نشان والیا مثل
نشانوالیا مثل سکھ پنجابیاں دیاں 12 مثلاں چوں اک اے۔ دسوند سنگھ گل ایدا پہلا مثلدار سی ایدے تھلے 2000 سکھ سن۔
نشانوالیا مثل دے بانیاں وچ سنگت سنگھ تے دسوندھا سنگھ دو بھراواں دا ناں آنؤدا اے ۔1734 وچّ دسوندھا سنگھ ترنا دل دے موہریاں وچوں اک سی۔ اوہ بڑا جاندار اتے مضبوط آدمی سی اس لئی جدوں کدی دل خالصہ اک تھاں توں دوسرے تھاں لئی کوچ کردا تاں دسوندھا سنگھ دل خالصہ دے اگے نشان صاحب لے کے مارچ کردا۔ دسوندھا سنگھ تیغ دا بڑا دھنی سی۔ کہندے ہن کہ اوہ رستم وانگ شمشیر دے جہر دکھاؤندا سی۔ جنوری 1764 وچّ اس نے وی ہور مثلداراں وانگ سرہند دی لڑائی وچّ شمولیت کیتی۔ اس ویلے اس نوں اس دے حصے وچّ سنگھانوالا، ساہنیوال، سرائے لشکری خان، دوراہا، املوہ، زیرا اتے لدھڑ دے پنڈ ملے۔ بعد وچّ اس نے امبالہ اتے شاہ آباد مارکنڈا 'تے وی قبضہ کر لیا اتے امبالہ نوں اپنا صدر مقام بنایا۔ دسوندھا سنگھ 1767 وچّ سنگھانوالا توں 10-11 کلومیٹر دے فاصلے 'تے واقع پنڈ ڈرولی وکھے براڑاں نال لڑائی وچّ متھے وچّ گولی لگن نال ماریا گیا۔
دسوندھا سنگھ دی موت توں بعد اس دا بھرا سنگت سنگھ نشانوالیا مثل دا سردار بنیاں۔ اوہ بہت دلیر اتے بہادر جنگجو سی۔ اس نے دوسری واری سرہند 'تے حملہ کیتا۔ اس نے اپنے راجگڑھ انبالہ نوں چوراں-ڈاکواں توں سرکھات (محفوظ) رکھن لئی اس دے گرد مضبوط دیوار بنوائی۔ سنگت سنگھ انبالہ وکھے بہتی دیر نہ رہا کیونکہ اس نوں اتھوں دی آب-و-ہوا اتے پانی موافق نہ آئے۔ اس نے انبالہ دا چارج اپنے سالے دھیان سنگھ نوں دے دتا اتے آپ سنگھانوالے جا کے رہن لگّ پیا۔ دھیان سنگھ نے اپنے چچیریاں گربخش سنگھ اتے لال سنگھ نوں ایہناں علاقیاں دے تھانیدار نیوکت (نامزد) کیتا اتے اوہ وی سنگھانوالا جا کے رہن لگّ پیا۔ کجھ سمیں بعد 1774 وچّ سنگت سنگھ اکال چلانا کر گیا۔ دھیان سنگھ نے انبالہ ولّ کوئی دھیان نہ دتا جس کر کے گربخش سنگھ اتے لال سنگھ اتھے ستنتر راجے بن بیٹھے۔ لال سنگھ دے تنّ پتر سن-موہر سنگھ، کپور سنگھ تے انوپ سنگھ۔ موہر سنگھ ستلج پار دے سکھ سرداراں وچّ چنگا اثر رسوخ رکھدا سی۔ نشانوالیا مثل دی طاقت سنگت سنگھ دے دناں وچّ 12،000 گھوڑ-سواراں تکّ پہنچ گئی سی۔
گربخش سنگھ دی موت توں بعد اس دی بیوہ رانی دئیا کور انبالہ کے کجھ علاقیاں 'تے راج کردی رہی۔ اوہ بڑی انصاف پسند حکمران سی۔ لیپل گرفن نے اس بارے لکھیا ہے: She was an excellent ruler and her estate was one of the best managed in the protected territory. رانی دئیا کور بڑی انصاف پسند حکمران سی۔ جے کدی کوئی چوری کردا پھڑیا جاندا تاں رانی اس آدمی دے ہتھ کٹوا دندی۔ جہڑے کڑیاں نوں چھیڑدے سن، اوہناں دیاں اکھاں وچّ لال مرچاں پا دتیاں جاندیاں سن۔ سخت سزاواں دین کارن رانی دے انبالہ شہر وچلے گھر نوں 'ظلمگڑھ' کیہا جاندا سی۔ ایہہ خوبصورت گھر ہن ڈھیہہ ڈھیری ہویا اے تے اس دیاں کجھ دیواراں ہی کھنڈر دے روپ وچّ کھڑھیاں ہن۔
