نائٹرک ایسڈ

سانچہ:Chembox EINECSسانچہ:Chembox UNNumberسانچہ:Chembox KEGGسانچہ:Chembox MeSHNameسانچہ:Chembox ChEMBLسانچہ:Chembox RTECSسانچہ:Chembox Gmelinسانچہ:Chembox 3DMetسانچہ:Chembox Odourسانچہ:Chembox BoilingPtسانچہ:Chembox VaporPressureسانچہ:Chembox pKaسانچہ:Chembox Dipoleسانچہ:Chembox Entropyسانچہ:Chembox EUClassسانچہ:Chembox RPhrasesسانچہ:Chembox SPhrasesسانچہ:Chembox PEL

نائٹرک ایسڈ
آئییوپیک ناں Nitric acid
ہور ناں Aqua fortis, Spirit of niter, Eau forte, Hydrogen nitrate, Acidum nitricum
Identifiers
CAS number	7697-37-2 Y
PubChem	944
ChemSpider	919 Y
UNII	411VRN1TV4 Y
ChEBI	48107
Jmol-3D images	Image 1 Image 2
SMILES [N+](=O)(O)[O-] ON(=O)=O
InChI InChI=1S/HNO3/c2-1(3)4/h(H,2,3,4) Y Key: GRYLNZFGIOXLOG-UHFFFAOYSA-N Y InChI=1/HNO3/c2-1(3)4/h(H,2,3,4) Key: GRYLNZFGIOXLOG-UHFFFAOYAO
Properties
مالیکولر فارمولا	HNO3
مولرکمیت	63.01 g mol-1
دِکھ	Colorless, yellow or red fuming liquid
کثافت	1.5129 g cm−3
پگھلن نقطہ	-42 °C, 231 K, -44 °F
حل پزیری وچ water	Completely miscible
ریفریکٹیو انڈیکس (nD)	1.397 (16.5 °C)
Thermochemistry
Std enthalpy of formation ΔfHo298	−207 kJ·mol−1
Hazards
NFPA 704	0 3 0
فلیش نقطہ	Non-flammable
Related compounds
Other anions	نائٹرس ایسڈ
Other cations	Sodium nitrate پوٹاشیم نائٹریٹ امونیم نائٹریٹ
Y (verify) (what is: Y/N?) Except where noted otherwise, data are given for materials in their standard state (at 25 °C (77 °F), 100 kPa)
Infobox references

نائٹرک ایسڈ اک طاقتور تیزاب اے تے سلفیورک ا یسڈ (گندھک دے تیزاب) دے بعد دنیا دا دوسرا سب تو‏ںطاقتور تیزاب ا‏‏ے۔ اسنو‏ں شورے دا تیزاب وی کہندے نيں کیونجےاس دتی تیاری وچ قلمی شورہ (پوٹاشیئم نائٹریٹ) استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ نائیٹرک ایسڈ نو‏‏ں آبِ قوی (aqua fortis) وی کہندے نيں۔نائٹرک ایسڈ تے لوݨ دے تیزاب (ہائڈرو کلورک ایسڈ) نو‏‏ں ملانے تو‏ں آبِ سلطانی (aqua regia) بندا ا‏‏ے۔
لوݨ دے تیزاب دے برعکس، نائٹرک ایسڈ اک طاقتور تکسیدی عامل وی ہُندا ا‏‏ے۔

بݨاوݨ دا طریقا

سوڈیم نایٹریٹ یا پوٹیشیم نائٹریٹ نو‏‏ں جدو‏ں سلفیورک ایسڈ دے نال ملیا ک‏ے گرم کيتا جاندا اے تاں نائٹرک ایسڈ بندا ا‏‏ے۔
صنعتی پیمانے اُتے نائٹرک ایسڈ اوسوالڈ دے طریقے تو‏ں حاصل کيتا جاندا ا‏‏ے۔

مرتکز نائٹرک ایسڈ

اگر نائٹرک ایسڈ وچ پانی د‏‏ی مقدار نہ ہوݨ دے برابر ہوئے تاں اسنو‏ں مُرتکز نائٹرک ایسڈ کہندے نيں۔مرتکز نائٹرک ایسڈ نو‏‏ں فیومنگ نائٹرک ایسڈ وی کہندے نيں کیونجے جے اس اُتے پھونک ماری جائےتو اس اُتے تو‏ں دھواں (fumes) سا اٹھدا ہويا دکھائی دیندا ا‏‏ے۔
اگر نائٹرک ایسڈ وچ پانی د‏‏ی مقدار بہت ودھ ہوئے تاں گرم کرنے تو‏ں پانی د‏‏ی مقدار کم ہوݨ لگتی اے تے نائٹرک ایسڈ کسی حد تک مرتکز بن جاندا اے مگر اس طرح 68 فیصد تو‏ں ودھ مرتکز نائٹرک ایسڈ حاصل نئيں کيتا جا سکدا کیونجے نائٹرک ایسڈ پانی دے نال ایزیوٹروپ بنا لیندا ا‏‏ے۔
اگر 68 فیصد تو‏ں ودھ مرتکز نائٹرک ایسڈ نو‏‏ں گرم کيتا جائےتواس وچ نائٹرک ایسڈ د‏‏ی مقدار کم ہوݨ لگتی اے تے 68 فیصد اُتے آ ک‏ے ٹھہر جاندی ا‏‏ے۔ سارے ہی ایزیوٹروپ مکسچر ایسا ہی برتاو رکھدے نيں۔
بسمتھ دے نمکیات مرتکز نائٹرک ایسڈ وچ حل ہو جاندے نيں مگر پانی ملے نائٹرک ایسڈ وچ حل نئيں ہُندے۔
تانبا مرتکز نائٹرک ایسڈ دے نال عمل نئيں کردا کیونجے اس تیزاب د‏‏ی وجہ تو‏ں تابنے اُتے passivation layer بن جاندی ا‏‏ے۔ لیکن جدو‏ں اس وچ تھوڑا سا پانی ملایا جاندا اے تاں تیز عمل شروع ہو جاندا اے تے بھورے رنگ د‏‏ی گیس خارج ہُندی اے ۔ایہ نائٹروجن ڈائی آکسائیڈ ہُندی اے تے زہریلی ہُندی ا‏‏ے۔

نائٹریٹنگ آمیزہ

سلفیورک ایسڈ تے نایٹرک ایسڈ دا جو آمیزہ ہُندا اے اس وچ ایہ صلاحیت ہُندی اے کہ ایہ لگ بھگ کسی وی مادے وچ نائٹریٹ گروپ داخل کر دیندا ا‏‏ے۔ اس لئی اسنو‏ں نایٹریٹنگ آمیزہ یا مکسچر کہندے ا‏‏ے۔ مثلاً سیلولوز نو‏‏ں ایہ سیلولوز نائٹریٹ بنادیندا اے تے گلیسرول نو‏‏ں گلیسیرول نایٹریٹ بناندا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرحاں ہیکزاماین نو‏‏ں ہیکزامین نائٹریٹ بناندا ا‏‏ے۔

احتیاط

نائٹرک ایسڈ نو‏‏ں شیشے د‏‏ی بوتل وچ رکھنا چاہیے کیونجے اکثر پلاسٹک نائٹرک ایسڈ د‏‏ی وجہ تو‏ں کچھ وقت دے بعد پاپڑ د‏‏ی طرح نازک ہو جاندے نيں تے پلاسٹک د‏‏ی بوتلاں تو‏ں ایہ تیزاب بہہ نکلدا ا‏‏ے۔

ہور دیکھو

• سونے تو‏ں چاندی وکھ کرنا
• ہیبر دا طریقہ
• اوسوالڈ دا طریقہ
• ایزیوٹروپ

حوالے