میر ضمیر (پیدائش: 1775ء— وفات: 5 اکتوبر 1855ء) اردو زبان دے دبستان لکھنؤ نال تعلق رکھنے والے شاعر سن ۔
ناں میر مظفر حسین سی جدوں کہ تخلص ضمیر سی ۔ اردو ادب دی دنیا وچ میرضمیر دے ناں توں مشہور ہوئے۔والد دا ناں میرقادر حسین سی ۔ ناصر، نساخ تے لالہ سری رام نے والد دا ناں میرقادر علی دسیا اے جو صحیح معلوم نئيں ہُندا۔ کتاباں ہائے تذکرہ وچ غلام علی ہمدانی مصحفی دا تذکرہ سب توں قدیم اے تے اِس تذکرے وچ مصحفی نے ناں میرضمیر لکھیا اے۔ اِسی تذکرہ وچ مصحفی نے میرضمیر دے والد دا ناں قادر حسین خان لکھیا اے۔ خان دا خطاب غالباً اعزاز دے طور اُتے پایا ہوئے گا کیونجے میرضمیر سید سن ۔ مصحفی تے ناصر نے میرضمیر دے آبائی علاقے تے جائے پیدائش دے متعلق کچھ نئيں لکھیا۔ محسن تے نساخ دا ایہ بیان اے کہ اوہ لکھنؤ دے باشندے سن ۔ ثابت لکھنؤی کہندے نيں کہ میرضمیر سلطانپور دے نیڑے پنگھوڑہ نامی علاقے دے باشندے سن جو ضلع گوڑپنڈ وچ اے۔ اُنہاں دے والد میاں الماس علی خاں (متوفی 1223ھ) دے مصاحب و ملازم سن ۔ جدوں نواب آصف الدولہ نے فیض آباد توں راجگڑھ لکھنؤ منتقل کیتا تاں میرضمیر اپنے والد دے ہمراہ لکھنؤ آکے مقیم ہوئے۔ ایہ واقعہ 1189ھ اے۔ لیکن ثابت لکھنؤی نے ایہ نئيں لکھیا کہ اُس وقت میرضمیر دی عمر کِنّی تھی؟۔[۱] اکبرحیدری (مصنف میرضمیر تحقیقی مطالعہ) نے حقائق توں ثابت کیتا اے کہ میرضمیر دی پیدائش 1191ھ مطابق 1777ء وچ ہوئی۔
میرضمیر دا اِنتقال لکھنؤ وچ نواب واجد علی شاہ دے دورِ حکومت وچ 23 محرم 1272ھ مطابق 5 اکتوبر 1855ء نوں ہويا۔ سوم دی مجلس وچ اُنہاں دے بھانجے میر تفضل حسین ابرؔ نے ایہ قطعہ پڑھیا سی:
رونق فزائے معنی ٔ رنگاں بیاں اُٹھا | | سر تاج شاعراں فصیح جتھے اُٹھا |
پژمردگی سی گلشن پہ چھا گئی | | جب توں ضمیر بلبل ہندوستاں اُٹھا |
مرزا سلامت علی دبیر (متوفی
6 مارچ 1875ء) نے ایہ قطعہ پڑھیا:
آفاق توں اُستادِ یگانہ اُٹھا | | مضماں دے جواہر دا خزانہ اُٹھا |
اِنصاف دا نوحہ ہی ایہ بالائے زماں | | سر تاج فصیحانِ زمانہ اُٹھا |
میرضمیر نے شعرگوئی دا آغاز دس برس دی عمر توں کیتا۔ مثنوی مظہرالعجائب وچ اک شعر وچ ایہ ثبوت ملدا اے کہ:
یہ جو اے بندۂ فقیر حقیر | | کمتراں ذاکر حسین ضمیر |
شعر کہنے دا اِس نوں شوق ہويا | | سن دہ سالگی توں ذوق ہوا |
میرضمیر نے ابتدائی شاعری دا آغاز
غزل گوئی توں کیتا سی تے اِس فن وچ اُنہاں نے
شیخ غلام علی ہمدانی مصحفی (متوفی
1824ء) توں استفادہ کیندا سی ۔
مصحفی اُنئيں سرآمد صلحائے عالی مقدار تے ذوفنون کہندے سن ۔
[۲]
- ↑ میرضمیر تحقیق مطالعہ، صفحہ 6۔
- ↑ اکبر حیدری: میرضمیر تحقیق مطالعہ، صفحہ 9۔