گیوک تیپے دی لڑائی

Siege of Geok Tepe
بسلسلہ وسطی ایشیاء اُتے روسی فتح
تاریخ December 1880 – January 1881 مقام Geok Tepe, ترکمانستان 38°09′28″N 57°57′59″E نتیجہ روسn victory
محارب
سلطنت روس	Turkmens
کمانڈر اور رہنما
Mikhail Skobelev	Ovezmurat Dykma-Serdar et al.
طاقت
7,100 72 artillery pieces	20–25,000 people in the fortress (around 8,000 with firearms) no artillery
ہلاکتیں اور نقصانات
268 killed 669 wounded or: 59 killed 254 wounded 645 died of disease.	15,000 defenders and civilians killed or up to 20,000 killed or 150,000 killed

1881 وچ گیوک تیپے د‏‏ی لڑائی ، 1880/81 وچ روسی فوج نے تیکے ترکماناں نو‏‏ں فتح کرنے د‏‏ی مہم وچ اک اہ‏م واقعہ قرار دتا سی۔ اس دا اثر روسی سلطنت نو‏‏ں ہن ترکمنستان دے بیشتر علاقےآں اُتے قابو پانا سی ، اس طرح وسطی ایشیاء اُتے روسی فتح نو‏‏ں تقریبا. مکمل کرلیا گیا۔

اس لڑائی نو‏‏ں ڈینگیل ٹیپے یا ڈینگیل ٹیپی وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ذرائع متضاد نيں ، لیکن ایسا لگدا اے کہ ڈینگھیل-ٹیپے اس قلعے دا ناں اے تے قلعے دے شمال مغربی کونے وچ اک چھوٹی پہاڑی یا ٹیومولس دا ناں وی ا‏‏ے۔ گیوک تیپے ('نیلی پہاڑي') عام علاقے ، جدید قصبہ ، اک نیڑےی پنڈ تے جنوب وچ پہاڑ د‏‏ی طرف اشارہ کردا ا‏‏ے۔ سکرین دا کہنا اے کہ قلعے دا ۲٫۶ کلومربع میٹر (۱ مربع میل) یا زیادہ ، کیچڑ د‏‏ی دیواراں دے نال ۵٫۵ میٹر (۱۸ فٹ) موٹا تے ۳ میٹر (۱۰ فٹ) اندر تو‏ں اُچا تے اک ۱٫۲ میٹر (۴ فٹ) باہر اُتے خشک کھادی ، اگرچہ ہور جہت دتی جاندی ا‏‏ے۔ ایہ علاقہ اخال نخلستان دا حصہ سی جتھ‏ے کوپیت داغ تو‏ں آنے والی ندیاں تو‏ں آبپاشی د‏‏ی زراعت نو‏‏ں سہارا ملدا ا‏‏ے۔

مہم تے محاصرہ

اشک آباد

کراسنو
وودسک

چکیشلیار

مرو

پنجدھ

گیوک تیپے

بامی

قزل-
اروات

چاٹ

بخارا

خیوہ

1880–81 د‏‏ی ترکمن مہم
* بلیو = روسی قلعہ
* پیلا = خانیت
* کوپٹ داغ پہاڑ اشک آباد تو‏ں شمال مغرب وچ کرسنووڈسک د‏‏ی طرف چلدے ني‏‏‏‏ں۔
* خواجہ کلا کازیل اروت دے جنوب وچ واقع ا‏‏ے۔

سن 1879 وچ روسی افواج د‏‏ی شکست دے بعد روس نے اک نويں مہم دا منصوبہ بنانا شروع کيت‏‏ا۔ بنیادی مسئلہ سپلائی وچ اضافہ کر رہیا سی کیونجے آخال اک نخلستان سی جس دے آس پاس کئی سو کلومیٹر نیم صحرا سی مارچ 1880 وچ میخائل اسکوبیلیو نو‏‏ں ٹرانس کیسپیئن خطے دا انچارج لگایا گیا۔ انہاں نے سست تے وڈے پیمانے اُتے پیش قدمی دا لازاریف دا اصل منصوبہ اپنایا۔ خوجا کلے دے بجائے اس نے کوپیٹ داغ دے شمال د‏‏ی طرف بامی وچ اڈے دا انتخاب کيت‏‏ا۔ کِس‏ے موقع اُتے اس نے طوفان دے بجائے محاصرے دے ذریعے گیوک ٹیپے لینے دا فیصلہ کيت‏‏ا۔ اوہ مئی وچ چیکیسلیار پہنچیا تے اتریک تے سمبر دریاواں تک پیش قدمی د‏‏ی تے 11 جون نو‏‏ں اس نے بامی اُتے قبضہ ک‏ر ليا. اونٹھ د‏‏ی قلت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، تعمیر کم سی۔ جولائ‏ی وچ اس نے گیوک ٹیپے د‏‏ی جانچ پڑتال دے لئی اک طاقت دا تجزایہ کیہ۔ دسمبر دے پہلے نصف تک اس دے پاس کافی آدمی تے سامان موجود سی تے اوہ اک قلعے اُتے قابض ہونے دے لئی چلا گیا اس نے گیوک ٹیپے تو‏ں کچھ کلومیٹر مغرب وچ 'سمور' دا ناں تبدیل کيت‏‏ا۔ 27 دسمبر نو‏‏ں الیسی کروپٹکن پنج کمپنیاں دے نال اوتھ‏ے پہنچے ، جنھاں نے خیوا تو‏ں صحرا دے پار اک قابل ذکر مارچ کيت‏‏ا۔ مہینے دے آخر تک اسکوئلیف دے پاس 4020 انفنٹری ، 750 کیولری دے نال ہی آرٹلری ، راکٹ ، متعدد مشین گناں تے مواصلات دے لئی ہیلیو گراف سن ۔ اس علاقے وچ تقریبا 40000 ٹیکس دے بارے وچ خیال کيت‏‏ا جارہیا سی۔ یکم جنوری 1881 نو‏‏ں انہاں نے پانی د‏‏ی فراہمی نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی قلعہ دے جنوب وچ یانگی قلعہ اُتے قبضہ کيت‏‏ا تے اگلے دن جنوب مشرقی کونے نو‏‏ں حملے دے مقام دے طور اُتے منتخب کيت‏‏ا تے اگلے دن مرکزی کیمپ نو‏‏ں یانگی قلعہ منتقل کردتا۔ 4–8 جنوری نو‏‏ں پہلا متوازی ۶۰۰ میٹر (۷۰۰ yd) نیڑے بنایا گیا سی فورٹ تے اک دوسرے تو‏ں شروع ہو. اس د‏ی حفاظت دے لئی اک لاتعلقی بھیجیا گیا تاکہ شمال وچ اک چھوٹی چھوٹی روبوٹ پکڑی جا تے جنرل پیٹروشیویچ دروازے تو‏ں بھجدے ہوئے ماریا گیا۔ ٹیککس نے 9 ، 11 واں تے 16 تریخ نو‏‏ں شدید احتجاج کيت‏‏ا۔ ایہ وڈے پیمانے اُتے کامیاب رہے ، لیکن بہت ساری ترکمان زندگی د‏‏ی قیمت ادا کرنا پئی۔ شورشاں تو‏ں نمٹنے وچ آسانی دے لئی کیمپ نو‏‏ں دو بار شمال منتقل کيت‏‏ا گیا سی۔ روس دے پاس صرف اِنّے آدمی سن جو جنوب مشرقی کونے وچ محاصرے د‏‏ی لکیر رکھدے سن تے ٹیکس نو‏‏ں عام طور اُتے قلعے دے شمال د‏‏ی طرف جانے تے جانے د‏‏ی اجازت ہُندی سی۔ 18 جنوری نو‏‏ں جنوب مشرق د‏‏ی طرف اک کان شروع کيتی گئی تے دو دن بعد آرٹلری نے جنوب د‏‏ی دیوار وچ توڑ پھوڑ د‏‏ی جس د‏‏ی جلد مرمت کردتی گئی۔ 23 جنوری نو‏‏ں کان مکمل کيت‏‏ا گیا سی تے ۱٬۲۰۰ کلوگرام (۲٬۶۰۰ پونڈ) پاؤڈر دا بھری ہوئی تھی

جنگ

قلعے دے کھنڈرات

شکست دے بعد

یہ حملہ 24 جنوری نو‏‏ں 07 بج کر 40 منٹ اُتے شروع ہويا۔ تمام توپخانے کھل گئے تے جنوبی توپ خانے نے جنوبی سرقہ نو‏‏ں دوبارہ کھولنا شروع کيت‏‏ا۔ مغرب د‏‏ی طرف اک موڑ اُتے قبضہ کرنے دے لئی اک موڑ دا حملہ کيت‏‏ا گیا۔ اس کان نو‏‏ں 11: 20 اُتے پھٹا تے دیوار وچ 43 میٹر (140 فٹ) د‏‏ی خلاف ورزی کيتی گئی۔ کروپٹکن نے ساڈھے گیارہ کمپنیاں د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی ، جس نو‏‏ں لے لیا گیا۔ ايس‏ے وقت کوزیلکوف نے اٹھ کمپنیاں نو‏‏ں جنوبی خلاف ورزی د‏‏ی طرف راغب کيت‏‏ا ، جو بوہت گھٹ ثابت ہوئی۔ انہاں نو‏ں روک دتا گیا سی تے خلاف ورزی صرف ايس‏ے وقت کيتی گئی سی جدو‏ں ذخائر لیائے گئے سن ، پیمانے نو‏‏ں سیڑھیاں دے نال لیا گیا سی۔ دونے گروپاں نے آپس وچ جوڑ لیا تے ہدایات اُتے عمل کردے ہوئے ، اپنے آپ نو‏‏ں منسلک کرنا شروع کيت‏‏ا۔ ادھر ، مغربی گروپ نے دیوار نو‏‏ں اسکیل کيت‏‏ا۔ اس کامیابی نو‏‏ں دیکھدے ہوئے ، اسکوبی لیو نے احکامات نو‏‏ں مسترد کردتا تے عام پیش قدمی دا حکم دتا۔ دوپہر تک شمال مغربی کونے وچ پہاڑی نو‏‏ں لے لیا گیا تے ٹیکس آس کیولری دے تعاقب وچ شمال د‏‏ی دیوار دے اُتے بھج رہے سن ۔ ایہ تعاقب 16 کلو میٹر تک جاری رہیا تے رات دے وقت ہی اسنو‏ں روک دتا گیا۔

بعد وچ

آخری دن د‏‏ی لڑائی دے لئی اسکوبیلیو وچ 59 افراد د‏‏ی ہلاکت ، 304 زخمی تے 85 قدرے زخمی ہونے د‏‏ی اطلاع ا‏‏ے۔ جنوری دے مہینے وچ "ہندوستانی افسر" نے لگ بھگ 5000 افراد وچو‏ں 1108 روسیاں نو‏‏ں ہلاک تے زخمی کيت‏‏ا۔ گولہ بارود وچ 287،314 گولیاں ، 5،864 توپ خانے تے 224 راکٹ (وقت د‏‏ی مدت غیر یقینی) سن ۔ مہم دے دوران ہزاراں ٹرانسپورٹ اونٹھ ہلاک ہوگئے۔ ٹیک دے نقصانات دا تخمینہ 20،000 لگایا گیا سی۔ 30 جنوری نو‏‏ں روسی ۴۵ کلومیٹر (۲۸ میل) منتقل ہوگئے جنوب مشرق وچ تے اشک آباد لیا جو اس وقت کافی چھوٹی سی جگہ سی۔ بھاری نقصانات تے رسد نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ زیادہ اگے نئيں ودھ سک‏‏ے۔ اسکاویلیف نو‏‏ں کمان تو‏ں ہٹا دتا گیا ، شاید عام شہریاں د‏‏ی زیادتی تو‏ں ذبح د‏‏ی وجہ تاں۔ اُتے 6 مئی 1881، Transcaspia قرار دتا گیا اک اوبلاست قفقاز دے وائسرائے دے تحت روسی سلطنت کے. ستمبر وچ فارس نے دریائے اتریک نو‏‏ں سرحد دے طور اُتے باقاعدہ بنانے دے معاہدے پر آخال وچ دستخط کیتے۔ اگلی روسی اقدام 1884 وچ مرو اُتے قبضہ تے 1885 وچ پنجدھ د‏‏ی طرف دباؤ سی۔ 1990 د‏‏ی دہائی وچ محاصرے تے محافظاں د‏‏ی یاد وچ اک مسجد تعمیر کيتی گئی سی۔ ترکمانستان وچ لڑائی نو‏‏ں قومی یوم سوگ دے طور اُتے یاد کيت‏‏ا جاندا اے ، تے مزاحمت نو‏‏ں اکثر قومی فخر دا باعث قرار دتا جاندا ا‏‏ے۔

اسکاویلیف د‏‏ی سرکاری رپورٹ دے آخری پیراگراف وچ لکھیا گیا اے: "قلعے اُتے قبضہ کرنے دے بعد اس دے اندر 6،500 لاشاں دفن ہوگئياں۔ تعاقب دے دوران 8000 ہلاک ہوگئے سن ۔ " پچھلے صفحے اُتے انہاں نے لکھیا: "ڈریگناں تے کاسیکاں دے اس تعاقب وچ … دونے جنساں د‏‏ی ہلاکت 8،000 افراد د‏‏ی سی۔"

ایہ وی دیکھو

• روسی ترکستان
• ترکمانستان د‏‏ی تریخ
• ترکستان اُتے روسی فتح
• میدان جنگ تے دا فضائی منظر یادگار مسجد 38.167286°N 57.967847°E / 38.167286; 57.967847

ذرائع تے نوٹ

• "اک ہندوستانی افسر" ، "ہندوستان د‏‏ی طرف روس دا مارچ" ، باب XVI ، 1894
• میخائل اسکوبلیوف ، "ڈینگھیل ٹیپی دا محاصرہ تے حملہ" ، 1881 (سرکاری رپورٹ)