- اس صفحہ اُتے موجود اعداد سال دی نمائندگی کردے نيں جدوں کہ ق م، پہلے مسیح نوں تے ء، سن عیسوی نوں ظاہر کردا اے۔
اس ترتیب زمانی وچ انسان دی پیدائش دے متعلق جو معلومات درج نيں اوہ ماہرین آثارقدیمہ دی انسانی تحقیق تے سوچ دا نتیجہ نيں انہاں دا مذہب توں جو اختلاف محسوس ہُندا اے اوہ اپنی جگہ اساں جاں دا تاں بیبن کے دتا اے۔ اس ابتدا دے نظریہ توں اردو ویکیپیڈیا دے منتظمین دا متفق ہونا لازمی نئيں۔ جے آپ کوئی اعتراض رکھدے ہاں یا نوں تجویز دینا چاہندے ہاں تاں براہ کرم موجودہ سرگرمیاں وچ اظہارخیال کیجیئے۔ (بطور خاص ویکھو 3 لکھ ق م ) آپ اس صفحہ وچ ترمیم یا بہتری دا حق رکھدے نيں۔
- 50 لکھ ق م - آسٹرالو پیتھیکس (انسانی خدوخال توں قریب ترین بن مانس) افریقہ وچ نمودار ہويا
- 20 لکھ ق م - ہومو ہیبلس نے بتھر نوں اوزار دے طور اُتے استعمال کیا
- 15 لکھ ق م - ہومو ایریکٹس دی اگ توں آگہی ہوئی
- 8 تا 5 لکھ ق م - ایریکٹس ہومینیڈز افریقہ توں نکل کے یورپ تے ایشیا تک پہنچیا
- 3 لکھ ق م - افریقہ وچ اج دے انسان توں قریب تراں ڈی این اے رکھنے والا پیدا ہويا (حضرت آدم علیہ السلام دا نزول؟)
- 40 ہزار ق م - جدید انسان نمودار ہويا جس نے ہن تک کرہءارض اُتے ظاہر ہونے والے انسانی نمونےآں نوں یا تاں مٹا دتا یا فیر انماں شادیاں کر کے اپنے اندر ضم کر ليا
- 40 تا 10 ہزار ق م - خانہ بدوش گروہ اس وقت موجود خشکی دے رستےآں آسٹریلیا تے امرکہ وچ داخل ہو گئے، بعد وچ آخری عہد یخبستنی / Glaciation دے اختتام اُتے بلند ہونے والی سمندر دی سطح نے انہاں براعظماں کٹ کر اک دوسرے توں وکھ کر دتا
- 25 ہزار ق م - پہلا مذہب ؛ مونث خدا یا الھہ دی عبادت دنیا وچ پھیلی
- 9 ہزار ق م - فللسطین وچ پہلے پالتو جانور دے طور اُتے بھیڑ نوں اپنایا گیا، بعد وچ بکری تے گائے وغیرہ شامل ہو گئے
- 8500 ق م - فلسطین دا شہر اريحا / Jericho بودوباش دے لئی دنیا دے اولین شہر دے طور اُتے نمودار ہويا
- 6500 ق م - ریڈ انڈیناں دے براعظم امریکا وچ زراعت دی ابتدا ہوئی
- 4000 ق م - صحراءاکبر / Sahara دی وسعت گیری و خشک سالی دے باعث دریائے نیل دی جانب انساناں دی ہجرت ہوئی جو عظیم مصری رہتل دا پیش خیمہ بنی
- 3500 ق م - سمیر (وچکار دجلہ و فرات) تے مصر؛ پہلی تہذیباں جنہاں نے حقیقی معنےآں وچ شہر وچ رہنا شروع کیتا۔ چین وچ پہلی بار چاول دی کاشت ہوئی۔ پہیا ایجاد ہويا
- 3000 ق م - دریائے سندھ اُتے ہڑپہ دی رہتل ابھری۔ سمیر وچ دنیا دا پہلا تحریری نظام
- 2000 ق م - آریا قبیلے دی آمد نے ہڑپہ رہتل نوں ختم کیتا تے ہندو مت دی بنیاد رکھی
- 1800 ق م - ہامورابی / Hammurabi نے بابل دی رہتل نوں مستحکم کیا
- 1700 ق م - شانگ نے پہلی چینی رہتل اُتے حکمرانی کیندی
- 1600 تا 600 ق م - مشرق وسطی وچ قائم دنیا دی تن وڈی طاقتاں ؛ مصر، بابل تے اشور / Assyria وچ مستقل جنگاں
- 1500 ق م - ایشا دے لوکاں نے مائکرونیشیا نوں آباد کیتا۔ عبرانی / Hebrew لوکاں نے قلسطین وچ تجاوز کیا
- 1200 ق م - اولمیکس / Olmecs رہتل دا ظہور
- 1000 ق م - بانتو قوم افریقہ وچ پھیل گئی۔ چواو / Chou قوم دے ہتھوں چین وچ شانگ عہد دا خاتمہ تے دنیا دے پہلے جاگیرداری نظام دی ابتدا ہوئی
- 800 ق م - کش / Kush نے حدودمصر وچ تجاوز کیتا تے اک صدی تک حکمرانی کیندی
- 771 ق م - چین وچ چواو عہد دا خاتمہ
- 729 ق م - بابل فتح ہويا تے اشور عالمی طاقت بنا
- 722 ق م - اشور نے اسرائیل نوں تباہ کیا
- 612 ق م - فارسی تے بابلی قوم دے اتحاد نے اشور نوں تباہ کر کے تقسیم کر ليا
- 604 ق م - لاؤ دزو / Lao Tzu دی عام طور اُتے تسلیم دی جانے والی تریخ پیدائش
- 551 ق م - کنفیوشس / Confucius دی پیدائش
- 538 ق م - فارسی بادشاہ دارئس اول / Darius I دے ہتھوں بابل فتح ہويا
- 530 ق م - بدھ مت دے تحت بدھا نوں وجدان حاصل ہويا
- 507 ق م - اثینا / Athens وچ دنیا دی اولین حمہوریت قائم ہوئی
- 450 ق م - اولمیک رہتل دا خاتمہ
- 347 ق م - افلاطون / Plato دی وفات ہوئی
- 338 ق م - مقدونیا نے تمام یونان فتح کر ليا
- 334 ق م - سکندراعظم نے فارس فتح کیا
- 323 ق م - سکندراعظم وفات تے اس دی سلطنت دی چار جنرلاں وچ تقسیم
- 322 ق م - چندراگپتا نے شمالی ہندوستان فتح کر کے مایوری سلطنت دی بنیاد رکھی
- 264 ق م - کارتاز / Carthage تے روم وچ پہلی جنگ
- 257 ق م - اشوکا دا ترک جنگ و جدل تے قبولیت بدھ مت
- 221 ق م - چین پہلے فرمانروا شیہانگ تی دے زیرتحت متحد ہويا ؛ دیوار چین دی ابتدا ہوئی
- 202 ق م - چین وچ ہان عہد دا قیام
- 146 ق م - رومیاں دے ہتھوں کارتاز دی تباہی
- 73 ق م - اسپارٹا / Sparta والےآں نے رومیاں کیخلاف بغاوت دی رہنمائی کی
- 49 ق م - جولیئس سیزر دی فوجی کارروائی
- 23 ء - خانہ بدوش قبیلے دے ہتھوں چینی دار الحکومت چانگ آن دی تباہی
- 30 ء - حضرت عیسی علیہ السلام نوں اٹھالیا گیا (بمطابق عیسوی کلنڈر)
- 50 ء - افریقی سلطنت آکسم دا عروج
- 105 ء - چین وچ کاغذ دی دریافت ہوئی
- 132 ء - رومیاں کیخلاف یہودیاں دی بغاوت ؛ اکثر نوں صحراماں جلاوطن کر دتا گیا
- 150 ء بدھ مت چین تک پہنچیا
- 184 ء - چین وچ زرد دستار / Yellow Turban والےآں دی بغاوت
- 200 ء - ہندوستان وچ مہا بھارت تحریر ہوئی
- 220 ء - چین وچ ہان عہد زوال پزیر ہويا
- 300 ء - بانتو قوم نے جنوبی افریقہ وچ سکونت احتیار کيتی
- 320 ء - ہندوستان وچ گپتا عہد دا قیام
- 324 ء - کونسٹنٹین / Constantine نے عسایئت نوں سرکاری مذہب دا درجہ دتا
- 325 ء - آکسم نے دریائے نیل دے کنارے کشان دا راجگڑھمیروۓ تاراج کیا
- 410 ء - گوتھاں نے رومیاں نوں ختم کرکے موجودہ اسپین وچ حکومت بنائی
- 425 ء - اینگل، ساکسون تے جوت المانی لوک / Germanic people موجودہ انگلستان وچ داخل ہوئے
- 451 ء - ہون / Hun تاتار قوم نے بادشاہ آٹلے / Attila دی سرداری وچ رومن اٹلی نوں فتح کر ليا
- 455 ء - واندل / Vandals رومیاں نوں ختم کرکے گول تے اسپین اُتے چھاگئے
- 476 ء - اوڈواسیر /Odoacer نے مغربی رومن سلطنت نوں ختم کیتا تے اٹلی وچ پہلی تاتاری حکومت قائم کيتی
- 520 ء - ہندوستان وچ ریاضی دی ترقی
- 600 ء - مایا رہتل دا عروج
- 622 ء - محمد صلى اللہ علیہ وسلم دی مکہ توں مدینہ ہجرت ؛ اسلامی کلینڈر دا آغاز
- 626 ء - چین وچ تانگ عہد
- 632 ء - محمد صلى اللہ علیہ وسلم دا وصال
- 641 ء - مصر تے شمالی افریقہ وچ اسلامی فتوحات
- 645 ء - بدھ مت تبت تک پہنچدا اے
- 650 ء - انڈیز /Andes وچ ہواری /Huari رہتل دا ابھرنا
- 651 ء - اسلام نے ایران فتح کیا
- 661 ء - سنی تے شیعہ وچ خلیج بڑہندی اے
- 692 ء - مسجد اقصی دی تعمیر ؛ پہلی نمایاں اسلامی عمارت
- 700 ء - افریقہ وچ گھانا سلطنت دا ظہور
- 732 ء - مسلم پھیلاؤ فرانس تک پہنچ کے رک گیا
- 750 ء - ٹیوٹیواکان /Teotihuacan رہتل دا خاتمہ
- 778 ء - شارلی مان /Charlemagne نوں اسپین وچ مسلم افواج دے ہتھوں شکست ہوئی
- 800 ء - شارلی مان نے روم دے بادشاہ دا درجہ حاصل کر ليا
- 850 ء - مایا رہتل دا خاتمہ
- 853 ء - چین وچ دنیا دی پہلی کتاب چھپی
- 900 ء - ماؤری لوک تاہیندی /Tahiti توں نیوزیلینڈ پہنچے
- 912 ء - نورس /Norse نے شمالی فرانس فتح کیا
- 963 ء - Toltec قوم دا عروج
- 1054 ء - قسطنطینیہ (استنبول) دے یونانی آرتھوڈوکس چرچ دی روم توں علیحدگی
- 1055 ء - ترکاں دا بغداد وچ داخلہ
- 1076 ء - گھانا دی تباہی
- 1095 ء - پاپ اربن دوم نے پہلی صلیبی جنگ دی ابتدا کی
- 1099 ء - صلیبیاں نے بیت المقدس اُتے قبضہ کر ليا، مسلماناں تے یہودیاں دا قتل عام ہويا۔
- 1200 ء - مالی سلطنت دا عروج
- 1215 ء - چنگیزخان نے پیکنگ تاخت و تاز کیا
- 1260 ء - قبلائی خان چین دا بادشاہ بنا
- 1300 ء - یوروبا /Yoruba دا عروج تے اٹلی وچ عہد تجدید (renaissance) دے ابتدائی آثار
- 1315 ء - یورپ وچ قحط سالی
- 1324 ء - مالی دے شہنشاہ کانکان موسی دا مکہ دا سفر
- 1325 ء - آزٹیک /Aztec نے Tenochtitlan وچ اپنا دار الخلافہ قائم کیا
- 1341 تا 53 ء - طاعون توں یورپ تے ایشیا وچ لکھاں ہلاک
| 