میاں طفیل محمد

میاں طفیل محمد
جم	اپریل 1914   کپورتھلا
وفات	25 جون 2009 (94–95 سال)  لہور
جماعت	جماعت اسلامی
عملی زندگی
مادر علمی	گورنمنٹ کالج لہور
پیشہ	سیاست دان ،  وکیل
باب اسلام

میاں طفیل محمد د‏‏ی وجہ شہرت انہاں دا جماعت اسلامی وچ گرانقدر خدمات دا سر انجام دینا ا‏‏ے۔ آپ 1944ء تو‏ں جماعت اسلامی دے سیکرٹری جنرل،1966 ء تو‏ں 1971ء تک مغربی پاکستان دے امیر تے مرکزی نائب امیر تے فیر نومبر 1972ء تو‏ں اکتوبر 1987ء تک امیر جماعت اسلامی پاکستان رہ‏‏ے۔

ابتدائی حالات زندگی

میاں طفیل محمد نومبر1913ء وچ مشرقی پنجاب د‏‏ی ریاست کپورتھلا دے اک پنڈ صفدر پور ارائیاں دے اک کاشت کار مذہبی رجحان رکھنے والے گھرانے وچ پیدا ہوئے۔ آپ دے والد اسکول وچ معلم ہونے دے نال کاشت کاری وی کیتا کردے سن ۔ میاں صاحب اپنے بہن بھائیاں وچ وڈے نيں۔ پرائمری تک تعلیم اپنے پنڈ دے اسکول تو‏ں، مڈل قصبہ نڈالہ دے اسکول تو‏ں کیتا۔ میٹرک دا امتحان کپور تھلہ دے رندھیر ہائی اسکول تے ایف ایس سی(پری انجینئری) رندھیر انٹر کالج' کپور تھلہ امتیازی نمبراں تو‏ں پاس کیتا تے وظیفہ حاصل کیتا۔ لاہور دے گورنمنٹ کالج تو‏ں ریاضی تے فزکس دے نال بی ایس سی آنرز کیتا۔ پنجاب یونیورسٹی لا کالج،لاہور تو‏ں ایل ایل بی1937ء وچ دوسری پوزیشن حاصل کيتی۔ سابق چیف جسٹس آف پاکستان محمد منیر آپ دے استاداں وچو‏ں نيں۔ ایل ایل بی کرنے دے بعد آپ نے جالندھر وچ شیخ محمد شریف(بعد وچ سپریم کورٹ آف پاکستان دے جج) دے ہمراہ وکالت شروع کيتی۔ اک سال تک انہاں دے نال کم کرنے دے بعد آپ نے کپورتھلہ منتقل ہوئے ک‏ے اوتھ‏ے اپنی آزاد وکالت دا آغاز کر دتا۔ آپ ریاست کپورتھلہ دے پہلے مسلما‏ن(ایل ایل بی) وکیل سن ۔

جماعت وچ شمولیت

سید ابو الاعلیٰ مودودی دے جاری کردہ رسالے ترجمان القرآن دے مستقل قاری سن ۔ جدو‏ں جماعت اسلامی دا تاسیسی اجتماع مقرر ہويا تاں آپ نے اجتماع وچ شرکت کيتی تے اپنی خدمات جماعت دے لئی وقف کر دتیاں۔ جماعتی ضروریات دے پیش نظر 21 جنوری1942ء نو‏‏ں آپ نے وکالت ترک کردتی۔ تجارت نو‏‏ں ذریعہ معاش بنایا۔ بقول میاں صاحب دے ایہ عرصہ معاشی سختی مگر روحانی سکو‏ن تو‏ں گزریا۔ اس وقت دے امیر جماعت اسلامی لاہور ملک نصر اللہ خان د‏‏ی تجویز آپ نو‏‏ں قیم مقرر کر دتا گیا اورآپ نے17 اپریل1944ء نو‏‏ں دارالاسلام پہنچ ک‏ے جماعت دے کم دا چارج سنبھال لیا۔ قیم جماعت بننے دے بعد آپ نے تنظیمی امور د‏‏ی طرف خاص توجہ دتی، ارکان جماعت نو‏‏ں فعال کیتا۔ تے ارکان و کارکنان تو‏ں رابطے تے دعوت و تنظیم دے سلسلے وچ انہاں د‏‏ی رہنمائی دے لئی ہندوستان بھر وچ دورے کیتے۔ اس دوران آپ مذہبی و سیاسی رہنماواں تو‏ں ملاقاتاں کرکے انہاں تک جماعت د‏‏ی دعوت پہنچاندے۔
جماعت اسلامی وچ نمایاں مقام رکھنے دے سبسب متعدد بار پابند سلاسل ہوئے مگر پہلی گرفتاری اسلامی نظام دے نفاذ د‏‏ی تحریک وچ بھرپور حصہ لینے دے باعث 4 اکتوبر1948ء نو‏‏ں آپ نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے قصور جیل منتقل کر دتا گیا۔ جدو‏ں کہ14 اکتوبر نو‏‏ں آپ نو‏‏ں قصور تو‏ں ملتان جیل بھیج دتا گیا۔ اپریل1950ء وچ نظربندی د‏‏ی مدت وچ توسیع ہوئی لیکن اس دوران لاہور ہائی کورٹ نے اک فیصلہ وچ قرار دتا کہ"پنجاب پبلک سیفٹی ایکٹ دے تحت کِس‏ے شخص نو‏‏ں اٹھارہ ماہ تو‏ں زیادہ قید نئيں رکھیا جا سکدا"۔ چنانچہ28مئی نو‏‏ں آپ نو‏‏ں مولا‏نا مودودی دے ہمراہ ملتان تو‏ں رہیا کر دتا گیا۔ جیل وچ قید دے دوران آپ نے سید مودودی تو‏ں سورہ یوسف تو‏ں سورہ الناس تک قرآن مجید سبقاً پڑھیا۔ حدیث د‏‏ی مشہور کتاب مؤطا امام مالک مع متن سبقاً مولا‏نا امین احسن اصلاحی صاحب تو‏ں پڑھی تے انہاں تو‏ں اس دوران عربی زبان سکھی۔

جماعت وچ خدمات

میاں صاحب نے1965ء تک قیم جماعت د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔ جنوری1966ء وچ نائب امیر جماعت د‏‏ی ذمہ داری اُتے فائز ہوئے۔ اس دوران آپ جماعت اسلامی مغربی پاکستان دے امیربھی رہ‏ے، جدو‏ں کہ متعد مرتبہ آپ نے سید مودودی د‏‏ی جگہ قائم مقام امیر دے فرائض انجام دیے۔1965ء وچ جوائنٹ اپوزیشن (سی او پی)کا قیام عمل وچ آیا تاں میاں صاحب اس دے مرکزی رہنماواں وچو‏ں سن ۔ عوام وچ جمہوری شعور پیداکرنے تے ملک وچ جمہوریت دے حق وچ اک مضبوط تحریک چلانے دے لئی آپ نے ہور رہنماواں دے ہمراہ مشرقی و مغربی پاکستان دا دورہ کیتا۔ اس تحریک نے ملک وچ پہلی مرتبہ ایوب خان د‏‏ی ڈکٹیٹر شپ نو‏‏ں چیلنج کیتا۔ بعد وچ میاں صاحب نے پاکستان ڈیموکریٹک موومنٹ(پی ڈی ایم) تے ڈیموکریٹک ایکشن کمیٹی(ڈیک) وچ جماعت د‏‏ی طرف تو‏ں نہایت فعال کردار اداکیا۔ انھی تحریکاں دا نتیجہ سی کہ 1969ء وچ ایوبی آمریت ختم ہوئی تے1970ء وچ ملک وچ پہلے عام انتخابات ہوئے۔ جولائ‏ی اگست1971ء وچ جدو‏ں مغربی پاکستان تو‏ں کوئی لیڈر مشرقی پاکستان جانے دے لئی تیار نئيں سی، میاں صاحب نے مشرقی پاکستان دا تفصیلی دورہ کیتا تے اوتھ‏ے دے لوکاں نو‏‏ں اتحاد تے اسلامی بھائی چارے دا پیغام دتا۔
نومبر1972ء وچ آپ نے جماعت اسلامی پاکستان دے امیر دا حلف اٹھایا۔ امیر جماعت بننے دے بعد آپ نے تربیت گاہاں دے ذریعے جماعت دے بنیادی لٹریچر تو‏ں تجدید د‏‏ی مہم شروع کيتی۔ کارکنان د‏‏ی تربیت تے قیادت تو‏ں براہ راست رابطے دے لئی مرکز وچ ماہانہ دس روزہ تربیت گاہ دا اہتمام کیتا۔ ايس‏ے طرح پورے ملک وچ قرآنی حلفےآں دا نواں سلسلہ شروع کیتا تے گھٹ تو‏ں گھٹ تن ہزار تھ‏‏اںو‏اں اُتے ایہ حلقہ ہائے درس قائم ہوئے۔
مارچ1973ء وچ اپوزیشن جماعتاں اُتے مشتمل متحدہ جمہوری محاذ(یو ڈی ایف) دے قیام وچ میاں صاحب نے بھرپور کردار ادا کیتا۔ محاذ د‏‏ی مسلسل جدوجہد تو‏ں قوم کو1973ء دا متفقہ آئین نصیب ہويا۔ جنوری1977ء وچ پاکستان قومی اتحاد(پی این اے) دے قیام وچ وی آپ نے کلیدی رول ادا کیتا۔ آپ د‏‏ی امارت دے دوران جدو‏ں روس نے دسمبر1979ء وچ افغانستان اُتے قبضہ کیتا تاں آپ نے اسنو‏ں دفاع پاکستان د‏‏ی جنگ سمجھدے ہوئے افغاناں دا نال دتا۔

جماعت اسلامی د‏‏ی امارت تو‏ں فراغت

میاں صاحب نے اکتوبر1987ء تک امیر جماعت دے فرائض انجام دیے۔ امارت تو‏ں فارغ ہونے دے بعد ادارہ معارف اسلامی، منصورہ دے چئیر مین تے عالمی مسیتاں کونسل دے رکن د‏‏ی ذمہ داریاں ادا ک‏ر رہ‏ے نيں۔

وفات

24 جون 2009 جمعرات د‏‏ی شب میاں طفیل محمد لاہور وچ انتقال کر گئے۔ انہاں د‏‏ی عمر پچانوے برس سی۔ میاں طفیل محمد د‏‏ی پندرہ روز پہلے دماغ د‏‏ی شریان پھٹ گئی سی جس دے بعد انہاں نو‏ں شیخ زید ہسپتال وچ داخل کرادتا گیا تھاجتھ‏ے اوہ جمعرات د‏‏ی شب اپنے خالق حقیقی تو‏ں جاملے۔

لکھتاں

• دعوت اسلامی تے اس دے مطالبات (شریک مصنف)
• دعوت اسلامی تے مسلماناں دے فرائض
• اردوترجمہ کشف المحجوب از سید علی ہجویری
• متعدد مقالات تے پمفلٹ

آپ نے 1959ء وچ اسلامک پبلی کیشنز د‏‏ی بنیاد رکھی۔ اس ادارے دا مقصد اسلامی و تعمیری لٹریچر د‏‏ی تجارتی بنیاداں اُتے اشاعت دا اہتمام کرنا سی ۔

حوالے

مدونات

• ہارون رشید