جنگ پلاسی

پلاسی دی لڑائی
بسلسلہ ستّ سال دی جنگ
پلاسی دی لڑائی توں بعد میر جپھر نال لارڈ کلائیو دی ملاقات
تاریخ 23 جون، 1757 مقام پلاسی، بنگال صبح نتیجہ ایسٹ انڈیا کمپنی دی نرنائک جت۔ سرحدی تبدیلیاں بنگال نوں ایسٹ انڈیا کمپنی 'چ ملایا گیا۔
محارب
ایسٹ انڈیا کمپنی	مغل سامراج بنگال ریاست فرانس
کمانڈر اور رہنما
کرنل رابرٹ کلائیو میزر کلپٹرک میجر گرانٹ میجر آئیرے کوٹے کیپٹن گاؤپ	نواب سراج الدولہ موہن لال میر مدن  ⚔ میر جپھر علی خان یار لوتپھ خان ہائے ڈرلبھ منسئر
طاقت
750 انگریزی اتے یورپیئن سپاہی 100 پاسکرنا 2,100 بھارتی فوجی 100 گنمین 50 سپاہی 8 توپاں دلدل: میر جعفر دی 15,000 گھوڑ سوار فوج 35,000 پیدر پھوز	مغل سامراج: 7,000 پیدر پھوز 5,000 گھوڑ سوار پھوز 35,000 پیدر پھوز 15,000 میر جعفر دی گھوڑ سوار فوج 53 کھیت 'چ ملے ٹکڑے فرانس: 50 توپ کھانہ
ہلاکتیں اور نقصانات
22 موتاں 50 زخمی	500 موتاں اتے زخمی

پلاسی دا لڑائی (بنگالی: পলাশীর যুদ্ধ, پولاشیر جودھو) 23 جون 1757 نوں کلکتہ (ہن کولکاتہ) توں لگپگ 150 کمی اتر ول اتے مرشد آباد دے دکھن وچ 22 میل دور نادیہ ضلعے وچ ہگلی ندی دے کنڈھے پلاسی نامک تھاں 'تے ہوئی سی۔ اس لڑائی وچ اکّ پاسے برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی دی فوج سی اتے دوجے پاسے بنگال دے نواب اتے اس دے فرانسیسی ہمیتیاں دی فوج۔ ایہہ لڑائی ستّ سال (1756–63) لمی جنگ دے دوران ہوئی سی۔ کمپنی دی فوج نے رابرٹ کلائیو دی اگوائی وچ نواب نواب سراج الدولہ نوں ہرا دتا سی l پلاسی دی لڑائی روبرٹ کلائیو دی اگوائی وچ 23 جون 1757 نوں بنگال دے نواب اتے اس دے فرانسیسی سہیوگیاں دی اکّ کتے وڈی طاقت اتے بریٹیش ایسٹ انڈیا کمپنی دی اکّ نرنائک جت سی۔ لڑائی نے کمپنی نوں بنگال دا کنٹرول حاصل کرن وچ مدد کیتی l  اگلے سو سالاں وچ، اوہناں نے بھارتی اپ -براعظم، میانمار اتے افغانستان دے زیادہ تر حصے اتے قبضہ کر لیا l ایہہ لڑائی ہگلی ندی دے کنارے پلاشی (انگریزی اڈیشن: پلاسی) , جو کلکتے دے اتر وچ لگبھگ 150 کلومیٹر (93 میل) اتے مرشد آباد دے دکھن وچ، جو اس ویلے بنگال دا راجگڑھ سی (ہن مغربی بنگال دے نادیہ ضلعے وچ) وکھے ہوئی l   لڑن والے نواب نواب سراج الدولہ، بنگال دے آخری آزاد نواب اتے بریٹیش ایسٹ انڈیا کمپنی سن l  اوہ، الیوردی خان (اس دے نانا) دا جانشین سی l  نواب سراج الدولہ سال پہلاں ہی بنگال دا نواب بنیا سی اتے اسنے انگریزاں نوں اوہناں دے قلعے دے پھلار نوں روکن دا حکم دتا سی l  رابرٹ کلائیو نے نواب دی فوج دے کمانڈر-ان-چیف میر جعفر نوں رشوت دتی اتے اسنوں بنگال دا نواب بناؤن دا وعدہ وی کیتا۔ کلائیو نے 1757 وچ پلاسی وکھے نواب سراج الدولہ نوں ہرایا اتے کلکتے اتے قبضہ کر لیا۔ ایہہ لڑائی نواب نواب سراج الدولہ ولوں بریٹیش-نینترت کلکتے 'تے حملے اتے بلیک ہول قتل عام توں پہلاں ہوئی سی۔ انگریزاں نے کرنل روبرٹ کلائیو اتے ایڈمرل چارلس واٹسن دی اگوائی وچ مدراس توں بنگال فوج بھیجی اتے کلکتے اتے مڑ قبضہ کر لیا۔ کلائیو نے پھر چندرنگر دے فرانسیسی قلعے اتے قبضے دی پہل کیتی l سِراج-اد-دولا اتے بریٹیش درمیان تناء اتے شکّ دا نتیجہ پلاسی دی لڑائی وچ نکلیا l ایہہ لڑائی ستّ سالاں دی لڑائی (1756–1763) دے دوران چلائی گئی سی، اتے، اوہناں دی یورپ وچ دشمنی دے عکس وجوں، فرینچ ایسٹ انڈیا کمپنی (لا کمپینی ڈیس انڈیز اوریئینٹیلس) نے انگریزاں دے خلاف لڑن لئی اکّ چھوٹی جہی ٹکڑی بھیجی l نواب سراج الدولہ کول گنتی دے پکھوں بہتر طاقت سی اتے اسنے پلاسی وکھے اپنا پکھ رکھیا l  وڈی گنتی توں فکرمند انگریزاں نے نواب سراج الدولہ دے رتبہ گھٹائے ہوئے فوج مکھی میر جعفر، اس دے نال یار لوتف خان، جگت سیٹھاں (مہتاب چند اتے سوروپ چند)، امیچند اتے رائے درلبھ نال مل کے اکّ سازش دلچسپی۔ اس طرحاں،میر جعفر، رائے درلبھ اتے یار لوتپھ خان نے اپنیاں فوجاں نوں جنگ دے میدان دے نیڑے اکٹھا کیتا پر اصل وچ لڑائی وچ شامل ہون لئی کوئی قدم نہیں چکیا l لگبھگ 50,000 سپاہیاں، 40 توپاں اتے 10 جنگی ہاتھیاں والی نواب سراج الدولہ دی فوج نوں کرنل روبرٹ کلائیو دے 3,000 سپاہیاں نے ہرا دتا۔ لڑائی لگبھگ 11 گھنٹیاں وچ سماپت ہو گئی۔

اس نوں بستیوادی طاقتاں ولوں بھارتی اپ -براعظم دے کنٹرول وچ مکھ لڑائیاں وچوں اکّ منیا جاندا اے l برتانویاں نے ہن نواب، میر جعفر اتے بہت دباء پایا اتے نتیجے وجوں پچھلے نقصان اتے وپار توں ہون والی آمدنی لئی اہم رعایتاں حاصل کیتیاں l برتانویاں نے اس آمدنی دی ورتوں اپنی فوجی طاقت نوں ودھاؤن اتے ہور یورپیئن بستیوادی طاقتاں جویں کہ ڈچّ اتے فرانسیسیاں نوں دکھنی ایشیا توں باہر کڈھن لئی کیتی، اس طرحاں بریٹیش سامراج دا پھلار ہویا۔

جنگ پلاسی 23 جون 1757ء چ بنگال دے نواب سراج الدولہ تے انگریز جرنیل کلائیو دے وچکار ، کلکتہ توں 70 میل دور دریائے بھاگیرتی دے کنارے ، قاسم بازار دے نیڑے پلاسی دے میدان چ لڑی گئی ۔ انگریز جرنیل رابرٹ کلائیو سارے بنگال تے مل مارنا چاہندا سی ۔ دلی دا بادشاہ پہلے ای اس دی ہتھ چ کٹھ پتلی سی ۔ بنگال تے مل مارن لئی " بیلیک ہول " دا فرضی افسانہ گھڑئیا گئیا تے میر جعفر نال سازش کیتی گئی ۔ میر جعفر ، سراج الدولہ دا نانا نواب علی وردی خان دا بہنوئی سی ۔ اسنوں نوابی دا لالچ دے کے توڑ لئیا گئیا ، اس دے علاوہ اوما چند ناں دا اک سیٹھ نوں وی سازش چ شریک کیتا گئیا ، پر اس نوں 30 لکھ دین دا جہڑا معاہدہ کیتا گئیا اوہ جعلی سی ۔

رابرٹ کلائیو اپنی 3 ہزار فوج نال نواب دے مقابلے چ آئیا ، نواب سراج الدولہ دے کول بقول مورخاں 50 ہزار پیادے ، 18 ہزار سوار تے 55 توپاں سن ، پر فوج دا وڈا حصہ میر جعفر دی کمان ہیٹھ انگریزاں نال مل چکئیا سی ۔ اس لئی نواب جنگ ہار گئیا تے گرفتار ہو گے میر جعفر دے منڈے میرن دے ہتھوں قتل ہوئیا ۔

انگریز مورخاں دا ایہہ دعوی کہ کلائیو نے 3 ہزار سپاہیاں نال نواب دی بے شمار فوج تے فتح پائی ، عقل نوں نئیں لگدا ، کیونجے 70 ہزار دے حصے 3 ہزار دی اک اک بوٹی وی نئیں آندی ۔ اصل چ نواب دی فوج دا اک وڈا حصہ خود اپنے ہتھیں اپنے گھر نوں اگ لا رہئیا سی ۔ تے فیر انگریز مورخاں دا ایہہ کہنا کہ میر جعفر آخر تک کلائیو نال نئیں ملئیا ، بالکل غلط اے ۔ جے ایداں ہندا تے انگریز اس نوں کدے وی نواب نا بناندے ، ایہہ ایسے شخص دی غداری سی جس دی وجہ توں بنگال توں اسلامی حکومت دی خاتمہ ہو گئیا ۔ پر اس تے وی جے سراج الدولہ دا سپہ سالار نا مردا تے نتیجہ کجھ ہور ہندا ۔ اس سپہ سالار نوں ، جہڑا میر جعفر نا ل شریک نئیں سی ، میر جعفر دے بندےآں نے قتل کر دتا سی ، جس نال وفادار فوج وی بدحواس ہوگئی ۔ کلائیو دے صرف ویہہ(20) سپاہیاں دا مارئیا جانا تے پنجاہ(50) دا پھٹر ہونا وی عجوبہ نئیں ، کیونجے توپ خانے پہلے ای خرید لئیا گئیا سی تے توپاں چ پانی پوا دتا گئیا سی ۔

لڑائی دے مگروں کلائیو مرشد آباد آئیا ، جہڑا اس ویلے بنگال دا راجگھر سی ، دلی دے کٹھ پتلی بادشاہ توں پہلے ای میر جعفر دی تقرری دا فرمان لے لئیا گئیا سی ، چنانچہ اس نوں گدی تے بٹھا دتا گئیا ۔ میر جعفر نوں سارا خزانہ تے ذاتی دولت تے ہیرے موتی گلائیو نوں دینے پئے ، جس چوں ہر انگریز نوں معقول حصہ ملئیا ، صرف کلائیو دے حصے 52 لکھ تے 10 ہزار روپیئے آئے ۔ اس دے علاوہ ایسٹ انڈیا کمپنی نوں 1 کروڑ روپیہ کلکتہ دے نقصان تے تاوان جنگ دے طور تے دتا گئیا ۔

اس دے علاوہ بنگال چ چویہہ(24) پرگنے دا زرخیز علاقہ وی کمپنی نوں دتا گئیا ۔ 1759ء چ شاہ عالم نے اس سارے علاقے دا مالیہ جہڑا 4 لکھ 50 ہزار روپیۓ بندا سی کلائیو نوں بخش دتا تے اینج تقریبا سارا بنگال انگریزاں دے قبضے چ آ گئيا ۔ کجھ چر مگروں انگریزاں نے میر جعفر نوں بالکل بے اختیار کردتا ، پر ایہہ شخص بوت تیز سی ، اس نے اوہ اقدام کرنے شروع کر دتے جنہاں نال انگریزاں دے پنجے ڈھیلے ہونا شروع ہوگئے تے پٹنہ چ 2 سو انگریز قتل کر دتے گئے ۔

انگریزاں نے میر جعفر نوں کدی توں لاہ کے میر قاسم نوں گدی تے بٹھا دتا ۔ میر قاسم انگریزاں توں نفرت کردا سی ، اس نے ہور مسلمان نواباں نوں اکٹھا کر کے بکسر دے مقام تے انگریزاں دا وڈی بہادری نال مقابلہ کیتا ، جس چ 1 ہزار انگریز مارے گئے ، پر سازش تے غداری نے اپنا رنگ دکھائیا ۔ میر قاسم دی فوج چ بھگدڑ مچ گئی تے انگریز فاتح بن کے سارے بنگال تے قابض ہوگئے ۔

پلاسی دا لڑائی توں بعد لارڈ کلائیو میر جعفر نوں مل رہا اے (1762 وچ فرانسس ہیمین دا بنایا اکّ تیل چتر)

9 (Plassey) Battery Royal Artillery of the British Military.

پچھوکڑ

1501 توں 1739 دے عرصے دوران بھارت وچ یورپیئن بستیاں نوں درساؤندا بھارتی اپ -براعظم دا نقشہ l

بھارت وچ یورپیئن بستیاں 1501 توں 1739 تک l

اینگلو-مغل لڑائی توں بعد بریٹیش ایسٹ انڈیا کمپنی دی مدراس دے پھورٹ سینٹ جارج، کلکتے وچ پھورٹ ولیئم اتے مغربی بھارت وچ بمبے کیسل دے تن مکھ سٹیشناں دے نال بھارت وچ اکّ تکڑی موجودگی سی l

ایہہ سٹیشن انگلینڈ وچ کورٹ آف ڈائریکٹرز ولوں نامزد اکّ پردھان اتے اکّ کونسل دی دیکھ ریکھ ہیٹھاں آزاد پردیش سن l  بریٹیش نے اپنے آپ نوں وکھو -وکھرے شہزادےآں اتے نواباں نال جوڑن دی پالیسی اپنائی، جس وچ دھاڑویاں اتے ودروہیاں خلاف سرکھیا دا وعدہ کیتا گیا سی۔ سرکھیا دے بدلے نواب اکثر اوہناں نوں رعایتاں دیندے سن l 18 ویں صدی تک بریٹیش ایسٹ انڈیا کمپنی اتے ڈچّ جاں پورتگالیاں دے وچکار ساری دشمنی ختم ہو گئی سی l  فرانسیسیاں نے لوئیس XIV دے ماتحت اکّ ایسٹ انڈیا کمپنی دا قیام وی کیتی سی اتے اس دے بھارت وچ دو اہم سٹیشن سن - بنگال وچ چندرنگر اتے کارناٹک ساحل اتے پانڈیچیری، دوناں دا حکمرانی پانڈیچیری صوبہ ولوں چلایا جاندا سی l فرانسیسی بھارت دے وپار وچ دیر نال آئے سن، پر اوہناں نے بھارت وچ تیزی نال اپنے آپ نوں قائم کر لیا اتے کنٹرول لئی برٹین نوں پچھاڑن لئی تیار سن l 

کرناٹک لڑائی

آسٹریا دے اترادھکار دا لڑائی (1740–1748) برٹین اتے فرانس وچکار اقتدار جدوجہد اتے برصغیر وچ یورپیئن فوجی چڑھائی اتے سیاسی دخل دی واضع شروعات سی l  ستمبر 1746 وچ، ماہا ڈے لا بورڈونائیس اکّ پانی فوج دے دستے نال مدراس اتریا اتے بندرگاہ والے شہر نوں گھیرا پا لیا l مدراس دی سرکھیا کمزور سی اتے شہر دی رکھیا کرن والی فوج نے سمرپن کرن توں تن دن پہلاں تک بنباری دا مقابلہ کیتا l بورڈونائیس دی رضا مندی والیاں سمرپن دیاں شرطاں وچ اس گل دا ذکر سی کہ بریٹیش ایسٹ انڈیا کمپنی نقد بھگتان دے بدلے وچ بندرگاہ واپس کر دیویگی l پھر وی ، اس رعایت دا خلاف کمپینی ڈیس انڈیز اوریئینٹیلس دی بھارتی سمپتی دے گورنر جنرل جوسف فرینکوئس ڈپلکس نے کیتا سی۔ جدوں بورڈونائیس اکتوبر وچ بھارت توں چلا گیا تاں ڈپلکس نے سمجھوتے توں انکار کر دتا l  کرناٹک دا نواب انورودین خان انگریزاں دے حمایت وچ کدّ پیا اتے سنیکت فوجاں مدراس نوں مڑ حاصل کرن لئی اگے ودھیاں، پر گنتی وچ وڈا شریشٹھتا دے باو جود، فرانسیسیاں نے فوج نوں آسانی نال کچل دتا l مدراس دے نقصان دے بدلے وجوں، میجر لارینس اتے ایڈمرل بوسکاوین دے ماتحت برٹشاں نے پانڈیچیری دی گھیرابندی کر لئی پر اکتی دناں بعد ہی اوہناں نوں اس گھیرابندی نوں چکن لئی مجبور کیتا گیا۔ 1748 دی آئیکس-لا-چیپل دا معاہدہ نے ڈوپلکس نوں اتری امریکہ دے لویسبرگ اتے کیپ بریٹن جزیرہ دے بدلے وچ مدراس نوں انگریزاں دے حوالے کرن لئی مجبور کر دتا۔ ایکس-لا-چیپل دا معاہدہ نے دو طاقتاں وچالے سدھی دشمنی نوں روکیا پر چھیتی ہی مقامی شہزادےآں دے جھگڑیاں وچ معاون وجوں اوہ اسدھی دشمنی وچ شامل ہو گئے l ڈپلیکس نے جہڑا جھگڑا چنیا سی دکن دے نظام اتے انحصار کرناٹک صوبہ دے نواب دے اترادھکاریاں دے عہدیاں لئی سی l برتانویاں اتے فرانسیسیاں دوواں نے دو عہدیاں لئی اپنے امیدوار نامزد کیتے l  دوواں معاملیاں وچ، ڈپلیکس دے امیدواراں نے ہیراپھیری نال اتے دو قتلاں ولوں دوواں تختاں نوں ہڑپّ لیا l  1751 دے ادھ وچ، نواب دے عہدے لئی فرانسیسی امیدوار چندہ صاحب نے بریٹیش امیدوار والجاہ دے آخری گڑھ ترچنوپولی نوں گھیر لیا، جتھے والجاہ اپنیاں بریٹیش فوجاں نال لکیا ہویا سی۔ چارلس، مارکئس ڈی بسی دی اگوائی وچ اکّ فرینچ فوج ولوں اسدی مدد کیتی گئی سی l

ایہہ پتہ چلدیاں کہ شہر دی رکھیا کرن والی فوج اکّ رات پہلاں ہی بھجّ گئی، 1 ستمبر 1751 نوں کیپٹن روبرٹ کلائیو دی کمانڈ ہیٹھ 280 یورپیئن اتے 300 سپاہیاں نے کرناٹک دا راجگڑھ ارکوٹ 'تے حملہ کر دتا اتے قبضہ کر لیا l ایہہ امید کیتی گئی سی کہ اس نال چندہ صاحب نوں اپنیاں کجھ فوجاں شہر نوں انگریزاں توں واپس لین لئی لاؤنیاں پینگیاں l  چندہ صاحب نے رضا صاحب دے ماتحت 4,000 بھارتیاں اتے 150 فرانسیسیاں دی فوج بھیجی۔ اوہناں نے قلعے نوں گھیر لیا اتے کئی ہفتیاں بعد وکھ-وکھ تھاواں توں کندھاں نوں توڑ دتا l کلائیو نے مراٹھا سردار موراری راؤ نوں اکّ سنیہا بھیجیا جسنے والجاہ دی مدد لئی معاشی مدد حاصل کیتی سی اتے میسور دیاں پہاڑیاں وچ ڈیرا لایا ہویا سی۔ ایہہ پتہ چلدے کہ مراٹھا سردار پہنچن والا اے، رضا صاحب نے کلائیو نوں اکّ چٹھی بھیج کے اسنوں وڈی رقم دے بدلے وچ سمرپن کرن لئی کیہا پر اس پیش کش نوں ٹھکرا دتا گیا l 24 نومبر دی سویر نوں، رضا صاحب نے قلعے اتے آخری حملہ کرن دی کوشش کیتی پر جدوں بریٹیش ہتھیاراں دے کارن اس دے بکھتربند ہاتھیاں وچ بھگدڑ مچّ گئی تاں اسدی کوشش نوں ناکام کر دتا گیا۔ اوہناں نے سن لاکے کئی وار قلعے وچ داخل ہون دی کوشش کیتی پر ہر واری اپنا نقصان کرواکے پچھے ہٹ گئے l اگلے دن گھیرابندی چکّ لئی گئی اتے رضا صاحب دیاں فوجاں بندوقاں، گولہ بارود اتے بھنڈار چھڈّ کے بھجّ گئیاں l ارکوٹ، کونجیورم اتے ترچنوپولی وچ کامیابی دے نال، بریٹیش نے کرناٹک نوں حاصل کر لیا اتے نویں فرانسیسی گورنر گوڈیہیؤ نال اکّ سندھی دے مطابق والجاہ نواب دے تخت دا جانشین بن گیا l 

علی وردی خان بنگال دے نواب دے تخت تے براجمان ہویا جدوں اسدی فوج نے بنگال دا راجگڑھ، مرشد آباد اتے حملہ کر دتا اتے قبضہ کر لیا۔ بنگال وچ یورپیئن لوکاں متعلق الیوردی دا رویہ سخت دسیا جاندا اے l مراٹھیاں نال اپنیاں لڑائیاں دے دوران، اسنے یورپیئن لوکاں ولوں قلعے مضبوط کرن اتے انگریزاں ولوں کلکتے وچ مراٹھا کھائی دے اساری دی آگیا دتی l دوجے پاسے، اسنے اپنے لڑائی دی دیکھ بھال لئی اوہناں توں وڈی مقدار وچ پیسے اکٹھے کیتے l اوہ دکھنی بھارت دی حالت توں چنگی طرحاں جانوُ سی، جتھے بریٹیش اتے فرانسیسیاں نے مقامی شہزادےآں اتے حکمراناں دی ورتوں کردیاں اپنا لڑائی شروع کیتا ہویا سی l الوردی نہیں چاہندا سی کہ اس دے صوبے وچ وی اجیہی حالت ہووے اتے اس لئی یورپیئن لوکاں نال اپنے وہار وچ اسنے ساودھانی ورتی l  حالانکہ، اتھے لگاتار اختلاف سن؛ برٹشاں دی ہمیشہ ہی ایہہ شکایت سی کہ اوہناں نوں پھارکھسیئر ولوں جاری کیتے پھارمان دی پوری کھل توں روکیا گیا سی l حالانکہ، برٹشاں نے نواب دے لوکاں دی رکھیا کیتی، دیسی وپاریاں نوں کسٹم-مکت وپار کرن دے لئی پاس دتے اتے اوہناں دے ضلعیاں وچ آؤن والے سامان اتے اچی ڈیوٹی لگائی-ایہہ کاروائیاں جو نواب دے مالیئے لئی نقصاندائک سن۔

اپریل 1756 وچ، علی وردی خان دی موت ہو گئی اتے اس دے تیئی سال دے پوتے، نواب سراج الدولہہ نے اسدی جگہ سمبھالی l کیہا جاندا اے کہ اسدی شخصیت اکّ بھیانک سبھاء اتے اکّ کمزور سمجھ دا سمیل سی l  بھارت وچ یورپیئن کمپنیاں ولوں کمائے گئے وڈے منافعیاں بارے اوہ خاص کرکے شکی سی l جدوں بریٹیش اتے فرانسیسیاں نے اوہناں دے وچکار اکّ ہور لڑائی دی امید وچ اپنے قلعیوں نوں سدھارنا شروع کر دتا تاں اسنے ترنت اوہناں نوں اجہیاں کاروائیاں نوں روکن دا حکم دتا کیونکہ اوہ بناں اجازت دے کیتیاں گئیاں سن l  جدوں انگریزاں نے اپنے اساری نوں بند کرن توں انکار کر دتا، نواب نے کوسیمابازار دے قلعے اتے فیکٹری نوں گھیرن لئی 3,000 آدمیاں دی اکّ ٹکڑی دی اگوائی کیتی اتے کلکتہ جان توں پہلاں کئی بریٹیش اہلکاراں نوں بندی بنا لیا۔ کلکتے دی سرکھیا کمزور اتے بہت گھٹ سی l  اس سرکھیا فوج وچ صرف 180 سپاہی، 50 یورپیئن ولنٹیئر، 60 یورپیئن ملیشیا، 150 ارمینیئن اتے پرتگالی ملیشیا، 35 یورپیئن توپخانے دے آدمی اتے جہازاں دے 40 ولنٹیئر شامل سن اتے نواب دی تقریباً 50,000 پیدل فوج اتے گھوڑسوار فوج دے خلاف ڈٹے سن l  سراج دی فوج ولوں 16 جون نوں شہر اتے قبضہ کر لیا گیا اتے 20 جون نوں اکّ چھوٹی جہی گھیرابندی توں بعد قلعے نے آتم سمرپن کر دتا۔

کلکتے دی گھیرابندی دوران پھڑے گئے قیدیاں نوں سراج نے اپنی سرکھیادے اہلکاراں دی دیکھ -ریکھ وچ تبدیل کر دتا، جیہناں نے اوہناں نوں بلیک ہول دے ناں نال جانے جاندے پھورٹ ولیئم دے سانجھے تہہ خانے وچ بند کر دتا۔اس دو چھوٹیاں کھڑکیاں والے تہہ خانے وچ، جہڑا 18×14 پھٹّ (5.5 میٹر 4.3 میٹر) دے سائیز دا سی، 146 قیدی سن - اصل وچ برٹشاں ولوں صرف چھ قیدیاں نوں رکھن لئی ورتیا جاندا سی l 21 جون نوں، کوٹھڑی دے دروازے کھولھ دتے گئے اتے 146 وچوں صرف 23 باہر آئے، باقی دم گھٹن، تھکاوٹ اتے وگڑی ہوئی دماغی حالت کرکے مر گئے l ایہہ جاپدا اے کہ نواب اوہناں حالاتاں توں انجان سی جیہناں وچ اس دے دے قیدیاں نوں رکھیا گیا سی جسدے نتیجے وجوں زیادہ تر قیدیاں دی مندبھاگی موت ہوئی سی l  اس دوران، نواب دی فوج اتے پانی فوج کلکتہ شہر اتے آلے دوآلے دے کھیتراں وچ بریٹیش فیکٹریاں نوں لٹن وچ رجھیاں ہوئیاں سن۔

جدوں 16 اگست 1756 نوں مدراس وچ کلکتے دے ہارن دیاں خبراں پھیلیاں تاں کونسل نے ترنت کرنل کلائیو اتے ایڈمرل واٹسن دے ماتحت اکّ مہم بل بھیجیا۔ پھورٹ سینٹ جارج دی کونسل ولوں اکّ پتر وچ ایہہ درج اے کہ "مہم دا ادیش صرف بنگال وچّ بریٹیش بستیاں نوں مڑ ستھاپت کرنا ہی نہیں سی، بلکہ یدھ دے زوکھم توں بغیر کمپنی دے وشیش ادھیکاراں اتے اس دے نقصاناں دی بھرپائی دی بھرپور مانتا پراپت کرنا وی سی l" ایہہ پتر ایہہ وی دسدا اے کہ نواب دی پرجا وچ کسے وی قسم دی اسنتشٹی اتے ابھلاشا دی حمایت کیتا جانا چاہیدا اے l  کلائیو نے زمینی فوجاں دی کمانڈ سمبھالی، جس وچ 900 یورپیئن اتے 1500 سپاہی شامل سن جدوں کہ واٹسن نے اکّ پانی فوج دے دستے دی کمان سمبھالی l  ایہہ بیڑا دسمبر وچ ہگلی ندی وچ داخل ہویا اتے 15 دسمبر نوں پھالٹا پنڈ وکھے کلکتہ اتے آلے دوآلے دے علاقیاں دے بھگوڑیاں، جیہناں وچ کونسل دے مکھ ممبر شامل سن، نال ملاقات کیتی۔ کونسل دے میمبراں نے نگرانی لئی اکّ خاص کمیٹی بنائی۔ 29 دسمبر نوں، فوج نے بج بج دے قلعے توں دشمن نوں اکھاڑ دتا l کلائیو اتے واٹسن پھر 2 جنوری 1757 نوں کلکتے لئی چلے گئے اتے 500 آدمیاں دی ٹکڑی نے بہت تھوڑے خلاف توں بااد آتم سمرپن کر دتا l  کلکتے دے مڑ قبضے نال، کونسل نوں مڑ بحال کر دتا گیا اتے نواب دے خلاف کاروائی دی سکیم تیار کیتی گئی l پھورٹ ولیئم دی سرکھیا نوں مضبوط کیتا گیا اتے شہر دے اتر-مشرق وچ اکّ دفاعی مورچہ تیار کیتا گیا l 

بنگال مہم

9 جنوری 1757 نوں، کپتان کوٹ اتے میجر کلپیٹرک دی اگوائی ہیٹھ 650 آدمیاں دی اکّ فورس نے کلکتے توں 23 میل (37 کلومیٹر) اتر وچ ہگلی قصبے اتے حملہ کیتا اتے ہرا دتا l اس حملے بارے پتہ لگن تے، 3 فروری نوں اپنے مکھ دستے دے نال پہنچدے ہوئے نواب نے اپنی فوج اکٹھی کیتی اتے کلکتے ول کوچ کیتا، اتے مراٹھا کھائی توں پار ڈیرا لا لیا۔ سراج نے اپنا مکھ دفتر اومیچنڈ دے باغ وچ قائم کیتا l  اوہناں دی فوج دی اکّ چھوٹی جہی ٹکڑی نے شہر دے اتری اپنگراں اتے حملہ کیتا پر لیفٹینینٹ لیبیؤم دے ماتحت اتھے رکھے اکّ دستے نے اوہناں نوں کٹیا، پنجاہ قیدیاں دے نال واپس پرتیا۔

کلائیو نے 4 فروری دی سویر نواب دے ڈیرے اتے اچانک حملہ کرن دا فیصلہ کیتا۔ ادھی رات نوں، 600 ملاحاں دی اکّ فورس، 650 یورپیئن دی اکّ بٹالیئن، 100 توپخانے دے جوان، 800 سپاہی اتے 6 لانگری نواب دے ڈیرے دے نیڑے پہنچے۔ سویرے 6:00 وجے، سنگھنی دھند دی آڑ وچ، ہراول دستہ نواب ولوں تعینات اگلے دستے اتے آ چڑھیا، جو اپنیاں بندوقاں اتے راکٹاں نال گولیباری کرن توں بعد بھجّ گیا l  اومیچنڈ دے باغ دے ساہمنے پہنچن تک اوہناں نے کجھ دوری تک اگے ودھنا جاری رکھیا جدوں اوہناں نے اپنے سجے پاسے گھوڑسوار فوج دے آؤن دی آواز سنی l جدوں گھوڑسوار فوج بریٹیش فوج توں 30 گز (27 میٹر) دی دوری دے ساہمنے سی، بریٹیش فوج نے گولیاں چلا دتیاں جس نال کئی مارے گئے اتے باقی کھنڈ گئے l دھند نے پیدل دوری توں اگے ویکھن وچ رکاوٹ کھڑی کیتی l  اس لئی، پیدل فوج اتے توپخانے ولوں ہر پاسے انیواہ گولیباری دے چلدیاں فوج ہولی ہولی اگے ودھدی گئی l باغ وچ نواب دے کوارٹراں اتے حملہ کرن لئی کلائیو دا ارادہ باغ دے دکھن ول اکّ تنگ ابھاریا ہویا رستہ ورتن دا سی lنواب دیاں فوجاں نے رستے 'تے روک لگا دتی سی۔ تقریباً 9:00 وجے، جویں ہی دھند اٹھنی شروع ہوئی، نواب دے توپخانے ولوں مراٹھا کھائی توں پار بھاری توپاں دے دو گولے چھڈے جان نال نواب دیاں فوجاں حاوی ہو گئیاں l  بریٹیش فوجاں تے گھوڑسوار فوج اتے گولیباری ولوں ہر پاسے توں حملہ کیتا گیا سی l  نواب دیاں فوجاں نے پھر اکّ میل اگے اکّ پل بنایا، مراٹھا کھائی نوں پار کیتا اتے کلکتہ پہنچ گئیاں l  کلائیو دی فوج وچوں کل 57 مارے گئے اتے 137 زخمی ہوئے l  نواب دی فوج نے 22 بہت ودھیا اہلکار، 600 عام آدمی، 4 ہاتھی، 500 گھوڑے، کجھ اٹھاتے وڈی گنتی وچ بلد گوا دتے۔ اس حملے توں ڈرکے نواب نے 5 فروری نوں کمپنی نال الینگر دا معاہدہ کیتی جس راہیں نواب ،کمپنی دے کارخانیاں نوں بحال کرن، کلکتے دی قلعےبندی دی اجازت دین اتے سابقہ خاص حقاں نوں بحال کرن لئی سہمت ہوئے l نواب نے اپنی فوج اپنی راجگڑھ، مرشد آباد واپس لے لئی۔

ڈی بسی دی بنگال متعلق پہنچ اتے یورپ وچ ستّ سالاں دی لڑائی توں فکرمند، کمپنی نے بنگال وچ فرینچ دھمکی ول اپنا دھیان موڑیا l کلائیو نے کلکتے توں 20 میل (32 کلومیٹر) اتر وچ فرانسیسی شہر چندرنگر اتے قبضہ کرن دی سکیم بنائی l کلائیو ایہہ جاننا چاہندا سی کہ جے اسنے چندرنگر اتے حملہ کیتا تاں نواب کس دے پکھ وچ دخل دیویگا l  نواب نے ٹال مٹول والے جواب بھیجے اتے کلائیو نے اس نوں حملے لئی رضا مندی سمجھیا l کلائیو نے 14 مارچ نوں چندرنگر دے قصبے اتے قلعے نوں لیکے خلاف شروع کیتا l   فرانسیسیاں نے قلعے ول جان والیاں سڑکاں 'تے سرکھیا قائم کیتی اتے فوجیاں دا رستہ روکن لئی دریا وچ کئی جہاز اتار دتے l  سرکھیا دستیاں وچ 600 یورپیئن اتے 300 سپاہی شامل سن l فرانسیسیاں نوں ہگلی توں نواب دیاں فوجاں دی مدد دی امید سی پر ہگلی دے گورنر، نندکمار نوں کجھ نہ کرن لئی اتے چندرنگر لئی نواب دی طاقت نوں روکن لئی رشوت دتی گئی سی۔ قلعے دا چنگی طرحاں بچاء کیتا گیا، پر جدوں ایڈمرل واٹسن دے سکئیڈرن نے 23 مارچ نوں چینل وچ ناکہ بندی لئی مجبور کیتا، تاں اکّ بھیانک توپ نے کنارے توں دو بیٹریاں دی مدد نال حملہ کیتا l قلعے توں گولیباری ہون کارن پانی فوج دے دستے نوں بہت نقصان ہویا۔ 24 مارچ نوں 9:00 وجے، فرانسیسیاں ولوں جنگ بندی دا جھنڈا دکھایا گیا اتے 15:00 وجے تک سمجھوتہ ہو گیا l  چندرنگر نوں لٹن توں بعد، کلائیو نے مدراس واپس آؤن دے آدیشاں نوں نظر انداز کرن اتے بنگال وچ ہی رہن دا فیصلہ کیتا l اسنے اپنی فوج نوں ہگلی شہر دے اتر ول بھیج دتا۔

اس توں علاوہ، نواب سراج الدولہ دا یعقین سی کہ بریٹیش ایسٹ انڈیا کمپنی نے مغل بادشاہ عالم گیر دوجے توں بنگال دے نواب دے کھیتراں وچ اپنی حالت مضبوط کرن دی کوئی اجازت نہیں لئی سی۔

سازش

چندرنگر 'تے حملے بارے پتہ لگن تے نواب نوں غصہ آ گیا l انگریزاں متعلق اس دی پرانی نفرت جاگ پئی، پر ہن اس نے بریٹیش خلاف گٹھجوڑ کرکے اپنے آپ نوں مضبوط کرن دی ضرورت محسوس کیتی l احمد شاہ درانی دے ماتحت افغاناں ولوں اتر توں اتے پچھم توں مراٹھیاں ولوں حملے دے ڈر نال نواب دکھی سی l  اس لئی، کسے ہور پاسے توں حملہ ہون دے ڈروں اوہ اپنی ساری طاقت بریٹیش دے خلاف تینات نہیں کر سکیا l برٹشاں اتے نواب وچکار بہت زیادہ اوشواس گھر کر گیا سی l  نتیجے وجوں سراج نے کوسمبازار وکھے فرینچ فیکٹری دے مکھی جین لاء اتے ڈی بسی نال خفیہ گل بات شروع کیتی l نواب نے رائِ درلبھ دے ماتحت اپنی فوج دی اکّ وڈی ٹکڑی پلاسی وکھے ، مرشد آباد توں 30 میل (48 کلومیٹر) دکھن وچ کوسیمبازار دے جزیرہ تے بھیجی ۔

نواب دے خلاف عام اسنتشٹی اس دے اپنے دربار وچ ہی ودھ رہے ہوئی l  الیوردی دے راج ماتحت حالات دے الٹ، سراج دے راج ماتحت سیٹھ، بنگال دے وپاری، اپنی دولت دے لئی لگاتار فکرمند سن l کسے وی طریقے دے خطرے توں بچاء لئی اوہناں نے یار لوتپھ خان نوں اپنی رکھیا لئی لگایا سی l سراج دے دربار وچ کمپنی دے نمائندے ولیئم واٹس نے کلائیو نوں نواب دا تختہ پلٹن دی دربار وچ ہی بنی سازش بارے جانکاری دتی سی l  سازش رچن والیاں وچ فوج دے پے ماسٹر میر جعفر، رائے درلبھ، یار لوتپھ خان اتے اومیچند، اکّ وپاری اتے فوج دے کئی اہلکار شامل سن۔ جدوں میر جعفر نے اس تعلق وچ دسیا، کلائیو نے اسنوں 1 مئی نوں کلکتہ دی خاص کمیٹی نوں بھیجیا۔ کمیٹی نے گٹھجوڑ دے حمایت وچ اکّ متا پاس کیتا۔ کلکتے اتے ہون والے حملے دے معاوضے دے روپ وچ انگریزاں اتے میر جعفر دے وچکار، لڑائی دے میدان وچ انگریزاں دی مدد اتے نذرانے وجوں اوہناں نوں وڈی رقم دین دے بدلے اسنوں نواب دے تخت تے بٹھاؤن دے لئی اکّ سندھی ہوئی l  اتہاسکار ڈبلیو. ڈیلریمپل دے مطابق، جگت سیٹھاں نے کلائیو اتے ایسٹ انڈیا کمپنی نوں 4m (2019 دی مدرا وچ لگبھگ 420m), اس توں علاوہ ہر مہینے 110,000 روپئے (2019 دی مدرا مطابق لگبھگ 1.43m £) کمپنی دے فوجیاں نوں بھگتان کرن لئی اتے ہور زمین دے حقاں دی پیش کش کیتی l  2 مئی نوں، کلائیو نے اپنا ڈیرا توڑ دتا اتے ادھی فوج کلکتے اتے باقی ادھی چندرنگر بھیج دتی ۔

میر جعفر اتے سیٹھ چاہندے سن کہ بریٹیش اتے اوہناں وچلی سندھی نوں اومیچند توں خفیہ رکھیا جاوے، پر جدوں اسنوں اس بارے پتہ لگا، تاں اسنے دھمکی دتی کہ جے اسدا حصہ 3m روپئے (2019 وچ 3m توں ودھ ) تک نہ ودھایا گیا تاں اوہ سازش دا بھیت خول دیویگا۔ ایہہ سن کے، کلائیو نے کمیٹی نوں اکّ مقید سجھاء دتا l  اسنے سجھاء دتا کہ دو سندھیاں تیار کیتیاں جان - اکّ چٹے کاغذ اتے اصل والی ، جس وچ اومیچند دا کوئی حوالہ نہ ہووے اتے دوجی اسنوں دھوکھا دین لئی لال کاغذ اتے، جس وچ اومیچند دی لوڑیندی شرط ہووے l  کمیٹی دے میمبراں نے دوواں سندھیاں 'تے دستخط کیتے، پر ایڈمرل واٹسن نے صرف اصل تے دستخط کیتے اتے جھوٹھی سندھی اتے اس دے دستخط جعلی بناؤنے پئے۔   فوج، نیوی سکئیڈرن اتے کمیٹی نوں دان لئی دوویں سندھیاں اتے وکھریاں دھاراواں اتے 4 جون نوں میر جعفر ولوں دستخط کیتے گئے۔

کلائیو نے 10 مئی 1773 نوں پارلیمنٹ دے ہاؤس آف کامنز دے ساہمنے بھارت وچ اپنے آچرن بارے پارلیمانی جانچ دوران اپنی گواہی اس طرحاں دتی اتے اپنا بچاء کیتا:

اومیچند، اس دے بھروسے یوگ سیوک، جویں اسنے سوچیا سی، نے اپنے مالک نوں اس اتے حملہ کرن دے منصوبے نال انگریزاں اتے مونسیور ڈپری دے وچکار ہوئے سمجھوتے بارے دسیا [ہو سکدا اے کہ ڈپلکس دی غلط لکھت ہووے] اتے اس لئی اسنے گھٹ توں گھٹ چار لکھ دی رقم حاصل کیتی l  اس آدمی وچ سانوں اوہ انسان لبھا جس اتے نواب نوں پورا بھروسہ سی، چھیتی ہی اسیں اسنوں ایسا انسان سمجھن لگے جو ساڈے ولوں چاہی انقلاب وچ سبھ توں ودھ معاون ہو سکدا اے l اس لئی اسیں اجیہا سمجھوتہ کیتا جو اس مقصد لئی ضروری سی، اتے اس دیاں منگاں دی تکمیل لئی اس دے نال معاہدہ کیتا l جدوں سبھ تیاریاں کر لئیاں گئیاں، اتے حادثہ نوں انجام دین دی شام طے کر لئی گئی تاں اومیچند نے واٹس، جو نواب دے دربار وچ سی، نوں سوچت کیتا، کہ اوہ تیہہ لکھ روپئے لئیگا اتے پنج فیصد اس سارے خزانے وچوں جو خزانہ ہتھ لگے گا ؛ کہ جیکر اسدی ترنت پالنا نہیں کیتی جاندی، اوہ ساری گل نواب نوں دسّ دیویگا؛ اتے ایہہ وی کہ واٹس اتے دو ہور انگریزی سجن جو اس ویلے دربار وچ سن، نوں سویر توں پہلاں دربار وچوں کڈھ لینا چاہیدا اے l  اس جانکاری دے ترنت بعد، شری واٹس نے کونسل وکھے میرے لئی اکّ تار بھیجی l میں ایہناں لوکاں دیاں زندگیاں بچاؤن لئی اکّ جگتی لبھن وچ ہچکچاہٹ نہیں کیتا، اتے زندگیاں بچاؤن وچ کامیابی حاصل کیتی l  اس مقصد لئی اسیں اک ہور سندھی تے دستخط کیتے l اکّ نوں لال کیہا جاندا سی، دوجے نوں وائٹ سندھی l اس سندھی اتے ایڈمرل واٹسن نوں چھڈّ کے، ہر اکّ نے دستخط کیتے؛ اتے واٹسن نال ہوئی میری گل بات مطابق سندھی اتے اسدا دا نام لکھن لئی مینوں اپنے آپ نوں کافی سرکاری سمجھنا چاہیدا سی l  اس انسان بارے جسنے سندھی وچ ایڈمرل واٹسن دے نام تے دستخط کیتے، بھاویں اسنے ایہہ اسدی موجودگی وچ کیتا جاں نہیں، میں ایہہ نہیں کہہ سکدا؛ پر ایہہ میں جاندا ہاں، کہ اسنے سوچیا کہ اس دے کول اجیہا کرن لئی لوڑیندا اختیار اے l ایہہ سندھی ترنت اومیچند نوں بھیجی گئی سی، جس نوں حکمت عملی تے شکّ نہیں سی l  حادثہ نوں انجام دتا گیا، اتے اس وچ کامیابی ملی؛ اتے سدن، میننوں پورا یعقین اے، میرے نال سہمت ہووےگا؛ کہ، جدوں کمپنی دی ہوند داء 'تے لگی ہوئی سی، اتے ایہناں لوکاں دی زندگی اینی خطرناک حالت وچ سی، اتے برباد ہونی مقررہ سی، انے مہان ولن نوں دھوکھا دینا صحیح پالیسی اتے نیاں دا معاملہ سی l

پہنچ مارچ

میجر کلپیٹرک کلکتے توں باقی فوج دے نال 12 جون نوں کلائیو نال چندرنگر وکھے آ ملیا l سنیکت فوج وچ 613 یورپیئن، 171 توپخانے دے آدمی جناں دا اٹھ فیلڈ ٹکڑیاں اتے کنٹرول سی اتے دو ہووٹزر، 91 دو-بھاشیئے، 2100 سپاہی (مکھ طور تے دسادھ) اتے 150 ملاح شامل سن l  فوج 13 جون نوں مرشد آباد لئی روانہ ہوئی۔ کلائیو نے نواب دے سندیشواہکاں نوں اکّ پتر دے کے بھیجیا جس وچ اسنے اپنی فوج نوں مرشد آباد ول مارچ کرن دا اپنا ارادہ ظاہر کیتا تاں جو 9 فروری دا معاہدہ دے تعلق وچ اوہناں دیاں شکایتاں نواب دی سرکار دے پرمکھ اہلکاراں نال کیتیاں جان۔ بھارتی فوجاں نے سمندری تٹ تے مارچ کیتا جدوں کہ یورپیئن روز-مرا دی ضرورت دیاں چیزاں اتے توپخانے سمیت 200 کشتیاں وچ ندی وچ کھڑے ہوئے سن l 14 جون نوں کلائیو نے سراج نوں جنگ دا اعلان بھیجیا۔ 15 جون نوں، انگریزاں نال گٹھجوڑ دے شکّ وچ میر جعفر دے محل اتے حملے دا حکم دین توں بعد، سراج نے میر جعفر توں انگریزاں نال لڑائی دے میدان وچ شامل نہ ہون دا وعدہ لے لیا l । پھر اسنے اپنی ساری فوج نوں پلاسی جان دا حکم دتا، پر فوجاں نے اوہناں دی تنخواہ دے بکائے جاری ہون تک شہر چھڈن توں انکار کر دتا l دیری کارن فوج صرف 21 جون تک ہی پلاسی پہنچ پائی۔

16 جون تک، بریٹیش فوج پلٹی پہنچ گئی سی، جس دے 12 میل (19 کلومیٹر) اتر ول رننیتک طور 'تے اہم شہر اتے کتوا قلعہ سی l  اس وچ اناج اتے فوجی سمان دے وڈے بھنڈار سن اتے ایہہ آجی ندی ولوں ڈھکیا ہویا سی l 17 جون نوں، کلائیو نے قلعے اتے قبضہ کرن لئی 39 ویں پھٹّ دے میجر کوٹ دے ماتحت 200 یورپیئن، 500 سپاہی، اکّ فیلڈ پیس اتے اکّ چھوٹے ہووٹ زر دی اکّ فوج بھیجی۔ ادھی رات نوں جدوں اوہ ٹکڑی اتھے پہنچی تاں اسنے ویکھیا کہ قصبے نوں تاں چھڈّ دتا گیا اے l  19 جون نوں سویر دے ویلے، میجر کوٹ نے ندی کنارے جا کے چٹا جھنڈا لہرایا، مگر گورنر ولوں اسنوں صرف گولی اتے حکم عدولی دے اشارہ ملے l کوٹ نے اپنی اینگلو-انڈین طاقت نوں ونڈیا؛ سپاہیاں نے ندی پار کیتی اتے مورچیاں تے گولاباری کیتی جدوں کہ یورپیئن قلعے توں بہت دور اپر چلے گئے l جدوں سرکھیا دستیاں نے اگے ودھ رہیاں فوجاں نوں ویکھیا، اوہناں نے اپنیاں چوکیاں چھڈّ دتیاں اتے اتر ول بھجّ گئے l کامیابی دی گل سن کے، کلائیو اتے باقی فوج 19 جون دی شام نوں کٹوا پہنچ گئی ۔

اس ویلے، کلائیو نوں دبدھا دا ساہمنا کرنا پیا l  نواب نے میر جعفر نال صلح کر لئی سی اتے اس نوں اپنی فوج دے اکّ پاسے تعینات کر دتا سی۔ میر جعفر نے کلائیو نوں سنیہے بھیجے،  جیہناں وچ اسنے اوہناں وچکار سندھی نوں برقرار رکھن دے اپنے ارادے دا اظہار کیتا سی l کلائیو نے مسئلہ نوں اپنے اہلکاراں نال سانجھی کرن دا فیصلہ کیتا اتے 21 جون نوں لڑائی کونسل دی میٹنگ رکھی۔ کلائیو نے اوہناں دے ساہمنے جو سؤال رکھیا اوہ ایہہ سی کہ کی موجودہ حالاتاں وچ فوج نوں بناں کسے باہری مدد دے ترنت کوسیمبازار جزیرہ وچ داخل ہونا چاہیدا اے اتے نواب اتے حملہ کرنا چاہیدا اے جاں پھر اوہناں نوں کٹوا وچ اپنی حالت پکی کرنی چاہیدی اے اتے مراٹھیاں اتے ہور بھارتی طاقتاں دی مدد اتے بھروسہ کرنا چاہیدا اے l  کونسل وچ شامل ہوئے ویہہ افسراں وچوں کلائیو سمیت تیراں فوری کاروائی دے خلاف سن، جدوں کہ میجر کوٹ سمیت باقی لوک حال ہی وچ ملی کامیابی اتے فوجاں دے اچے حوصلے دا حوالہ دیندے ہوئے فوجی کاروائی دے حق وچ سن l  کونسل دی میٹنگ ختم ہو گئی اتے اکّ گھنٹے دے وچار -وٹاندرے توں بعد، کلائیو نے فوج نوں 22 جون دی سویر نوں بھاگیرتھی ندی (ہگلی ندی دا دوجا ناں) پار کرن دے حکم دتے۔

23 جون نوں 1:00 وجے، اوہ پلاسی پنڈ توں پرے اپنی منزل تے پہنچ گئے l تیزی نال اوہناں نے نال لگدے انب دے بغیچے تے قبضہ کر لیا، جسنوں ہدف باغ کیہا جاندا سی، جو کہ 800 گز (730 میٹر) لمبا اتے 300 گز (270 میٹر) چوڑا سی اتے اکّ کھائی اتے مٹی دی کندھ نال گھریا ہویا سی l  اس دی لمبائی بھاگیرتھی ندی توں ترچھے کون تے سی l ندی دے کنارے بغیچے دے تھوڑا جیہا اتر ول شکار والی اکّ بگھی کھڑی سی جو چنائی دی کندھ نال گھری ہوئی سی جتھے کلائیو نے اپنے کارٹر لئے سن l ایہہ باغیچہ نواب دے مورچیاں توں اکّ میل دی دوری تے سی l نواب دی فوج، کلائیو دی فوج توں 26 گھنٹے پہلاں ہی اتھے موجود سی l جین لاء دے ماتحت اکّ فرینچ ٹکڑی دو دناں وچ پلاسی پہنچ جانی سی l  اوہناں دی فوج کچے مورچیاں دے پچھے ڈٹی سی جہڑے 200 گز (180 میٹر) ندی ول سمکوناں تے بنےسن اتے پھر اوتھوں 3 میل (4.8 km ) اتر-مشرق سمت ول گھم جاندے سن l اس موڑ 'تے مورچے دے نال نال اکّ گڑھی سی جس تے توپاں بیڑیاں گئیاں سن l گڑھی دے مشرق ول 300 گز (270 میٹر) درکھتاں نال کجی اکّ چھوٹی جہی پہاڑی سی l 800 گز (730 میٹر) بریٹیش مورچے ول اکّ چھوٹا تلاب (سروور) سی اتے ہور دکھن ول100 گز (91m ) اکّ وڈا سروور سی، دوویں ہی مٹی دے اکّ وڈے ٹیلے نال گھرے ہوئے سن۔

لڑائی وچ طاقت دا ویروا

(اینگلو-انڈین آرمی (ایسٹ انڈیا کمپنی)
یونٹ	کمانڈر	خاص ٹپنی
کمانڈر-ان-چیف	کرنل روبرٹ کلائیو
پہلی ڈویزن (پہلی مدراس یورپیئن ریجیمینٹ)	میجر جیمس کلپیٹرک
دوجی ڈویزن (پہلی مدراس اتے بمبے یورپیئن ریجیمینٹس)	میجر الیگزینڈر گرانٹ
تیجی ڈویزن (ایچئیم دی 39 ویں ریجیمینٹ آف پھٹّ)	میجر آئر کوٹ
چوتھی ڈویزن (بمبے یورپیئن ریجیمینٹ)	میجر جورج فریڈرک گواہ (جاں گواپ)
سپاہی (پہلا بنگال نیٹو انفینٹری)		2100
توپ کھانہ (9 بیٹری، 12 ویں ریجیمینٹ، رائل آرٹلری)	لیفٹینینٹ ہیٹر سیپیٹی ولیئم جیننگز	150 (100 توپخانے، 50 ملاح) 6 کھیت دے ٹکڑے2 ہووٹزر

بنگال آرمی
یونٹ	کمانڈر	خاص ٹپنی
کمانڈر	سراج-ادّ-دولا
اگے والی گھڑ-سوار فوج	میر مدن موہن لال	5,000 گھوڑ سوار 7,000 پیدل فوج
کھبی سمت	میر جعفر	15,000 گھوڑ سوار 35,000 پیدل فوج
سینٹر	یار لتوف خان
سجی سمت	رائِ درلبھ
توپ کھانہ		53 ٹکڑیاں (زیادہتر 32, 24 اتے 18-پاؤنڈرس)
فرینچ توپ کھانہ	سینٹ پھریس	50 فرینچ توپچی 6 فیلڈ گناں

                                                                                                     

                   

                     

لڑائی

23 جون نوں سویر ہون تے، نواب دی فوج اوہناں دے کیمپ توں باہر آئی اتے بغیچے ول اگے ودھنا شروع کر دتا l اوہناں دی فوج وچ ہر طرحاں دی 30,000 پیدل فوج شامل سی، جو گنا، تلواراں، بھالے اتے راکیٹاں نال لیس سی اتے 20,000 گھوڑسوار، تلواراں جاں لمے برچھیاں نال لیس، 300 توپاں، جیہناں وچ زیادہ تر 32, 24 اتے 18 پونڈر سن، شامل سن l فوج نے ڈی سینٹ پھریس دے ماتحت لگبھگ 50 فرینچ توپچیاں دی ٹکڑی نوں وی شامل کیتا جو اپنے کھیتر دیاں ٹکڑیاں نوں ڈاریکٹ کردے سن l پھرینچاں نے وڈے تلاب کول چار ہلکیاں ٹکڑیاں دے نال جہناں دے اگے دو وڈیاں ٹکڑیاں سن بغیچے دے اکّ میل دے اندر مورچے سمبھالے l  اوہناں دے پچھے 5,000 گھوڑسوار اتے 7,000 پیدل فوج سی جسدی کمانڈ نواب دے وفادار جرنیل میر مدن خان اتے دیوان موہن لال دے ہتھ سی l 45,000 دی باقی فوج نے چھوٹی پہاڑی توں بغیچے دے دکھنی کون توں 800 گز (730 میٹر) مشرق ول اکّ چاپ بنائی، جس نال کلائیو دی مقابلتاً چھوٹی فوج نوں گھرن دا خطرہ سی l اوہناں دی فوج دی سجی بانہہ دی کمان رائے درلبھ، مرکز یار لوتپھ خان اتے انگریزاں دے سبھ توں نیڑے کھبی بانہہ دی کمان میر جعفر دے ہتھ سی۔

میر جعفر توں کسے خبر دی امید کردیاں کلائیو نے شکار لاج دی چھت توں حالات اپر نظر رکھی ہوئی سی l اسنے اپنیاں فوجاں نوں بغیچے توں اگے ودھن دا حکم دتا اتے وڈے سروور دے ساہمنے مورچہ سنبھالن لئی کیہا l اس دی فوج وچ 750 یورپیئن پیدل فوجی جیہناں وچ 100 ٹوپاس، 2100 سپاہی (دسادھ) [61] اتے 100  توپچی جناں دی مدد لئی 50 ملاح وی شامل سن۔ توپخانے وچ اٹھ 6 پونڈر اتے دو توپاں شامل سن l دوواں پاسیاں توں تن 6-پونڈراں دے نال یورپیئن اتے ٹوپاسس نوں چار ڈویزناں وچ لائن دے مرکز وچ رکھیا گیا سی l سپاہیاں نوں برابر ڈوجناں وچ سجے اتے کھبے پاسے رکھیا گیا سی l فرینچ حملے دا خلاف کرن لئی کلائیو نے اپنی فوج دے کھبے حصہ توں 200 گز (180 میٹر) اتر ول بھٹھیاں دے پچھے دو 6-پونڈر اتے دو توپاں بیڑیاں۔

لڑائی دی شروعات

 8:00 وجے، وڈے تلاب اتے تعینات فرینچ توپخانے نے پہلی گولی چلائی، جس وچ اکّ دی موت ہو گئی اتے 39ویں ریجیمینٹ دی گرینیڈیئر کمپنی وچوں اکّ جوان نوں زخمی کر دتا l ایہہ صرف اکّ اشارہ ہی سی اتے نواب دے باقی توپخانے نے بھاری اتے جاری گولابری شروع کر دتی l انگریزاں دیاں موہری ٹکڑیاں نے فرینچ گولابری دا جواب دتا، جدوں کہ بٹالیئن دے نال والیاں نے نواب دے باقی توپخانے دا خلاف کیتا l اوہناں دی گولابری توپخانے نوں روکن وچ کارگر نہیں سی پر پیدل اتے گھوڑ سوار فوج نوں نقصان پہنچا رہی سی l 8:30 تک، بریٹیش نے 10 یورپیئن اتے 20 سپاہی گوا دتے سن l اٹاں دے بھٹھیاں تے پہلی قطار دے توپخانے نوں چھڈّ کے، کلائیو نے فوج نوں حکم دتا کہ اوہ واپس جاکے بغیچے دی اوٹ لے لوے l بنّ دی سرکھیا دے کارن انگریزاں دے مارے جان دی در وچ کافی گراوٹ آئی۔ 

میر مدن خان دی موت

تن گھنٹیاں بعد، کوئی خاص ترقی نہیں ہوئی اتے دوواں دھراں دی حالت نہیں بدلی l کلائیو نے اپنے سٹاف دی اکّ میٹنگ بلا کے اگے دے راہ بارے وچار وٹاندرا کیتا l ایہہ سٹہ کڈھیا گیا کہ رات ہون تک موجودہ حالت ہی قائم رہیگی، اتے ادھی رات نوں نواب دی فوج تے حملہ کیتا جانا چاہیدا اے l کانفرنس دے ترنت بعد، اکّ بھاری مینھ والا طوفان آیا l انگریزاں نے اپنے اصلے دی راکھی لئی ترپالاں دی ورتوں کیتی، جدوں کہ نواب دی فوج نے اجیہی کوئی ساودھانی نہیں ورتی l نتیجے وجوں، اوہناں دی بارود بھجّ گئی اتے اوہناں دی گولابری دی در گھٹ گئی، جدوں کہ کلائیو دے توپخانے نے لگاتار گولاباری کیتی l جیوں ہی مینھ حادثہ شروع ہویا، میر مدن خان، ایہہ منّ کے کہ برطانوی توپاں نوں بارش نے بے اثر کر دتا اے، اپنے گھوڑسواراں نوں حملے لئی لے گیا l تاں وی، انگریزاں نے اس حملے دا بھاری گولاباری نال مقابلہ کیتا، میر مدن خان نوں گمبھیر روپ نال زخمی کر دتا اتے اس دے آدمیاں نوں پچھے دھکّ دتا۔

اس دی جت دا بھروسہ دواؤندے ہوئے سیواداراں اتے افسراں نال گھریا ہویا سراج بھاری گولیباری دے دوران اپنے تنبو وچ رہا l جدوں اسنے سنیا کہ میر مدن گمبھیر روپ وچ زخمی ہو گیا اے، تاں اوہ بہت پریشان ہویا اتے اسنے میر جعفر نال صلح کرن دی کوشش کیتی، اپنی پگّ نوں زمین تے رکھیا، اتے اسنوں اسدی لاج رکھن دی بینتی کیتی۔ میر جعفر نے اپنیاں سیواواں دین دا وعدہ کیتا پر ترنت اس مقابلے دا سندیش کلائیو نوں بھیجیا اتے اگے ودھن دی اپیل کیتی۔ میر جعفر دے نواب دے تنبو توں باہر نکلن توں بعد، رائے درلبھ نے سراج نوں اپنی فوج مورچیاں توں پچھے واپس لین دی اپیل کیتی اتے اسنوں صلاح دتی کہ لڑائی اپنے جرنیلاں اپر چھڈّ کے آپ مرشد آباد پرت جاوے۔ سراج نے اس صلاح دی پالنا کیتی اتے موہن لال دے ماتحت فوجاں نوں مورچیاں توں پچھے ہٹن دا حکم دتا l پھر اوہ اٹھ تے سوار ہو کے 2,000 گھوڑسواراں دے نال مرشد آباد لئی روانہ ہو گیا l

لڑائی دے میدان دی پینتڑیبازی

لگبھگ 14:00 وجے، نواب دی فوج نے توپبندی بند کر دتی اتے سینٹ پھرائس اتے اس دے توپخانے نوں بناں کسے مدد دے چھڈّ کے اتر ول اپنے مورچیاں ول مڑنا شروع کر دتا l  نواب دیاں فوجاں نوں واپس جاندے ویکھ، میجر کلپیٹرک، جو کہ بریٹیش فوج دے انچارج سن، جدوں کلائیو شکار لاج وچ آرام کر رہا سی، نے اس موقعے نوں دشمن فوج تے حملہ کرن لئی ودھیا سمجھیا تاں کہ سینٹ پھرائس دے مورچے نوں قبضے وچ لیا جا سکے l کلائیو نوں اپنے ارادے دی جانکاری دین لئی اکّ اہلکار بھیج کے، اسنے 39ویں ریجیمینٹ دیاں دو کمپنیاں اتے دو فیلڈ ٹکڑیاں لئیاں اتے سینٹ پھرائس دے مورچے ول ودھ گیا l جدوں کلائیو نوں سنیہا ملیا، اوہ چھیتی ہی ٹکڑی ول چلا گیا اتے کلپیٹرک نوں بناں حکم دے اس دے کماں لئی تاڑنا کیتی اتے باقی فوج نوں بغیچے توں لیاؤن دا حکم دتا l  کلائیو نے پھر سینٹ فرائس دے مورچے خلاف فوج دی اگوائی کیتی جو مورچہ 15:00 وجے پھتیہ کر لیا گیا سی جدوں فرانسیسی توپ کھانہ اگلی کاروائی لئی مورچے دی گڑی ول پچھے چلیا گیا سی l

جیوں ہی بریٹیش فوج وڈے تلاب ول ودھی، اسنے ایہہ دیکھیا کہ نواب دی فوج دا کھبا حصہ باقی فوج دے پچھے لگ چکیا سی l جدوں اس ڈویزن دا پچھلا حصہ بغیچے دے اتر والے پاسے اکّ لائن وچ اکّ جگا تے پہنچیا، ایہہ کھبے مڑیا اتے بغیچے ول ودھیا l کلائیو، جو اس گل توں انجان سی کہ ایہہ میر جعفر دی ٹکڑی سی، نے سوچیا کہ اس ٹکڑی دا نشانہ اسدا سمان اتے سٹور سن اتے اسنے کیپٹن گرانٹ اتے لیفٹینینٹ رمبولڈ دے ماتحت تن پلٹون اتے اکّ سویسیوک، جون جوہنسٹون دے ماتحت اکّ فیلڈ پیس بھیجیا، تاں جو نواب دی فوج دا اگے ودھنا روکیا جا سکے l فیلڈ پیس دی اگّ نے ٹکڑی دے اگے ودھن نوں روک دتا،اس طرحاں ایہہ نواب دی باقی فوج توں الگّ رہی۔

اس دوران، بریٹیش فیلڈ ٹکڑیاں نے وڈے تلاب دے ٹلے توں نواب دے ڈیرے 'تے توپاں چلاؤنیاں شروع کر دتیاں l نتیجے وجوں، نواب دیاں بہت ساریاں فوجاں اتے توپ کھانہ مورچے توں باہر آؤن لگے l کلائیو نے اپنی ادھی فوج اتے توپخانے نوں چھوٹے تلإ ول اتے باقی ادھا اس دے کھبے پاسے 200 گز (180 میٹر) دی اچائی والی زمین ول اگے ودھایا اتے نیڑے آؤن والی فوج نوں بھمبلبھوسے وچ سٹّ کے ودھیرے مہارت نال مورچے تے بنباری شروع کر دتی l نواب دیاں فوجاں نے گڑی دے مشرق ول پہاڑی اتے چھیکاں، کھڈیاں، کھوکھیاں اتے جھاڑیاں توں گولیباری کیتی جدوں کہ سینٹ پھریس نے اپنے توپخانے دی گولباری نوں گڑی توں جاری رکھیا l گھوڑسوار فوج دے حملے نوں بریٹیش فیلڈ ٹکڑیاں نے پچھے دھکّ دتا l حالانکہ، بریٹیش فوج دے جواناں دیاں زیادہ تر موتاں اسے ہی پڑاء تے ہویاں l

نواب سراج الدولہ 23 جون دی ادھی رات نوں مرشد آباد پہنچ گیا سی۔ اسنے کونسل نوں بلایا جتھے کجھ نے اسنوں بریٹیش اگے سمرپن کرن دی صلاح دتی، کجھ نے لڑائی جاری رکھن اتے کجھ نے اس دے فرار نوں لما کرن دی صلاح دتی l 24 جون نوں 22:00 وجے، سراج بھیس بدل کے اپنی بیوی اتے قیمتی گہنیاں نال اکّ کشتی 'تے سوار ہوکے اتر ول بھجّ گیا l اسدا ارادہ جین لاء دی مدد نال پٹنا بھجنا سی l 24 جون دی ادھی رات نوں، میر جعفر نے سراج دی پیروی کردیاں کئی پارٹیاں بھیجیاں۔ 2 جولائی نوں، سراج راجمہل پہنچیا اتے اکّ اجاڑ باغ وچ پناہ لئی مگر چھیتی ہی مقامی فوجی گورنر، میر جعفر دے بھرا نوں اکّ انسان، جسنوں پہلاں سراج نے گرفتار کیتا سی اتے سزا دتی سی،  ولوں ایہہ دسّ دتا گیا l اس دی قسمت دا فیصلہ میر جعفر دی اگوائی والی کونسل ولوں نہیں کیتا جا سکیا اتے میر جعفر دے پتر میرن نوں سونپ دتا گیا، جس نے اسے رات سراج دا قتل کر دتا سی۔ اگلی سویر مرشد آباد دیاں سڑکاں 'تے اس دے اوشیشاں دی پریڈ کیتی گئی اتے الیوردی خان دی قبر تے دفنایا گیا۔ [111] [112] [113]

حوالے