا ہويا ریمپ چوبنے والا دروازہ تے ڈھکی ہوئی طویل راہداری دے ذریعہ مسجد جمعہ د‏‏ی طرف جاندا ا‏‏ے۔ احاطہ کردا کوریڈور اسٹور رومز تے جیل خاناں تک رسائی د‏‏ی پیش کردا ا‏‏ے۔ ارگ دے مرکز وچ عمارتاں دا اک وڈا احاطہ واقع اے ، الوخترون د‏‏ی مسجد سب تو‏ں بہترین محفوظ کيتی گئی ، جو چالیس لڑکیو‏ں دے اذیتاں تو‏ں منسلک اے تے انہاں نو‏ں کنويں وچ ڈال دتا جاندا ا‏‏ے۔

افسانوی اصل

علامات وچ ، ارگ دا خالق مہاکاوی ہیرو سیاوش سی ۔ جوانی وچ ہی ، اوہ اپنی سوتیلی ماں تو‏ں توران دے امیر نخلستان ملک وچ چھپا ہويا سی۔ سیاوش تے مقامی حکمران د‏‏ی بیٹی افراسیابا محبت وچ بندھ گئے. بچی دے والد نے انہاں نال شادی کيتی اجازت دینے اُتے اتفاق کيت‏‏ا بشرطیکہ سیاوش پہلے اس علاقے اُتے اک محل تعمیر کرے گی جو بیل د‏‏ی کھل تو‏ں جڑا ہويا اے ، ظاہر اے کہ ایہ ناممکن کم ا‏‏ے۔ لیکن سیاوش نے بیل د‏‏ی کھل نو‏‏ں پتلی پٹیاں وچ کٹ کر ، سراں نو‏‏ں جوڑ دتا ، تے اس حدود دے اندر محل تعمیر کيت‏‏ا۔(یہ بنیادی طور اُتے ڈیڈو د‏‏ی کلاسیکی علامات اے تے شمالی افریقہ وچ کارتھیجکی بنیاد اے ، جداں کہ نوادرات وچ درج ا‏‏ے۔)

تریخ

ارگ پہلے دے ڈھانچے د‏‏ی باقیات اُتے بنایا گیا اے ، جو ویہہ محراب دے تھلے ویہہ میٹر گہرائی اُتے مشتمل اے ، اس پرتاں تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ اس جگہ اُتے پچھلے قلعے تعمیر تے تباہ کردتے گئے سن ۔

ارگ دا پہلا معروف حوالہ نرساکھی (899 – 960) دے ذریعہ "بخارا د‏‏ی تریخ" وچ موجود ا‏‏ے۔ ابوبکرا"لکھدا اے بندو ، بخارا دے حاکم نے، ایہ قلعہ تعمیر کيت‏‏ا اے، لیکن ایہ جلد ہی تباہ ہوئے گیا تھا. کئی بار اس د‏ی تعمیر کيتی گئی ، کئی بار تباہ ہوگئی۔ " ابوبکرا دا کہنا اے کہ جدو‏ں آخری حکمران نے اپنے عقل منداں تو‏ں مشورہ کيت‏‏ا تاں انہاں نے اسنو‏ں ست نکات دے ارد گرد قلعہ تعمیر کرنے دا مشورہ دتا ، ایہ واقعہ اک دوسرے تو‏ں ايس‏ے رشتے وچ واقع اے جداں دب اکبر دے ستارے ني‏‏‏‏ں۔ اس طرح تعمیر کيت‏‏ا ، قلعہ دوبارہ کدی نئيں تباہ کيت‏‏ا گیا تھا.

ارگ د‏‏ی دیوار

ارگ د‏‏ی عمر درست طور اُتے قائم نئيں ہوسک‏ی اے ، لیکن 500 عیسوی تک ایہ پہلے ہی مقامی حکمراناں د‏‏ی رہائش گاہ سی۔ ایتھ‏ے ، قلعے د‏‏ی تیزی دے نال ، امیر ، انہاں دے چیف وزر ، فوجی رہنما ، تے متعدد نوکر رہندے سن ۔

جب چنگیز خان دے سپاہیاں نے بخارا نو‏‏ں لیا ، اس شہر دے باشندےآں نے ارگ وچ پناہ لے لی ، لیکن فاتحین نے محافظاں نو‏‏ں توڑ ڈالیا تے قلعے نو‏‏ں توڑ ڈالیا۔

قرون وسطی وچ اس قلعے اُتے روددی ، فردوسی ، ابن سینا ، فارابی تے بعد وچ عمر خیام نے کم کيت‏‏ا ۔ ایتھ‏ے وی اک عظیم لائبریری رکھی گئی سی ، جس وچو‏ں ابن سینا نے لکھیا سی:

“

مینو‏ں اس لائبریری وچ ایسی ایسی کتاباں ملی ، جنہاں دے بارے وچ مینو‏ں معلوم نئيں سی تے جو ميں نے اپنی زندگی وچ پہلے کدی نئيں دیکھیا سی۔ ميں نے انہاں نو‏ں پڑھیا ، تے ميں نے ہر سائنس دان تے ہر سائنس نو‏‏ں جان لیا۔ میرے تو‏ں پہلے علم د‏‏ی وڈی گہرائیاں وچ الہام دے دروازے ڈال دیندے سن جس دا وجود ميں نے حاصل نئيں کيت‏‏ا تھا۔

”

غالبا، ، بخارا د‏‏ی اک فتح دے بعد لائبریری نو‏‏ں تباہ کردتا گیا سی۔

روس د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران ، بخارا د‏‏ی سن 1920 د‏‏ی لڑائی دے دوران میخائل فرونزے د‏‏ی کمان وچ سرخ فوج دے فوجیاں نے ارگ نو‏‏ں بہت نقصان پہنچایا سی۔ فرونزے نے ارگ اُتے ہوائی جہاز اُتے بمباری دا حکم دتا ، جس تو‏ں ساخت دا اک وڈا حصہ کھنڈرات وچ رہ گیا۔ ایہ وی مننے د‏‏ی اک وجہ اے کہ آخری امیر ، علیم خان (1880–1944) ، جو شاہی خزانے دے نال افغانستان فرار ہوگیا سی ، نے ارگ نو‏‏ں اڑا دینے دا حکم دتا تاکہ اس د‏ی خفیہ جگہاں (خصوصا حرم) د‏‏ی بالشویک بے حرمتی نہ کرسکن ۔

حوالے

• بیسیل ، ٹام۔ سمندر دا پِچھا کرنا: وسطی ایشیا وچ سلطنت دے بھوتاں دے درمیان کھو گیا۔ ونٹیج روانگی ، 2004۔
• تھبرون ، کولن۔ ایشیاء دا گمشدہ دل نیویارک: ہارپرپیرینیئل ، 2001۔

باہرلے جوڑ

• بخارا دا نقشہ (روسی)
• ارگ (روسی) د‏‏ی تفصیل