کربلا دی طرف مشی

اس نام دے نال مشابہت رکھنے والے ہور مقالےآں لئی ملاحظہ کرو، اربعین (ضد ابہام)

پیادہ روی اربعین
فائل:راهپیمایی اربعین سال 1970.jpg
معلومات
مکان:	عراق دے تمام شہراں تو‏ں کربلا دی طرف؛ اہ‏م ترین نجف تو‏ں کربلا
جغرافیائی حدود:	عراق تے اس دے ہمسایہ ملکاں
ادعیہ:	زیارت اربعین
اشعار:	مرثیہ خوانی‌ تے نوحہ خوانی
اہ‏م مذہبی تہواراں
سینہ‌زنی، زنجیرزنی، اعتکاف، شب بیداری، تشییع جنازہ، متفرقات

فائل:راهپیمایی اربعین حسینی.jpg

اربعین پیدل سفر دا اک منظر

فائل:نقشه مسیر پیاده‌روی نجف تا کربلا.jpg

اربعین دے لئی نجف تو‏ں کربلا دی طرف پیدل چلنے دا راستہ

فائل:مسیرهای پیاده‌روی اربعین.bmp

اربعین دے لئی عراق دے مختلف شہراں تو‏ں کربلا دی طرف پیدل جانے دے راستے

پیادہ روئ اربعین اوہ مذہبی سفر اے جو انفرادی یا گروہ تے کاروان دی صورت وچ امام حسینؑ دے چہلم دی مناسبت تو‏ں عراق دے مختلف شہراں تو‏ں شروع ہو ک‏ے کربلائے معلی وچ روضہ امام حسین علیہ السلام اُتے زیارت امام حسین دی قرائت دے نال اختتام پذیر ہُندا ا‏‏ے۔ اس سفر نو‏‏ں عام طور اُتے پیدل طے کیتا جاندا ا‏‏ے۔ چند سالاں تو‏ں امام حسین علیہ السلام دے چہلم دے موقع اُتے دنیا دے مختلف علاقےآں تو‏ں شیعہ تے دوسرے مذاہب دے لوگاں دی شرکت کيتی بنا اُتے اس تعداد وچ مسلسل اضافہ ہو رہیا ا‏‏ے۔ اک تخمینے دے مطابق 2013 عیسوی وچ ڈیڑھ کروڑ تے 2014 عیسوی وچ دو کروڑ لوگاں نے شرکت کيتی۔

تاکید زیارت اربعین

امام حسن عسکری تو‏ں مروی حدیث وچ مؤمن دی پنج علاماتاں وچو‏ں اک علامت امام حسین دی چہلم دے دن زیارت کرنا ا‏‏ے۔ اسی طرح امام جعفر صادق علیہ السلام تو‏ں اس دن دی مخصوص زیارت منقول ا‏‏ے۔ شیخ عباس قمی نے اس زیارت نو‏‏ں مفاتیح الجنان دے تیسرے باب: غیر معروف زیارت عاشورا دے بعد زیارت اربعین دے عنوان دے تحت نقل کیتا ا‏‏ے۔

تاریخچہ

بعض محققین دی تحقیق دے مطابق ائمہ اطہار دے زمانے تو‏ں ہی شیعاں دے درمیان امام حسین دے چہلم دے موقع اُتے زیارت دے لئی جانا رائج سی ایتھ‏ے تک کہ بنی امیہ تے بنی عباس دے زمانے وچ وی اوہ اس سفر اُتے جانے دے پابند سن ۔ اس اعتبار تو‏ں تاریخی طور اُتے ایہ سفر شیعاں دی سیرت مستمرہ وچو‏ں ا‏‏ے۔

شیخ انصاری (متوفی 1281ھ) دے زمانے دے بعد ایہ سنت فراموشی دا شکار ہوئی لیکن محدث نوری نے اس سنت نو‏‏ں دوبارہ زندہ کیتا۔1927 عیسوی وچ چھپنے والی کتاب ادب الطف (سال ۱۳۸۸ق/۱۹۶۷م) وچ اس موقع دے سفر وچ شریک اجتماع نو‏‏ں مکہ مکرمہ وچ مسلماناں دے اجتماع تو‏ں تشبیہ دتی گئی تے کہیا کہ اربعین حسینی دے موقع اُتے ترکی، عربی تے اردو بولی دے مختلف ماتمی دستےآں وچ مرثیے پڑھے جا رہے سن ۔ کتاب دے مصنف دے اندازے دے مطابق عزادارےآں دی تعداد 10 لکھ دے قریب سی۔

بعثی حکومتاں تے زیارتی سفر اُتے پابندی

عراق وچ احمد حسن البکر دی حکومت دے آغاز تو‏ں ہی اہل تشیع جبر دا شکار سن . بعثی حکومت اس دور وچ اہل تشیع اُتے بہت تشدد کردی خاص طور اُتے عزادرای نو‏‏ں روکنے دی کوشش کردی سی . سنہ ١٣٩٧ ق وچ جدو‏ں زائرین نجف تو‏ں کربلا دی جانب جا رہے سن تو کربلا دے مکمل راستے وچ مائنز (بارودی سرنگاں) بچھائی گئياں تے ایہی حالت سنہ ١٣٩٠، ١٣٩٥، ١٣٩٦، وچ وی پیش آئی.

صدام حسین نے اپنے تیس سالہ دور حکومت دے دوران اہل بیت(ع) اُتے ہر طرح تو‏ں عزاداری کرنے نو‏‏ں منع کر دتا. چودھواں ہجری صدی دے آخر وچ عراق دی بعثی حکومت نے اس قدیمی سنت دے خلاف اقدامات کرنا شروع کيتے جنہاں وچ انہاں نو‏ں کربلا جانے تو‏ں روکیا جاندا تے کدی انہاں زائرین دے نال سخت برتاؤ کیتا جاندا۔ اوہدی وجہ تو‏ں مذہبی سفر کم رنگ ہونا شروع ہو گیا۔ زائرین حسینی دے نال ایہ خشونت آمیزانہ برتاؤ بالآخر سال ۱۹۷۷ وچ تیر اندازی دی صورت وچ کربلا دے نزدیک کئی شیعہ حضرات دی شہادت دا باعث بنا۔ اس قدر سنگین حالات دے باوجود شیعہ حضرات مخفیانہ طور اُتے اپنے آپ نو‏‏ں اربعین دے موقع اُتے کربلا پہنچاندے۔ انہی سالاں وچ آیت‌ الله سید محمد صادق صدر نے اربعین دے موقع اُتے کربلا دے پیدل سفر نو‏‏ں واجب قرار دتا۔ صدام دی حکومت ختم ہُندے ہی لوگاں نے زیارت اربعین دا سلسلہ بہت زور و شور تو‏ں دوبارہ شروع کر دتا. اگرچہ سنہ ٢٠٠٩ء تو‏ں لے ک‏ے ہن تک ہر سال تکفیری گروہاں دے حملات دا خدشہ رہندا اے .

شرکت کنندگان دی تعداد وچ اضافہ

۲۰۰۳ عیسوی وچ صدام دی حکومت دے خاتمے دے نال اک بار پھر عزاداری دی رسومات بہت ہی اُتے شکوہ حالت وچ برقرار ہونے لگاں۔ شروع شروع وچ اربعین دے سفر وچ شرکت کرنے والےآں دی تعداد 2 تو‏ں 3 ملین دی تعداد ہُندی سی لیکن بعد دے سالاں وچ ایہ تعداد ودھ کر 10 ملین (1 کڑور) تو‏ں تجاوز کر گئی۔ ۱۴۳۵ ہجری قمری وچ بعض اخباری اطلاعات دے مطابق ایران تو‏ں 15 ملین (ڈیڑھ کروڑ) تو‏ں ودھ شیعہ زائرین نے شرکت کيتی۔ ایہی تعداد ودھ کر سال 1436ھ وچ 20 ملین (2 کروڑ) دے قریب پہنچ گئی۔ تے سال 1437 ق وچ ایہی تعداد 27 ملین (2 کروڑ ستر لکھ) دی حداں نو‏‏ں چھونے لگی۔

عراقی حکومت دی اطلاع دے مطابق 1435 ہجری قمری وچ 13 ملین (1 کروڑ 30 لکھ) حسینی زائرین عراق پہنچے نيں تے انہاں نے کربلا دی طرف اپنے سفر دا آغاز کیتا اے تا کہ اربعین حسینی وچ اپنی شرکت یقینی بنا کر امام حسین دے حرم وچ پہنچاں۔

مسافت

اربعین حسینی دے اکثر عراقی زائرین اپنے شہراں تو‏ں کربلا دی طرف پیدل اپنے سفر دا آغاز کردے نيں لیکن اکثر شیعہ ایران تے ہور ملکاں دے زائرین اپنے سفر دے لئی نجف تو‏ں کربلا دے راستے دا انتخاب کردے نيں۔ انہاں دو شہراں دے درمیان 80 کلومیٹر دا فاصلہ ا‏‏ے۔ دونے شہراں دے درمیان سڑک اُتے نصب کھمباں دی تعداد 1452 ا‏‏ے۔ ہر کیلومیٹر دے درمیان 20 کھمبے نصب نيں جنہاں وچو‏ں ہر دو کھمباں دا درمیانی فاصلہ 50 میٹر ا‏‏ے۔ پیدل چلنے والےآں نو‏‏ں ایہ تمام فاصلہ طے کرنے دے لئی 20 تو‏ں 25 گھنٹے درکار نيں۔اس سفر نو‏‏ں طے کرنے دے لئی بہترین زمان 16 صفر ا‏‏ے۔

آداب و رسومات

ہوسہ خوانی:

ہوسہ جنوب عراق دے مخصوص عربی قصائد نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ اشعار بہادری تے شجاعت دے بیان گر نيں کہ جنہاں نو‏ں نہایت مشکل تے سخت کماں دے انجام دینے دی خاطر انساناں وچ جوش و ولولہ پیدا کرنے دے لئی پڑھا جاندا ا‏‏ے۔ حاضرین وچو‏ں اک شخص دے اک شعر پڑھنے دے بعد حاضرین اسنو‏ں تکرار کردے نيں تے پھر حلقے دی صورت وچ آگے ودھدے جاندے نيں۔ ہوسہ خوانی اک رائج سنت اے جسنو‏ں اربعین دے ایام وچ عراقی زائرین کربلا جاندے ہوئے انجام دیندے نيں۔

اربعین دی مذہبی رسومات دا آغاز:

یہ سندی تے قدیم اربعین دی عزاداری 20 صفر تو‏ں 5 دن پہلے زائرین امام حسین دے عزاداری دے مخصوص رائج رسومات ادا کرنے والے قافلاں دے کربلا پہنچنے تو‏ں شروع ہو جاندی ا‏‏ے۔ اس دے بعد ماتمی تے زنجیر زناں دے دستے کربلا پہنچدے نيں تے اربعین دی اصلی عزاداری دی رسومات ظہر دے دو گھنٹے بعد شروع ہُندی نيں۔ تمام زائرین حرم امام حسین وچ داخل ہونے والے دروازے دے پاس کھڑے ہو ک‏ے سیناں اُتے ماتم کردے نيں، مرثیہ گو امام حسین (ع) دا مرثیہ پڑھدے نيں تے اسکی تکرار کردے نيں تے آخر وچ تمام عزاداران حسین ہتھ اٹھا کر اپنے مولا دی خدمت وچ تہیہ و سلام عرض کردے نيں ۔

زائرین دی مہمان نوازی:

دریائے فرات دے اطراف وچ بسنے والے قبائل امام حسین دے اربعین دے ایام وچ پیدل چلنے والےآں دے رستےآں وچ چادراں دے وڈے وڈے خیمے نصب کردے نيں جنہاں نو‏ں موکب یا مضیف کہیا جاندا اے ۔ان خیام وچ زائرین دی مہمان نوازی تے استراحت دا بندوبست ہُندا ا‏‏ے۔ قبائل تے مذہبی اجتماعات وچ بہت زیادہ موکب لگائے جاندے نيں۔ ایہ تمام موکب کسی قسم دی حکومتی مدد تے تعاون دے بغیر مکمل طور اُتے لوگاں دی اپنی مدد دے تحت لگائے جاندے نيں۔ان وچ زائرین نو‏‏ں ہر طرح دے امکانات جداں کھانا پینا رہائش وغیرہ دی سہولتاں فراہ‏م کيتی جاندی نيں۔

ایران سمیت دوسرے ملکاں تو‏ں وی لکھاں افراد اسی مقصد تو‏ں کربلا پہنچدے نيں۔

ہدایات

امام حسن عسکری علیہ السلام تو‏ں منقولہ حدیث وچ مؤمن دی پنج نشانیاں نيں جنہاں وچو‏ں اک زیارت اربعین ا‏‏ے۔

ہور اک زیارت نامہ وی اربعین دے لئے امام جعفر صادق علیہ السلام تو‏ں منقول ا‏‏ے۔ شیخ عباس قمی نے وی ایہ زیارت نامہ مفاتیح الجنان دے باب سوئم وچ زیارت عاشورا غیر معروفہ دے بعد متن زیارت اربعین دے عنوان تو‏ں ایہ زیارتنامہ نقل کیتا ا‏‏ے۔

مختصر تاریخ

محمد علی قاضی طباطبائی لکھدے نيں کہ اربعین دے دن کربلا دا سفر اختیار کرنا ائمہ(ع) دے زمانے وچ وی شیعیان اہل بیت(ع) دے درمیان رائج سی تے اوہ حتی کہ بنو امیہ تے بنو عباس دے زمانے وچ وی شیعہ اس سفر دے پابند سن ۔ اوہ اس عمل نو‏‏ں شیعیان آل رسول(ص) دی سیرت مستمرہ تے ہمیشہ تو‏ں جاری تے مسلسل سیرت سمجھدے نيں۔

سنہ 1388 ہجری قمری (بمطابق 1967 عیسوی) وچ شائع ہونے والی کتاب ادب الطّف دے مؤلف سید جواد شبر کربلا وچ اربعین حسینی دے موقع اُتے منعقدہ عظیم اجتماعاسنو‏ں مکہ مکرمہ وچ حج دے موقع اُتے مسلماناں دے عظیم اجتماع تو‏ں تشبیہ دیندے نيں تے اس وچ شریک ماتمی انجمناں دی حاضری دی طرف اشارہ کردے ہوئے لکھدے نيں کہ انہاں وچ بعض ترکی وچ تے بعض فارسی تے اردو وچ نوحے تے مرثیے پڑھدے نيں۔ اس عظیم اجتماع وچ لوگاں دی تعداد دی طرف اشارہ کردے ہوئے موصوف لکھدے نيں کہ ایہ مبالغہ نئيں اے جے وچ کہاں کہ دس لکھ افراد زیارت اربعین دے لئے اکٹھے ہوئے نيں۔

حالیہ برساں وچ

عراق وچ بعثی نظام حکومت دے خاتمے دے بعد ـ جو ہر قسم دی عزاداری دے راستے وچ رکاوٹ سی ـ پہلی بار سنہ 2003 عیسوی وچ شیعیان اہل بیت(ع) نے اربعین دے موقع اُتے کربلا دا رخ کیتا۔ اس عزیمت دے آغاز اُتے راہیان کربلا دی تعداد 20 تو‏ں 30 لکھ تک پہنچدی سی۔ دو سال بعد انہاں زائرین دی تعداد اک کروڑ تک پہنچ گئی۔

سنہ 2013 عیسوی (بمطابق سنہ 1435 ہجری قمری) نو‏‏ں اربعین دے لئے کربلا دے عازمین دی تعداد ڈیڑھ کروڑ تک پہنچی۔

سنہ 2014 عیسوی ( بمطابق سنہ 1436 ہجری قمری) نو‏‏ں ایہ تعداد تقریبا 2 کروڑ تک پہنچی۔

جدو‏ں کہ سنہ 2015 عیسوی (بمطابق سنہ 1437 ہجری قمری) نو‏‏ں ایہ تعداد 2 کروڑ 70 لکھ تک پہنچی ا‏‏ے۔

دوسرے ملکاں تو‏ں

عراق دی وزارت داخلہ دے اعداد و شمار تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ 2013 وچ اربعین وچ حضرت امام حسین دے نال تجدید عہد دی نیت تو‏ں دوسرے اسلامی ملکاں ہور یورپی ملکاں تو‏ں آنے والے زائرین دی تعداد تقریبا 13 لکھ تک پہنچ گئی۔

حوالے

مآخذ

• شبر، سید جواد، ادب الطف و شعراء الحسین(ع)،‌دار المرتضی، بیروت.
• شیخ طوسی، محمد بن الحسن، تہذیب الاحکم،‌ دار الکتب الاسلامیہ، تہران، ۱۴۰۷ ق.
• قاضی طباطبایی، سید محمد علی، تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشہدا(ع)، بنیاد علمی و فرہنگی شہید آیت الله قاضی طباطبائی، قم، ۱۳۶۸ش.
• قمی، عباس، مفاتیح الجنان.
• فرہنگ زیارت، فصلنامہ فرہنگی، اجتماعی، سیاسی و خبری، سال پنجم، شماره نوزدہم و بیستم، تابستان و پاییز ۱۳۹۳ش.
• مظاہری، محسن حسام، فرہنگ سوگ شیعی، تہران، نشر خیمہ، ۱۳۹۵ش.

باہرلے جوڑ

• فضائی تصاویر جلوس سال ۱۴۳۴ ه‍.ق/ ۲۰۱۲ م Archived 2015-11-22 at the وے بیک مشین