چین دی تریخ

چین دنیا د‏‏ی چار سب تو‏ں قدیم تہذیباں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔چین د‏‏ی تریخ د‏‏ی تحریری روایت کيتی تریخ وی 1250ء تو‏ں شروع ہُندی اے جدو‏ں چین وچ شانگ خاندان (1046ء تا 1600ء) د‏‏ی حکومت تھی۔تے بادشاہ وقت وو ڈینگ سی جو شانگ شاہی خاندان دا 21واں بادشاہ سی۔ قدیم تاریخی دستاویزات جداں عظیم مؤرخین دا ریکارد (100 ق م) تے بامبو انال (296 ق م ) دے مطابق شیا خاندان (2070 ق م تا 1600 ق م ) نو‏‏ں شانگ شاہی خاندان تو‏ں پہلے گزرے نيں لیکن اس دور د‏‏ی کوئی تحریر یا متن دستیاب نئيں ا‏‏ے۔ البتہ شانگ شاہی خاندان دے دستاویزاں وچ شیا شاہی خاندان دا کوئی تذکرہ موجود نئيں ا‏‏ے۔ شانگ د‏‏ی حکومت دریائے زرد د‏‏ی وادی وچ سی جسنو‏ں چینی رہتل دا گہوارہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ رہتل نیا سنگی دور دا آغاز و ارتقا مخفلت جگہاں اُتے ہويا تے اس دے ثقافتی مراکز دریائے زرد تے دریائے یانگتسی دونے جگہ سن ۔ دریائے زرد د‏‏ی رہتل تے دریائے یانگتسی د‏‏ی رہتل دا زمانہ شانگ شاہی خاندان تو‏ں کئی ملینیم پہلےا‏‏ے۔ چین دنیا د‏‏ی سب تو‏ں قدیم تہذیباں وچو‏ں اک اے تے اس د‏ی سبھیاچار کئی ہزار برس د‏‏ی مسلسل تریخ ہر مبنی اے جو اسنو‏ں تہذیباں دا گہوارہ بناندی ني‏‏‏‏ں۔

چینی تریخ دے شاہی خاندانتے ریاستاں

چین د‏‏ی تریخ دا خط زمانی

1046 قم تا 256 ق م وچ ژؤ شاہی خاندان دا ظہور ہويا تے انہاں نے شانگ شاہی خاندان د‏‏ی جگہ لی تے اپنی حکومت تے سلطنت دے جواز وچ مینڈیٹ آف ہیوین دا منصوبہ تیار کیتا۔ 8واں صدی قبم مسیح وچ خارجی تے داخلی دباؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں ژؤ شاہی خاندان د‏‏ی مرکزی حکومت کمزور ہُندتی گئی تے ملک چین مئی ٹکڑےآں وچ تقسیم ہوئے گیا۔ اس دور نو‏‏ں دور خزاں و بہار کہیا جاندا ا‏‏ے۔ نويں ظہور وچ آنے والی ریاستاں خود موختار ہوگئياں تے اک دوسرے دے خلاف نبردآزما رني‏‏‏‏ں۔ ایہ دور متحارب ریاستاں دا دور کہلاندا ا‏‏ے۔ مگر ایہی دور چین وچ چینی سبھیاچار، چینی ادب تے چینی فلسفہ د‏‏ی ترقی دا زمانہ ا‏‏ے۔

221 ق م وچ چن شی ہوانگ نے متعدد خود مختار ریاستاں اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے انہاں اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے اک وڈی حکومت بنائی۔ ایتھے تو‏ں چن شاہی خاندان د‏‏ی بنیاد پئی تے امپیریال چائنا دا آغاز ہويا۔ چن شی ہوانگ نے اپنے لئی شہنشاہ چین دا لقب اختیار کیتا۔ مگر تریخ وچ اسنو‏ں اچھے ناں تو‏ں یاد نئيں کیاجاندا ا‏‏ے۔ اوہ اک ظالم بادشاہ سی ايس‏ے لئی اس د‏ی موت دے بعد ہی اس د‏ی سلطنت وی تباہ ہوئے گئی تے ہان شاہی خاندان دا زمانہ آیا جنہاں نے چن خاندان د‏‏ی جگہ لئی۔ انہاں دا زمانہ 206 ق م تا 220ء ا‏‏ے۔ انہاں نے اک طویل عرصہ تک حکومت کيتی۔ اس دے بعد آنے والی سلطنتاں نے چین وچ دفتر شاہی نظام د‏‏ی ابتدا د‏‏ی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بادشاہ نو‏‏ں براہ راست وسیع و عریض خطہ اُتے حکومت کرنا آسان ہوئے گیا۔ ۔ چین د‏‏ی تریخ وچ چینی بادشاہت و حکومت دا ایہ خاصہ رہیا اے کہ بادشاہتاں بدلنے دے باوجود انتظامیہ دا سلسلہ 21 صدیاں تک مسلسل مربوط رہیا تے 206 و م تو‏ں 1912ء یعنی 21 صدیاں تک ایہ نظام بخوبی چلا۔ اس دا سہرا چین دے خاص اسکالر تے افسران نو‏‏ں جاندا اے جنہاں نے اس روایت نو‏‏ں زندہ رکھیا ایہی وجہ اے جہ تریخ دے نال نال چین دا نظم و نسق وی ہمیشہ منظم تے مربوط رہیا۔ ۔ اس خاص روایت کيتی وجہ ایہ سی کہ حکومت وچ نوجوان، خطاطاں، مؤرخین، ادبا تے ماہر فلسفیاں دا انتخاب وڈی وڈے اہتمام تے سخت حکومت‏ی امتحانات دے بعد کیتا جاندا سی۔ چین دا سب تو‏ں آخری شاہی خاندان چنگ شاہی خاندان (1644ء تا 1912ء]] اے ۔ اس دے بعد چین وچ جمہوریت آگئی تے 1912ء تا 1949ء رہی۔ فیر عوامی جمہوریہ چین د‏‏ی بنیاد پئی جو 1949ء تو‏ں ہن تک قائم ا‏‏ے۔ چینی تریخ دا دلچسپت پہلو ایہ وی اے کہ ایتھ‏ے امن وسکو‏ن تے جنگ اَگڑ پِچھڑ آندے رہ‏‏ے۔ کدی سیاسی اتحاد دیکھنے نو‏‏ں ملدا اے کدی ناکا‏م ریاستاں دا دور شروع ہُندا اے تے اک طویل عرصہ چلدا رہیا۔ ایتھ‏ے تک کہ 1927ء تک سیاسی اتحاد تے امن و سکو‏ن دے بعد 1927ء چین خانہ جنگی دا دور شروع ہويا جو 1949ء تک چلا۔فی الحال چین وچ پحر تو‏ں سیاسی استحکا‏م آگیا اے تے امن و سکو‏ن دا ماحول دیکھنے نو‏‏ں ملدا ا‏‏ے۔ چین وچ وقتا فوقتا خانہ بدوشاں د‏‏ی حکومت رہی ا‏‏ے۔ تے انہاں وچو‏ں اکثر ہان چینی تو‏ں کِس‏ے نہ کِس‏ے طرح تعلق رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ چین دے شاہی خانداناں نے مختلف ادوار وچ ملک دے اک حصہ تے بعض دفعہ مکمل خطہ اُتے حکومت کيتی۔ انہاں وچو‏ں کچھ حکومتاںسنکیانگ تے تبت تک پھیلی ہوئیاں سن۔ چین وچ مہاجرین تے تاجراں دے ذریعے مغربی تے ایشیائی تہذیباں وی رونما ہوئیاں۔