ہریانہ دی تریخ
ہریانہ دہلی توں متصل بھارت دی ریاست اے۔ ایتھے دی تریخ صدیاں پرانی اے۔ ریاست وچ وادیٔ سندھ دی رہتل دے کئی تھاںواں موجود نيں جو کدی گہوارہ سبھیاچار ہويا کردا سی۔
برطانوی راج وچ ہریانہ [صوبہ پنجاب (برطانوی ہند)]] دا اک حصہ سی۔ 1966ء وچ ہرنایہ مکمل تے وکھ ریاست دا درجہ ملا۔ چنڈی گڑھ نوں پنجاب، بھارت تے ہریانہ دا مشترکہ دارلاحکومت بنایا گیا۔ ۔ ہریانہ 1 نومبر 1966ء دا نواں صوبہ بنا تے اس وقت اوتھے 7 ضلعے سن ؛ ہسار، مہندرگڑھ، کرنال، گروگرام، روہتک، امبالا تے جیند۔ ہریانہ دی تشکیل سردار حکم سنگھ دی ایما اُتے عمل وچ آئی سی۔ ہریانہ دے پہلے وزیر اعلیٰ پنڈت بھگوت دیال شرما (ق نومبر 1966ء تا 23 مارچ 1967ء) سن ۔ ہریانہ دے پہلے گورنر شری دھرم ویرا سن ۔
ویدک دور
سودھو
کچھ قدیم متون دے مطابقکروکشیتر دی سرحداں کم و بیش موجودہ ہریانہ دی طرح سن۔ آرن یک کےمطابق کروکشیتر دا علاقہ سرہند-فتح گڑھ، پنجاب، بھارت دے جنوب وچ تے دہلی تے میوات دے شمال وچ سی۔ ماوی ضلع دے مشرق وچ تے پرین دے مغرب دا علاقہ کروکشیتر کہلاندا سی۔[۱]
اسلام تاں پہلے ہندومت-بدھ مت دا دور
سودھوہن بادشاہ نوں بھگانے دے بعد ]]ہرش]] بادشاہ نے اپنا دار الخلافت تھانیسر نوں بنایا۔ ایہ کروکشیتر توں نیڑے تر سی۔ ایہ 7 واں صدی ق م دا زمانہ اے۔ اس دی وفات دے بعد اس دی نسل پراتیہاراں نے علاقہ اُتے ہرش دے گود لئے دار الخلافہ قنوج توں برساں حکومت کيتی۔ حالانکہ تھانیسر تھانیسر قنوج دی طرح وسط وچ نئيں سی مگر اس دور وچ ایہ سلطنت شمالی ہند دی اہم سلطنت منی جاندی سی۔ 12واں صدی وچ پرتھوی راج چوہان نے تراوری تے ہانسی وچ قلعے بنائے۔
دہلی سلطنت دا دور
سودھوترائن دی دوسری جنگ دے بعد شہاب الدین غوری نے ہیانہ نوں فتح کرلیا۔ اس دی موت دے بعد دہلی سلطنت دی بنیاد پئی جس دے تحت صدیاں تک ہندوستان دے اکثر حصہ اُتے مختلف شاہی خانداناں نے حکومت کيتی۔ دہلی دے میوزیم قدیم سنسکرت دیاں کتاباں (1328ء) وچ ہریانہ دا تذکرہ ملدا اے۔ اسنوں زمین دی جنت کہیا گیا اے۔ ایتھے دی سرزمین بہت زرخیز اے تے بہت امن و آمان دی جگہ سی۔ 1354ء وچ فیروز شاہ تغلق نے ہسار وچ اک قلعہ بنایا تے اک نہر وی کھدوائی۔ اس دی تعمیرات وچ ہند-فارسی متون دے نمونے ملدے نيں۔