پرانی ترکی لپی
پرانی ترکی لپی ( Old Turkic script ) , جنوں اورخون لپی ( Orkhon script ) , اورکھون - یینسی لپی ( Orkhon - Yenisey script ) اتے گوکترک لپی ( Göktürk script ) وی کہندے ہن ، گوک ترک اتے ہور ترکی - بلاری سلطنتاں وچ پرانی ترک بولی نوں لکھن لئی 8ویں توں لے کے 10ویں صدی تکّ ورتی جان والے اک حروف تہجی سی ۔ اسنوں کدے - کدے رونینما ترکی لپی ( Runiform Turkish script ) وی کہندے ہن کیونکہ ویکھن وچّ ایہہ یورپ دیاں جرمینی بولیاں لکھن لئی استعمال ہون والی رونی لپی ورگی سی ، حالانکہ ایہناں دوناں لپیاں دا انج کوئی اصلی تعلق نہیں ہے ۔ پرانی ترکی لپی اردو اتے عربی - فارسی لپی دی طراں سجے توں کھبے پاسے پڑھی جاندی سی ۔[۱]
نتارا سودھو
پرانی ترکی لپی کتھوں پیدا ہوئی ، اس گلّ نوں لے کے ودواناں وچّ اختلاف ہے حالانکہ بہو گنتی مت دے مطابق ایہہ فونیشیائی لپی توں ڈیویلپ ہوئی آرامی لپی دی اولاد ہے ۔ کجھ لوک اس توں سہمت نہیں ہن اتے چینی بھاوچتروں ، سوگدائی لپی جاں خروشتیلپی نوں اسدا پوروج دسدے ہن ۔
پرانی ترکی لپی دے سبھتوں پرانے نمونے منگولیا دی اورخون وادی وچّ ملدے ہن جتھے دے شلالیکھ 8ویں صدی عیسوی وچّ تراشے گئے اندازا کیتے گئے ہن ۔ ایہہ لکھائیاں اورخون شلالیکھ دے نام توں مشہور ہن ۔ اسدے بعد ایغور خاقانت نے اس لپی دا استعمال کیتا [۲] 9ویں صدی دے کجھ کرغیز شلالیکھاں وچّ اسدے اک یینسیئی علاقے وچّ ملن والے روپ دا وی پتہ چلدا ہے ۔[۳]ترک اثراں دے نال ایہہ لپی وی جگہ - جگہ پھیلی ، جویں کہ شنجیانگ دی ترفان وادی ، کرغیزستان اتے قازقستان دے وچّ پھیلی تلاس وادی ( Talas , Талас ) , بلغاریہ اتے ہنگری ۔ 10ویں صدی دی پرانی ہنگریائی لپی اس اتے آدھارت ہے ۔ سنّ 922 وچّ وولگا بلغاریہ دے ترکاں نے اسلام اپنایا اتے اسدے بعد ہولی - ہولی عربی لپی نے پرانی ترکی لپی دی جگہ لے لئی ۔
ایہ وی ویکھو سودھو
حوالے سودھو
- ↑ Introduction to the Old Turkish runic inscriptions, Wolfgang-Ekkehard Scharlipp, Kantzilaris Centre, 1994, ISBN 978-9963-8124-0-0
- ↑ Tang China and the collapse of the Uighur Empire: a documentary history, Michael Robert Drompp, BRILL, 2005, ISBN 978-90-04-14129-2, ... The language of the Uighurs in Mongolia was essentially identical to that of the Turks; both empires also used the same runiform script for their epigraphic monuments. Indeed, it has been suggested that the Uighur Empire should be considered simply a 'third Turk Empire' ...
- ↑ The Encyclopaedia britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information, Volume 27, Hugh Chisholm, The Encyclopaedia britannica company, 1911, ... forms of Turkish writing are those used on the inscriptions found in Siberia near the Yenisei and Orkhon rivers ...