وکیپیڈیا

2020 دے کھیتی قانون اتے کسان تحریک

کسانوں کی پیداوار تجارت اور تجارت (فروغ اور سہولت) ایکٹ ، 2020


دلی بارڈر تے کھیتی قنوناں دے خلاف وچ کساناں دا اکٹھ 2020

بھارت سرکار نے پارلیمنٹ وچ ستمبر 2020 وچ کسانی پیداوار وپار اتے تجارت (فروغ اتے سہولت) قانون-2020 اتے کساناں دی (با اختیاری تے تحفظ) قیمت گارنٹی معاہدہ تے فارم سروسز ایکٹ، 2020 رکھدیاں کیہا کہ ایہناں بلاں دا مکھ مقصد کھیتی نوں لاہیوندا بناؤنا اے۔اس توں بعد لوکسبھا اتے راجسبھا وچ ایہناں نوں پاس کر دتا گیا۔ ایہناں قنوناں دا اثر کساناں دے نال نال چھوٹے وپاریاں تے وی پین دے کھدشے وجوں جو روس مظاہرے ہوئے، اوہناں دا اثر پورے دیس دی سیاست تے پیا۔ سرکار دا دعوہ سی کہ ایہہ کھیتی باڑی دیاں وستواں دی رکاوٹ رہت راجاں اندر اتے راجاں وچکار وپار نوں مُتحرک کرن لئی مقابلہ باز وکلپک وپاری چینلاں راہیں کساناں لئی منافع قیمتاں دی سہولت دینگے۔ [۱]

پہلا قانون کسانی پیداوار وپار اتے تجارت (فروغ اتے سہولت) قانون-2020 مقرر وپاری کھیتر وچ کساناں دے پیداواراں دے الیکٹرانک وپار دی وی آگیا دندا اے۔ ایہہ الیکٹرانک ڈوائیساں اتے انٹرنیٹ راہیں سدھی اتے اؤنلائین خرید اتے ویچ دی سہولت دیویگا۔

ایہہ ایکٹ راجاں دیاں سرکاراں نوں 'وپار والے باہری کھیتر' وچ کساناں دے پیداواراں دا وپار کرن لئی کساناں، وپاریاں اتے الیکٹرانک ٹریڈنگ پلیٹفارماں اُتے کوئی مارکیٹ فیس جاں سیسّ لگاؤن' تے روک لگاؤندا اے۔ [۲]

دوجا قانون کساناں دی (با اختیاری تے تحفظ) قیمت گارنٹی معاہدہ تے فارم سروسز ایکٹ، 2020 اک قومی ڈھانچہ اے جو کسے وی کھیتی اپج دے پیداوار جاں پیداوار توں پہلاں اک کسان اتے خریددار درمیان اقرارنامے راہیں اقرارنامے دی کھیتی (کنٹریکٹ فارمنگ) لئی سمجھوتہ کرن وچ نیم تے کرکے مدد کردا اے۔ [۳][۴]

ایہہ اقرارنامے راہیں نرپکھّ اتے پاردرشی ڈھنگ نال اک-دوجے نال سہمت منافعے والیاں قیمتاں دے ڈھانچے ولوں کھیتی سنوجواناں اتے مستقبل دی کھیتی پیداواراں دی کھیتی سنوجواناں لئی کھیتی-کاروبار فرماں، پروسیسراں، تھوک وکریتاواں، برامدکاراں جاں وڈے پرچون وکریتاواں نال جڑے کساناں دی رکھیا وچ مدد کردا اے۔ [۵]

اس قانون وچ رضا مندی بورڈ، سب-ڈویژنل میجسٹریٹ اتے اپیل اتھارٹی ولوں تنّ-پدھری اختلاف نپٹارے دی انتظام کیتی گئی اے۔

'تیجا قانون جس دا خلاف ہو رہا اے اوہ ضروری شیواں قانون دی سودھ' ضروری وستاں (سودھ) ایکٹ 2020 اے جو بھارت دی پارلیمنٹ دا قانون اے جو کجھ چیزاں جاں پیداواراں دی سپردگی نوں یقینی بناؤن لئی قائم کیتا گیا سی، جس دی سپلائی وچ جیکر جمھانکھوری جاں بلیک مارکیٹنگ کارن رکاوٹ بندی اے تاں لوکاں دے عامَ جیون نوں متاثر کریگی۔ اس وچ کھان پین دیاں چیزاں، دوائیاں، بالن (پیٹرولیئم اتپاد) آدی شامل ہن۔ کھیتی قنوناں نال سرکار نے اس قانون وچ سودھ کرکے ضروری چیزاں دا زیادہ سٹاک کرن دی کھلھ دتی اے۔[۶][۷][۸][۹]

کساناں دیاں منگاں

سودھو

کسان یونیناں دا مننا اے کہ ایہہ قانون کساناں لئی نوٹیپھائیڈ ایگریکلچرل پروڈوس مارکیٹ کمیٹی (اے۔پی۔ایم۔سی۔) منڈیاں دے باہر کھیتی پیداواراں دی وکری اتے مارکیٹنگ نوں کھولھ دینگے۔ ہور، ایہہ قانون انتر-راجر وپار دی آگیا دیویگا اتے کھیتی باڑی پیداواراں دے الیکٹرانک وپار نوں مُتحرک کریگا۔ نویں قانون راج سرکاراں نوں اے۔پی۔ایم۔سی۔ مارکیٹ توں باہر وپار لئی مارکیٹ فیس، سیسّ جاں ٹیکس لگاؤن توں روکدے ہن؛ اس نال کساناں نوں یعقین ہویا کہ قانون "ہولی ہولی منڈی نظام نوں ختم کر دینگے" اتے "کساناں نوں کارپوریٹاں دے رحم اُتے چھڈّ دینگے" اس توں علاوہ، کساناں دا مننا اے کہ ایہہ قانونآڑھتیاں (کمیشن ایجنٹ، جو وتی رن مہیا کروا کے، ویلے سر خرید نوں یقینی بناؤندے ہوئے، اتے اوہناں دی فصل لئی ڈھشاعراں قیمتاں دا وعدہ کرکے وچولیئے وجوں کم کردے ہن) نال اوہناں دے موجودہ تعلقاں نوں ختم کر دینگے۔[۱۰]

اس توں علاوہ، خلاف کر رہے کساناں دا مننا اے کہ اے۔پی۔ایم۔سی۔ منڈیاں نوں ختم کرنا گھٹو گھٹ امدادی ملّ اُتے اوہناں دیاں فصلاں دی خرید نوں ختم کرن لئی مُتحرک کریگا۔ اس لئی اوہ سرکار ولوں گھٹو گھٹ حمایت قیمتاں دی لکھتی گرنٹی دین دی منگ کر رہے ہن۔[۱۱]

 
ایہناں منگاں وچوں اک منگ پرالی ساڑن لئی سزاواں اتے جرمانے ہٹاؤن دے نال نال پنجاب وچ جھونے دی پرالی ساڑن لئی گرفتار کیتے کساناں دی رہائی اے۔
۲۳ نومبر ۲۰۲۴، مطابق کساناں دیاں منگاں وچ شامل ہن:[۱۲][۱۳]
  1. تن کھیتی قنوناں نوں ردّ کرن لئی خاص پارلیمنٹ دا سیشن بلاؤ [۱۴]
  2. گھٹو گھٹ حمایت ملّ (ایم۔ایس۔پی۔) اتے فصلاں دی راج خرید نوں قانونی حق بناؤ۔[۱۵]
  3. بھروسہ دواؤ کہ روائتی خرید نظام جاری رہیگی۔[۱۶]
  4. سوامیناتھن پینل دی رپورٹ لاگوُ کرو اتے گھٹو گھٹ حمایت ملّ نوں پیداوار دی اوسطاً لاگت نالوں گھٹو گھٹ 50% ودھ رکھو۔[۱۷]
  5. کھیتی باڑی ورتوں لئی ڈیزل دیاں قیمتاں وچ 50% کٹوتی کرو۔[۱۸]
  6. اینّ۔سی۔آر۔ اتے اس دے نال لگدے آرڈینینس 2020 وچ ہوا دی کشلتا پربندھن تے کمیشن نوں ردّ کرنا اتے پرالی ساڑن لئی سزا اتے جرمانہ ہٹاؤنا۔[۱۹]
  7. پنجاب وچ جھونے دی پرالی ساڑن دے الزام وچ گرفتار کیتے کساناں دی رہائی اتے پرالی ساڑن لئی سزا اتے جرمانہ ہٹاؤنا۔۔[۱۶]
  8. بجلی آرڈینینس 2020 ختم کرنا۔[۲۰]
  9. مرکز سرکار نوں راج دے موضوعاں وچ دخل نہیں دینا چاہیدا، وکیندریکرن تے عمل۔[۱۸]
  10. کسان لیڈراں دے سارے کیس واپس لینے اتے اوہناں دی رہائی۔[۲۱]

مرکز سرکار دیاں قنوناں دے پکھ وچ دلیلاں

سودھو
  • کساناں نوں اوہناں دیاں فصلاں لئی دتا جاندا گھٹو-گھٹو حمایت ملّ جاری رکھیا جاویگا۔[۲۲] جنساں نوں گھٹو-گھٹو حمایت ملّ (ایمئیسپی) تے خریدن دا پربندھ نہ صرف جاری رہے گا بلکہ آؤندے کجھ سالاں نوں اس وچ لگاتار وادھا وی ہووےگا۔[۲۳]
  • کھیتی جنساں تے گھٹو گھٹ حمایت ملّ پہلاں دی طرحاں جاری رہے گا۔ ایہہ قانون کساناں نوں آزاد کرا دینگے۔ کساناں نوں دیس وچ کتے وی جا کے اپنی جنس ویچن دی آزادی ہوویگی۔ فصلاں دی سرکاری خرید نظام ختم نہیں ہوویگی اتے نجی کمپنیاں ولوں لٹّ کیتے جان متعلق کساناں دے کھدشے وی نرادھار ہن۔ منڈیاں دا کم تے کاروبار پہلاں دی طرحاں جاری رہے گا۔ نویں بلاں تحت کساناں نوں اپنی جنس دا بھاء اپنی مرضی مطابق طے کرن دی پوری کھلھ ہوویگی تے اس نوں تن دن اندر اپنی ویچی جنس دی قیمت مل جاوے گی۔[۲۴]
  • کساناں نوں ٹیکساں توں وی مکتی ملیگی[۲۵]।
  • ایہہ کھیتی سدھار اتہاس وچ نواں موڑ لیاؤن والے سدھار (landmark reforms) ہن۔[۲۶]
  • راج وچ قائم مارکیٹ جاں ڈیمڈ مارکیٹاں دی بھوتک چار-دیواری توں باہر کامیاب، پاردرشی اتے روک-رہت انتر-راجی اتے انتر-راجر وپار نوں اتشاہ ملیگا۔[۲۷]
  • ضروری وستاں (سودھ) ایکٹ-2020’ راہیں ضروری وستاں ایکٹ-1955 وچ سودھ کر کے کھپتکاراں دے مقصداں دی راکھی کردے ہوئے، کھیتی باڑی سیکٹر وچ مقابلے بازی اتے کساناں دی آمدن ودھاؤن دے مقصد نال کنٹرول نظام دے اداریکرن دی لوڑ پوری کیتی جاوے گی۔[۲۷]
  • کھیتی لاگت اتے ملّ کمیشن مطابق کساناں دی آمدنی وچ سدھار واسطے کھیتی باڑی مارکیٹنگ نظام وچ سدھار کرن دا مرکز سرکار دا فیصلہ تریخی اے جو کارپوریٹ ایگری-بجنس سیکٹر اتے کساناں دی لمے ویلے توں چلی آ رہی منگ دے سنمکھّ نویں قانون ولوں کھیتی ریگولیٹری نظام دا اداریکرن کریگا۔[۲۷]
  • ایہناں نال کساناں نوں نویں حق تے نویں موقعے ملے ہن۔ [۲۸]
  • ایہہ تریخی قانون ہن پر کساناں نوں ایہناں دے فائدیاں دی سمجھ نہیں لگ رہی۔[۲۹]

کساناں ولوں مخالفت

سودھو
 
سنگھو بارڈر دلی اتے کھیتی قنوناں دے خلاف وچ کساناں دا خلاف دھرنا

پنجاب دیاں 11 کسان جتھیبندیاں نے کھیتی سدھاراں دی آڑ ہیٹھ لیاندے تن آرڈینینساں دا تکھا خلاف کردیاں اعلان کیتا کہ پارلیمینٹ وچ جس دن اس بارے بلّ لیاندا جاویگا، اس توں اک دن پہلاں سمچا پنجاب جام کر دتا جاویگا۔ جتھیبندیاں نے اعلان کیتا کہ پنجاب دا جہڑا وی پارلیمینٹ میمبر اس بلّ دے حق وچ ووٹ پاویگا اس نوں پنڈاں وچ وڑن نہیں دتا جاویگا۔[۳۰]ایہناں آرڈینینساں دی چرچہ تاں ایہناں دے پاس کیتے جان ویلے توں ہی چلدی آ رہی سی۔ اسے لڑی وچ مرکز دے کھیتی آرڈینینساں دے خلاف بھارتی کسان یونین اتے آڑھتیاں ولوں ہریانہ دے کروکشیتر نیڑے پپلی وچ صوبہ پدھری دھرنا مظاہرہ کیتا[۳۱][۳۲]جس تے پولیس ولوں لاٹھیچارج کیتا گیا۔ اس نال ایہہ مدعا بھکھ گیا اتے کساناں وچ روہ پھیل گیا۔ پنجاب دے کسان اس بارے واضع ہن کہ ایہناں کھیتی بلاں/قنوناں راہیں کارپوریٹ کھیتر نوں کھیتی کھیتر وچ وڈی پدھر تے لیاؤن لئی راہ پدھرا کیتا جا رہا اے۔ سرکاری دھراں ولوں پرچاری جا رہی ‘کسان دی آزادی’ اصل وچ کارپوریٹ سیکٹر ہیٹھ کسان دی غلامی اے۔[۳۳]

 
سنگھو بارڈر دلی کسان تحریک وچ شرکت کردا ہویا ریہڑے والا کسان

پنجاب، ہریانہ اتے کجھ ہور صوبیاں وچ کسان تحریک 25 ستمبر 2020 نوں سکھر تے پہنچیا۔ پنجاب وچ 31 کسان جتھیبندیاں اتے وکھ وکھ سیاسی پارٹیاں نے پنجاب بند وچ حصہ پایا تے بند اینا مکمل ہو نبڑیا کہ کسے وی تھاں توں ایہہ شکایت نہیں آئی کہ بند کرواؤن لئی کسے جتھیبندی نے زور-زبردستی کیتی۔ کساناں توں سوائے مزدور جتھیبندیاں اتے ہور ادارےآں نے وی کساناں دا ساتھ دتا۔ پنجاب دے لکھاری، رنگکرمی اتے ہور کلاکار وی کساناں دے حق وچ نترے۔ ایہناں مظاہریاں دا خاص پکھ عورتاں اتے نوجواناں دا وڈی پدھر تے 25 ستمبر اتے اس توں پہلاں ہوئے مظاہریاں تے اندولناں وچ شامل ہونا سی۔کھیتی قنوناں دے خلاف وچ کساناں اتے کسان یونیناں ولوں ریلاں، رلائنس پمپاں، ٹول بیریئراں اتے شاپنگ مالاں آدی دا گھراؤ کیتا گیا[۳۴][۳۵]। اوہناں کارپوریٹ گو بیک دے نعرے وی لائے۔[۳۶] ہریانہ راج دے سرسا ضلع وچ وی کساناں نے زوردار روس مظاہرہ کیتا پانی وچ اتھرو گیس ، پانی دیاں بچھاڑاں دا پولیس نے استعمال کیتا۔[۳۷][۳۸][۳۹][۴۰]

کسان جتھیبندیاں نے دلی دے لاگھیاں کھالتور تے سنگھو بارڈر اتے ٹیکری بارڈر تے لگاتار کئی دن توں دھرنا دتا جا رہا اے۔ دھرنیاں وچ دنوں دن کساناں اتے ہور لوکاں دی تعداد ودھدی جا رہی اے۔[۴۱] مرکز سرکار تے کسان یونیناں دے 40 نمائندیاں درمیان ہن تک ہوئی پنج گیڑاں دی گل بات کسے تن پتن نہیں لگ سکی۔[۴۲][۴۳]

کسان سنگٹھناں اتے سیاسی پارٹیاں ولوں کھیتی قنوناں دے خلاف وچ ترک

سودھو
  • بھارتی کسان یونین ایکتا اگراہاں دا پکھ اے کہ ایہہ قانون پوری کھیتی منڈی نوں دیسی غیرملکی سامراجی کارپوریٹاں دی مٹھی وچ دین اتے واہی یوگ زمیناں ہتھیا کے وڈے کارپوریٹ کھیتی فارم اسارن دے سند ہن۔ ایہہ کالے قانون چھوٹی درمیانی کسانی دی موت دے ورنٹ ہن۔[۴۴]
  • کل ہند کانگرس دے سابقہ پردھان راہل گاندھی نے کیہا کہ مودی سرکار ولوں بنائے کھیتی قانون دیس دے لوکاں تو معاشی آزادی کھوہ لینگے۔ ایہناں قنوناں نال اکلا کسان ہی متاثر نہیں ہووےگا سگوں ہر پروار متاثر ہووےگا۔ ہر پروار نوں دگنے، تگنے ریٹ تے اناج ملیگا۔[۴۵]نویں کھیتی قانون گھٹو-گھٹو حمایت ملّ اتے ایپھسیائی دی خرید نظام نوں ختم کر دینگے جس نال کسانی دی ریڑھ دی ہڈی ٹٹ جاوے گی۔[۴۶]
  • آزادی انڈیا پارٹی دے کنوینر یوگندر یادو نے ہریانہ سرکار ولوں فصلاں ایمئیسپی تے خریدن دے داعویاں تے کئی سوال کھڑے کیتے کہ ایمئیسپی تے جنس ویچن دے لئی کئی شرطاں لائیاں جا رہیاں ہن، جہڑیاں کساناں نوں پریشان کرن والیاں ہن۔ سرکار نے کدے وی کسان دی ساری پیداوار ایمئیسپی تے نہیں خریدی اے۔[۴۷]
  • دیس دے کجھ صوبیاں دیاں سرکاراں دا نظریہ اے کہ آئین مطابق کھیتی، اوہناں دے حق کھیتر دا موضوع اے اتے اس تے قانون بناؤن دا حق صرف راج سرکاراں نوں اے۔ راج وچ کھیتی پیداوار اتے وپار متعلق قانون بناؤن دا اختیار وی راج سرکاراں نوں اے۔[۲۷]
  • اس دیاں کجھ دھاراواں راہایں کساناں نوں عدالتاں کول جان توں روکیا گیا اے۔ اس لئی ایہہ جنتا دے عدالتاں راہیں نیاں لین دے حق نوں ختم کردا اے۔ جویں کہ کسانی اپج وپار تے ونج (پروتساہن تے معاون) قانون، 2020 دی دھارا 13 تحت لکھیا گیا اے-"اس قانون جاں ایہدے کسے نیم جاں فرماناں تحت نیک نیت نال کیتے جاں کلپے گئے کسے کم بدلے مرکز سرکار جاں راج سرکار جاں مرکز سرکار جاں راج سرکار دے کسے افسر جاں کسے وی ہور انسان خلاف کوئی دعویٰ، مقدمہ جاں کسے قسم دی قانونی چاراجوئی نہیں کیتی جا سکیگی۔’’[۴۸] دھارا 15 ایہہ واضع کر دندی اے کہ تہاڈے کول قانونی چاراجوئی دا کوئی حق نہیں اے۔ اس وچ درج اے: ‘‘کسے وی دیوانی عدالت کول اجیہے کسے وی معاملے دے تعلق وچ کوئی وی دعویٰ جاں عرضی داخل کرن دا کوئی حق کھیتر نہیں ہووےگا جو اس قانون ماتحت جاں اس دے اصولاں تحت سرکاری کسے اتھارٹی دے دھیان وچ لیاندا جا سکدا جاں نبیڑیا جا سکدا اے۔’’[۴۸]
  • بہار وچ سرکاری کھیتی منڈیاں 2006 توں ختم کر دتیاں گئیاں۔ اتھے کساناں دیاں فصلاں حمایت ملّ توں کتے گھٹ ملّ تے وکدیاں رہیاں ہن۔ مرکزی سرکار اس گل دی وی وضاحت نہیں کر سکی کہ جد بہار دے کسان جو مرکزی سرکار دے نظرئیے مطابق آزاد ہن (کیونکہ اتھے سرکاری کھیتی منڈیاں نہیں ہن تے اوہ جویں مرکزی سرکار دی دلیل اے، اپنیاں فصلاں کتے وی ویچ سکدے ہن) تاں اوہناں نوں گھٹو-گھٹو حمایت ملّ توں زیادہ قیمت کیوں نہیں ملدی رہی/مل رہی۔[۴۹]
  • مرکزی سرکار ایہہ کہہ رہی اے کہ ایہہ قانون 2022 تک کساناں دی آمدن دگنی کر دینگے۔ پنج سالاں وچ آمدن دگنی کرن لئی کھیتی توں آمدن ودھن دی در 14 فیصدی سالانہ چاہیدی اے جدونکھ موجودہ در 3 توں 4 فیصدی وچکار اے۔ اس دے نال نال بہت ساریاں جنساں دی قیمت گھٹو-گھٹو حمایت ملّ توں گھٹ ملدی اے جدوں کہ کھیتی وچ ورتیاں جان والیاں وستاں جنہاں وچوں ڈیزل اتے کھاداں مکھ ہن، دی قیمت لگاتار ودھدی جا رہی اے۔اس گل دا کوئی ترک نہیں دتا جا رہا کہ ایہہ کویں ہووےگا۔[۴۹]

اندولنکاریاں اتے سرکار درمیان گل بات

سودھو

30 دسمبر 2020 تک بھارت سرکار اتے اندولنکاری کساناں وچالے ایہہ ستّ میٹنگاں ہوئیاں۔ کسان جتھیبندیاں ولوں تنوں کھیتی باڑی قانون ردّ کرن سمیت گھٹو-گھٹو حمایت ملّ دی گارنٹی دین اتے بجلی بلّ-2020 سمیت پرالی بارے قانون دیاں کسان مخالف دھاراواں ردّ کرن دی منگ کیتی جا رہی اے پر سرکار دے وزیر ایہناں قنوناں نوں کساناں لئی لابھکاری دسّ رہے ہن۔[۵۰]

دیس ویاپی اثر

سودھو

پنجاب اتے ہریانہ دے کساناں نے ایہناں بلاں، جنہاں نوں مرکزی سرکار تریخی اتے کسان-پکھین دسّ رہی سی، خلاف وڈا تحریک کھڑھا کر دتا۔ اس تحریک دا نیتک اثر اینا ڈونگھا سی کہ بھارتی جنتا پارٹی دے سبھ توں پرانے بھائیوال شرومنی اکالی دل نوں وی ایہناں بلاں دا خلاف کرنا پیا اتے ہریانہ وچ بھاجپا دی اقتدار وچ حصیدار جنہیرو جنتا پارٹی وی کساناں دے حق وچ ساہمنے آئی۔ تلنگانا دے وزیر اعلیٰ کے۔ چندرشیکھر راؤ نے وی اپنی پارٹی دے راج سبھا میمبراں نوں ہدایت کیتی سی کہ اوہ بل دے خلاف وچ ووٹاں پاؤن۔ عامَ آدمی پارٹی وی بلاں دا خلاف کر رہی سی۔[۵۱]کانگرس پارٹی دی پردھان سونیا گاندھی نے کانگرس دی اگوائیاں والیاں صوبہ سرکاراں نوں آئین دی دھارا 254 (2) مطابق راجاں اندر قانون بناؤن دا سجھاء دتا۔ [۵۲]اس دا سیاسی اثر دیس دے دوسرے صوبیاں وچ پیا اے جتھوں دے کسان وی ایہہ سوچن لگ پئے ہن کہ شرومنی اکالی دل جے اپنی سبھ توں پرانی بھائیوال پارٹی بھاجپا توں توڑ-وچھوڑا کر رہا اے تاں دال وچ ضرور کجھ کالا اے، مطلب کھیتی منڈیکرن متعلق ایہہ قانون کساناں دے ہتّ وچ نہیں۔[۵۳]کساناں ولوں ریل پٹڑیاں تے لائے گئے دھرنیاں توں بعد مرکز سرکار نے سبھ مال گڈیاں دی آواجائی بند کر دتی۔[۵۴]کانگرس دی اگوائی وچ پنجاب دی صوبائی اسمبلی نے مرکز دے کسان-مخالف قنوناں دے بدل وچ اپنے قانون بنائے۔ اس توں بعد ہور صوبیاں دیاں سرکاراں نے وی اجیہے قانون بنائے ہن۔ صوبیاں دے اجیہے قانون بناؤن کارن جتھے مرکزی سرکار تے نیتک دباؤ ودھیا اے، اتھے مرکزی سرکار دیاں پھیڈرلزم-ورودھیم پہلکدمیاں دی نشاندیہی ہوئی اے۔[۵۵] بہار وچ 29 دسمبر 2020 نوں کسان مہاسبھا دے بینر ہیٹھ ہزاراں دی گنتی وچ کسان پٹنا دے گاندھی میدان وچ اکٹھے ہوئے اتے بعد وچ اوہناں بہار دے راج بھون ول مارچ کیتا۔[۵۶]

پنجاب دی سیاست تے اثر

سودھو

دیکھو پنجاب دی سیاست

شرومنی اکالی دل ولوں مرکز سرکار نوں کساناں دے خدشے دور کیتے بناں بل پارلیمنٹ وچ نہ لیاؤن دی اپیل کیتی گئی تے کیہا گیا کہ متعلق دھراں نال صلاح-مشورے بناں آرڈینینس لیاؤن دا طریقہ صحیح نہیں اے۔[۵۷]شرومنی اکالی دل دے پردھان سکھبیر سنگھ بادل نے لوک سبھا وچ ایہناں آرڈینینساں دے خلاف سٹینڈ لیندیاں کیہا کہ کھیتی آرڈینینساں دا سبھ توں مارو اثر پنجاب تے پویگا۔ سکھبیر بادل نے ایہہ وی واضع کیتا کہ کھیتی آرڈینینس لیاؤن توں پہلاں مرکز نے شرومنی اکالی دل نال کوئی صلاح-مشورہ نہیں کیتا۔ اس طرحاں بھارتی جنتا پارٹی نوں چھڈّ کے پنجاب دیاں باقی سیاسی دھراں اس معاملے بارے اکجٹّ نظر آئیاں۔[۵۸]لگاتار کساناں دا دباء جھلّ رہے شرومنی اکالی دل نوں آخر مرکز وچ اقتدار توں باہر آؤنا پیا۔ بھاویں بھارتی جنتا پارٹی اتے دل وچ ہمیشہ وچاراں دا وکھریواں رہا پر 1996 توں اکالی دل نے اکالی دل-بھاجپا گٹھجوڑ نوں اقتدار دا سوتر مندیاں اس گٹھجوڑ وچ تریڑ نہیں آؤن دتی سی۔[۵۹]بھاویں اکالی دل نوں ایہہ فیصلہ سیاسی مجبوریاں کارن کرنا پیا اے اتے اس وچ سیاسی موقع پرستی وی شامل اے پر اکالی دل دے اس قدم نال اینڈیئے نیتک پکھ توں کمزور ہوئی اے۔[۶۰] کانگرس، عامَ آدمی پارٹی تے کھبے پکھی کسان جتھیبندیاں الزام لگا رہیاں سن کہ اکالی دل نے کسان تحریک نوں اغوا کر لیا اے۔[۶۱]ماہراں دا کہنا اے کہ پنجاب دیاں اقتدار دیاں داعویدار پارٹیاں پنجاب دی ہونی نال جڑے بنیادی سوالاں کرکے لڑائی نہیں لڑ رہیاں بلکہ 2022 دیاں صوبائی اسمبلی چوناں ہی اوہناں دا سبھ توں وڈا سپنا اے۔[۶۲]تحریک دی حصول مرکزی سرکار دے اس یعقین نوں چیلنج دینا اے کہ اوہ کوئی وی فیصلہ کر سکدی اے اتے اس نوں کوئی وی چیلنج نہیں دیویگا۔ سبھ اندولناں وانگ کسان تحریک کجھ ہتھاں وچ اقتدار دے کیندریکرن دے خلاف لامبندی وی اے۔[۶۳]

پنجاب سرکار دا رخ

سودھو

پنجاب صوبائی اسمبلی نے بہمتّ نال مرکز سرکار ولوں جاری کھیتی آرڈینینساں جنہاں دا مقصد کھیتی وستاں دے منڈیکرن دی انتظام وچ نجی کھیتر دی بھائیوالی نوں مُتحرک کرنا اے، نوں ردّ کرن دا متا پاس کیتا کیونکہ ایہہ آرڈینینس نہ صرف پنجاب دے لوکاں، خاص کر کے کسانی تے بے زمینے مزدوراں دے مقصداں دے خلاف ہن سگوں ایہہ آئین وچ شامل سہکاری سنگھواد (پھیڈرلزم) دی بھاونا دے وی خلاف ہن۔[۶۴] پر وزیر اعلیٰ امریندر سنگھ نے کساناں یونیناں ولوں کھیتی قنوناں نوں ردّ کرن لئی صوبائی اسمبلی دا خاص اجلاس سدن لئی دتے الٹیمیٹم نوں خارج کیتا۔ اوہناں کیہا کہ اوہ اوہی قدم چکنگے، جو کساناں دے ہتّ وچ چکے جانا ضروری سمجھدے ہن۔ اوہ پہلاں ہی آکھ چکے ہن کہ بلاں متعلق لوڑیندیاں سودھاں لیاؤن لئی صوبائی اسمبلی دا خاص سدن بلا رہے ہن پر سرکار نوں کاہلی وچ قدم چکن لئی مجبور کرن واسطے الٹیمیٹم دینا کوئی رستہ نہیں اے۔ کسان یونیناں نے اپنے ریل روکو تحریک دوران مال گڈیاں نہ لنگھن دا فیصلہ کیتا تاں صوبہ سرکار نے کیہا کہ کسان یونیناں دے ایہہ فیصلے کساناں دے مقصداں وچ نہیں اے کیونکہ اس نال سپلائی متاثر ہو رہی اے۔[۶۵]

تحریک دیاں سیماواں اتے پسار

سودھو

اس تحریک دی سیما ایہہ اے کہ کسان تحریک، اس دیاں منگاں اتے صوبہ سرکار دیاں کاروائیاں سبھ مرکز سرکار ولوں کئی دہاکے پہلاں طے کیتے گئے نیتیگت ڈھانچے وچوں اگمدیاں ہن اتے اس طرحاں ایہہ جدوجہد مرکزی سرکار ولوں بنائے گئے ترقی ماڈل اتے سکیماں دے وچ-وچ ہی وچردا اے۔ مرکزی سرکار دیاں پالیسیاں نے پنجاب دے کساناں نوں کنک-جھونے دی فصلی-گیڑی وچ بنھ لیا اے اتے اوہناں کول اس ’چوں نکلن دا کوئی چارہ نہیں سگوں اوہ ایہہ منگ کر رہے ہن کہ اس فصلی-گیڑی نوں قایم رکھن لئی اوہناں نوں ایہناں دو جنساں تے گھٹو گھٹ حمایت ملّ دتا جاوے اتے منڈیاں وچ ایہناں جنساں دی پوری پوری خرید کر لئی جاوے۔ صوبہ سرکار اتے کساناں دیاں منگاں وچوں کنک تے جھونے توں بغیر اگائیاں جان والیاں ہور فصلاں جویں مکی، باسمتی آدی دی کھیتی نوں لابھ دین والی کھیتی بناؤن دیاں منگاں غیرحاضر ہن۔[۶۶] کسان تحریک ساہمنے مکھ چیلنج دلتاں دے نال-نال ہور شہری طبقےآں نوں ایہہ یقین دواؤنا اے کہ کساناں دیاں منگاں سارے سماج دے ہتّ وچ ہن۔[۶۷]جمہوری سمیاں وچ جے کسے جدوجہد نے پورے سماج دا جدوجہد بننا اے تاں اوہنوں ایہہ قائم کرنا پویگا کہ اوہدیاں منگاں صرف اپنے طبقہ تک محدود نہیں؛ سگوں اوہناں منگاں دے پورے ہون وچ سمچے سماج نوں ہور جمہوری اتے نیانپورک بناؤن دی رمز پئی ہوئی اے۔ اس لئی اس جدوجہد نوں سماج دے ہور طبقےآں نوں اپنے کلاوے وچ لینا پینا اے۔[۵۵]

اس تحریک دا مرکز پنجاب توں باہر دلی دے بارڈر بنن نال پنجاب توں بناں ہریانہ، اتراکھنڈ، راجستھان، اتر پردیش، مہاراشٹر،بہار وچ تحریک جم لے رہا اے۔ پنجاب اتے ہریانہ دے ہور طبقےآں دے لوکاں دی اس تحریک وچ شمولیت نے اس تحریک نوں لوک-تحریک بنا دتا اے[۶۸]।

ایہہ وی دیکھو

سودھو

مورتاں

سودھو
 
سنگھو بارڈر تے کسان تحریک دوران حصیداری کردے ہوئے رنگ کرمی اتے چھوٹے بچے
 
کسان جدوجہد دوران سڑک تے دھونئی پا کے سویرے اخبار پڑھدے ہوئے دھرناکاری کسان
 
دلی کسان جدوجہد دوران لنگر تیار کردے ہوئے اتے آرام کر رہے کسان
 
دلی بارڈر تے لگے ٹریکٹر- ٹرالیاں دے کئی کلومیٹر لمبے قافلے دا اک مورت


حوالے

سودھو
  1. ↑ Bhandari، Shashwat (17 ستمبر 2020). «What are the 3 new farm Bills: Benefits for farmers, all you need to know». www.indiatvnews.com. تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  2. ↑ «The Farmers' Produce Trade and Commerce (Promotion and Facilitation) Bill, 2020». PRSIndia. 14 ستمبر 2020. تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  3. ↑ «Explained: What are the three new agri sector bills and how will they benefit the farmers | All you need to know». Jagran English. 18 ستمبر 2020. تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  4. ↑ «Agricultural reforms: Here's a look at key measures in the legislation passed in Lok Sabha – Landmark agricultural reforms». The Economic Times.
  5. ↑ «Lok Sabha passes The Farmers' Produce Trade and Commerce (Promotion and Facilitation) Bill, 2020 and The Farmers (Empowerment and Protection) Agreement of Price Assurance and Farm Services Bill, 2020». pib.gov.in.
  6. ↑ «Explained | Amendments to Essential Commodities Act». Moneycontrol. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۱۹.
  7. ↑ «Cabinet amends Essential Commodities Act, approves ordinance to ease barrier-free trade». The Indian Express (به English). ۲۰۲۰-۰۶-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۳۰.
  8. ↑ «The Essential Commodities (Amendment) Ordinance, 2020». PRSIndia (به English). ۲۰۲۰-۰۶-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۳۰.
  9. ↑ https://m.economictimes.com/news/politics-and-nation/lok-sabha-clears-bill-to-amend-essential-commodities-act/articleshow/78131275.cms
  10. ↑ Bhatia، Varinder (1 دسمبر 2020). «Explained: Who are the farmers protesting in Delhi, and why?». The Indian Express (به English). بایگانی‌شده از اصلی در 30 نومبر 2020. دریافت‌شده در 1 دسمبر 2020. تاریخ وارد شده در |access-date=،|date=،|archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  11. ↑ Bhatia، Varinder (1 دسمبر 2020). «Explained: Who are the farmers protesting in Delhi, and why?». The Indian Express (به English). بایگانی‌شده از اصلی در 30 نومبر 2020. دریافت‌شده در 1 دسمبر 2020. تاریخ وارد شده در |access-date=،|date=،|archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  12. ↑ «Agitating farmers hand over letter to Centre, demand special Parliament session to repeal new farm laws». Zee News (به English). 3 دسمبر 2020. بایگانی‌شده از اصلی در 3 دسمبر 2020. دریافت‌شده در 3 دسمبر 2020. تاریخ وارد شده در |access-date=،|date=،|archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  13. ↑ "Bharat Bandh: What are the demands of farmers? – Here's all you need to know". The Free Press Journal. 8 دسمبر 2020. https://www.freepressjournal.in/india/bharat-bandh-what-are-the-demands-of-farmers-heres-all-you-need-to-know. 
    Tripathi, Anjali (7 دسمبر 2020). "6 Demands Of Farmers Which Seem Unreasonable Even to an Unbiased Lay Man". ED Times. https://edtimes.in/6-demands-of-farmers-which-seem-unreasonable-even-to-an-unbiased-lay-man/. 
  14. ↑ Hebbar, Nistula; Jebaraj, Priscilla (2 دسمبر 2020). "Dilli Chalo | Farmers demand special Parliament session to repeal farm laws" (in en-IN). The Hindu. ISSN 0971-751X. https://www.thehindu.com/news/national/dilli-chalo-farmers-demand-special-parliament-session-to-repeal-farm-laws/article33231227.ece. 
  15. ↑ «Farmers' apprehensions about role of mandis, terms of procurement under new laws need to be addressed». The Indian Express (به English). 3 دسمبر 2020. بایگانی‌شده از اصلی در 3 دسمبر 2020. دریافت‌شده در 3 دسمبر 2020. تاریخ وارد شده در |access-date=،|date=،|archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  16. ↑ ۱۶.۰ ۱۶.۱ Sehgal، Manjeet (26 نومبر 2020). «Why Punjab farmers are marching towards New Delhi | Explained». India Today (به English). بایگانی‌شده از اصلی در 29 نومبر 2020. دریافت‌شده در 3 دسمبر 2020. تاریخ وارد شده در |access-date=،|date=،|archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  17. ↑ «Swaminathan Report: National Commission on Farmers». PRSIndia (به English). 7 مارچ 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 3 دسمبر 2020. دریافت‌شده در 3 دسمبر 2020. تاریخ وارد شده در |access-date=،|date=،|archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  18. ↑ ۱۸.۰ ۱۸.۱ «Agitating farmers hand over letter to Centre, demand special Parliament session to repeal new farm laws». Zee News (به English). 3 دسمبر 2020. بایگانی‌شده از اصلی در 3 دسمبر 2020. دریافت‌شده در 3 دسمبر 2020. تاریخ وارد شده در |access-date=،|date=،|archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  19. ↑ Ellis-Petersen، Hannah (30 نومبر 2020). «Indian farmers مارچ on Delhi in protest against agriculture laws». The Guardian (به English). بایگانی‌شده از اصلی در 3 دسمبر 2020. دریافت‌شده در 3 دسمبر 2020. تاریخ وارد شده در |access-date=،|date=،|archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  20. ↑ «Farmers Protest: What exactly are the farmers agitating about? What are they demanding from the government?». Gaonconnection | Your Connection with Rural India (به English). 28 نومبر 2020. بایگانی‌شده از اصلی در 28 نومبر 2020. دریافت‌شده در 3 دسمبر 2020. تاریخ وارد شده در |access-date=،|date=،|archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  21. ↑ «JJP seeks withdrawal of cases against protesting farmers». ANI News (به English). بایگانی‌شده از اصلی در 7 دسمبر 2020. دریافت‌شده در 13 دسمبر 2020. تاریخ وارد شده در |access-date=،|archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  22. ↑ Service، Tribune News. «حمایت ملّ دا کچّ-سچ». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  23. ↑ Service، Tribune News. «مودی سرکار کسان مقصداں خلاف کوئی کم نہیں کریگی: راجناتھ سنگھ». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۶.
  24. ↑ Service، Tribune News. «مخالف دھر دے ہنگامے دوران کھیتی بلّ پاس». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  25. ↑ Service، Tribune News. «ایمئیسپی قایم اے تے مستقبل وچ وی رہیگی: سیتارامن». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۷.
  26. ↑ Service، Tribune News. «گل بات دا سدا». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۸.
  27. ↑ ۲۷.۰ ۲۷.۱ ۲۷.۲ ۲۷.۳ Service، Tribune News. «نویں کھیتی سدھاراں بارے کجھ وچارن والے نقطے». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۸.
  28. ↑ Service، Tribune News. «من کی بات وچ مودی دا دعوہ: نویں کھیتی قنوناں نال کساناں نوں نویں حق تے نویں موقعے ملے». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۲۹.
  29. ↑ Service، Tribune News. «کساناں نوں بھرماؤن لئی سازشاں گھڑیاں جا رہیاں نے: مودی». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۶.
  30. ↑ Service، Tribune News. «کھیتی آرڈینینس: کسان جتھیبندیاں ولوں پنجاب 'بند' دی چتاونی». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  31. ↑ Service، Tribune News. «کھیتی آرڈینینساں خلاف ہریانہ دے کساناں اتے آڑھتیاں ولوں صوبے بھر وچ مظاہرہ». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  32. ↑ Service، Tribune News. «ہریانہ دا کسان تحریک». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  33. ↑ Service، Tribune News. «نویں سیاڑ». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  34. ↑ Servic، Tribune News. «کساناں ولوں پنجاب تے ہریانہ وچ رلائنس پیٹرول پمپاں اگے مظاہرہ». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  35. ↑ Service، Tribune News. «کسانی جدوجہد اگے رلائنس ڈیلراں دے پیر اکھڑے». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۷.
  36. ↑ Service، Tribune News. «کساناں ولوں پونجیپتیاں دیاں وپاری اکائیاں تک روس مارچ». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۵.
  37. ↑ Service، Tribune News. «دسئنت نوں گھیرن گئے کسان پولیس نے گھیرے». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۸.
  38. ↑ Service، Tribune News. «کھیتی قنوناں خلاف دشئنت چوٹالا دے گھر دے نیڑے کساناں دا دھرنا، حراست وچ لئے کسان پولیس نے دیر رات بناں شرط چھڈے». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۸.
  39. ↑ Service، Tribune News. «یوگیندر یادو سنے سینکڑے کسان حراست وچ لئے». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۸.
  40. ↑ Service، Tribune News. «کھیتی قنوناں دا خلاف: سرسا وچ کساناں ولوں تھانے دے اندر تے باہر دھرنا، ہائیویء جام». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۸.
  41. ↑ "کسان مورچے وچ جتھیبندیاں دی آمد جاری" (in en). Tribuneindia News Service. https://www.punjabitribuneonline.com/news/nation/organizations-continue-to-arrive-in-kisan-morcha-38872. 
  42. ↑ Service، Tribune News. «سرکار جلدی کریگی کساناں نال گل بات: کیلاش چودھری». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۴.
  43. ↑ Service، Tribune News. «گل بات توں نہیں بھجے، پر لڑائی جتن لئی درڑھ». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۶.
  44. ↑ Service، Tribune News. «کھیتی قنوناں نوں لاگوُ نہیں ہون دیوانگے: جوگندر سنگھ اگراہاں». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۵.
  45. ↑ Service، Tribune News. «امبانی تے اڈانی دے ہتھاں وچ کھیڈ رہے ہن مودی: راہل». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۵.
  46. ↑ Service، Tribune News. «مودی بنے امبانی-اڈانیی دی کٹھپتلی: راہل». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۵.
  47. ↑ Service، Tribune News. «یوگندر یادو نے ہریانہ سرکار ولوں ایمئیسپی بارے کیتے داعویاں نوں جھوٹھ دا پلند قرار دتا». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۸.
  48. ↑ ۴۸.۰ ۴۸.۱ پی۔ سائیناتھ. «۔.۔تے تسیں سوچدے ہو کہ ایہہ محض کساناں دا مصلیٰ اے !». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۴.
  49. ↑ ۴۹.۰ ۴۹.۱ "غلط پرچار". https://www.punjabitribuneonline.com/news/editorials/false-propaganda-41412. 
  50. ↑ Service، Tribune News. «کھیتی قانون ردّ ہون تے ایمئیسپی ملے». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۳۰.
  51. ↑ Service، Tribune News. «کساناں نال دھروہ». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  52. ↑ Service، Tribune News. «کسان اتے سیاست». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  53. ↑ Service، Tribune News. «کسان تحریک». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۱۳.
  54. ↑ "ٹکراؤ والی پالیسی" (in en). Tribuneindia News Service. https://www.punjabitribuneonline.com/news/editorials/conflicting-policy-31742. 
  55. ↑ ۵۵.۰ ۵۵.۱ سوراجبیر. «اے فلک توں وی بدل…». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۲۲.
  56. ↑ Service، Tribune News. «بہار پجیا کھیتی قنوناں خلاف جدوجہد دا سیک». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۳۰.
  57. ↑ Service، Tribune News. «اکالی دل دا موڑا». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  58. ↑ Service، Tribune News. «کسان مدعیاں تے اکجٹتا». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  59. ↑ Service، Tribune News. «استعفٰی اتے سیاست». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  60. ↑ Service، Tribune News. «پنجابیت دی جت». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  61. ↑ Service، Tribune News. «اکالی دل دا مارچ». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  62. ↑ ہمیر سنگھ. «پنجاب سنکٹ: مشن 22 وچ رجھیاں پارٹیاں». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  63. ↑ Service، Tribune News. «کسان تحریک: ابھار اتے اسار». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۰.
  64. ↑ Service، Tribune News. «کھیتی آرڈینینس اتے مرکز دی خرید پالیسی». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۴.
  65. ↑ Service، Tribune News. «'کسان جتھیبندیاں دباء بنا کے فیصلے لین لئی مجبور نہ کرن'». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۸.
  66. ↑ Service، Tribune News. «کھیتی کھیتر: کجھ اہم نقطے». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۲۴.
  67. ↑ Service، Tribune News. «کسان تحریک: ابھار اتے اسار». Tribuneindia News Service (به Punjabi). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۰.
  68. ↑ "کسان تحریک دے پسار". پنجابی ٹربیون. https://www.punjabitribuneonline.com/news/editorials/expansion-of-the-peasant-movement-40548. 
"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=2020_دے_کھیتی_قانون_اتے_کسان_تحریک&oldid=579627" توں لیا