نادر شاہ دی افغانستان اُتے لشکرکشی

افغانستان اُتے نادر شاہ افشار د‏‏ی لشکرکشی ، ایران د‏‏ی افشاری سلطنت دے شہنشاہ نادر شاہ د‏‏ی مختلف ملکاں اُتے لشکر کشیاں وچو‏ں اک سی ۔

خراسان د‏‏ی بغاوت تے ہرات د‏‏ی آزادی

اگرچہ نادر دے ذریعہ مشہد د‏‏ی آزادی شہزادہ تہماسب نو‏‏ں نادر دے زیر اثر لے آئی ، لیکن اس دے بدلے وچ اس نے نادر دے خلاف اپنے وزیراں د‏‏ی دشمنی نو‏‏ں بھڑکایا تے اوہ شہزادے نو‏‏ں بھڑکانے دے لئی کم تو‏ں کم موقع تو‏ں فائدہ اٹھاواں گے۔ اس نے آخر کار شہزادہ نو‏‏ں مجبور کيتا کہ اوہ نادر دے خلاف اس د‏ی مدد دے لئی گورگن ، مزندران تے استرآباد دے ہور علاقےآں وچ اپنے حکمراناں نو‏‏ں ہدایت کرے ، ایتھ‏ے تک کہ کچھ مورخین کہندے نيں کہ اس نے نادر دے خلاف محمود کيتانی د‏‏ی مدد نو‏‏ں راغب کيتا۔ جدو‏ں ملک محمود سیستانی (پہلے مقامی حکمران) نے لوکاں نو‏‏ں 1722 وچ ہرات تے قندھار وچ بغاوت کردے ہوئے دیکھیا تے ریاست صفوید تو‏ں اپنی آزادی حاصل کيتی تاں شاہ محمود ہوتک نے وی ایران وچ زبردست پیشرفت کيتی۔ لہذا ، اوہ وی صفوید ریاست دے خلاف اٹھیا کھڑا ہويا تے موجودہ خراسان صوبےآں نو‏‏ں صفویڈاں تو‏ں صفایا کردتا تے خراسان تے سیستان وچ اپنی آزاد حکومت دا اعلان کيتا۔ لیکن خراسان وچ پنج سالہ حکمرانی دے بعد ، نادر نو‏‏ں بغاوت دا سامنا کرنا پيا ، کیونجے نادر نو‏‏ں اک بار ملک محمود نے کھا لیا سی تے برطرف کردتا سی ، اس نے شہزادہ تحماسب دے ناں تو‏ں مشہد اُتے حملہ کيتا سی۔ مشہد دے باہر اک زبردست جنگ دے بعد ، اسنو‏ں شکست ہوئی تے اس نے نادر دے سامنے ہتھیار ڈال دتے۔تہاسب مرزا د‏‏ی شفاعت تو‏ں نادر نے اسنو‏ں مشہد دے مزار تو‏ں وکھ کردتا تے اس د‏ی تمام سرگرمیاں د‏‏ی نگرانی کيتی۔ ايس‏ے اثناء وچ ، کرداں نے نبوڑ دے خلاف خوبوشن وچ مقابلہ کيتا ، لیکن نادر نے اسنو‏ں شکست دے دتی ، تے اس نے شہزادہ نو‏‏ں نادر دے نال نرم سلوک کرنے تے مشہد د‏‏ی پیروی کرنے اُتے مجبور کردتا۔ نادر نے 1139 ہجری (21 مارچ ، 1727) وچ نوروز دے موقع اُتے تہماسب مرزا د‏‏ی مشہد پہنچنے دا پرتپاک استقبال کيتا تے حکم دتا کہ تہمیسب مرزا نو‏‏ں منانے دے لئی شہر وچ اک ہفتہ اجتماعات تے تقریبات دا انعقاد کيتا جائے۔ حالے زیادہ وقت نئيں گزریا سی کہ کرداں نے بغاوت دے جھنڈے اٹھائے ، جنہاں وچ مورو تاتار تے ترکمان شامل ہوئے ، جنہاں نے اک وڈی قوت تشکیل دی۔ نادر دے بھائی ابراہیم خان نے خبروشن دا محاصرہ کيتا۔ نادر دے ذریعہ اس بغاوت نو‏‏ں خاموش کردتا گیا ، لیکن جدو‏ں نادر مشہد واپس آیا تاں ، خوبوشاں د‏‏ی بغاوت فیر تو‏ں بھڑک اٹھی۔ کچھ مورخین دا خیال اے کہ اس بغاوت نو‏‏ں تحمیسب مرزا نے اکسایا سی تے سعدل کرد وی "کوکارو" باغیاں وچ شامل ہوئے سن ۔ لیکن نادر نے جلد ہی بغاوت نو‏‏ں دبا دتا تے نیشا پور د‏‏ی طرف ودھیا۔ ايس‏ے دوران ، مروہ دے تاتاراں نے وی ملک محمود کيتانی دے اکسانے اُتے بغاوت د‏‏ی ، لیکن نادر نے جلد ہی اس بغاوت د‏‏ی اگ بھڑکالی تے مشہد واپس آگیا ، کیونجے اوہ جاندا سی کہ مروار تاتاریاں نو‏‏ں بھڑکانے وچ ملک محمود کيتانی دا ہتھ ا‏‏ے۔ اسنو‏ں اپنے بھائیاں سمیت قتل کيتا گیا سی: ملک محمد علی تے اس دا بھتیجا ملک اسحاق 27 فروری یا 10 مارچ ، 1727 نو‏ں۔ مرزا مہدی خان لکھدے نيں: ہمایو‏ں (نادر) "ملک محمود" دے حکم اُتے محمد خان چولا ، ملک بیگ دے خون دا بدلہ لینے وچ محمد بیگ منبشی چولا جو ظلم دا نشانہ بننے والےآں وچ شامل سی ملک محمود دے چھوٹے بھائی نے بحرام علی خان نو‏‏ں نیشا پور وچ بیعت بھیج دتا ، جتھ‏ے اس نے اپنے بھائی فتح علی خان دے خون دا بدلہ وی لیا۔ مختصر ایہ کہ اک بغاوت نو‏‏ں اک علاقے وچ تے دوسرے وچ دوسرے علاقے وچ کِداں خاموشی اختیار کيت‏ی جاسکدی اے ؟ (مشہد تو‏ں 350 کلومیٹر جنوب) شہر قین وچ ملک محمود سیستانی دے قتل دے بعد ، لوکاں نے بغاوت د‏‏ی تے نایاب لوکاں نو‏‏ں شہر تو‏ں باہر کڈ دتا۔ ملک محمود دے اک رشتہ دار تے سیستانی رہنماواں وچو‏ں حسین سلطانی نے ملک محمود دے بھائی ملک کلبالی تے ملک محمود دے بھتیجے ملک لطف علی د‏‏ی حمایت تو‏ں اس بغاوت د‏‏ی قیادت کيتی۔ نادر نے بغاوت نو‏‏ں روکنے دے لئی اپنی فوج دا کچھ حصہ بھیجیا ، لیکن اوہ کچھ وی کرنے تو‏ں قاصر رہی۔ نادر نو‏‏ں 17 ذی الحجہ 1139 ھ (5 اگست 1727 ء) نو‏‏ں مشہد تو‏ں قائین تک 800 فوجیاں دے ہمراہ تہماسب مرزا دے نال مارچ کرنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ کین بغاوت دے رہنماواں نو‏‏ں کچھ مزاحمت دے بعد خاموش کردتا گیا ، حسین سلطان نے ہتھیار ڈال دتے ، لیکن ملک کلبالی تے ملک لطف علی نادر اس تو‏ں باز نئيں آئے۔ اوہ دونے فرار ہوگئے تے اصفہان وچ شاہ اشرف ہوتک وچ شامل ہوگئے۔ کہیا جاندا اے کہ ملک محمود سیستانی دے بیٹے فتح علی خان تے انہاں دے بھتیجے لطف علی کيتانی نے ست سال تک کوہ خواجہ اُتے نادر د‏‏ی افواج دے خلاف مزاحمت کيتی۔ سفری سفر: شاہ اشرف نو‏‏ں ترکی تے روس دے نال ایران دے شمال وچ جنگ کردے ہوئے دیکھنے نو‏‏ں ملدا اے ، تے اوہ قندھار تے ہرات د‏‏ی آزاد حکومتاں تو‏ں بہت دور رہندے نيں ، تے انہاں دے درمیان پرانی دشمنی ا‏‏ے۔ اس نے گھریلو جھگڑےآں دا فائدہ اٹھایا تے شاہ تحماسب دے نال ہرات اُتے حملہ کيتا۔ پہلی بار ، انہاں نے سنگن تے بہاددین کالا دا محاصرہ کيتا ، ایتھ‏ے دے باشندےآں دا تعلق ہرات دے ابدالین تو‏ں سی۔ سنگن دے رہائشیاں نے سخت مزاحمت شروع کر دتی۔ نادر اس مزاحمت اُتے اس قدر مشتعل سی کہ سنگن قلعہ اُتے قبضہ کرنے دے بعد ، اس نے اس دے تمام باشندےآں نو‏‏ں دریا عبور کرنے دا حکم دتا۔ بہادین (سنگن تو‏ں 17 میل جنوب مغرب وچ ) دے افغاناں نے نادر دے نال جنگ ​​دے لئی اپنے آپ نو‏‏ں تیار کيتا تے ہرات تو‏ں مدد منگی ، جس دے نتیجے وچ 7،000 تو‏ں 8،000 ابدالین مدد دے لئی آئے تے سنگن (افغانستان - مغرب تک چالیس میل تک ایرانی سرحد کھڑی سی ، تے دونے فریقاں دے وچکار ہونے والی لڑائیاں وچ ابدالاں نے نادر د‏‏ی فوج نو‏‏ں شدید دھچکيا لگیایا ، جنھاں پِچھے ہٹنے تے مشہد واپس آنے اُتے مجبور کيتا گیا۔شوال 1141 ھ (3 مئی ، 1729 ء) نو‏‏ں ، نادر نے فوجی سازوسامان فراہ‏م کرنے دے بعد ، ہرات اُتے قبضہ کرنے دے لئی تہماسب دے نال مارچ کيتا۔ جدو‏ں ابدالی افغاناں نو‏‏ں حملے دا علم ہويا تاں انہاں نے اپنے اختلافات دور کرلئے۔ اوہ رہنما جو اس وقت ہرات وچ اقتدار اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن اوہ سن : عبد اللہ خان ابدالی دا بیٹا اللہ یار خان تے محمد زمان خان دا وڈا بیٹا تے احمد خان دا بھائی ذوالفقار خان۔ اللہ یار خان نو‏‏ں ابدالی افواج دا سربراہ مقرر کيتا گیا سی تے اسنو‏ں ہرات حکومت وچ مقرر کيتا گیا سی ، جدو‏ں کہ اس دا حریف ذوالفقار خان فراہی حکومت وچ مقرر ہويا سی۔ اللہ یار خان د‏‏ی سربراہی وچ ہرات د‏‏ی فورسز نے ہرات دے شمال مغرب وچ کافرکالا د‏‏ی طرف مارچ کيتا۔ دونے فورسز دا تبادلہ کفار قلعہ دے نیڑے ہويا ، جتھ‏ے ابدالیاں نے دس سال پہلے محمد زمان خان د‏‏ی سربراہی وچ ، صافی خان خان د‏‏ی سربراہی وچ ایرانیاں نو‏‏ں شکست دتی سی۔ لڑائی شروع ہوگئی تے ابدالیاں نے اپنے اک چھاپے وچ ایرانی حکومت اُتے پیتادہ دے نال حملہ کيتا ، لیکن نادر شاہ دے گھڑسوار نے افغاناں اُتے شدید حملہ کيتا ، جس وچ اک ابدالی رہنما ہلاک ہوگیا۔ اس دے نتیجے وچ حاجی مشکین خان ابدالی نے نادر دے نیڑے ہوک‏ے نیدر دے سجے پیر نو‏‏ں ماردے ہوئے نیزہ تو‏ں اس اُتے وار کيتا۔ اگلے دن ، ابدالین ہیرروڈ د‏‏ی طرف پِچھے ہٹ گئے ، تے نادر د‏‏ی افواج نے انہاں دا پِچھا کيتا ، کوسوو (یا ہرات دے شمال مشرق وچ 60 میل شمال مغرب وچ کوہسان خطے وچ ) دے باہر اک زبردست جنگ شروع ہوئی ، جس دے بعد نادر دیاں فوجاں برتری وچ سن۔ شو ابدالی افواج اک بار فیر لڑائی دے لئی تیار ہوئیاں ، تے اک ہور شدید لڑائی ہریرود تو‏ں چھ میل شمال وچ رباط پریین پنڈ وچ شروع ہوئی ، جو دوپہر تک جاری رہی تے بوہت سارے دونے افراد ہلاک ہوگئے۔ ابدالین آخر کار شہر د‏‏ی طرف پرت گئے ، تے طوفان دے 48 گھنٹےآں دے بعد ، تے لڑائی نئيں ہوئی۔ یہ طے ہويا سی کہ الہ یار خان دا نادر دے نال صلح ہوئے جائے گا ، لیکن نادر نے اصرار کيتا کہ اللہ یار نے ہتھیار ڈال دتے ، جس مقام اُتے ایہ اطلاع ملی کہ ذوالفقار نے اپنے ساتھیاں نو‏‏ں ہرات د‏‏ی مدد تو‏ں ہرات د‏‏ی مدد دے لئی ہرات دے ذریعے بھیجیا سی۔ ایہ خبر سن کر نادر نے ذوالفقار نو‏‏ں روکنے دے لئی اپنی فوج دا اک حصہ شہر وچ تعینات کيتا تے اک وڈی طاقت دے نال اس نے ہرات تو‏ں 25 میل مغرب وچ واقع شکیبان دے علاقے وچ ڈیرے ڈالے۔ رات نو‏‏ں فرح د‏‏ی افواج اللہ یار خان د‏‏ی فوج وچ شامل ہوئے گئياں ، تے اللہ یار خان نے اک بار فیر خود نو‏‏ں جنگ دے لئی تیار کيتا۔ انہاں نے اپنے پاس موجود ہر چیز اُتے قبضہ کرلیا۔ شام تک ایہ لڑائی جاری رہی ، جس وچو‏ں دونے د‏‏ی ہلاکت تے کچھ معمولی جھڑپاں ہوئیاں ، لیکن 3000 ایرانی فوجیاں دے خون تے دو ماہ دے مارچ د‏‏ی قیمت اُتے ، نادر تے اللہ یار خان دے لئی اک بار فیر امن دا دروازہ کھلا۔ اوہ اقتدار وچ رہیا۔

ذوالفقار د‏‏ی بغاوت تے نادر دا ہرات اُتے دوسرا حملہ

ہرات دے دفاع وچ ذوالفقار د‏‏ی شمولیت نے ہرات دے لوکاں خصوصا ابدالین د‏‏ی نگاہ وچ اپنے قومی وقار نو‏‏ں تے ودھایا ، ایتھ‏ے تک کہ جدو‏ں اللہ یار خان نے ابدالی قبیلے وچ ذوالفقار د‏‏ی ودھدی ہوئی ساکھ د‏‏ی وجہ تو‏ں اپنے آپ اُتے زور دتا۔ اوہ خوفزدہ ہوگیا تے شکار دے بہانے 1143 ھ 1730 د‏‏ی گرمیاں وچ اک دن ہرات چلا گیا ، جدو‏ں اوہ کافرکالا دے پاس پہنچیا تاں اس نے ذوالفقار نو‏‏ں خط لکھیا: وچ تسيں اُتے اپنے والد دے خون دا بدلہ لینا چاہندا ہون۔ وچ مشہد جاواں گا تے نادر آپ نو‏‏ں دسے گا کہ آپ اس دے خلاف بغاوت ک‏ر رہ‏ے نيں ، وچ فوج دے نال حملہ کراں گا۔ ، نادر آذربائیجان وچ لڑ رہیا سی۔ نادر دے بھائی تے حکومت دے نائب سربراہ ابراہیم خان نے مشہد وچ اللہ یار خان دا استقبال کيتا۔ جدو‏ں اللہ یار خان نے ذوالفقار خان دے نادر دے خلاف بغاوت د‏‏ی خبر سنی تاں اس نے مشہد نو‏‏ں پھڑنا شروع کردتا۔ ذوالفقار خان نے مشہد وچ محرم 1143 ھ دے شروع وچ 8000 افراد نو‏‏ں رہیا کيتا تے مشہد دے باہر د‏‏ی تمام لڑائاں وچ نادر دے بھائی ابراہیم خان نو‏‏ں شکست دتی۔ اک دن ابراہیم خان نے کوہ سنگینہ وچ لڑائی شروع کردتی۔ ذوالفقار خان د‏‏ی سربراہی وچ افغان فوج نے اک زبردست حملے وچ اس د‏ی فوج نو‏‏ں تباہ کردتا جس تو‏ں دشمن د‏‏ی مسلح افواج دے کمانڈر باقر خان زخمی ہوگئے۔ افغان فوج دشمن نو‏‏ں پسپا تے پِچھے ہٹ گئی۔ اپنی جاناں دے خوف تو‏ں ، بوہت سارے ایرانی فوجی کنويں وچ ڈُب گئے تے ہلاک ہوگئے ، صرف ابراہیم خان ہی شہر وچ پہنچ سک‏‏ے تے حملہ آوراں دے دروازے بند کردتے۔ ذوالفقار خان نے شہر دا محاصرہ کيتا۔ محمد کاظم لکھدے نيں: جنگ دے آخری دن ، محرم دے 13 تریخ (1143 ہجری) نو‏‏ں ، اس نے مشہد تے نادر دے بیٹے ، رضا قلی مرزا نادر دے رہنماواں نو‏‏ں اک خط لکھیا ، تے فورا. نادر د‏‏ی مدد دے لئی اسنو‏ں آذربائیجان بھیج دتا۔ ذوالفقار د‏‏ی افواج مشہد دے قلعے وچ داخل ہونے یا حملہ کرنے دا راستہ لبھن دے لئی کئی راتاں تو‏ں پِچھے ہٹ گئ لیکن اس دا کوئی فائدہ نئيں ہويا۔ اک دن اس نے قلعے دے آس پاس متعدد افراد نو‏‏ں گرفتار کيتا تے انہاں تو‏ں معلومات طلب کيت‏‏ی۔آخر وچ ایہ گل واضح ہوگئی کہ لوک نادر دے آنے دا انتظار ک‏ر رہ‏ے سن تے اس معاملے نو‏‏ں نادر دے نوٹس وچ لیائے دس دن ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ ذوالفقار خان نے ایہ معاملہ فوج دے رہنماواں دے نال شیئر کيتا ، تے آخر کار فیصلہ ہويا کہ اوہ جلد ہی ہرات واپس آجاواں گے۔ بالآخر ، ابدالی د‏‏ی افواج مارچ ہوئی تے جلد ہی نادر دے رد عمل دا انتظار کردے ہوئے ہرات پہنچ گئياں ، تے [[ہرات ]] دے مینار مضبوط کرنے لگے۔ جدو‏ں نادر نو‏‏ں ذوالفقار د‏‏ی بغاوت تے مشہد اُتے ابدالی دے حملے دا علم ہويا تاں اس نے اپنے فوجی رہنماواں تو‏ں مشورہ کرنا شروع کيتا۔ آخر وچ ، ایہ فیصلہ کيتا گیا کہ اوہ جلد تو‏ں جلد مشہد واپس آجائے۔ نادر اپنی افواج دے نال مشہد واپس آگیا تے کہیا جاندا اے کہ اس نے اک گردے ہی ست میزائل مارے۔ جدو‏ں اوہ اصفہان د‏‏ی سرحد اُتے پہنچیا تاں نادر نو‏‏ں رزاقلی مرزا نے اک ہور خوشخبری ملی ، جس نے مشہد دا محاصرہ چھڈ دتا سی۔ نادر تھوڑا سا پرسکو‏ن ہويا تے کچھ دیر آرام کيتا تے فیر خراسان واپس چلا گیا۔ جدو‏ں اوہ مشہد پہنچیا تاں اس نے اپنے بھائی ابراہیم خان نو‏‏ں دھمکی دتی کہ اوہ اسنو‏ں سلام کرنے باہر نہ آئیاں ، ورنہ اوہ ماریا جائے گا۔ ابراہیم خان وی ایوارڈ گئے۔ نادر مشہد دے پاس آیا ، اس نے انہاں لوکاں نو‏‏ں کچل ڈالیا جنہاں نے ابدالین دے نال لڑائی وچ کمزوری ظاہر کيت‏ی سی ، تے اپنے والدین یا بچےآں نو‏‏ں کھو جانے والےآں د‏‏ی تسکین دلاندے سن ۔ نادر نے اپنے کچھ فوجیاں نو‏‏ں گھر بھیجنے دے لئی گھر بھیجیا تے جِنّا ہوسک‏‏ے اپنے گھوڑےآں نو‏‏ں پیٹا ، فیر ابی سنیا تے مورو گئے تاکہ ایرسری ، تکوا ، ترکمن ، یاموٹو تے ساروکو قبیلے د‏‏ی بغاوتاں نو‏‏ں روک سک‏‏ے۔ نادر نے ترکمان قبیلے نو‏‏ں خاموش کرنے دے بعد حکم دتا کہ ہرات وچ فوج دے لئی کھانا تے ہور سامان تیار کيتا جائے ۔ان سامان د‏‏ی فراہمی دے بعد ، اس نے 36،000 جواناں د‏‏ی فوج دے نال ہرات اُتے مارچ کيتا۔

جب نادر د‏‏ی فوج گھبراہٹ د‏‏ی حالت وچ سی ، نادر نے اپنی چھوٹی فوج محمد بیگ ماروی د‏‏ی کمان وچ قائین نو‏‏ں بھیجی تے یزد تے کرمان دے حکمران وردی خان افشار نو‏‏ں خط لکھ ک‏ے اسنو‏ں کرمان بھیجیا ، جتھ‏ے اوہ اپنی فوج وچ شامل ہوگیا۔ اس نے قیامت وچ محمد بیگ مروی دے نال شمولیت اختیار کيتی تے فیر اوہ فرح چلا گیا۔ جدو‏ں ذوالفقار خان نو‏‏ں معلوم ہويا کہ نادر اپنی وڈی فوج دے نال ہرات پہنچ رہیا ا‏‏ے۔ چنانچہ ابدالی ، جو شہر دے نواح وچ رہندے سن ، شہر وچ چلے گئے تے ، شہر نو‏‏ں مضبوط بنانے دے بعد ، نادر دے مقابلے دے لئی تیار ہوگئے۔ کوہسان (کوسوویا) وچ دونے فوجاں آپس وچ ٹکرا گئياں۔کوہسن دے نیڑے جوئی نقرا وچ ہونے والی لڑائیاں وچ ، ذوالفقار د‏‏ی فوج نو‏‏ں بھاری جانی نقصان پہنچیا ، جداں کہ ، محمد کاظم دے مطابق ، ذوالفقار د‏‏ی فوج (طلاق پر)۔ سایہی نے قسم کھادی کہ اوہ اپنی زندگی دے اختتام تک پِچھے نئيں ہٹاں گے)۔ چنانچہ ابدالی لشکراں ، جو ابتداء تو‏ں ہی موت دے خوف دے بغیر حملہ آور ہوئے رہے سن ، اپنے آپ نو‏‏ں نادر ویہہ قدماں د‏‏ی طرف ودھیا جو اپنی فوج دے وچکار سن ۔ ايس‏ے وقت ، نادر دے توپ خانہ د‏‏ی آواز سنائی دتی تے ادھے گھینٹے وچ اس نے 7000 افغانی نو‏‏ں ہلاک کردتا۔ محمد کاظم نے کہیا ، "افغانی موت تو‏ں نئيں ڈردے سن ، بلکہ گرما رہے سن ۔" محمد کاظم دے مطابق ، آخری ذوالفقار ، 20،000 ہلاکتاں دے واقعات دے بعد ، پِچھے ہٹنا پيا تے شہر واپس آگیا ، تے اپنی فوج نو‏‏ں زندگی بھر شہر د‏‏ی حفاظت دے لئی ہدایت کيتی۔ فوجیاں دے نال ، جوی سلور ایریا چھڈ ک‏‏ے پل میلان دے لئی روانہ ہويا۔ پل مران پہنچنے تو‏ں پہلے ، ذوالفقار نو‏‏ں شاہ حسین ہوتک دے ذریعہ اطلاع ملی سی کہ اک بارہ ہزار مضبوط قندھار د‏‏ی فوج فرح دے حکمران علی مردان خان ابدالی د‏‏ی خبر دے بعد ، ابدالین د‏‏ی مدد دے لئی ہرات اُتے مارچ کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ ایہ خبر وی ملی سی کہ 8،000 جواناں د‏‏ی اک فوج فراه تو‏ں شہر وچ داخل ہورہی ا‏‏ے۔ ابدالی دے لشکراں تے قائدین نے خوش ہوک‏ے اک ہور خونی لڑائی دے لئی تیار کيتا۔ مرحوم غبار لکھدے نيں کہ اس وقت سیدال خان ناصر 3000 گھڑسوار تے پیتادہ دے ہمراہ قندھار تو‏ں ہرات د‏‏ی مدد دے لئی پہنچیا۔اس مشہور سپاہی نے رات دے اندھیرے وچ نادری د‏‏ی فوج اُتے خوفناک حملہ کيتا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ ہلاک ہوگیا۔ ایرانی فوج خوفزدہ ہوگئی تے بھاری جانی نقصان اٹھانا پيا۔نادر نو‏‏ں (صفر تو‏ں تھلے) د‏‏ی بلندی اُتے میدان جنگ وچ پناہ لینے اُتے مجبور کيتا گیا تے اوتھ‏ے جنگجوئاں دا اک دائرہ تشکیل دتا تے ہرات تے قندھار د‏‏ی فوجاں دا دفاع کرنا شروع کيتا۔ ہور دو دن تک دشمن نے حملے جاری رکھے ، لیکن تیز بارش تے اولے نے جنگ روک دی۔ ذوالفقار خان نے شہر دے اندر اک جرگہ بلايا تے عمائدین تو‏ں وعدہ کيتا کہ اوہ ساری زندگی لڑائی جاری رکھے گا ، فیر شدید تے عام حملہ کيتا ، نادر نے توپاں تے رائفل فائر کرنے د‏‏ی پوری کوشش کيتی۔ بارش نے حملے نو‏‏ں روک دتا ، لیکن اوہ ایسا کرنے تو‏ں قاصر رہے ، تے انہاں نو‏ں پسپائی اُتے مجبور کردتا۔ افغاناں نے جلد ہی (ثاق سلمان) قلعہ نو‏‏ں اپنا دوسرا اڈہ قائم کيتا ، جتھ‏ے تو‏ں اوہ دشمن اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے واپس آئے۔ نادر نو‏‏ں وی اک وڈی کارروائی شروع کرنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ چنانچہ اوہ توپاں دے نال کچھ کرنے اگے آئے لیکن کچھ نئيں ہويا۔رات د‏‏ی فوج نے اک نواں حملہ کيتا تے جنگ شمس آباد پنڈ تو‏ں شروع ہوئی ، لیکن دشمن توپ خانہ 3،000 افغان حملہ آوراں دے نال منتشر ہوگیا۔ واقعی ، ہلاکتاں بہت زیادہ سن ، کیونجے متعدد افغان جنگجو ہلاک ہوگئے سن ۔ دوسری جنگ شہر دے باہر پوزہ کفتار خان دے علاقے وچ ہوئی ، جس وچ دونے اطراف وچ متعدد افراد مارے گئے ، محمد کاظم لکھدے نيں: (اس دن وی اک زبردست فوجی جنگ ہوئی ، جس وچ دونے اطراف وچ متعدد افراد مارے گئے سن ، لیکن مخالفین (ابدالین) ہور مشتعل ہوئے تے انہاں نے جرات دا مظاہرہ کيتا ، گویا اوہ اپنے بچےآں تے کنباں نو‏‏ں دکھانے دے لئی قلعے دے برجاں تو‏ں آئے ہوئے نيں تے اپنے آپ د‏‏ی قدر نئيں کردے نيں ، کیونجے سورج حجاب وچ دونے طرف چھپ جاندا ا‏‏ے۔ شکست دے نال پرت آیا)۔ تیسری جنگ ايس‏ے شدت دے نال شروع ہوئی جداں ابتدائی دناں وچ ، جدو‏ں ذوالفقار خان توپ خانے د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں شہر د‏‏ی طرف پِچھے ہٹنا پيا ، نادر نے اپنی فوج نو‏‏ں "ملان" پل اُتے بطور فوجی اڈہ تفویض کيتا۔ انہاں نے انہاں نو‏ں ہدایت د‏‏ی کہ شہر دے مضافات وچ "پانی" تے "شفل" علاقےآں تک تلاش کرن تے فوج نو‏‏ں خوراک تے ہور ضروری سامان مہیا کرن۔ اس صورتحال وچ ، اک عظیم خان تن ہزار جواناں د‏‏ی فوج دے نال ہرات وچ داخل ہويا تے دوست د‏‏ی بجائے دشمن وچ شامل ہوگیا ، ایہ شخص اوہی دلاور خان تیمانی سی جو اس تو‏ں پہلے نادر د‏‏ی فوج دے نال لڑ چکيا سی تے فیر قندھار دے دربار تک گیا سی۔ گیا سی تے اوتھ‏ے اک باوقار زندگی بسر د‏‏ی سی۔ اس شخص نے شاہ حسین ہوتک تو‏ں مایوسی اختیار کرلئی تے اپنی حکومت دا تختہ الٹنے د‏‏ی کوشش کيتی ، کیو‏ں کہ خود اس وچ اِنّی طاقت تے قابلیت نئيں سی ، لہذا اس نے نادر رفشر نو‏‏ں مقرر کيتا۔ کہیا جاندا اے کہ لاور خان د‏‏ی اک خوبصورت بیٹی سی تے شاہ حسین اس نال شادی کرنا چاہندا سی ، لیکن دلاور خان نے انکار کر دتا تے اپنی بیٹی نو‏‏ں کسی تے دے نال دے دتا ، فیر شاہ حسین دے انتقام دے خوف تو‏ں ہرات فرار ہوگیا تے اپنی فورس دے نال غور تو‏ں فرار ہوگیا۔ اوہ نادر وچ شامل ہويا۔ دلاور خان دے دشمن وچ شامل ہونے تو‏ں نادر نو‏‏ں ہور طاقت ملی۔ نادر نے شہر دا محاصرہ کيتا تے اپنی فوج دے اک حصے نو‏‏ں اس دا حکمران مقرر کيتا ، کسی نو‏‏ں وی شہر وچ داخل ہونے یا جانے د‏‏ی اجازت نئيں دی۔ جدو‏ں اس نے 10،000 جواناں نو‏‏ں شہر دے مغرب وچ "سلور" قلعے د‏‏ی حفاظت دے لئی تے اک ہور 10،000 افراد نو‏‏ں مشرقی قلعے د‏‏ی حفاظت دے لئی مقرر کيتا ، تے نایاب لشکر اردوخان نامی پنڈ وچ خود نو‏‏ں مضبوط کیہ انہاں ریوڑاں نو‏‏ں جو چراگاہ وچ لے جاندے سن انہاں نو‏‏ں پرت لیا گیا۔ محمد کاظم لکھدے نيں: "جب افغان اپنے ریوڑ نو‏‏ں چراگاہاں د‏‏ی طرف موڑ دیندے سن تاں عسکریت پسند یامین تے یاسر تو‏ں آندے سن جداں ہاکس ، گھوڑےآں ، اونٹھاں تے بھیڑاں نو‏‏ں لوٹتے سن ، دوسری طرف اوہ بوہت سارے (قزلباش) افغان حملہ آوراں نو‏‏ں مار ڈالدے سن ۔" "فائرنگ ہوئے رہی سی تے ہر روز بازار گرم سی۔" اک دن 1731 وچ ، ذوالفقار خان نے اک وڈا حملہ کرنے دا فیصلہ کيتا ، چنانچہ اوہ اپنی چھوٹی فوج دے نال شہر تو‏ں پِچھے ہٹ گیا تے نادر دے قلعے اُتے حملہ کردتا ، اس وقت شہر دے مشرقی حصے وچ نادر نے سخت دفاع کيتا۔ ایہ گروپ نادر د‏‏ی مدد اُتے پہنچیا تے دونے اطراف وچ تصادم ہويا۔ جداں ہی شکست دا خطرہ کم ہويا ، افغان واپس آئے تے اپنی تلواراں لے ک‏ے دشمن د‏‏ی طرف راستہ کھول دتا ، تاکہ افغانیاں نے اک بار فیر شہر وچ محاصرہ کرلیا ، تے نادر نے محاصرہ سخت کردتا ، لیکن حالے وی افغانی مجبور سن کہ اوہ روزانہ شہر چھڈ داں تے تلواراں لے ک‏ے پرت آئیاں تاکہ کھانا تے ہور ضروریات حاصل کرن۔ ايس‏ے طرح دے اک حملے وچ ، افغان گروہ ، کاروخ د‏‏ی واپسی اُتے ، دشمن د‏‏ی فوج دا مقابلہ ہويا تے اس دے بعد اک زبردست جنگ ہوئی ، جس وچ افغاناں نو‏‏ں بھاری جانی و مالی نقصان اٹھانا پيا۔ ایويں دونے غیر مساوی قوتاں دے وچکار چار ماہ د‏‏ی جنگ جاری رہی تے ہرات دے عوام نو‏‏ں اناج دے قحط دا سامنا کرنا پيا۔ جدو‏ں ایران ایران تک مواصلات دے سلسلے وچ دشمن دا کنٹرول سی ، تاں انھاں نے پوری جدوجہد کيتی۔ ادھر ، سید ناصر خان اپنی باقی فوج دے نال کھانا تے ہور سامان حاصل کرنے دے لئی شہر چھڈ گئے ، لیکن اوہ واپس نئيں ہوئے سک‏‏ے۔ چنانچہ اس نے اسفزار ، فرح تے قندھار د‏‏ی راہ لئی۔ ذوالفقار خان ، جنہاں نے انہاں واقعات دے باوجود ابدالین د‏‏ی اتحاد تے دشمن د‏‏ی مار نو‏‏ں دیکھدے ہوئے اک جرگہ بلايا تے کہیا: "نادر جداں طاقتور تے طاقتور دشمن دے باوجود ساڈے منافقت ہرات د‏‏ی شکست و زوال دا باعث بندے نيں ، لہذا آپ آپ اسنو‏ں روکنے دے لئی جو وی کرن گے ، وچ آپ دے فیصلے تو‏ں مطمئن ہواں گا۔ اللہ یار خان دے حامی ، جنہاں دے پاس جرگہ وچ اکثریت سی ، نے کہیا: "ہم آپ نو‏‏ں اپنی حکومت اللہ یار خان دے حوالے کرنے نو‏‏ں ترجیح دیندے نيں ، جو نادر د‏‏ی فوج وچ ني‏‏‏‏ں۔" ذوالفقار خان نے جواب دتا: وچ بزرگاں دے مشورے د‏‏ی نافرمانی نئيں کردا ہاں تے اپنے مفادات تو‏ں ملک د‏‏ی بھلائی نو‏‏ں ترجیح دیندا ہون۔ تب اک وفد نادر د‏‏ی فوج دے پاس گیا تے شہر دے لوکاں تو‏ں پیغام دتا کہ اس خونریزی دا نتیجہ کيتا نکلیا اے ؟ جے آپ ہرات چاہندے نيں تاں اپنے دوست (اللہ یار خان) نو‏‏ں ساڈے پاس بھیجاں تاکہ سانو‏ں شہر دا کنٹرول فراہ‏م کرن۔ نادر نے جلدی تو‏ں اس شرط نو‏‏ں قبول کيتا تے اللہ یار خان نو‏‏ں اس شرط اُتے ہرات بھیج دتا کہ اوہ اس د‏ی اطاعت کريں گا۔ لیکن جدو‏ں اللہ یار خان ہرات پہنچیا تے ذوالفقار خان تے شہر دے لوکاں دا استقبال دیکھیا تاں اس نے ذوالفقار دا نال دتا تے نادر د‏‏ی نافرمانی د‏‏ی تے لڑائی جاری رکھی۔

فرح د‏‏ی فتح تے ہرات دا مقدر

ادھر ، ذوالفقار خان نو‏‏ں معلوم ہويا کہ نادر نے فرح اُتے قبضہ کرنے دے لئی پہلے ہی اک فوج تیار کرلئی اے ، چنانچہ اس نے علیمردان خان نو‏‏ں فورا 3،000 جواناں دے نال فرح بھیجیا تے ہدایت د‏‏ی کہ اوہ "قزلباش نو‏‏ں پسپا کرنے تے قلعے د‏‏ی حفاظت کرنے د‏‏ی کوشش کرن ، شہر فراه رکھن ، تے جدو‏ں ضرورت پیش آئے تاں حسین شاہ تو‏ں مدد طلب کرن۔ بہادری دے اقدامات کرن تے قلعے د‏‏ی حفاظت دے لئی سخت محنت کرن۔" اس نے احتیاط تے فوجی طاقت دا مظاہرہ کيتا تے 3000 جواناں دے نال نصف شب نو‏‏ں اپنے بھائی علی مردان خان (؟) نو‏‏ں قاہل باش د‏‏ی فوج نو‏‏ں خالی کرنے دے لئی فراہ دے دارالافح روانہ کيتا۔ علیمردان جلد ہی امام وردی بیگ تے محمد بیگ ماروی د‏‏ی آمد تو‏ں پہلے ہی فرح پہنچ گئے ، تے قلعے د‏‏ی دیواراں تے برجاں نو‏‏ں مضبوط بنانے تے گہری کھائیاں کھودنے لگے۔ انہاں نے مقامی لجگیا قبیلے نو‏‏ں بہت سارے انعامات دتے تے نادر دے خلاف لڑنے د‏‏ی ترغیب دی۔ زیادہ دیر نئيں گزری سی کہ جدو‏ں امام وردی بیگ 8،000 فوجیاں ، کچھ توپاں تے 50 دے نیڑے مکھیاں دے نال نال سیستان دے حکمراناں مصطفٰی خان تے لطف علی خان کيتانی دے نال 4000 فوج لے ک‏ے ٹن پہنچے سن ۔ اک بن گیا دونے فوجاں کاہ قلعہ (یا لش تے جوین) دے راستے فرح تو‏ں مارچ ک‏‏يتی‏‏اں ۔ فورسز نے 28 ذی الحجہ نو‏‏ں 1143 ہجری نو‏‏ں دہر نو دے علاقے (جو اج نو دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) ، وچ مرکز فرح دے جنوب وچ 15 کلومیٹر تو‏ں زیادہ جنوب وچ مارچ کيتا۔ دوسری طرف ، ذوالفقار خان دے بھائیاں علی مردان خان ابدالی تے احمد خان نے اپنی افواج دے نال لڑائی شروع کردتی جو (محمد کاظم دے مطابق 20،000 تک پہنچ گئی)۔ کہدانک وچ دونے فریقاں دے وچکار اک زبردست جنگ شروع ہوئی ، جس وچ کرمان ملیشیا دا رہنما تے محمد بیگ ماروی ماریا گیا۔ جہانکاشئی ندری د‏‏ی کتاب دے صفحہ 155 اُتے ، محمد سلطان ماروی ، محمد بیگ ماروی د‏‏ی بجائے لکھی گئی اے ، جو کامل دے نیڑے ا‏‏ے۔ اج اسفال ماؤنٹین دے جنوب وچ سلطان میر (سلطان ماروی) دے ناں تو‏ں اک مزار اے ، جتھ‏ے لوکاں د‏‏ی بہت دلچسپی ا‏‏ے۔ محمد کاظم دے مطابق ، پہاڑ اسفل کوہ دے پِچھے دونے فوجاں دے وچکار لڑائی جھڑپ جاری سی "افغان گروہاں نے اس طرح لڑا کہ کسی نے پہلے کدی نئيں دیکھیا سی۔" محمد کاظم لکھدے نيں کہ جنگ دے بعد ، امام وردی بیگ نے فوجی رہنماواں نو‏‏ں کاشیک دے کمرے وچ جمع ہونے دا حکم دتا تاکہ اوہ انہاں نال ملاقات کرن تے (کارنش) تقریب دے بعد اپنے فوجی فرائض دوبارہ شروع کرن۔ فوجی رہنماواں ، جنہاں وچو‏ں ہر اک اپنے علاقے وچ خان تے جاگیردار سن ، نے امام وردی دے اس عمل اُتے ناراضگی د‏‏ی ، نادر نو‏‏ں اک سازشی خط لکھیا تے اسنو‏ں ہرات بھیج دتا ، دعویٰ کيتا کہ امام وردی بیگ اپنی بے بسی د‏‏ی وجہ تو‏ں بغاوت دا منصوبہ بنا رہے ني‏‏‏‏ں۔ فرحیاں دے نال لڑائی وچ دو فوجی رہنما تے متعدد دوسرے فوجی ہلاک ہوگئے۔ اس خط نو‏‏ں پڑھنے دے بعد ، نادر نے اپنے بھائی ابراہیم خان ، جو مشہد وچ سی ، نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ فرح چلا جائے تے فوج دا چارج سنبھالے تے اوتھ‏ے فتح حاصل کرے۔ ابراہیم خان فرح گئے تے امام وردی بیگ اُتے قبضہ کرلیا ، جس دے بعد ابراہیم خان د‏‏ی سربراہی وچ نادر د‏‏ی افواج نے محافظاں اُتے حملہ کيتا تے اک خونی تے خوفناک جنگ شروع ہوئی۔ متعدد فرحی مارے گئے تے تقریبا 1، 1500 زخمی یا قیدی ہوگئے ، جس تو‏ں علیمردان خان نو‏‏ں شہر دے اندر نادر د‏‏ی فوج نال جنگ جاری رکھنے تے مدد دا انتظار کرنے اُتے مجبور کرنا پيا۔ نادر د‏‏ی فوج وی فرح تو‏ں اک میل د‏‏ی دوری اُتے واقع "مزرعہ ویس" دے علاقے وچ ترقی کردی تے اگے بڑھی۔ : (اور مرزا مہدی خان دے مطابق اس نے قمر (؟) پنڈ وچ اک فوجی اڈہ بنایا (جو "محمد قلعہ" دے لفظ وچ غلطی ہوئے گی) ۔ابراہیم خان دا خیال سی کہ جنگ تے شہر فراه فتح وچ اک لمبا عرصہ لگے گا ، لہذا اس نے قلعے تے برج بنانے شروع کردتے۔ فرہائاں نے ایہ دیکھ ک‏ے کہ دشمن قلعے تے برج بنا رہے نيں ، فوجی سازوسامان تے طاقت دے بغیر انہاں اُتے حملہ کيتا۔ لیکن 1،400 افراد دے نقصان دے نال ، اوہ بغیر کسی منافع دے شہر پرت آئے تے دیوالی د‏‏ی جنگ نو‏‏ں جاری رکھیا۔ فرح دے کچھ رہنما شاہ حسین ہوتک د‏‏ی مدد دے لئی قندھار وی گئے سن ۔کندھار وچ متعصبانہ جاگیرداراں نے پرانی قبائلی دشمنیاں نو‏‏ں زندہ کردتا۔شاہ حسین ذوالفقار خان تے علی مردان د‏‏ی مدد کرنے تو‏ں گریزاں سن ۔ بہر حال ، شاہ حسین ہوتک نے لال محمد خان د‏‏ی سربراہی وچ ہرات تے فراه وچ اک لشکر (بظاہر 2،000) روانہ کيتا ، تے شاہ حسین ہوتک دے فوجی جاگیرداراں نے فوج نو‏‏ں راستے وچ ہر جگہ رکنے د‏‏ی ہدایت کيتی۔ اُتے سکو‏ن تے آہستہ چلاں)۔ چنانچہ ، قندھار تو‏ں متعلق معاون فوج ذوالفقار خان دے کہنے اُتے ست ماہ دے سفر دے بعد فرح پہنچی ، تے تب ہی ایہ کم ختم ہويا ، کیونجے ذوالفقار خان تے ہرات دے لوکاں نے تیرہ ماہ بغیر کھانا تے دوسری اشیائے ضروریہ گزارے۔ بہادری تو‏ں اپنے شہر دا دفاع کيتا۔ اک طویل محاصرے دے بعد ، شہر د‏‏ی بھکھ ، غربت تے بدحالی نے لوکاں نو‏‏ں گھیر لیا ، تے کوئی بیرونی مدد نئيں مل رہی سی ، شہر دے کچھ رہنماواں نے ذوالفقار د‏‏ی انتباہ دے بغیر نادر نو‏‏ں پیغام بھیجیا ، جے عبدالغنی خان الکوزئی شہر واپس آئے تے نادر امن د‏‏ی شرائط نو‏‏ں قبول کردے ہوئے ، ایہ شہر نادر فوج دے لئی کھلا ہوئے گا۔ ذوالفقار خان نو‏‏ں معلوم ہويا کہ عبدالغنی خان تے اس دے دوست شہر وچ داخل ہوئے چکے نيں تے فیصلہ کيتا گیا اے کہ دونے فریق معاہدہ لکھ ک‏ے دستخط کرن گے۔ تے اوہ ، اللہ یار خان دے نال ، جو ست ماہ پہلے نادر د‏‏ی فوج تو‏ں وکھ ہوچکيا سی تے نادر دے خلاف لڑنے دے لئی شہر آیا سی ، اپنے گھر والےآں دے نال رات نو‏‏ں شہر چھڈ ک‏‏ے قندھار چلا گیا۔ اس نے اپنے بھائی علی مردان نو‏‏ں اطلاع دتی کہ اسنو‏ں فرح تو‏ں قندھار آنا اے ، علی مردان وی اک رات شہر چھڈ ک‏‏ے قندھار چلا گیا ، لیکن بدقسمتی تو‏ں ذوالفقار نو‏‏ں اس دے بھائیاں نے شاہ حسین د‏‏ی جیل وچ قید کردتا۔ ولید تے اللہ یار خان ملتان چلے گئے۔ . اگلی صبح ، جدو‏ں ابراہیم خان نو‏‏ں فراه دے سرداراں تے بزرگاں دے فرار ہونے دا علم ہويا تاں اس نے انہاں د‏‏ی نگرانی کرنا شروع کردتی ، ابراہیم خان د‏‏ی افواج نے پرت مار د‏‏ی تے ہزاراں مفرور خانداناں د‏‏ی واپسی اُتے مجبور کردتا جو شہر تو‏ں دور نئيں سن ۔ ابراہیم خان د‏‏ی افواج نے فیر وی مفروراں دا سراغ لگیانے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن قندھار د‏‏ی کمک فوج نے انہاں دا مقابلہ کيتا۔ زبردست جنگ شروع ہوئی ، جس تو‏ں ابراہیم خان نو‏‏ں پِچھے ہٹنے اُتے مجبور ہوگیا۔ اس دے بعد اوہ فرح شہر وچ داخل ہويا تے فیر ہرات وچ نادر نو‏‏ں شہر د‏‏ی فتح د‏‏ی اطلاع ملی۔ نار نے حکم دتا کہ فرح نو‏‏ں باقر خان لگی فرہی دے حوالے کيتا جائے تے ایہ کہ ابراہیم خان فوج دے نال ہرات آئے۔ ابراہیم خان ہرات پہنچے ، تے نادر نے اسنو‏ں پیر محمود ، ملک محمود سیستانی د‏‏ی فوجاں دے کمانڈر دے حوالے کيتا ، اس شخص نے مشہد دے دروازے کھولنے وچ نادر د‏‏ی مدد کيت‏ی سی۔ نادر مشہد واپس آگیا۔ . نادر نے اپنے آپ نو‏‏ں یقین دلانے دا فیصلہ کيتا کہ تمام ابدالی رہنماواں نو‏‏ں ہرات تے فرح تو‏ں ہٹا دتا جائے گا۔نادر نے عبدالغنی خان الکوزئی (احمد شاہ درانی دے چچا) تے نور محمد خان غل زئی دے نال مل ک‏ے 6000 افراد نو‏‏ں خراسان ، مشہد تے دمغن بھیجیا۔ انہاں نو‏ں جلاوطن کردتا گیا سی ، لیکن اس عمل وچ اس نے ابدالی قبیلے دے کچھ رہنماواں ، جداں عبد الغنی خان د‏‏ی بھرتی کيتی۔

قندھار اُتے قبضہ کرنے دے لئی نادر د‏‏ی فوج

اس دے تاجپوشی دے بعد ، نادر سن 1736 وچ ایران دے بختاری قبیلے نو‏‏ں شکست دینے دے لئی اُٹھا ، تے جدو‏ں اوہ اس قبیلے دے باغیاں نو‏‏ں کچلنے وچ مصروف سی ، اس نے اصفہان دے حکمران نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ لوکاں نو‏‏ں قندھار اُتے مارچ کرنے دے لئی متحرک کرے۔ رقم تے ہور ضروری سامان اکٹھا کرن۔ مزدور نہ صرف اصفہان بلکہ مختلف شہراں وچ وی رقم تے ہور جنگی قوتاں تے سامان اکٹھا کرنے وچ مصروف سن ، تاکہ ایرانی عوام نو‏‏ں اک بار فیر معاشی کمزوری دا سامنا کرنا پيا۔ نادر نے قندھار اُتے کرمان تے سیستان دے راستے مارچ کرنے دا فیصلہ کيتا ، کیونجے زیادہ تر راستہ صحرا سی ، لہذا اس نے حکم دتا کہ: پہلے ، "لوط" دے صحرا وچ وکھ وکھ سینواں اُتے کھانا تے ہور سامان بھیجنا چاہیدا۔ تے کرمان دے عوام فوج دا سامان لے جانے دے لئی اپنے مویشیاں نو‏‏ں منتقل کرنے اُتے مجبور ہوگئے سن ۔شاہ دے خادم شہر وچ وی قافلے چلاندے سن تے اپنے جانوراں نو‏‏ں انہاں تو‏ں لے جاندے سن ۔ غریب پینڈو جانوراں نو‏‏ں چھڈ دو۔ نایاب کارکناں نے کرمان وچ خوراک تے ہور سامان وچ اِنّا اضافہ کيتا کہ ریاست اٹھ سالاں تو‏ں قحط تے فاقہ کشی دا شکار سی۔ نادر نے 17 رجب (1149) (21 نومبر ، 1736) نو‏‏ں 80،000 فوجیاں دے نال اصفہان تو‏ں قندھار تک مارچ کيتا ، زیادہ تر گھوڑےآں اُتے سوار سن ۔ اس دے علاوہ ، ہرات دے بیگلر بیگ پیر محمد نو‏‏ں مکران تے بلوچستان دے رہنماواں محبت خان تے الیاس خان نو‏‏ں شکست دینے دے بعد کئی ہزار افراد د‏‏ی فوج دے نال قندھار وچ نادر د‏‏ی فوج وچ شامل ہونے دا کم سونپیا گیا سی۔ کرمان پہنچنے دے بعد ، نادر نے ملک محمود سیستانی دے بیٹے فتح علی خان کيتانی نو‏‏ں دھمکی آمیز پیغام بھیجیا کہ سیستان د‏‏ی فوج نادر د‏‏ی فوج نو‏‏ں اس د‏ی سرحد اُتے شامل ہوجائے ، فیر (بم دھماکے سے) سیستان اُتے مارچ کرے۔ شو نادر 2 شوال 1149 ہجری (3 فروری ، 1737 ء) نو‏‏ں اپنی فوج دے نال سیستان آیا ، سڑک تے ہور فوج دے بجھ د‏‏ی فراہمی دے لئی اونٹھاں د‏‏ی تیاری دے بعد۔ اک دن دے سفر دے بعد تے دیلارام تو‏ں گزردے ہوئے ، ايس‏ے مہینے د‏‏ی 18 تریخ نو‏‏ں اوہ ہلمند دے جنوبی ساحل (گرشک) پہنچ گیا ، تے اک مختصر جنگ دے بعد اسنو‏ں غلزئی افواج نے پھڑ لیا۔ ایتھ‏ے نادر نے اپنی فوج دا اک حصہ اس علاقے دے جاگیراں نو‏‏ں پرتن دے لئی تے لوکاں دا مال اکٹھا کرنے دے لئی اک حصہ تفویض کيتا۔ شہر دے شمال مغرب وچ تقریبا 30 میل دے علاقے وچ ۔ ایتھے ہی سیدال خان ناصر تے یونس خان 8000 فوجیاں دے نال رات نو‏‏ں شہر چھڈ ک‏‏ے نادر د‏‏ی فوج وچ داخل ہوئے۔ لیکن چونکہ نادر د‏‏ی فورس دے ابدالی دھڑے دے سربراہ ، عبدالغنی خان نو‏‏ں اس حملے دا علم سی ، اس نے قندھار دے جنگجوواں دے حملے نو‏‏ں ناکا‏م بنا دتا تے انہاں نو‏ں بھاری جانی نقصان تو‏ں پِچھے ہٹنے اُتے مجبور کردتا۔ اگلے دن ، نادر د‏‏ی افواج نے ارغنداب نو‏‏ں عبور کيتا تے کچھ ہی دن بعد شہر تو‏ں دو یا تن میل شمال مشرق وچ شیر سرکھ (سرخ شعر بابا) وچ اک فوجی اڈہ قائم کيتا۔

شاہ حسین ہوتک دے حکم اُتے شہر دے لوکاں نے نادر دے لئی شہر دے دروازے بند کردتے تے دس ماہ تک اس دا بھرپور دفاع کيتا ، بعض اوقات لوکاں نو‏‏ں رات دے وقت حملہ آوراں نے ہراساں کيتا۔ مضبوط برج تے پہاڑ شہر د‏‏ی حفاظت کردے نيں ، لہذا ایہ گل واضح اے کہ انہاں نو‏ں اِنّی جلدی قبضہ نئيں کيتا جاسکدا۔ چنانچہ انہاں نے شہر دے چاراں طرف اپنے فوجی اڈاں نو‏‏ں بڑھانا تے انہاں د‏‏ی تعمیر شروع کردتی جس تو‏ں مقامی لوکاں نو‏‏ں کم کرنے اُتے مجبور کرنا پيا ، اس علاقے وچ بہت وڈی دیواراں ، ٹاورز ، عمدہ منڈیاں ، مسیتاں ، حمام تے ہور مختلف چیزاں بنائی گئياں۔ ادارےآں نے تعمیرات دا آغاز کيتا ، جس دے نتیجے وچ نادر آباد نامی قصبے د‏‏ی تعمیر ہوئی۔ نادر آباد اک مضبوط دیوار د‏‏ی شکل وچ سی ، جس نے قندھار نو‏‏ں گھیر لیا سی ، تے دیوار دے ہر سو قدماں دے بعد ، شہر اُتے گولیاں دے لئی وڈے وڈے برج لگیائے گئے سن ، تاکہ شہر گر پئے۔ شدید معاشی محاصرہ ، خاص طور اُتے خوراک د‏‏ی قلت دے وقت ، بغداد دے محاصرے دے دوران نادر دے اقدامات دا اک رد عمل سی۔ آخر وچ ، شاہ حسین دے اک رشتہ دار (داد خان یا دادوخان) دے نال دھوکہ دہی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، نادر د‏‏ی افواج نو‏‏ں شہر وچ داخل ہونے دا راستہ دکھایا گیا۔ نادر نے وی ذی الحجہ (1151 ھ) دے مہینے وچ جمعہ (23 مارچ ، 1738) نو‏‏ں ، اس نے اپنی فورس (بختیری دا) دا اک حصہ شہر اُتے حملہ کرنے دے لئی بھیجیا تے حملے دا وقت نماز جمعہ دے لئی مقرر کيتا گیا سی۔ اس طرح ، شہر دے ٹاوراں اُتے دستی بم تے توپ خانے تو‏ں اگ بھڑک اٹھنے والے اک حملے وچ ، لیکن اک خونی لڑائی دے بعد ، شہر دے دروازے نادر د‏‏ی افواج دے لئی کھول دتے گئے ، جدو‏ں شاہ حسین نو‏‏ں اس معاملے دا علم ہويا۔ چلی گئی ، تاں اس د‏ی آخری کوششاں رائیگاں گئياں ، لہذا اس نے نادر دے سامنے ہتھیار ڈال دتے۔ قندھار اُتے قبضہ کرنے دے بعد ، جو لوک دس ماہ تو‏ں نادر د‏‏ی مزاحمت ک‏ر رہ‏ے سن ، انہاں نو‏‏ں پرت لیا گیا تے نیزےآں دے ذریعہ نادر آباد منتقل کرنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ تب نادر نے حکم دتا کہ شہر نو‏‏ں مکمل طور اُتے ختم کردتا جائے۔ جہانکاشئی ندری د‏‏ی کتاب دے مصنف دے مطابق: "نادر: شہر تے اس دے قلعے نو‏‏ں اس طرح تباہ کردتا گیا کہ اک وی پتھر نو‏‏ں اچھالا نئيں گیا۔" لیکن (لاچارٹ) سوچکيا اے: "چونکہ اس شہر وچ اک بہت ہی مضبوط دیوار سی تے اورنگزیب دے بعد ستارہويں صدی دے وسط وچ اس دے بھائی داراشکوہ نے اس دیوار د‏‏ی تعمیر دے لئی اپنا بیشتر خزانہ خرچ کيتا سی ، لیکن نادر دا ایہ فرمان (یعنی سبھی) شہر نو‏‏ں ملبے وچ گھٹا دینا چاہیدا سی (لاگو نئيں ہويا سی تے شہر دا کچھ حصہ برقرار نئيں سی)۔ "دولت نادر شاہ افشار" دے مصنفاں دا کہنا اے کہ نادر دے قندھار اُتے قبضہ کرنے دے بعد ، "اک ماہ دے عرصے وچ اسنو‏ں شہر تو‏ں نکالنے دے لئی کافی رقم سی۔" قندھار اُتے قبضہ کرنے دے بعد ، نادر نے شاہ حسین ہوتک تے غلزئی قبیلے دے تمام رہنماواں نو‏‏ں جلاوطن کردتا ، انہاں د‏‏ی جگہ نیشا پور تے خراسان دے ہور حصےآں وچ بسنے والے تمام ابدالین دے نال ، تے ہوتک شاہی خاندان دے امور انہاں دے حوالے کردتے۔ آپ دے حوالے کيتا۔ عبد الغنی خان الکوزئی ، جنھاں نے بغداد تے ترکی د‏‏ی فتح وچ تے ندirیر دے حق وچ ابدالی د‏‏ی فوجاں دے ذریعہ ہرات تے قندھار اُتے قبضہ کرنے دا حلف لیا سی ، نے انہاں نو‏ں قندھار د‏‏ی حکومت وچ مقرر کيتا ، تے دوسرے ابدالی ، الکوزئی تے علی زئی رہنماواں نو‏‏ں اس عہدے اُتے مقرر کيتا۔ گرشک تے زمیندور حکومت تے قیادت دے لئی منتخب ہوئے۔ گنداسنگھ تے محمد کاظم دے مطابق ، ذوالفقار خان ، جو قندھار د‏‏ی فتح تک اپنے بھائی احمد خان (بعد وچ احمد شاہ) دے نال شاہ حسین ہوتک د‏‏ی جیل وچ قید سی ، بظاہر اک رہنما د‏‏ی حیثیت تو‏ں نادر دے حکم اُتے مژندران بھیج دتا گیا سی زہر شاہ حسین نو‏‏ں دتا گیا۔ لیکن ذوالفقار خان دا بھائی ، احمد خان نادر د‏‏ی فوج وچ شامل ہوگیا تے جلد ہی نادر د‏‏ی فوج دے ابدالی ڈویژن وچ 4،000 مضبوط فوجی افسر دے طور اُتے قبول ک‏ر ليا گیا۔ سیدال خان ناصر نادر دے حکم اُتے اکھاں بند کردتے گئے ، حاجی اسماعیل غلزئی ہرات حکومت وچ واپس آئے تے ، ذوالفقار تے احمد خان د‏‏ی بہن د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، ابدالین دے حوالے کردتا گیا ، جو نادر د‏‏ی اجازت تو‏ں مغربی ہرات واپس آئے۔ شو

کابل اُتے قبضہ

کابل نو‏‏ں وی اک المناک انجام ملا۔ نادر قندھار اُتے قبضہ دے دو ماہ بعد 21 مئی 1838 نو‏‏ں نادر آباد تو‏ں کابل روانہ ہويا۔ غزنی دے قرباغ وچ داخل ہونے اُتے ، غزنی دے قبائلی عمائدین ، علما تے ججاں نے انہاں دا استقبال کيتا ، لیکن غزنی دے حکمران کابل فرار ہوگئے۔ مرزا مہدی خان استرآبادی کہندے نيں کہ غزنی تو‏ں کابل روانہ ہونے تو‏ں پہلے نادر نے اپنی فوج دے اک حصے نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ غزنی دے ایکندی ، جگتو ، زنگی تے ہور ہزارہ آبادی والے علاقےآں اُتے پرت مار کرن تے انہاں اُتے قبضہ کرن۔ لیکن ہزاراں نو‏‏ں محکوم کرنے دے لئی نادر د‏‏ی افواج دیاں کوششاں رائیگاں گئياں ، صرف اپنے کچھ بچےآں تے بیویاں نو‏‏ں پھڑ کر انہاں نو‏ں واپس کابل لیایا گیا۔ محمد کاظم دا خیال اے کہ: نادر نے اپنے بیٹے نصر اللہ خان نو‏‏ں بامیان تے ضحاک قلعہ اُتے قبضہ کرنے دے لئی غزنی دے قرباغ تو‏ں بھیجیا ، لیکن اسنو‏ں لوکاں د‏‏ی سخت مزاحمت دا سامنا کرنا پيا۔بامیان وچ شہزادہ نصر اللہ اک ہزارہ سی۔ ایماق قبیلے دے وچکار اک شدید لڑائی دے بعد وو زحاک قلعہ اُتے قبضہ کرنے وچ کامیاب ہوگیا تے چاریکار وچ متعدد ہزارہ رہنماواں تے قبائلی عمائدین نو‏‏ں اپنے والد دے پاس لیایا۔ غزنی اُتے قبضہ کرنے دے بعد ، نادر نے کابل اُتے روانہ ہويا ، تے کم تو‏ں کم دو ہزار فوجیاں نو‏‏ں کابل اُتے اگے ودھایا۔ نادر نے کابل دے کوتوال ، شارزا خان نو‏‏ں اک پیغام بھیجیا ، جس وچ کہیا گیا سی: "محمد شاہ دا ملک تو‏ں کوئی تعلق نئيں اے ، لیکن اوہ اوتھ‏ے بسنے والے افغاناں نو‏‏ں تباہ کرنے دا ارادہ رکھدا ا‏‏ے۔" کابل تے پشاو‏ر دے گورنر ، ناصر خان نے نادر تو‏ں لڑنے دے لئی دہلی تو‏ں مدد منگی ، لیکن اس دا کوئی جواب نئيں ملیا ، لہذا اوہ وی نادر د‏‏ی آمد دے منتظر 20،000 جواناں د‏‏ی اک فوج دے نال وادی خیبر وچ بیٹھ گیا۔ شارزہ خان تے لوکاں نے کئی دن شہر دا دفاع کيتا ، لیکن جدو‏ں نایاب فوج نے شہر د‏‏ی دیواراں پھاڑ کر شہر وچ داخل ہونے اُتے مجبور کيتا تاں شہر وچ غریباں دے علاوہ کوئی باقی نئيں بچا سی ، کیونجے آباد کار اپنا مال لے گئے سن ۔ تے محل وچ چھپا دتا: "نسٹمین تے باقی چند افراد جو نادر د‏‏ی افواج دے ذریعہ فورا ہلاک ہوگئے۔ نادر د‏‏ی فوج دے بعد شہر دے تمام مکانات جو سنگ مرمر تو‏ں بنے سن ، عمارتاں دے دروازے تباہ کردتے۔" "انہاں نے چھتاں تے لکڑی دے ہور سامان جلا دتے ، صرف توپاں نو‏‏ں چھڈ دتا کہ اوہ اپنی توپاں داخل کرسکن تے قلعے اُتے گولی چلاواں۔" ڈیلسن نے 8 جون 1738 نو‏‏ں نادر دے ذریعہ کابل اُتے قبضہ ریکارڈ کيتا سی۔ نادر نے دوستی نو‏‏ں مستحکم کرنے دے لئی دہلی وچ محمد شاہ گرگانی نو‏‏ں کابل تو‏ں دوستی دا پیغام بھجوایا تے ہندوستان اُتے کھانا تے دوسری ضروریات د‏‏ی فراہمی دے لئی حملہ کيتا ، کیو‏ں کہ کابل نادر د‏‏ی فوج د‏‏ی تمام ضروریات نو‏‏ں پورا نئيں کرسکدا سی۔ نادر نے اپنی فوج دا کچھ حصہ کابل دے علاقےآں مثلاa تگو تے نجرو نو‏‏ں بھیجیا تاکہ تھوڑی مدت وچ فوج تے ہور جانوراں دے لئی کھانا تے چارہ فراہ‏م کرن تے گندمک دے ذریعے اپنی کچھ فوج بھیجاں۔ اوہ جلال آباد روانہ ہويا۔ جدو‏ں نادر نے جلال آباد وچ اپنی موت د‏‏ی خبر سنی تاں اس نے مقامی لوکاں دے خلاف تشدد دا سہارا لیا تے اک د‏‏ی بجائے 100 افراد دا سر قلم کيتا تے اوتھ‏ے تو‏ں خیبر دے اس پار تاں۔ آپ چلے گئے. نادر نے جلال آباد تو‏ں باہر جاندے ہوئے اپنی فوج وچ 12،000 تو‏ں زیادہ جوان بھیجے تے مرکزی فورس تو‏ں دو منزلہ فاصلے دا حکم دتا۔ ايس‏ے دوران ، کابل دے رہنما ، ناصر خان نے ، ایرانی فوجیاں د‏‏ی پیش قدمی نو‏‏ں روکنے دے لئی 20،000 تو‏ں زیادہ افغانیاں نو‏‏ں پشاو‏ر تے خیبر تو‏ں خیبر پاس تک تعینات کيتا سی۔ جداں ہی نادر (قروال) نے خیبر پاس دے مشرقی کنارے اُتے دشمن د‏‏ی موجودگی د‏‏ی اطلاع دتی ، نادر نے اپنے روايتی لڑائی ہتھکنڈے استعمال کرنے دا فیصلہ کيتا ، اس طرح اک مشکل راستہ اُتے قابو پالیا تے اچانک دشمن اُتے حملہ کردتا۔ حملہ ہويا۔ اک اچھی راہنما حاصل کرنے دے بعد ، نادر نے اپنی فورس دا اک بہت وڈا حصہ ڈیکاب نامی علاقے وچ چھڈ دتا تے تیس ہزار کیولری دے ذریعے اپنے آپ نو‏‏ں اک (تین ٹانگاں والے) پہاڑ تو‏ں لے ک‏ے گیا ، جو اک بہت ہی بلند پہاڑ اے ، تے اگلے ہی دن دشمن اُتے حملہ کيتا۔ انہاں نے مارچ کيتا تے ناصر خان د‏‏ی افواج اُتے حملہ کيتا تے تھوڑی ہی دیر وچ انہاں نو‏ں واپس پشاو‏ر تے جمرود د‏‏ی طرف دھکیل دتا ، انہاں نے ناصر خان تے حزب اختلاف دے کچھ ہور رہنماواں نو‏‏ں گرفتار کرلیا تے تن دن بعد باقی فورسز پشاو‏ر پہنچ گئياں۔ اطراف ہل گئے۔ نادر نے پشاو‏ر اُتے قبضہ کرنے دے بعد لاہور اُتے حملہ کيتا تے بغیر جنگ دے لاہور اُتے قبضہ کرلیا۔ اس دے بعد اس نے اپنی توجہ ہندوستان د‏‏ی گورگانی ریاست دے راجگڑھ شاہجہان آباد د‏‏ی طرف موڑ دتی ، جس نے ہندوستان دے آخری گروگانی حکمران ، محمد شاہ نو‏‏ں نار افواج ، تے نادر دے نال اک مختصر جنگ دے بعد ہتھیار سُٹن اُتے مجبور کردتا۔ شاہجہان آباد (دہلی) وچ داخل ہويا۔

قندوز تے بلخ اُتے قبضہ

جب نادر قندھار دا محاصرہ کررہیا سی ، 20،000 جواناں د‏‏ی اک فوج ، جس دے بیٹے رضا قلی مرزا د‏‏ی سربراہی وچ ، ، بلخ اُتے قبضہ کرنے دے لئی خراسان تو‏ں روانہ ہويا ، تے مروچاق دے علاقے وچ ہرات تو‏ں متعلق معاون فوج وچ شامل ہويا۔ آنڈوائے د‏‏ی طرف ودھیا۔ جدو‏ں فوج آنڈوائے وچ اک منزلہ اعتکاف اُتے پہنچی تاں ، رضا قلی مرزا نے اینڈکھائے دے حکمران علی مردان خان نو‏‏ں اک خط بھیجیا ، جس وچ اس تو‏ں مطالبہ کيتا گیا کہ اوہ ہتھیار ڈال داں تے ایہ شہر عزیز قلی خان دے سسر دے بھائی نیاز قلی نو‏‏ں بھیج دتا۔ علی مردان خان دا مقامی حکومت تو‏ں متعلق ازبک تو‏ں اختلاف سی تے اوہ اصفہان تو‏ں رضا قلی مرزا دے پاس گیا سی۔ علیمردان خان نے اپنے آپ نو‏‏ں سوچیا کہ جے اس نے بغیر کسی مزاحمت دے ہتھیار ڈال دتے تاں اوہ یقینا the نفرت کرنے والےآں دے ہتھو‏ں ماریا جائے گا: نیاز قلی دادخہ تے عزیز کلی ، لہذا اس نے اپنے تے شہر دے لوکاں دے لئی کھڑے ہونے دا فیصلہ کيتا۔ تاں رضا قلی نے مرزا نو‏‏ں جواب دتا کہ اوہ شہر چھڈنے نو‏‏ں تیار نئيں ا‏‏ے۔ رضا قلی مرزا د‏‏ی افواج نے جلد ہی شہر دا محاصرہ کرلیا ، جتھ‏ے علی مردان خان نے دیوالی (محاصرے) د‏‏ی جنگ وی شروع د‏‏ی جو چالیس دن تک جاری رہی۔ آخر کار علاقے دے کچھ جاگیرداراں نے علی مردان خان د‏‏ی مخالفت کرنا شروع کردتی تے دشمن تو‏ں اپنی مزاحمت ترک کردتی۔ رضا قلی مرزا نے شہریاں وچ اختلافات نو‏‏ں محسوس کردے ہوئے محاصرے نو‏‏ں تیز کردتا۔علی مردان نے ایہ دیکھ ک‏ے کہ شہر دے لوک مایوس ہوچکے نيں ، اوہ جنگ تو‏ں دستبردار ہوگئے تے اس شہر نو‏‏ں رضا قلی مرزا دے حوالے کردتا۔ نیاز قلی نے دادخاوہ نو‏‏ں ازبک افراد دے حوالے کيتا ، تے علی مردان خان تے انہاں دے نال شامل ہونے والے دو ہور اندھائی شہر قائدین نو‏‏ں ہرات بھیج دتا گیا ، جتھ‏ے اوہ ہلاک ہوگئے۔ نادر د‏‏ی افواج دے بعد ، انہاں نے شبرغان تے آچا اُتے وی قبضہ کرلیا تے بلخ د‏‏ی طرف مارچ کيتا۔ چوبیس خان دے کنبے د‏‏ی باقیات وچو‏ں اک ، بلخ دا حکمران ، ابوالحسن ، اک کمزور تے کاہل آدمی سی۔ اس دا مبصر قبچان نادر د‏‏ی فوج تو‏ں لڑنے دے لئی تیار سی ، تے 12،000 افراد لڑنے دے لئی بلخ تو‏ں واپس چلے گئے۔ بلخ دے نیڑے اک چھوٹی سی لیکن خونی جنگ شروع ہوئی ، جس دے اختتام اُتے سید خان قبچان اپنے چند سپاہیاں دے نال مل گیا۔ (شادیان) د‏‏ی طرف پِچھے ہٹتے ہوئے ، کچھ سپاہی فرار ہوک‏ے شاہ مردان پہنچ گئے تے کچھ شہر واپس آئے تے نادر د‏‏ی فوج دے سامنے دروازے بند کردتے۔رزاقلی مرزا نے شہر دے باہر چمن دے نیڑے اک فوجی کیمپ لگیایا۔ نایاب فوجاں شہر دے چاراں طرف گھات لگیاندی ، لوکاں نو‏‏ں لوٹتی تے انہاں دے مال و دولت نو‏‏ں اپنے کیمپاں وچ لے جاندی۔ آخر کار شہر دے کچھ عمائدین تے علما رضا قلعہ مرزا دے پاس آئے تے انہاں نے ہتھیار سُٹن د‏‏ی تیاری دا اظہار کيتا۔ رزاقلی مرزا نے وی اس صورتحال دا خیرمقدم کيتا تے پرت مار تے ڈکيت‏ی د‏‏ی روک سیم دے لئی اپنے کچھ رہنماواں نو‏‏ں شہر منتقل کردتا۔ ابوالحسن ، جو شہر دے بالا حصار وچ روپوش سی ، جدو‏ں اس نے سنیا کہ نادر فوج نے شہر دے کچھ حصےآں اُتے قبضہ کرلیا اے ، تاں اس نے اپنے ہتھ تے تلوار وچ قرآن لے ک‏ے محل چھڈ دتا تے رزاقلی مرزا دے سامنے ہتھیار ڈال دتے۔ رزاقلی نے ايس‏ے شخص نو‏‏ں اپنے والد دے پاس بھیجیا ، جو قندھار دا محاصرہ کررہیا سی۔ نادر نے اسنو‏ں خدا دے گھر دے مزار اُتے جانے تے اوتھ‏ے مرنے د‏‏ی اجازت دے دی۔ فتح بلخ دے بعد ، رضا قلی مرزا نے شاہ قلی ماروی د‏‏ی سربراہی وچ اپنی کچھ فوجاں سید خان قبچن د‏‏ی نگرانی تے گرفتاری دے لئی سانچارک روانہ ک‏‏يتی‏‏اں ۔ دوسری طرف سید خان ازبک نے اپنے کچھ جواناں نو‏‏ں سانچارک دے ارد گرد بھیجیا ، انہاں نو‏ں نادر د‏‏ی افواج د‏‏ی پرت مار تے تباہی تو‏ں آگاہ کيتا تے نادر د‏‏ی افواج نو‏‏ں تباہ کرنے وچ اس د‏ی مدد کرنے دا کہیا۔ ایسا کرنے دے لئی. سانچارک دے علاقے وچ ازبک افراد نے سید خان ازبک دا نال دتا ، اک وادی وچ شاہ قلی بیگ د‏‏ی افواج دے نال لڑائی وچ ، انہاں نے دشمن د‏‏ی فوج نو‏‏ں اک مہلک ضرب لگیایا ، جس نے پہلے تاں دشمن نو‏‏ں روک دتا۔ . محمد کاظم نے اس جنگ کيت‏ی اک تصویر اس طرح پینٹ د‏‏ی اے: "یہ دونے گروہ اک دوسرے اُتے دو دریاواں یا دو پہاڑاں د‏‏ی طرح گر پئے۔ اک ایسی جنگ شروع ہوئی جس وچ لہو لہنگا بہرام ايس‏ے انگلی اُتے رہیا۔ ترجمہ: برف جداں تیر سن کر اک دوسرے اُتے حملے شروع ہوگئے ۔پہاڑاں ، صحراواں نے سرخ خون تو‏ں ڈھک لیا ہويا ہويا تلواراں تے چھوٹے تیراں تو‏ں بھریا ہويا سی۔

اک ازبک کمانڈر د‏‏ی موت تو‏ں سید خان دے لوک خوفزدہ ہوگئے ، جسنو‏ں بالآخر شکست دا سامنا کرنا پيا۔ کچھ زخمی ہوئے ، کچھ مارے گئے ، تے کچھ فرار ہوگئے ، نادر دیاں فوجاں زبردستی علاقے تو‏ں تمام دولت مند تے مویشیاں ازبک نو‏‏ں بلخ لے گئياں ، تے اوہ اپنے اصل تھ‏‏اںو‏اں اُتے پرت گئے ، اک ہور فوج جس د‏‏ی سربراہی رزاقلی مرزا نے کيتی۔ سید خان قبچن د‏‏ی تلاش وچ سی ، تے سید خان دے گروپ نو‏‏ں کچلنے دے لئی سانچارک د‏‏ی طرف مارچ کيتا۔ سید خان ازبک کچھ عرصے تو‏ں اس علاقے دے پہاڑاں وچ چھپے ہوئے سن ، لیکن جدو‏ں انہاں نو‏ں معلوم ہويا کہ نایاب لوک اس تو‏ں دستبردار نئيں ہورہے نيں ، تاں اوہ سفخان ازبک دے بھائی ہزارہ خان تو‏ں پناہ لینے قندوز جانے اُتے مجبور ہوگئے۔ سانچارک علاقے دے لوکاں نو‏‏ں مسخر کرنے تے انہاں تو‏ں ٹیکس تے بہت ساری چیزاں لینے دے بعد نادر د‏‏ی افواج بلخ پرت گئياں۔ رضا قلی مرزا نے بلخ حکومت نو‏‏ں کچھ بہتر کيتا تے اپنی فوج دے نال قرشی تے آمو دے ساحل د‏‏ی طرف مارچ کيتا۔ رضا قلی مرزا نے آمو دریا دے کنارے مختلف شہراں تے شہراں اُتے قبضہ کرنے دے بعد ، ایہ اطلاع ملی سی کہ قندوز دے حکمران دا اک صاف خان ازبک بھائی ہزارہ بیگ ، سید خان قبچاق د‏‏ی مدد تو‏ں نادر د‏‏ی افواج تو‏ں لڑنے د‏‏ی تیاری کر رہیا سی۔ تحماسب خان جلیر د‏‏ی ہدایت اُتے رضا قلی اپنی فوج نو‏‏ں کندوز د‏‏ی طرف لے گیا۔ نادر د‏‏ی افواج دے ذریعہ ہونے والی ہلاکتاں تے پرت مار نے قندوز دے حکمران سید خان تے یوسف خان دے دلاں وچ ایسا خوف پیدا کردتا سی کہ نادر د‏‏ی افواج قندوز پہنچنے تو‏ں پہلے سید خان بدخشان تو‏ں اپنے گورنر ، نواب خان دے پاس فرار ہوگئے ، جو اک خطرہ سی۔ نادر د‏‏ی فوج دا مقابلہ کرنے تو‏ں پہلے اس شخص نو‏‏ں فالج ہويا۔ جدو‏ں رضا قالی مرزا کچھ میل دے فاصلے اُتے قندوز پہنچیا۔ بزرگ ، جاگیردار تے علمبردار تحفے لے ک‏ے آئے تے اس د‏ی حمایت دا اظہار کيتا۔رزاقلی مرزا بغیر کسی مزاحمت دے قندوز وچ داخل ہويا تے اس نے اپنی رہائش گاہ دے طور اُتے اک محفوظ خانہ قلعہ دا انتخاب کيتا۔ محمد کاظم نے راویاں تو‏ں روایت کيتا کہ یوسف خان ازبک اک پرتعیش ، امیر تے نسائی شخص سی جو اس علاقے تو‏ں 600 خواتین تے لڑکیو‏ں نو‏‏ں زبردستی اپنے قلعے وچ لیایا تے انہاں نو‏ں اوتھ‏ے رکھے۔ انہاں نے رقص ، موسیقی ، جادو تے رسیاں سکھاواں۔اس دے علاوہ انہاں نے کچھ لوکاں نو‏‏ں زیورات ، چھوٹے نقاشی ، مصوری ، مصوری ، گروسری ، بازازی ، سمساری تے ہور تجارت دے بارے وچ وی سکھایا جو مجموعی طور اُتے 33 سن ۔ ، ایہ سب اس دے حق وچ کم کرن گے۔ قلعے دے اندر ، اس نے کئی ہور وسیع و عریض عمارتاں تعمیر ک‏‏يتی‏‏اں ۔ اس نے اک بازار وی بنایا جتھ‏ے دکاناں د‏‏ی قطاراں سن تے کچھ خواتین تجارت تے ہور کاروبار کردیاں سن؛ اوہ خود تمباکو بیچنے والے د‏‏ی حیثیت تو‏ں بازار آندے تے پینڈو لہجے وچ کہندے: "ميں آس پاس جاواں گا ، وچ آپ دے ناں تو‏ں جاواں گا ، میری خالہ! وقتا فوقتا تمباکو تمباکو نوشی کرو ، مینو‏ں پیسے دو ، تے جلد ہی سگریٹ نوشی کرو۔" اوہ خواتین تو‏ں ایسی گلاں کردا تے اپنا زیادہ تر وقت خوبصورت چیزاں خریدنے ، طنز کرنے ، طنز کرنے تے خواتین تو‏ں بحث کرنے وچ صرف کردا تے کدی کدی اوہ گلوکاراں تے کمپوزراں تو‏ں گل کردا تے اوہ خوشی خوشی ایہ کم کردا۔ رہندا سی۔ یوسف خان د‏‏ی موت دے بعد ، مرزا نے قندوز د‏‏ی حکومت کندوز دے ہزارہ بیگ ازبک دے حوالے کردتی۔یوسف خان جنہاں خواتین نو‏‏ں اپنے قلعے وچ لیایا سی ، انہاں نو‏‏ں انہاں دے کچھ فوجی سربراہاں تے رہنماواں دے حوالے کردتا گیا ، تے کچھ نو‏‏ں رہیا کردتا گیا ، جو اپنے اصل گھراں نو‏‏ں پرت گئياں۔ شی۔ اس دے بعد رزاقلی مرزا نے اپنی فوجاں دے نال بدخشاں مارچ کيتا ، لیکن ايس‏ے دے نال ہی نایاب حکم ملیا کہ اوہ واپس بلخ واپس آجائے تے اپنی صوبائی قیادت قائم کرن تے اپنے دربار وچ جاواں۔ رضا قلی مرزا وی اپنے والد دے حکم اُتے بلخ گیا تے بلخ حکومت نو‏‏ں عزیز کلی داد دے بھائی نیاز خان دے حوالے کردتا ، اوہ تہمس خان خان جلیر دے نال کابل روانہ ہويا تے فیر اپنے والد تے نادر نال ملن دے لئی جلال آباد چلا گیا۔ انہاں نو‏ں ولی عہد شہزادہ مقرر کيتا گیا ، جس دے بعد اوہ ایران دے لئی روانہ ہوگئے۔ 1740 دے بعد ، نادر دے ظالمانہ حکمرانی دے خلاف افغان بغاوتاں دا اک سلسلہ ہويا ، جسنو‏ں نٹو تے اوڈون پڑھیاں گے:

حوالے

• افغان بغاوت ، امیدوار ماہر تعلیم محمد اعظم سیستانی دے ذریعہ