نوف بن فضالہ بکالی
| معلومات شخصیت | |
|---|---|
| نسب: | قبیلہ حمیر |
| مقام سکونت: | کوفہ |
| اصحاب: | امام علیؑ |
| سماجی خدمات: | حضرت علیؑ دے نگہبان |
| مشائخ: | ابوایوب انصاری |
نَوف بن فُضالَۃ بِکالی معروف بہ نوف بکالی، امام علی علیہ السلام دے دور حکومت وچ آپ دے دربان تے نگہبان سن ۔ نوف نے نہج البلاغہ دے بعض کلمات قصار تے نہج البلاغہ دے خطبات دی لسٹ نقل کيتی اے۔ نوف دا ناں قدیمی رجالی کتاباں وچ ذکر نئيں ہويا اے لیکن بعض شیعہ روائی کتاباں وچ آپ توں حضرت علی دی بعض روایتاں نقل ہوئیاں نيں۔
مختصر حالات زندگی
سودھونوف بن فضالہ حضرت علیؑ دے صحابی نيں تے قبیلہ حمیر دی اک شاخ قبیلہ بکالہ یا بکال توں منسوب ہونے دی بناپر آپ نوں نوف بکالی کہیا جاندا اے [۱] بعض افراد آپ نوں قبیلہ بنی ہمدان دی فرد شمار کردے نيں لیکن مامقانی نے اپنی کتاب تنقیح المقال وچ اس قول نوں رد کيتا اے [۲] بعض منابع وچ آپ دے والد دا ناں عبداللہ ذکر ہويا اے [۳] عمرو بکالی نوں آپ دا بھائی کہیا گیا اے جو صحابی پیامبرؐ سن تے جنہاں دی انگلیاں جنگ یرموک وچ قطع ہوگئی سن۔[۴] نوف شام دے رہنے والے سن [۵] لہذا انہاں نوں شامی لقب توں وی پہچانا جاندا اے۔ ابن عساکر نے نوف نوں ملک شام دا باشندہ شمار کيتا اے تے آپ دے حالات زندگی تریخ مدینہ دمشق وچ نقل کيتے نيں[۶] تے اس گل دا وی تذکرہ کيتا اے کہ بعض محققاں آپ نوں فلسطین دا باشندہ جاندے نيں۔[۷] نوف دی کنیت، ابویزید سی [۸] آپ دی کنیت ابوعمرو تے ابورشید وی ذکر ہوئی اے۔[۹]
بعض مؤرخین نے بیان کيتا اے کہ نوف دی ماں نے آپ دے باپ دے وفات یا انہاں توں طلاق دے بعد کعب احبار نال شادی کيتی[۱۰] نقل ہويا اے کہ ارمنیاں تے محمد بن مروان دے درمیان ہونے والی جنگ وچ نوف قتل ہوئے۔[۱۱]
حضرت علی علیہ السلام نال تعلق
سودھو- « اے نوف خوش قسمت نيں اوہ لوک جو دنیا توں قطع تعلق کردے نيں تے آخرت دے مشتاق نيں۔ ایہ اوہ لوک نيں جو زمین نوں اپنا فرش تے خاک نوں بستر بناتے نيں، پانی نوں خوش مزہ سمجھدے نيں، قرآن انہاں دا ورد بولی تے دعا انہاں دا شعار اے دنیا توں منقطع ہوکے حضرت عیسیؑ دی طرح زندگی بسر کر رہے نيں۔۔۔۔» : شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ص۳۳٧-۳۳۸؛ نہجالبلاغہ، صبحی صالح، حکمت ۱۰۴۔
نوف بکالی حضرت علیؑ دے دربان سن تے آپ امام علیؑ دے صاحب [۱۲]، حاجب[۱۳] یا خاص صحابی دے عنوان توں پہچانا جاندا اے۔[۱۴] آپ نے حضرت علیؑ دی بعض مناجاتاں[۱۵] تے بعض خطبات نوں وی نقل کيتا اے۔[۱۶] نوف بکالی نے حضرت علیؑ توں نصیحت کيتی درخواست فرمائی ، امیرالمومنین نے آپ نوں صلہ رحم ، ظالماں دی مدد نہ کرنے ، اہلبیت علیہم السلام نال محبت، غیبت نوں ترک کرنے ہور مکارم اخلاق دی سفارش کيتی ۔[۱۷] مامقانی نے حضرت علی علیہ السلام دیاں نصیحتاں تے مواعظ نوں جو آپ نے نوف نوں مخاطب کرکے انجام دتی نيں نوف دے بلند مقام و مرتبہ تے قوت ایمانی دی دلیل قرار دتا اے ہور حضرت علی علیہ السلام دی جانب توں نوف نوں نیکوکاراں وچ شمار کيتے جانے نوں شاہد دے طور اُتے پیش کيتا اے۔[۱۸]
روایتاں
سودھواحادیث دیاں کتاباں وچ نوف بکالی توں روایتاں نقل ہوئیاں نيں: آپ نے نہج البلاغہ دے بعض کلمات قصار تے امیرالمومنین ؑ دے خطبات دی لسٹ نوں وی نقل کيتا اے۔[۱۹] ايسے طرح آپ نے خطبہ ہمام { تھوڑے فرق دے ساتھ} )[۲۰] تے شیعاں دی خصوصیات دے بارے وچ حضرت علی دی روایت نوں نقل کيتا اے۔[۲۱]
نوف نے عبداللہ بن عمرو عاص تے ابوایوب انصاری توں روایتاں سنی نيں۔[۲۲] نیزابواسحاق ہمدانی، نُسَیر بن ذُعلُوق، خالد بن صبیح، عبدالملک بن حبیب جونی، عمارۃ بن جوین عبدی، شہر بن حوشب اشعری،[۲۳] ابوعبداللہ شامی، عبدالاعلیٰ[۲۴] و علقمۃ بن قیس[۲۵] نے آپ توں رویتاں نقل کيتياں نيں۔
آپ دا ناں قدیمی شیعہ رجالی کتاباں وچ نئيں ملدا آیتاللہ خویی نے آپ دے ناں دے تھلے شیخ صدوق توں اک روایت نقل کرنے اُتے اکتفا دی اے تے کوئی اظہار نظر نئيں کيتا اے۔[۲۶] اہل سنت دی بعض کتاباں وچ نقل ہويا اے کہ نوف نے حضرت موسی تے حضرت خضر دے قصہ وچ موسی توں مراد بنی اسرائیل دے نبی حضرت موسی دا انکار کيتا اے تے بیان کيتا اے کہ ایتھے موسی توں مراد دوسرے موسی نيں ايسے بنا اُتے ابن عباس نے آپ نوں جھوٹھا تے دشمن خدا کہیا اے ۔[۲۷]
حوالے
سودھو- ↑ ابن ابیالحدید، شرح نہج البلاغہ، ۱۴۰۴ھ، ج۱۰، ص٧٧؛ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ھ، ج۳، ص۲٧٧
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ھ، ج۳، ص۲٧٧
- ↑ شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ھ، ص۵٧۶۔
- ↑ ابن حجر، الاصابہ، ۱۹۹۵ق-۱۴۱۵ھ، ج۴، ص۵۸۰۔
- ↑ ابن عساکر، تریخ مدینہ دمشق، ۱۴۱۸ھ، ج۶۲، ص۳۰۳۔
- ↑ ابن عساکر، تریخ مدینہ دمشق، ۱۴۱۸ھ، ج۶۲، ص۳۰۳-۳۱۳۔
- ↑ ابن عساکر، تریخ مدینہ دمشق، ۱۴۱۸ھ، ج۶۲، ص۳۰۳۔
- ↑ طبری، تریخ الامم و الملوک، ۱۹۶٧م-۱۳۸٧ھ، ج۱۱، ص۳۸۳۔
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ھ، ج۳، ص۲٧۶؛ ابن عساکر، تریخ مدینہ دمشق، ۱۴۱۸ھ، ج۶۲، ص۳۰۳۔
- ↑ طبری، تریخ الامم و الملوک، ۱۳۸٧ھ، ج۱۱، ص۱۶۴،۶۶۴۔
- ↑ ابن عساکر، تریخ مدینہ دمشق، ۱۴۱۸ھ، ج۶۲، ص۳۱۳۔
- ↑ امین، اعیان الشیعہ، بیتا، ج۲، ص۳۵۰۔
- ↑ ابن ابیالحدید، شرح نہجالبلاغہ، ۱۴۰۴ھ، ج۱۰، ص٧٧۔
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ھ، ج۳، ص۲٧۶۔
- ↑ علامہ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ھ، ج٧۳، ص۳۵۹۔
- ↑ نہجالبلاغہ، صبحی صالح، خطبہ۱۸۲؛ علامہ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ھ، ج۳۳، ص۳۹۴، ج۳۴، ص۱۲۴۔
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳٧۶ش، ص۲۰۹-۲۱۰۔
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ھ، ج۳، ص۲٧۶۔
- ↑ نہجالبلاغہ، صبحی صالح، خطبہ ۱۸۲؛ ابن ابیالحدید، شرح نہجالبلاغہ، ۱۴۰۴ھ، ج۱۰، ص٧٧-٧۶۔
- ↑ علامہ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ھ، ج۶۵، ص۱۹۲-۱۹۳۔
- ↑ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ھ، ص۵٧۶۔
- ↑ ابن عساکر، تریخ مدینہ دمشق، ۱۴۱۸ھ، ج۶۲، ص۳۰۳۔
- ↑ ابن عساکر، تریخ مدینہ دمشق، ۱۴۱۸ھ، ج۶۲، ص۳۰۳۔
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۳٧۔
- ↑ شیخ مفید، الامالی، ۱۴۱۳ھ، ص۱۳۲-۱۳۳۔
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق-۱۳۶۹ش، ج۱۹، ص۱۸۵-۱۸۶۔
- ↑ کرمانی، الکواکب الدراری، ۱۴۰۱ھ، ج۱۴، ص۵۰۔
مآخذ
سودھو- ابن ابیالحدید، عبدالحمید بن ہبۃاللہ، شرح نہجالبلاغہ، تصحیح: محمدابوالفضل ابراہیم، مکتبۃ آیۃ اللہ المرعشی النجفی، قم، ۱۴۰۴ھ۔
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابۃ فی تمییز الصحابہ، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیہ، ۱۹۹۵ق-۱۴۱۵ھ۔
- ابن عساکر، علی بن حسن، تریخ مدینۃ دمشق، تحقیق: علی شیری، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۸ق-۱۹۹۸م۔
- امین، سید محسن، اعیان الشیعہ، تحقیق حسن امین، بےتا۔
- خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، مرکز نشر آثار شیعہ، قم، ۱۴۱۰ق-۱۳۶۹ہجری شمسی۔
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، کتابچی، تہران، ۱۳٧۶ہجری شمسی۔
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح: علیاکبر غفاری، جامعہ مدرسین، قم، ۱۳۶۲ہجری شمسی۔
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، تصحیح: مؤسسہ البعثہ، دارالثقافہ، قم، ۱۴۱۴ھ۔
- شیخ مفید، محمد بن نعمان، الامالی، تصحیح: علی اکبر غفاری و حسین ولی، کنگرہ شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ھ۔
- طبری، محمد بن جریر، تریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراہیم، دارالتراث، بیروت، ۱۹۶٧م-۱۳۸٧ھ۔
- علامہ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، داراحیا التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ھ۔
- کرمانی، محمد بن یوسف، الکواکب الدراری فی شرح صحیح البخاری، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۱ھ/۱۹۸۱ء۔
- مامقانی، عبداللہ، تنقیح المقال فی علم الرجال، المطبعۃ المرتضویہ، نجف، ۱۳۵۲ھ۔
- نہجالبلاغہ، تصحیح صبحی صالح، ہجرت، قم، ۱۴۱۴ھ۔