میرزا ابوالقاسم شیرازی

آغا (لقب) ،مرزا (لقب)
میرزا ابوالقاسم شیرازی
جم	سنہ 1788   شیراز
وفات	سنہ 1869 (80–81 سال)
مدفن	روضہ امام علی رضا
شہریت	دولت علیہ ایران
مذہب	اسلام ،  شیعہ اثنا عشری
مذہب	اسلام ،  شیعہ اثنا عشری
عملی زندگی
پیشہ	صوفی ،  شاعر ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	فارسی ،  عربی
باب اسلام

مرزا ابولغاسم شیرازی ، (وفات 1293 ھ) اوہ تیرہويں صدی ہجری وچ شیراز دے بزرگاں دے علماء تے بزرگاں وچو‏ں اک اے ، تے اس لئی کہ اوہ "خاموش دے سرغنہ تے پوشیدہ منزل" تے "اس د‏ی بولی ہمیشہ خاموش رہندی تھی" (قانی ، صفحہ 51 -49) "خاموش شیرازی" یا "خاموش" شیرازی "مشہور ہو گیا۔ (حج مرزا حسن حسینی فسائی ، جلد 2 ، صفحہ 1137) شیراز وچ اپنی ابتدائی تعلیم دے بعد ، اس نے اپنی روح نو‏‏ں بہتر بنایا ، اصفہان دا سفر کیا تے نور علیشا دے نال تعلیم حاصل کيتی۔ ( آغا بوزورگ تہرانی ، جلد 2/9 ، صفحہ 454) تے اس دے بعد اوہ نین گئے تے حاج عبدالوہاب مرشد نینی د‏‏ی خدمت کيتی تے انہاں د‏‏ی طرف متوجہ ہوئے۔ (محمد معصوم شیرازی ، جلد 3 ، صفحہ 247)

تھوڑی دیر دے بعد ، مرزا ابولغاسم نے اپنے ٹارگٹ حاج عبدالوہاب مرشد نائینی دے حکم تو‏ں کاشان دا سفر کيتا تے کاشان دے اک وڈے شیخ دے لئی کم کيتا۔ (محمد حسین روکان زادہ آدمیت ، جلد 3 ، صفحہ 167) تھوڑی دیر دے بعد ، اوہ مکہ تے مدینہ دی زیارت اُتے گیا ، تے جداں کہ اوہ خود کہندا اے: . . اک بار مدینہ وچ مصروف زیارت سی کہ دوسرے دناں دے برعکس ، پورچ ، "اے ارنا چیزاں ، کوما ارے" دے لکھے ہوئے لفظاں میرے لئی عجیب و غریب مصیبت دا زیارت اے کہ شیراز جاؤ ، وچ مختصر طور اُتے حج دے لئی لیایا ہاں " پورے پرانے نین د‏‏ی طرف ودھیا۔ " (روحانی ویسل ، صفحہ 24 ، حاشیہ) جدو‏ں اوہ نین واپس آئے تاں اوہ مراد دے گھر وچ کچھ دیر ٹھہرے ، نینی دے حاج عبدالوہاب مرشد ، لیکن نعمت اللہ اخوان دے سربراہ تے مرزا ابولغاسم دے طالب حج محمد حسین قزوینی دے مطابق ، اوہ مراد تو‏ں ناراض ہو گئے تے اپنے گھر تو‏ں کڈ دتا گیا۔ (محمد معصوم شیرازی ، اوہی)۔

چالیس دن بعد ، حج عبدالوہاب مرشد نینی اسنو‏ں دوبارہ گھر لے گئے ، تے تب تو‏ں اوہ سچ بن گیا ا‏‏ے۔ (روحانی ویسل ، اوہی)۔

تھوڑی دیر دے بعد مرزا ابولغاسم مراد دے حکم تو‏ں شیراز واپس آیا تے اوتھ‏ے شادی کر لئی۔ تھوڑی دیر بعد ، اپنے بُڈھے نال ملن دے شوقین ، اوہ دوبارہ نین چلا گیا تے اس د‏ی اجازت تو‏ں مقدس شہر مشہد نال ملن گیا ، تے اوتھ‏ے تو‏ں اوہ دوبارہ مکہ گیا تے حلب ، شام تے عراق دے راستے شیراز واپس آیا۔ دراں اثنا ، شیراز وچ انہاں د‏‏ی پوزیشن اس مقام اُتے پہنچ گئی جتھے "ذہین لوک تے فارس دے عظیم آدمی تے ایران دے کچھ مرد اس دے تتلی وجود د‏‏ی شمع دے گرد جمع ہوئے۔" (ھمان. ، صفحہ 26)۔

مرزا محمد شفیع وصال(1262 ھ۔ (1197 ھ) انہاں دے پیروکاراں وچو‏ں سن جنہاں نے شیخ د‏‏ی زندگی دے اختتام تک انہاں د‏‏ی خدمت کيتی۔ انہاں نے حج عبدالوہاب مرشد نائینی دے سوگ وچ اک نظم وی ترتیب دی۔ (دیوان کامل وصال شیرازی ، جلد 1 ، صفحہ نو پیش /

شیراز واپس آنے دے بعد مرزا ابولغاسم نے دوبارہ نین دا سفر کيتا تے اپنے بزرگاں د‏‏ی خدمت وچ ویہہ دن گزارے۔ اس دے حکم اُتے اس نے کاشان دا سفر کيتا تے کاشان وچ رہندے ہوئے اسنو‏ں اپنے بُڈھے حاج عبدالوہاب مرشد نائینی د‏‏ی موت د‏‏ی اطلاع ملی۔ اس دے بعد ، اس نے چار پریشان سال کاشان تے اصفہان وچ گزارے ، فیر شیراز واپس آئے ، خود نو‏‏ں وکھ تھلگ کيتا تے اپنی خاموشی اُتے مہر لگیا دتی۔ (ڈاکٹر محمد طغی میر ، ج 2 ، ص 1022)۔ شیراز وچ قیام دے بعد کئی بزرگاں نے اپنے آپ نو‏‏ں انہاں دے لئی وقف کر دتا۔ (حسن امداد ، ص 505)۔ طارق الحقیق وچ عام لوکاں د‏‏ی جانب تو‏ں ظاہری علماء دے اکسانے اُتے اسنو‏ں قتل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی کہانی اے ، اس دوران شیخ دے حملہ آور حسین علی مرزا فرمانفرما دے حکم اُتے (آغا بوزورگ تہرانی ، ايس‏ے ) ، اس دے گھر اُتے حملے تے قاتلانہ حملے د‏‏ی وجہ تو‏ں متعلق۔ شیخ نے انہاں نو‏‏ں جواب دتا ، "واہ ، وچ آپ اُتے دروازہ بند نئيں کردا جو مرنے دا ارادہ رکھدے نيں ، وچ انہاں لوکاں اُتے دروازہ کِداں بند کراں جو عقیدت دے نال آپ دے پاس آندے نيں! "اور ایہ لفظ حملہ آوراں نو‏‏ں پچھتاوے دا باعث بندا اے تے اس دا گھر چھڈ دیندا ا‏‏ے۔ (محمد معصوم شیرازی ، اوہی)۔

الدری'ہ تے مکارم الاطہر وچ جو کچھ بیان کيتا گیا اے اس دے مطابق مرزا ابولغاسم شیرازی نے حاجی محمد حسین حسینی نو‏‏ں اپنے خلیفہ تے جانشین دے طور اُتے متعارف کرایا (آغا بوزورگ تہرانی ، اوہی) تے تریخ دے مضمون دے مطابق "ہو الذی لا یموت "1239 ھ وچ انہاں دا انتقال شیراز وچ ہويا۔ (استاد حبیب آبادی ، جلد 4 ، صفحہ 1085)۔ اسنو‏ں شاہ چراغ (ع) دے مقبرے وچ دفن کيتا گیا۔ (رحمت اللہ مہراز ، ص 353 / فرصت الدولہ شیرازی ، ص 560 / علی نقی بہروزی ، ص 163)۔

مرزا محمد شفیع ویسل نے فارسی وچ اک نظم وچ ، انہاں د‏‏ی وفات د‏‏ی تریخ 1238 ھ ا‏‏ے۔ تے عربی وچ اک ہور نظم وچ انہاں د‏‏ی وفات د‏‏ی تریخ 1239 ھ ا‏‏ے۔ ذکر کيتا ا‏‏ے۔ (وصال شیرازی دا مکمل دیوان ، جلد 1 ، صفحہ گیارہ پیشیاں)

مرزا ابو القاسم شیرازی دے نال اپنے معاملات اُتے مبنی زین العابدین شیروانی نے اپنے عقیدے دے بارے وچ کہیا اے کہ: اک شے اک چیز وچو‏ں اک اے ، لیکن حق تے اک ہی چیزاں دے لئی ، تے انہاں دے درمیان استحقاق چیزاں وجہ تے بیان کيتی وجہ تو‏ں کریڈٹ د‏‏ی رکاوٹاں تے تعینات نيں… "(حاج زین العابدین شیروانی ، صفحہ 285)

پارس دے مشہور بزرگاں د‏‏یاں تحریراں دے مطابق انہاں دا شاعرانہ ذوق سی تے اپنی نظماں وچ اوہ اپنے آپ نو‏‏ں "خاموشی" کہندے سن ۔ تھلے لکھے کواٹرین اس د‏ی طرف منسوب اے: "اے تسيں نے کيتا کہیا تے وچ یم یرنی ہاں / میری روح تواڈی تسلی بخش خوبصورتی د‏‏ی قربانی اے / میری خواہش اے کہ وچ ہر سو بار توانو‏‏ں دیکھاں / لوک توانو‏‏ں دیکھو"۔ (محمد تقی میر ، اوہی)۔ آغا بوزورگ تہرانی نے اک شعری مجموعہ وی انہاں تو‏ں منسوب کيتا ا‏‏ے۔ (آقا بزرگ تهرانی ، اوہی)۔

مرزا عبد الکریم ، انہاں دے بیٹے تے انہاں دے پو‏تے مرزا ابو القاسم نو‏‏ں شاعر د‏‏ی حدیث تے میرات الفصحہ د‏‏ی تذکرہ وچ متعارف کرایا گیا اے ، تے انہاں نو‏ں شاعری وچ ذرا ذائقہ وی سی۔ (سید احمد دیوان بیگی شیرازی ، جلد 1 ، صفحہ 76 / شیخ مفید ، صفحہ 37) مصنف: فرح نیازکار

حوالے

1۔ آقا بزرگ تہرانی ، الدری'ہ التصنیف الشیعہ ، اسماعیلی ادارہ قم ، 28 جلد ، 1408 ھ۔

1. ماضی تے حال وچ ایمداد ، حسن ، شیراز ، فارس پریس یونین ، شائع موسوی شیراز ، بیٹا۔
2. بہروزی ، علی ناگی ، تاریخی یادگاراں تے شیراز میدان دے فن پارے ، جنرل ڈائریکٹوریٹ آف کلچر د‏‏ی اشاعت تے فارس صوبہ د‏‏ی اسلامی رہنمائی ، بیٹا۔

4۔ حج مرزا حسن حسینی فصیحی ، ناصری فرسانہ ، ڈاکٹر منصور رستگار فاسائی ، تہران ، امیر کبیر پبلی کیشنز ، 2 جے ، 1999۔

5۔ حبیب آبادی ، استاد ، مکارم الاطہر ، اصفہان کلچر اینڈ آرٹ پبلی کیشنز ، نشاط اصفہان پریس ، 5 جلداں ، 2017۔

6۔ دیوان بیگی شیرازی ، سید احمد ، حدیثہ شوارا ، عبدالحسین نوائے د‏‏ی کوششاں تو‏ں ، تہران ، زرین پبلیکیشنز ، 3 جلداں ، 1985۔

7۔ ویسل شیرازی دا مکمل دیوان ، از ڈاکٹر محمود طوسی ، نوید شیراز پبلی کیشنز ، 2 جلداں ، 1999۔

8۔ روکان زادہ آدمیت ، محمد حسین ، سائنس دان تے اسپیکر فارس ، خیام بک سٹور ، تہران ، 5 جلداں ، 1980۔

9۔ روحانی وصال ، گلشن وصال، نورانی ویسل ، معارف پریس ، تہران ، 1319۔

10۔ شیخ مفید (داوڑ) ، تذکرہ میرات الفصیحہ ، ڈاکٹر محمود طاوسی ، نوید شیراز پبلی کیشنز ، 1992

. شیروانی ، حاج زین العابدین ، حدیث الصیحہ ، تہران یونیورسٹی پریس آرگنائزیشن ، 1969۔

. فرصت الدولہ شیرازی ، محمد ناصر ، اجام ورکس ، تہران ، بمداد پبلشنگ ، 1983۔

13۔ قاآنی ، مرزا حبیب اللہ شیرازی ، عدالت د‏‏ی عمومیات ، شیرازی تاجر ، 1273 ھ دے مطبوعہ۔

. ماہیار نوابی ، یحییٰ ، وصال شیرازی خاندان ، کتاب پرنٹنگ کمپنی ، آذربائیجان ، 1335 ھ۔

. معصوم شیرازی ، محمد ، طارق الحقیق ، محمد جعفر مہجوب ، سنائی لائبریری پبلی کیشنز ، 3 جلدتیاں

. مہراز ، رحمت اللہ ، شیراز دے بزرگ ، نیشنل ورکس ایسوسی ایشن پبلی کیشنز ، تہران ، 1969۔

. میر ، محمد تقی، پارس دے مشہور بزرگ ، شیراز یونیورسٹی پبلشنگ سینٹر ، 2 جے ، 1989۔