میر زاہد ہروی
| میر زاہد ہروی | |
|---|---|
| مقام پیدائش |
|
| وفات | سنہ 1690 |
| عملی زندگی | |
| پیشہ | عالم ، فقیہ ، لکھاری |
 باب اسلام
| |
ترمیم  | |
میر محمد زاہد ہروی (وفات: 1690ء) عالم، فقیہ، مؤرخ تے وقائع نگار سن ۔ اوہ درس نظامی دے مصنفاں وچ شمار کیتے جاندے نيں۔
سوانح
سودھومیر محمد زاہد ہروی ہندوستان وچ پیدا ہوئے۔ میر ہروی دے والد قاضی محمد اسلم سن جو ہرات دے باشندے سن ۔ عہدِ جہانگیری وچ قاضی محمد اسلم ہرات دی سکونت ترک کرکے لاہور آگئے سن ۔ جہانگیر اُنہاں دے تقویٰ و تورع توں نہایت متاثر سی ۔ اولاً اُنئيں کابل دا منصبِ قضا پیش کیتا تے بعد وچ لشکرشاہی دا قاضی مقرر کر دتا۔ مغل شہنشاہ شاہ جتھے نے اُنئيں اِسی منصب اُتے بحال رکھیا تے اپنا اِمامِ خاص قرار دِیا۔ قاضی محمد اسلم 1061ھ مطابق 1651ء وچ لاہور وچ فوت ہوئے۔[۱] میر زاہد اپنے والد دی نسبت ’’ہروی‘‘ توں میر ہروی مشہور ہوئے۔
تعلیم
سودھومیر ہروی نے ابتدائی تعلیم اپنے والد قاضی محمد اسلم ہروی توں حاصل کيتی۔ کابل وچ ملیا محمد فاضل بدخشانی تے ملیا سادق حلوائی توں استفادہ کیندا۔ بعد وچ توران چلے گئے تے اوتھے مرزا محمد جان شیرازی دے سامنے زانوئے تلمذ اِختیار کیتا تے فنونِ حکمت مرزا محمد جان شیرازی دے شاگرد ملیا یوسف توں پڑھے۔ کچھ عرصے بعد لاہور آگئے تے ایتھے ملیا جمال لاہور توں فاتحہ ٔ فراغ پڑھیا جو علوم عربیہ وچ یگانہ ٔ روزگار سن ۔
مغلیہ سلطنت وچ
سودھومغل شہنشاہ شاہ جتھے نے ماہِ رمضان 1054ھ مطابق جولائی 1654ء وچ میر ہروی نوں کابل دی وقائع نگاری اُتے مامور کیتا۔ عہدِ عالمگیری وچ بہت عرصہ تک اُتے اِس عہدے اُتے فائز رہے۔ بعد وچ اکبرآباد وچ لشکرشاہی دے محتسب مقرر ہوئے۔ ایہ تقرری 1077ھ مطابق 1666ء وچ عمل وچ آئی سی۔ آخر اورنگزیب عالمگیر نے میر ہروی نوں کابل دی صدارت تفویض دی تے اُنہاں نے بخوبی احسن خدماتِ جلیلہ انجام دتیاں۔ میرہروی سرکاری مصروفیات دے نال نال طالبانِ علم نوں وی نوازتے رہے جدوں کہ اوہ اکبرآباد وچ محستب لشکر کے عہدے اُتے فائز سن ۔ شاہ ولی اللہ محدث دہلوی (متوفی 20 اگست 1762ء) دے والد گرامی شاہ عبد الرحیم دہلوی (متوفی 6 جنوری 1719ء) نے میرہروی توں معقولات دی تعلیم حاصل ورگی۔ اِسی طرح کابل دے زمانہ قیام وچ وی طالبانِ علم اُنہاں توں استفادہ کردے رہے۔ آخر عمر وچ تدریس تے تقویٰ دا ایہ عالم ہويا کہ ملازمتِ شاہی توں کنارہ کش ہوئے گئے تے ہمہ تن تعلیم و تعلم تے تزکیہ نفس وچ مصروف رہے۔[۲]
ارادت و عقیدت
سودھومیرہروی نوں سلسلہ نقشبند دے صوفی خواجہ محمد معصوم سرہندی (متوفی 17 اگست 1668ء) توں نہ صرف تعلق اِرادت سی بلکہ اک روایت دے مطابق میرہروی خواجہ محمد معصوم سرہندی دے خلیفہ مجاز وی سن ۔ شاہ ولی اللہ محدث دہلوی نے اپنی تصنیف انفاس العارفین وچ اک واقعہ لکھیا اے کہ جس توں میرہروی دی دِینداری تے دُنیوی معاملات توں ناواقفیت دا اِظہار ہُندا اے۔ حضرت شاہ عبدالحق محدث دہلوی (متوفی 19 جون 1642ء) دے ملفوظات توں معلوم ہُندا اے کہ میرہروی نوں شاہ عبدالرحیم دہلوی دے تفقہ اُتے اعتماد سی ہور ایہ کہ اوہ فقہی معاملات وچ ازحد محتاط سن ۔[۳]
وفات
سودھومیر ہروی نے 1101ھ مطابق 1690ء وچ کابل وچ وفات پائی۔
لکھتاں
سودھومیرہروی دیاں لکھتاں ایہ نيں:
- حاشیہ شرح مواقف (اُمورِ عامہ دے لئی)
- حاشیہ شرح رہتل علامہ دوانی
- حاشیہ رسالہ تصور و تصدیق از علامہ قطب الدین رازی
- حاشیہ شرح ہیاکل