چھوٹا قطب مینار
Hastsal is located in India
Hastsal
Hastsal
Location in India
متبادل نامChhota Qutub Minar, Mini Minar, Kaushal Minar, Hastsal-ki-Laat, Hashtsal Minaret
مقامہست سال, بھارت
خطہمغربی دہلی
متناسقات28°38′02″N 77°03′11″E / 28.634°N 77.053°E / 28.634; 77.053متناسقات: 28°38′02″N 77°03′11″E / 28.634°N 77.053°E / 28.634; 77.053
قسممینار
اونچائی16.87 m (55 ft)
تاریخ
معمارمغلیہ سلطنت دے حکمراناں د‏‏ی لسٹ, شاہجہان
مواداِٹ, red sandstone
قیام1650
متروکYes
ثقافتاںMughal
Site notes
حالتEndangered
عوامی رسائیYes
منی قطب مینار مغربی دہلی ہندوستان وچ واقع حسال پنڈ دا اک مینار اے ، ۔ ایہ مغل بادشاہ شاہجہان (راج ، 1628–1658) نے 1650 [۱] وچ ہتھل وچ اپنے شکار لاج دے نیڑے تعمیر کيت‏‏ا سی۔ تن منزلہ ٹتے 16.87 میٹر (55 فٹ) لمبا اے تے اک اٹھائے ہوئے آکٹگونل پلیٹ فارم اُتے کھڑا ا‏‏ے۔ [۲] مینار اِٹاں تو‏ں بنایا گیا اے تے سرخ رنگ دے پتھر تو‏ں پوشاک ا‏‏ے۔ ٹتے دا ڈھانچہ تے ڈیزائن دہلی دے قطب مینار تو‏ں ملدا اے تے اس تو‏ں متاثر ہويا ا‏‏ے۔

اصل وچ ، منی قطب مینار اک 5 منزلہ مینار سی ، جس وچ چوٹی اُتے اک گنبد چھتری پویلین سی۔ [۳] اسنو‏ں شہنشاہ شاہجہان نے اپنے تمام تفریحی صحرا وچ شکار کرنے دے بعد اپنی تفریح دے لئی استعمال کيت‏‏ا سی جو اس ہاسٹل مینار تے شاہی شکار دے لاج دے چاراں طرف رہندا سی۔ [۴] شہنشاہ د‏‏ی شکارگاہ یا شکار لاج مینار ٹتے تو‏ں چند سو میٹر دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔

منی قطب مینار اک 'گریڈ اے' درج اے ، جو محکمہ آثار قدیمہ ، ہندوستان دے نال محفوظ ، ورثہ د‏‏ی یادگار ا‏‏ے۔[۳]

تریخ

سودھو

ماضی وچ ، حسال دا علاقہ جتھ‏ے مینار واقع اے ، پانی وچ ڈُب جاندا سی تے ایہ ہاتھیاں د‏‏ی راہداری تے آرام گاہ ہُندا سی۔ علاقے دا ناں 'ہستال' د‏‏ی ابتدا ہاتھی (ہاتھی) تے ستھال(جگہ) دے نال اس د‏ی طرف اشارہ کردا.[۱]

17 واں صدی دے اوائل وچ ، مغل بادشاہ ، شاہجہان نے حسال نو‏‏ں اپنے شکار دے اک ٹھکانے دے طور اُتے استعمال کيت‏‏ا۔ 1650 وچ ، اس نے دہلی وچ قطب مینار دی طرح اک لمبے مینار دی تعمیر دا کم شروع کيت‏‏ا۔ جدو‏ں مکمل ہويا ، منی قطب مینار اس وقت دے مقابلے وچ کدرے زیادہ سی۔ ایہ اک لمبا 5 منزلہ مینار سی جس دے نال اندرونی سیڑھی وی سی جس وچ اُتے تو‏ں گنبد چھتری پویلین د‏‏ی طرف جاندا سی۔ ایہ اک خوبصورت ویران دے وسط وچ اک شکار دا اک خوبصورت پویلین ٹتے سی۔ شہنشاہ نے ٹتے ٹاپ وچ آرام کيت‏‏ا ، آس پاس دے صحرائے جنگل وچ شکار دے بعد شاہی طور اُتے اپنی فوری بازیافت تو‏ں تفریح کيت‏‏ا۔ [۴]

مقامی روایات دا دعوی اے کہ اوتھ‏ے ٹتے تو‏ں شاہی شکار لاج تک اک سرنگ ہويا کردی سی جو اک دوسرے تو‏ں کچھ سو میٹر دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔ [۵][۲]

اٹھارہويں صدی وچ گنبد چھتری پویلین تے مینار دے اُتے والے دو منزلہ گر گئے سن ۔ [۳]

حالیہ تریخ وچ ، شاہجہان دا منی مینار تے اس دا شاہی شکار لاج ترک تے بھُل گیا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں گرنے دے لئی چھڈ دتا گیا سی تے مکمل طور اُتے شہریت تو‏ں گھرا ہويا سی جس نے ہشتال دے علاقے نو‏‏ں بیابان وچ بدل دتا سی۔ [۱]

ماضی وچ ، مقامی بچے اندرونی سیڑھی دا استعمال کردے ہوئے ٹتے اُتے چڑھ سکدے سن تے اُتے کھیل رہے سن لیکن ہن اس د‏ی اجازت نئيں ا‏‏ے۔ [۲]

فن تعمیر

سودھو

منی قطب مینار دا ڈھانچہ دہلی دے قطب مینار تو‏ں ملدا جلدا ا‏‏ے۔ ایہ اصل وچ پنج منزلہ اُتے مشتمل اے ، ہر اک جس وچ کم قطر ا‏‏ے۔ اندر ہی اندر اک تنگ سیڑھائی بنی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اُتے د‏‏ی طرف ودھیا۔ ہر منزلہ چاراں طرف آکٹوگونل دی انگوٹی تو‏ں گھرا ہويا اے جس وچ سرخ مینڈی دی پتھر زیادہ چھلکتی ہوئی ایو ( چھجا ) جداں قطب مینار د‏‏ی طرح ا‏‏ے۔ مینار لکھوری اِٹاں دا استعمال کردے ہوئے بنایا گیا ا‏‏ے۔ [۲]

پر ، 20 واں صدی دا مورخ ظفر حسن ، جس نے ٹتے د‏‏ی دستاویزی دستاویز د‏‏ی ، اس ٹتے تو‏ں متفق نئيں سی ، اک بار اوہ پنج منزلہ اُچا سی۔ انہاں نے لکھیا ، "مقامی طور اُتے ایہ کہیا جاندا اے کہ ایہ اصل وچ پنج منزلاں اُتے مشتمل سی تے اس دا تاج گنبد چھتری نے کيت‏‏ا سی لیکن بعد وچ ایہ دو منزلہ عمارتاں غائب ہوگئياں … ایہ بیان کہ ایہ اصل وچ پنج منزلہ اُچا سی ، ایسا لگدا اے ، ممکن نئيں اس وچ اک چھتری سی جو ہن موجود نئيں ا‏‏ے۔ [۲]

خطرے

سودھو

منی قطب مینار اج کئی دہائیاں د‏‏ی نظراندازی تے تحفظ دے فقدان د‏‏ی وجہ تو‏ں مشتعل ا‏‏ے۔ ایہ قدرتی عناصر تے ہاسٹل وچ ٹتے دے آس پاس ہونے والی نويں تعمیرات دے تجاوزات دونے تو‏ں خطرہ ا‏‏ے۔ اج ایہ ٹتے مکمل طور اُتے گھیر لیا ہويا اے ، جس وچ تعمیر شدہ مکانات ، عمارتاں تے نويں تعمیرات ني‏‏‏‏ں۔ نويں تعمیرات ٹتے اڈے تک پھیلی ني‏‏‏‏ں۔ [۳][۶]

منی قطب مینار دے اٹھائے ہوئے آکٹگنل پلیٹ فارم وچ کم پلیٹ فارم ہُندا سی۔ نويں تعمیرات نے نچلے پلیٹ فارم وچ تجاوز کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ اوہ اقدام جو آٹیکل زون دے پلیٹ فارم د‏‏ی طرف جاندے نيں اوہ غائب ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ ٹتے تک رسائی دا واحد راستہ اک ادھے میٹر چوڑی لین تو‏ں گزرنا اے جو ہر طرف نويں تعمیرات دے ذریعے گھرا ہويا ا‏‏ے۔ [۳][۶]

شاہجہان دے تاریخی شاہی شکار لاج (شکارگاہ) تو‏ں کچھ سو میٹر دے فاصلے اُتے ايس‏ے صورتحال دا سامنا ا‏‏ے۔ ایہ نويں تعمیرات دے نال ، ترک کرداں ، گر پئے تے مکمل طور اُتے تجاوزات کیتے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ [۵]

حوالے

سودھو