چھوٹا قطب مینار
متبادل نام | Chhota Qutub Minar, Mini Minar, Kaushal Minar, Hastsal-ki-Laat, Hashtsal Minaret |
---|---|
مقام | ہست سال, بھارت |
خطہ | مغربی دہلی |
متناسقات | 28°38′02″N 77°03′11″E / 28.634°N 77.053°Eمتناسقات: 28°38′02″N 77°03′11″E / 28.634°N 77.053°E |
قسم | مینار |
اونچائی | 16.87 m (55 ft) |
تاریخ | |
معمار | مغلیہ سلطنت دے حکمراناں دی لسٹ, شاہجہان |
مواد | اِٹ, red sandstone |
قیام | 1650 |
متروک | Yes |
ثقافتاں | Mughal |
Site notes | |
حالت | Endangered |
عوامی رسائی | Yes |
اصل وچ ، منی قطب مینار اک 5 منزلہ مینار سی ، جس وچ چوٹی اُتے اک گنبد چھتری پویلین سی۔ [۳] اسنوں شہنشاہ شاہجہان نے اپنے تمام تفریحی صحرا وچ شکار کرنے دے بعد اپنی تفریح دے لئی استعمال کيتا سی جو اس ہاسٹل مینار تے شاہی شکار دے لاج دے چاراں طرف رہندا سی۔ [۴] شہنشاہ دی شکارگاہ یا شکار لاج مینار ٹتے توں چند سو میٹر دے فاصلے اُتے واقع اے۔
منی قطب مینار اک 'گریڈ اے' درج اے ، جو محکمہ آثار قدیمہ ، ہندوستان دے نال محفوظ ، ورثہ دی یادگار اے۔[۳]
تریخ
سودھوماضی وچ ، حسال دا علاقہ جتھے مینار واقع اے ، پانی وچ ڈُب جاندا سی تے ایہ ہاتھیاں دی راہداری تے آرام گاہ ہُندا سی۔ علاقے دا ناں 'ہستال' دی ابتدا ہاتھی (ہاتھی) تے ستھال(جگہ) دے نال اس دی طرف اشارہ کردا.[۱]
17 واں صدی دے اوائل وچ ، مغل بادشاہ ، شاہجہان نے حسال نوں اپنے شکار دے اک ٹھکانے دے طور اُتے استعمال کيتا۔ 1650 وچ ، اس نے دہلی وچ قطب مینار دی طرح اک لمبے مینار دی تعمیر دا کم شروع کيتا۔ جدوں مکمل ہويا ، منی قطب مینار اس وقت دے مقابلے وچ کدرے زیادہ سی۔ ایہ اک لمبا 5 منزلہ مینار سی جس دے نال اندرونی سیڑھی وی سی جس وچ اُتے توں گنبد چھتری پویلین دی طرف جاندا سی۔ ایہ اک خوبصورت ویران دے وسط وچ اک شکار دا اک خوبصورت پویلین ٹتے سی۔ شہنشاہ نے ٹتے ٹاپ وچ آرام کيتا ، آس پاس دے صحرائے جنگل وچ شکار دے بعد شاہی طور اُتے اپنی فوری بازیافت توں تفریح کيتا۔ [۴]
مقامی روایات دا دعوی اے کہ اوتھے ٹتے توں شاہی شکار لاج تک اک سرنگ ہويا کردی سی جو اک دوسرے توں کچھ سو میٹر دے فاصلے اُتے واقع اے۔ [۵][۲]
اٹھارہويں صدی وچ گنبد چھتری پویلین تے مینار دے اُتے والے دو منزلہ گر گئے سن ۔ [۳]
حالیہ تریخ وچ ، شاہجہان دا منی مینار تے اس دا شاہی شکار لاج ترک تے بھُل گیا اے۔ اسنوں گرنے دے لئی چھڈ دتا گیا سی تے مکمل طور اُتے شہریت توں گھرا ہويا سی جس نے ہشتال دے علاقے نوں بیابان وچ بدل دتا سی۔ [۱]
ماضی وچ ، مقامی بچے اندرونی سیڑھی دا استعمال کردے ہوئے ٹتے اُتے چڑھ سکدے سن تے اُتے کھیل رہے سن لیکن ہن اس دی اجازت نئيں اے۔ [۲]
فن تعمیر
سودھومنی قطب مینار دا ڈھانچہ دہلی دے قطب مینار توں ملدا جلدا اے۔ ایہ اصل وچ پنج منزلہ اُتے مشتمل اے ، ہر اک جس وچ کم قطر اے۔ اندر ہی اندر اک تنگ سیڑھائی بنی جس دی وجہ توں اُتے دی طرف ودھیا۔ ہر منزلہ چاراں طرف آکٹوگونل دی انگوٹی توں گھرا ہويا اے جس وچ سرخ مینڈی دی پتھر زیادہ چھلکتی ہوئی ایو ( چھجا ) جداں قطب مینار دی طرح اے۔ مینار لکھوری اِٹاں دا استعمال کردے ہوئے بنایا گیا اے۔ [۲]
پر ، 20 واں صدی دا مورخ ظفر حسن ، جس نے ٹتے دی دستاویزی دستاویز دی ، اس ٹتے توں متفق نئيں سی ، اک بار اوہ پنج منزلہ اُچا سی۔ انہاں نے لکھیا ، "مقامی طور اُتے ایہ کہیا جاندا اے کہ ایہ اصل وچ پنج منزلاں اُتے مشتمل سی تے اس دا تاج گنبد چھتری نے کيتا سی لیکن بعد وچ ایہ دو منزلہ عمارتاں غائب ہوگئياں … ایہ بیان کہ ایہ اصل وچ پنج منزلہ اُچا سی ، ایسا لگدا اے ، ممکن نئيں اس وچ اک چھتری سی جو ہن موجود نئيں اے۔ [۲]
خطرے
سودھومنی قطب مینار اج کئی دہائیاں دی نظراندازی تے تحفظ دے فقدان دی وجہ توں مشتعل اے۔ ایہ قدرتی عناصر تے ہاسٹل وچ ٹتے دے آس پاس ہونے والی نويں تعمیرات دے تجاوزات دونے توں خطرہ اے۔ اج ایہ ٹتے مکمل طور اُتے گھیر لیا ہويا اے ، جس وچ تعمیر شدہ مکانات ، عمارتاں تے نويں تعمیرات نيں۔ نويں تعمیرات ٹتے اڈے تک پھیلی نيں۔ [۳][۶]
منی قطب مینار دے اٹھائے ہوئے آکٹگنل پلیٹ فارم وچ کم پلیٹ فارم ہُندا سی۔ نويں تعمیرات نے نچلے پلیٹ فارم وچ تجاوز کيتا اے۔ اوہ اقدام جو آٹیکل زون دے پلیٹ فارم دی طرف جاندے نيں اوہ غائب ہوگئے نيں۔ ٹتے تک رسائی دا واحد راستہ اک ادھے میٹر چوڑی لین توں گزرنا اے جو ہر طرف نويں تعمیرات دے ذریعے گھرا ہويا اے۔ [۳][۶]
شاہجہان دے تاریخی شاہی شکار لاج (شکارگاہ) توں کچھ سو میٹر دے فاصلے اُتے ايسے صورتحال دا سامنا اے۔ ایہ نويں تعمیرات دے نال ، ترک کرداں ، گر پئے تے مکمل طور اُتے تجاوزات کیتے ہوئے نيں۔ [۵]
حوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ "Standing not so tall". https://www.thehindu.com/features/friday-review/history-and-culture/Standing-not-so-tall/article16190560.ece. Retrieved on 21 September 2018.
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ ۲.۳ ۲.۴ "Hastsal Minar: Capital’s ‘mini Qutub Minar’ may soon get a much-needed facelift". https://indianexpress.com/article/cities/delhi/delhi-hastsal-minar-mini-qutub-minar-facelift-shah-jahan-5329941/. Retrieved on 21 September 2018.
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ ۳.۲ ۳.۳ ۳.۴ "A Qutub Minar that not many knew even existed". https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/a-qutub-minar-that-not-many-knew-even-existed/articleshow/64640198.cms. Retrieved on 21 September 2018.
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ "Kaushal Minar, Hastsal village, Delhi". http://pixels-memories.blogspot.com/2016/01/kaushal-minar-hastsal-village-delhi.html. Retrieved on 21 September 2018.
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ "Apathy rots Shah Jahan-era tower, hunting lodge". https://www.dnaindia.com/delhi/report-apathy-rots-shah-jahan-era-tower-hunting-lodge-2475984. Retrieved on 21 September 2018.
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ "The Other Qutub: Shah Jahan’s Forgotten ‘Mini Minar’ to Be Restored by Delhi Govt!". https://www.thebetterindia.com/146509/news-qutub-minar-shah-jahan-delhi/. Retrieved on 21 September 2018.