ہادی نجم آبادی

شیخ ہادی نجم آبادی تہرانی دا شمار قاجاری دور دے مشہور و اکابر شیعہ مجتہدین وچ ہُندا اے۔ناصر الدین شاہ تے مظفر الدین شاہ دے عہد وچ تسی‏‏ں ایرنی مشروطہ دے حامی علما وچ شمار کیتے جاندے نیں۔ ٓٓمشہور ایرانی مصنفہ،صحافی تے مورخ خاتون افسانہ نجم‌آبادی تسی‏‏ں دی پڑپوندی نیں۔ تسی‏‏ں بوہت آزاد خیال سن تے قدیم خیالات دے مقابلے وچ اپنے جدید خیالات بوہت صفائی تے وڈے جرات دے نال بیان کر دے سن۔تسی‏‏ں نے تقریباً 20 ہزار لوگاں نوں بیدار تے نکتہ سنج بنایا۔تسی‏‏ں دے درس وچ ہر مسلک و مذہب دے لوک شریک ہُندے ۔شیعہ، سنی،بابی،ارمنی تے یہودی سب انہاں دی تعلیمات توں استفادہ کر دے سن۔

پیدائش

تسی‏‏ں دی پیدائش سنہ 1835 عیسوی وچ نجم آباد تہران،ایران وچ ہوئی۔

والدین

تسی‏‏ں دے والد دا ناں حاج ملیا مہدی نجم آبادی جدو‏‏ں کہ تسی‏‏ں دی والدہ دا ناں علویہ خانم سی۔ ٓٓتسی‏‏ں دے والد اک لوہار سی۔

نجف ول سفر

12 سالی دی عمر وچ 1845 عیسوی وچ اپنے والدین دے نال نجف اشرف چلے گئے۔تے دینی و فقہی علوم دے سیکھنے وچ مشغول ہو گئے۔

ازدواجی زندگی تے اولاد

سال 1853 عیسوی وچ تسی‏‏ں تھران واپس آگئے۔تے رشتہ ازدواج وچ منسلک ہو گئے۔فیر تسی‏‏ں دوبارہ اسی سال 1270 ہجری وچ 20 سال دی عمر وچ نجف واپس چلے گئے تاکہ اپنی تعلیم نوں مکمل کر سکیںآپ دی پہلی شادی سکینہ خانم(گلین باجی) توں ہوئی تے ایہ اولاد ہوئیاں:رضا، محمد تقی،خدیجہ، فاطمہ سلطان،مہدی،رقیہ۔ خدیجہ۔جدو‏‏ں کہ دوسری بیوی سکینہ کندوشلو توں ہوئی اولاد ایہ نیں صادقہ،جاوید،بیگم آغا،شہربانو(بی بی خانم)،آغا مرزا محمد۔

تھران واپسی تے ذمہ داری

1280 وچ 30 سال دی عمر وچ تسی‏‏ں فیر تھران چلے آئے،حاجی ملیا مهدي دی وفات دے 9 سال بعد۔تسی‏‏ں نے انہاں دے لئی وقف گھر وچ رہائش اختیار دی،تے امامت دا فریضہ انجام دتا۔

حج دا سفر

تسی‏‏ں 1290 بمطابق 1873 عیسوی وچ حج بیت اللہ دے لئی مکہ معظمہ پہنچے تے اسلام دے عظیم فریضہ یعنی حج نوں اد کیتا۔

زیارت کربلا

تسی‏‏ں نے دو بار کربلا دا سفر طے کیتا،1291 جاں 1292 ہجری (1874 جاں 1875 عیسوی ) نوں پہلا سفر کربلا،خراساں و مشہد گئے تے آخری دفعہ 1294 ہجری ( 1877 عیسوی) وچ۔

سید جمال الدین افغانی دے نال رابطے

تسی‏‏ں سید جمال الدین افغانی دے دوستاں وچوں سن۔جس زمانے وچ جمال الدین افغانی نے ایران وچ اپنی تحریک شروع دی ،تو "انقلاب ایران" دے لئی زمین تیار کرنے والے نجم آبادی سن۔ جس زمانہ وچ جمال الدین افغانی درگاہ عبدالعظیم وچ پناہ گزین سن اس وقت وی رات نوں چھپ چھپ کر شیخ ہادی تہرانی توں ملنے تہران جادے سن۔

کتب و آثار

تسی‏‏ں چونکہ اک مجتہد سن اس لئی تسی‏‏ں نے مختلف موضوعات خصوصا فقہی امور اُتے درجناں کتب لکھی نیں جن وچوں کتاب الطہارہ ،کتاب ارث تے کتاب الزکاۃ وغیرہ فقہی مسائل توں متعلق کتب تالیف کیتیاں۔لیکن تسی‏‏ں دی سب توں زیادہ مشہور کتاب تحریر العقلاء اے۔اس کتاب دی وجہ توں تہانو‏‏ں ایران وچ اصلاحی تحریک دے بانی دے طور اُتے وی دیکھیا جاندا اے۔اس کتاب وچ تسی‏‏ں نے تقریباً ہر موضوع اُتے قرآنی آیات توں استدلال کیتا اے۔نیز تسی‏‏ں نے عقل دے استعمال اُتے زور دتا اے۔

تسی‏‏ں دے شاگرد

تسی‏‏ں دے مشہور شاگرداں دے ناں ایہ نیں: سید محمد طباطبائی ، علی اکبر دهخدا ، علامه محمد قزوینی ، میرزاجهانگیرخان شیرازی ، میرزاحسن رشدیه ، ملک المتکلمین ، و ناظم السلام کرمانی

اخلاق

شیخ اگرچہ اک مجتھد سن لیکن سادگی تے نجابت دے لحاظ توں پوری سوسائٹی دے لئی قابل اعتماد سن۔تسی‏‏ں کسے توں دینار وغیرہ قبول نئی‏‏ں کر دے سن۔تے تسی‏‏ں دی ایہ عادت سی کہ تسی‏‏ں اپنے گھر دے اک کنارے اُتے تے ہر قسم دے لوگاں قنون،سلطنت،دانشوراں،شاعراں تے شاہزاداں،شیعہ و سنی بلکہ بابی یہودی تے علی اللہی والے وی تسی‏‏ں دے کول بیٹھتے تے گوناگاں مسائل اُتے آزادنہ گفتگو کر دے سن۔ اگرچہ تسی‏‏ں مجتھد سن لیکن باطن وچ اک آزاد طبعیت تے روشن فکر شخصیت سن،تے اسی طرح لوگاں نوں(غلط عقائد و نظریات دے حوالے توں) شک وچ ڈالتے تے موہوم عقائد نوں نابود کر دے سن۔تے اس طرح معاشرے دی اک وڈی تعداد نوں بیدار کیتا۔ حاجی میرزا احمد کرمانی،سید حسن صاحب الزمان جداں لوک تسی‏‏ں دے مرید سن،تے نائب السلطنہ تے امین السلطان وی تسی‏‏ں دی ملاقات دے لئی آندے۔

کم کاج

اگرچہ تسی‏‏ں اک عالم سن،مجتھد سن لیکن اس دے باوجود تسی‏‏ں اپنے جسم توں کم کرنے تے محنت کر دے کمانے توں دریغ نئی‏‏ں کر دے سن،تسی‏‏ں نے اپنے بیٹاں نوں ایہ نصیحت دی سی کہ ایہ سمجھ کر کہ اسی‏‏ں اک مذہبی خاندان توں نیں کم کاج تے رزق حلال کمانے توں دریغ نہ دی جائے،تے دوسراں نوں اپنی خدمت اُتے نہ لگائی جائے۔تسی‏‏ں دے بیٹے دی ادویات دی دکان سی تے گھر وچ جدو‏‏ں چائے چینی دی ضرورت ہُندی سی تو تسی‏‏ں خود جاندے تے سامان اپنے بیٹے نوں اٹھانے نہ دیندے سن۔

زبان اُتے ورد

تسی‏‏ں دا ورد "جاں اللہ" ہُندا سی ۔

علما دی حسد

تسی‏‏ں دا ایہ معمول سی کہ صبح اپنے گھر دے کندھ نوں سرھانہ بنا کر زمین اُتے بیٹھ جاندے تے جو لوک طالب حق و حقیقت ہُندے سن انہاں دے گرد جمع ہُندے سن۔تے انہاں دی گفتگو و مباحث توں استفادہ کر دے سن۔تسی‏‏ں دی ایہ آزاد طبع تے لوگاں مین مقبولیت دنیا پرست تے دولت طلب علما اُتے گراں گزردا سی۔چنانچہ انہاں نے تہانو‏‏ں بابی مذہب دی تبلیغ کرنے والا تے بے دین قرار دتا،تے لوگاں نوں منع کیتا کہ انہاں توں دور رہین ۔باوجود مخالفت دے لوگاں نوں انہاں دی عدالت وحق اُتے شک نئی‏‏ں سی،چناچہ جدو‏‏ں وی شرعی مسئلہ ہُندا سی تسی‏‏ں توں ای فیصلہ کرواندے تے تسی‏‏ں توں ای رجوع کر دے سن۔

اختلاف تے اقدامات

شیخ ہادی نجم آبادی چونکہ عوام وچ بوہت زیادہ مقبول سن،تے ہور علما و مجتہدین توں الگ سوچدے سن اس لئی علما دی اک تعداد انہاں دے خلاف ہو گئے۔حتی تسی‏‏ں دے خلاف کفر دے فتوے وی جاری کیتے گئے لیکن تسی‏‏ں نے مخالفت دی پروا نہ دی۔ سید محمد طباطبائی جو تسی‏‏ں دے شاگرد رہے،انہاں دے والد آیت اللہ سید سید محمد صادق نے ہادی نجم آبادی نوں منحرف کہیا ،بلکہ انہاں نوں کافر کہ کر انہاں اُتے پابندی لگیا دی لیکن اس توں تسی‏‏ں دی حمایت تے تعریف کرنے والیاں دی تعداد وچ ہور اضافہ ہو گیا۔تسی‏‏ں دے علاوہ جمال الدین افغانی،مرزا آقا خان کرمانی تے شیخ احمد روحی دا شمار وی پان اسلام ازم جاں وحدت عالم اسلام دے زبردست داعیاں وچ ہُندا اے۔

وفات

تسی‏‏ں دی وفات سن 1902 عیسوی وچ ہوئی۔مقبرہ شیخ ہادی، شیخ ہادی اسٹریٹ تہران وچ دفن نیں۔

مقبرہ شیخ ہادی نجم آبادی

تسی‏‏ں دا کتب خانہ "كتاب خانہ شيخ ہادی نجم آبادی "جو تہران وچ اے مختلف مخطوطات تے نایاب کتب اُتے مشتمل اے۔

ہور پڑھیے

• جمال الدین افغانی
• محمد حسن شریعت سنگلچی