پورس

پورس گجر
پورس گجر بادشاہ
Surrender of Porus to Alexander, 1865 engraving by Alonzo Chappel
معیاد عہدہ	340–317 BCE
جانشین	ملائیکیتو
خاندان	پوراوا
پیدائش	گجرات پنجاب
وفات	ت. 321 – c. 315 BCEپنجاب
مذہب	تریخی ویدک دھرم

پورس (انگریزی :Porus) پوراوا دا راجا سی۔ جیہدا راج پنجاب وچ جہلم تے چناب دریاواں تک پھیلیا ہویا سی۔ ایہدا راجگڑھ اجوکے شہر لہور دے کوݪ واقع رہیا۔ اوہ اپݨی بہادری وچ مشہور سی۔

Alexander accepts the surrender of Porus

پورس دریائے جہلم دے کنارے جنگ جہلم وچ سکندر مقدونی ناݪ لڑیا۔ پورس دی فوج نے سخت مزاحمت کیتی تے سکندر تے توسیع پسندانہ تے قبضہ گیرانہ عزائم نوں یکسر ناکام کردتا، سکندر نوں پسپا ہو کے واپس جاݨا پیا۔

سکندر نال لڑائی

پورس دا اپݨے گوانڈھیاں اُتے دبدبا

دنیا نوں جتن دے سفر اتے نکلے فلپ دوم دے پتر اتے مقدونیا دے راجے سکندر نوں اس ویلے سوچݨ لئی مجبور ہوݨا پیا، جد پنجاب دا بہادر راجا پورس ہکّ تاݨ کے سکندر دے رستے وچ کھڑا ہو گیا۔ ایہ واقعہ 326 ق م دا اے۔ مورخین ولوں پورس دا ناں ویداں دے پرو قبیلے ناݪ جوڑیا جاندا اے، جو پنجاب نال متعلق اے۔ پورس جہلم دریا توں چناب تک دے کھیتر وچ بادشاہت کردا سی۔ پورس دا اس ویلے دے گوانڈھی راجیاں اپر کافی دبدبا سی، جنہاں وچ ٹیکسلا دا راجا امبھی تے آبھیشار دا راجا ابھیشاریس مکھ سن۔ ایہناں وچ اک دوسرے نوں جڑھ توں اکھاڑ سٹن دی کشمکش لگاتار چلدی رہندی سی، پر پورس دی طاقتور فوج اتے اگوائی دے کارن اس دا پاسا ہمیشا ایہناں ورتکنیک راجیاں اُتے بھاری پیندا رہیا۔ سکندر دے حملے نے ایہناں ورتکنیک راجیاں دے مناں وچ آشا دی کرن پیدا کر دتی، کیونکہ اوہ پورس نوں ختم کرن لئی سکندر ناݪ مترتا قائم کرن وچ اپݨی بھلائی سمجھدے سن۔

سکندر دے آن تے مقامی راجےآں دی حالت

راجا امبھی

سکندر دے آمد دیاں خبراں سن کے ٹیکسلا دا بزدل راجا آمبھی سکندر دے سندھ پار کرن توں پہلاں ہی قیمتی تحفیاں دے تھال بھر کے اس دے استقبال لئی اگے کھڑھا سی۔ آمبھی ولوں بناں لڑے منی گئی ہار کارن اس دا کردار اتہاس دے پنیاں وچ کالے اکھراں نال لکھیا گیا۔ ٹیکسلا توں سکندر دے جیہلم ول ودھن ویلے راجا آمبھی اپنی 5000 فوج سمیت اس دے نال ہی چل پیا، جس توں اشارہ ملدا اے کہ آمبھی دے دل وچ سکندر دی طاقت دا ڈر سی، جس نوں اوہ سکندر دی مدد نال پورس نوں ہرا کے دور کرنا چاہندا سی۔

راجا ابھیشاریس

دوجے پاسے راجا ابھیشاریس دچتی وچ پھسیا ہویا سی، کیونکہ اوہ پورس دی طاقت نوں سکندر دی طاقت نالوں کسے وی طرحاں گھٹ کرکے نہیں ماپ سکدا سی۔ اس نے سدھے طور اُتے کسے وی راجے ول شامل ہو جان دا فرمان جاری نہیں کیتا۔ سکندر ول بھیجے گئے سنیہیاں وچ اوہ سکندر ول کھڑے ہون دی جھوٹھی گواہی بھردا رہا۔ ابھیشاریس ولوں اپنے سفیر نوں سکندر دی خدمت وچ ایہہ سنیہا لے کے بھیجیا کہ اوہ اپنا راج حصہ سکندر دے حوالے کردا اے۔ پر سکندر نے جواب وجوں اس سفیر ہتھ ایہہ سنیہا گھلیا کہ مینوں تیرے راج حصہ دی نہیں، سگوں پورس دے خلاف تیری مدد دی ضرورت اے، ابھیشاریس نے ایہہ گل منّ لئی۔ دوسرے پاسے اوہ پورس نوں سنیاے بھیج کے سکندر دے خلاف لڑائی متعلق اس دی مدد اتے حوصلہ اپھزائی دیاں گلاں کردا سی۔

لڑائی

لڑائی دی شروعات توں پہلاں پورس دی طاقت دا اندازہ لائے بناں سکندر نے اپنا دبدبا بناؤن لئی پورس کول اپنا پیغام بر بھیجیا، جس راہیں اس نے پورس نوں کیہا کہ اوہ اس دی ماتحتی منّ کے اس نوں خراج ادا کرے اتے آ کے سکندر نوں ملے۔ پورس نے جواب وجوں اس دی دوجی شرط منّ لئی اتے کیہا کہ اوہ سکندر نوں ملیگا ضرور پر ادوں جدوں سکندر اس دے راج دی سیما وچ داخل ہو جاویگا۔ اوہ سکندر نوں اک ادھینستھ دے طور اُتے نہیں، سگوں شاستربدھّ ہو کے اک جنگجو دی طرحاں لڑائی دے میدان وچ ملیگا۔ اس توں بعد جیہلم دا تریخی لڑائی (مئی 326 پو: ء) سکندر تے پورس وچکار لڑیا گیا۔ سکندر دی وڈا فوج اگے (لگبھگ 2 لکھ) اپنے مٹھی بھر فوجیاں (لگبھگ 50,000) پر پہاڑ جڈے حوصلے نال پورس سکندر اگے ڈٹیا کھڑھا سی۔ دوواں پاسیاں توں جنگ دے میدان وچ تیراں، تلواراں دی مدد نال موت دا ننگا ناچ نچیا جا رہا سی۔ اپنے فوجیاں دے اکھڑدے پیراں نوں دیکھ کے سکندر نوں ہتھاں-پیراں دی پے گئی۔ اتھوں تک کہ سکندر دے فوجی آپس وچ رائے مشورہ کرن لگ پئے سن کہ سکندر نوں پکڑ کے بنھ لیا جاوے تے ہندوستان دے راجے پورس دے حوالے کر دتا جاوے۔

سکندر لگاتار اپنے سفیر پورس کول صلح کرن لئی بھیجدا رہا۔ لڑائی وچ ہو رہے جانی-مالی نقصان اتے اپنے دوستاں-متراں دیاں دہائیاں کارن پورس سکندر نال گل بات کرن لئی راضی ہو گیا۔ سکندر اپنے اگے ساڈھے 7 فٹ دا بلوان نوجوان اک اجتّ جنگجو دی طرحاں کھڑھا ویکھ کے بھونچکا رہِ گیا۔ سکندر نال پورس دی جو گل بات ہوئی، اس نوں اتہاس دا ہر طالب علم جاندا اے، جو اس طرحاں اے، سکندر نے پورس نوں کیہا کہ 'اے راجن تیرے نال کیہو جیہا سلوک کیتا جاوے' تاں پورس نے بڑی بہادری نال جواب دتا کہ 'جس طرحاں اک راجے نوں دوسرے راجے نال کرنا چاہیدا اے۔' سکندر نے کیہا کہ 'پورس توں جو منگنا چاہندا ہیں منگ، میں تینوں ہر چیز دین لئی تیار ہاں، کیونکہ میں تیری بہادری توں متاثر ہویا ہاں۔' تاں پورس نے کیہا کہ 'تہاڈے اس پرشن دا جواب وی میرا پہلاں والا جواب اے۔' اس اُتے سکندر ہور زیادہ پرسن ہویا اتے اس نے پورس نوں اس دے علاقے دے نال لگدا ہور علاقہ وی دے دتا۔

سکندر دے واپس پرتݨ مگروں

سکندر دی واپسی توں بعد راجا ابھیشاریس نے پورس توں معافی منگݨ لئی قیمتی تحفےآں نال بھرے تھال اس دے ساہمنے پیش کیتے۔ اس توں بعد پورس اپنے کھیتر وچ سفلتا نال راج کردا رہا، چندر گپت موریا پورس نال مل کے کم کردا رہا تے اس گٹھ جوڑ نے نند راجٹبر دا خاتمہ کر دتا۔ نند ٹبر وچوں حصا منگݨ اتے پورس دی اہلیت دے ڈر کارن چندر گپت دے وزیراعظم کوٹلیا چانکیا نے اک سازش دے ماتحت یونانی جرنیل توں دھوکھے ناݪ پورس نوں قتل کروا دتا۔ اس طرحاں اک بہادر جنگجو نوں عظمت حاصل ہوئی۔

ہور دیکھو

• پورس ویلے دا پنجاب

حوالے

باہرلے جوڑ