ڈاکٹر رڡیندر رڡی

جنم:	15 جولائی 1942(1942-07-15) ضلع لدھیاݨا، پنڈ قلعہ ہانس
موت:	۱۹ مئی ۱,۹۸۹(1989-05-19) (عمر 46 سال) پٹیالا
کارج_کھیتر:	مارکسوادی آلوچنا
کال:	ویہویں صدی دا مگرلا ادھ

ڈاکٹر رڡندر سنگھ رڡی (1943-1989), پنجابی لیکھک، ساہت آلوچک، ادھیاپک اتے کھبے-پکھی لہر دا سرگرم کارکن اتے اگھا مارکسوادی چنتک سی۔ اوہ اپنی وچاردھارک پرتبدھتا اتے ساہت چنتن دے کھیتر وچّ اپنی سدھانتک پکڑ لئی جانیا جاندا ہے۔

جیون

اس دا جنم 1943 وچّ لدھیانہ ضلعے دے پنڈ قلعہ ہانس وکھے ہویا۔ اس نے بی اے تک دی پڑھائی سرکاری کالج، لدھیانہ توں کیتی۔ اس اپرنت اوہ پنجابی یونیورسٹی، پٹیالہ آ گیا۔ پنجابی یونیورسٹی توں پی ایچ ڈی دی اپادھی حاصل کرن والا اوہ پہلا کھوجارتھی سی۔ اس نے 'پنجابی رام-کاوَ' اتے اپنا کھوج پربندھ لکھیا۔ اتھے ہی پنجابی وبھاگ وچّ اس دی ادھیاپک وجوں نیوکتی ہو گئی۔ پنجابی یونیورسٹی دے ادھیاپکاں دی جتھیبندی پنجابی یونیورسٹی ٹیچرز ایسوسی ایشن (پوٹا) وچّ سرگرمی نال کم کردیاں اوہ اس دا جنرل سکتر چنیا گیا اتے اپنے جیون دے آخری پلاں تک اوہ ادھیاپک یونین وچّ سرگرم رہا۔ اسے دشا وچّ کارج کردیاں اوہ پنجاب یونیورسٹی، چنڈی گڑھ دی سینیٹ دا میمبر چنیا گیا۔ اوہ پنجابی ساہتکاراں دی سرمور جتھیبندی 'کیندری پنجابی لیکھک سبھا' دا جنرل سکتر رہا اتے اس نے پنجاب وچّ لیکھکاں وچّ پرگتیشیلتا دی نویں لہر چلائی۔ اس نے پنجاب دے پنڈاں قصبیاں دیاں ساہتک سنستھاواں وچّ جا کے سرجن پرکریا اتے ساہت سدھانتکاری بارے کنے ہی بھاشن دتے۔ انجھ اس نے ساہت چنتن-ادھٔین اتے ساہت سرجنا وچکار پے رہے پاڑے نوں گھٹاؤن دے گمبھیر یتن کیتے۔ پنجاب سنکٹ دے دنا وچّ اس نے لیکھکاں وچّ پرگتیشیل دھرمنرپکھّ وچاردھارا دا پرچار پرسار کیتا۔ پنجاب سنکٹ دے سکھر دے دناں وچّ اس نے اپنی دھرم نرپکھّ سوچ اپر ڈٹ کے پہرہ دتا اتے پنجابی یونیورسٹی وچّ خالصتانی وچاردھارا دے کھاڑکووادی-اتوادیدی رجھان نوں ٹھل کے رکھیا۔ اپنی اس پرتبدھتا کارن ہی اس نوں اپنی جان وی قربان کرنی پئی۔19 مئی 1989 نوں اس دے گھر خالصتانی اتوادیاں نے گولی مار کے ہتیا کر دتی۔ اس دی یاد نوں تازہ رکھن لئی اس دے پرشنسکاں نے 'ڈاکٹر. روی میموریال ٹرسٹ، پٹیالہ' دی ستھاپنا کر لئی جو ہر سال پنجابی آلوچنا اتے چنتن دے کھیتر وچّ یوگدان لئی 'ڈاکٹر. روندر روی ایوارڈ' پردان کردا ہے۔ اسے طرحاں پنجابی یونیورسٹی دے اک ادھیاپک فورم نے اس دے نام تے 'ڈاکٹر. روندر سنگھ روی میموریال لکچر' وی شروع کیتا ہے۔ حالَ ہی وچّ پنجابی یونیورسٹی دے پنجابی وبھاگ ولو وی 'ڈاکٹر. روندر سنگھ روی یادگاری لکچر لڑی' شروع کرن دا فیصلہ کیتا گیا ہے۔

یوگدان

ڈاکٹر. روندر سنگھ روی دوجی پیڑھی دا مکھ مارکسوادی آلوچک سی۔ اس دی دلچسپی ساہت سدھانت اتے کویتا دے کھیتر وچّ ودھیرے سی۔ اس توں علاوہ اس نے پنجابی سبھیاچار دے سہجشاستر اتے پنجابی بھاشا دے وکاس دیا سمسیاواں بارے بڑے مولک وچار پیش کیتے۔ اوہ پنجابی دا شاید اکو اک اجیہا الوچک ہے جس نے اس آلوچنا پرنالی بارے پوری کتاب لکھی ہے جس پرتِ اس دا روئیا آلوچناتمک سی۔ پنجابی وچّ عامَ کر کے ساہت آلوچنا پرنالیاں بارے لکھیاں کتاباں ویاکھیاتمک اتے پرشنساتمک ہن کیونکہ ایہہ اوہناں آلوچنا پرنالیاں دے سمرتھکاں جاں پیروکاراں دوارا لکھیاں گئیاں ہن۔ روی نے نوین امریکی الوچنا پرنالی دے مکھ سدھانتکاراں کلنتھ برکس، ومسیٹ، ایلین ٹیٹ اتے آئی اے رچرڈز دیاں لکھتاں دا آلوچناتمک وشلیشن کیتا ہے اتے ساہتک پاٹھ دے ادھٔین وچّ اناں سدھانتکاراں دے سنکلپاں اتے ماڈلاں دی سارتھکتا دے پرشن نوں نجٹھن دی کوشش کیتی ہے۔ انجھ ہی اس نے رولاں بارتھ دی کتاب رائیٹنگ ڈگری زیرو دا وشلیشن کیتا ہے اتے بارتھ دی ودھی دے مہتو اتے سیماواں نوں اگھاڑیا ہے۔

پنجابی بھاشا بارے

پنجابی بھاشا دے وکاس بارے اس دی رائء ہے کہ آزادی توں بعد ایہہ اپنے دو سروتاں: سنسکرت اتے فارسی وچوں فارسی توں ٹٹ گئی ہے اتے سنسکرت دے سروت اتے ہی نربھر رہِ گئی ہے۔ اسے کر کے اس دا سروپ ہندی-سنسکرت نما ہو رہا ہے اتے ایہہ بوجھل ہندی جا رہی ہے۔ ڈاکٹر روی دا مت ہے کہ پنجابی دا وکاس ایہناں دوواں سروتاں نال جڑ کے ہی سنبھوَ ہے۔ اوہناں دی تجویز مطابق پنجاب وچّ سنسکرت دے نال نال فارسی دے ادھٔین اتے ادھیاپن نوں اتشاہت کرن دی ضرورت۔ ڈاکٹر. روی ڈاکٹر.کشن سنگھ دی ویاکھیا ودھی دا انوگامی سی۔ اس کر کے مدھکالی پنجابی ساہت نوں اوہ لوک حتی پینتڑے والا مندا سی۔ آدھونک کاوَ وچوں ججھاروادی کاوَ دا اس دا ادھٔین مہتوپورن ہے۔ اس نے اس کاوَ دھارا نوں اتہاس چیتنا مکھی کاوَ دھارا کیہا پر نال ہی اس دی کاوَ-بھاشا وچلیاں جگیرو سراں دی پچھان کیتی اتے اس دے وچاردھارائی سروپ اتے سیماواں بارے چرچہ کیتی۔ پنجابی ساہت دی اتہاسکاری بارے اس دا آلیکھ مہتوپورن ہے جس وچّ اوہناں پنجابی ساہتک پرمپراواں نوں پوربلیاں اتے سمکالی بھارتی ساہتک پرمپراواں نال جوڑ کے سمجھن دا سجھاء دتا۔ اس انوسار پنجابی ساہت دی اتہاسکاری تتھ-لبھت توں لے کے ساہتک گتی دی پچھان اتے ساہت وشلیشن پکھوں حالے کافی پچھڑی ہوئی ہے۔

مکھ پستکاں

• پنجابی رام-کاوَ
• ورثہ اتے ورتمان
• نوین امریکی آلوچنا پرنالی
• پرگتیواد اتے ساہت
• روی چیتنا (اس دے کھوج-پتراں دا سمپادت سنگریہہ)

حوالے