میانمار وچ مسلماناں اُتے ظلم

میانمار وچ مذہب (Pew 2010)

  بدھ مت (80%)

  برمی روايتی مذہب (6%)

  پروٹسٹنٹ (5%)

  اسلام (4%)

  کیتھولک (2%)

  ہندو مت (2%)

  دے ک‏‏ے (1%)

میانمار وچ مسلماناں اُتے ظلم و ستم کی اک تریخ موجود اے جو اج تک جاری ا‏‏ے۔ میانمار بدھ مت دی اکثریت والا ملک اے، جس وچ اہ‏م عیسائی تے مسلم اقلیت نيں۔ جدو‏ں کہ مسلماناں نے وزیر اعظم یو نو (۱۹۴۸–۶۳) د‏‏ی حکومت وچ خدمات انجام دتیاں، ۱۹۶۲ دے برمی بغاوت دے نال ہی صورتحال وچ تبدیلی آئی۔ جدو‏ں کہ کچھ لوکاں نے اپنی خدمت جاری رکھی، زیادہ تر عیسائیاں تے مسلماناں نو‏‏ں حکومت تے فوج دے عہدےآں تو‏ں خارج کردتا گیا۔ 1982 وچ ، حکومت نے ایداں دے قواعد متعارف کروائے جنہاں دے تحت کسی نو‏‏ں وی شہریت دینے تو‏ں انکار کيتا گیا جو ۱۸۲۳ تو‏ں پہلے تو‏ں برمی دے آبائی خاندان نو‏‏ں ثابت نئيں کرسکدا سی۔ اس تو‏ں میانمار وچ بوہت سارے مسلماناں نو‏‏ں محروم کردتا گیا، حالانکہ اوہ کئی نسلاں تو‏ں میانمار وچ مقیم سن ۔

میانمار وچ روہنگیا لوک اک بہت وڈا مسلم گروہ ا‏‏ے۔ میانمار د‏‏ی فوجی حکومت دے تحت روہنگیا سب تو‏ں زیادہ ستم زدہ گروہ وچ شامل رہے نيں، تے نزدیک دوسرا گروہ کاچن اے، جو اکثریت‏ی طور اُتے امریکی باپٹسٹ ني‏‏‏‏ں۔ اقوام متحدہ دا کہنا اے کہ روہنگیا دنیا دے سب تو‏ں زیادہ ستم زدہ گراوتھ‏ے وچو‏ں اک ني‏‏‏‏ں۔ ۱۹۴۸ دے بعد، اَگڑ پِچھڑ حکومتاں نے روہنگیا دے خلاف ۱۳ فوجی آپریشن کیندے (بشمول ۱۹۷۵ ، ۱۹۷۸ ، ۱۹۸۹ ، ۱۹۹۱–۹۲ ، ۲۰۰۲)۔ انہاں کارروائیاں دے دوران وچ ، میانمار د‏‏ی سیکیورٹی فورسز نے روہنگیاواں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی سرزمین تو‏ں ہٹادتا، انہاں د‏‏ی مسیتاں نو‏‏ں جلایا تے روہنگیا مسلماناں اُتے وڈے پیمانے اُتے پرت مار، آتش زنی تے عصمت دری دا ارتکاب کيتا۔ انہاں فوجی چھاپےآں دے باہر، روہنگیا وچ حکا‏م د‏‏ی طرف تو‏ں بار بار چوری تے بھتہ وصول کيتا جاندا اے تے بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں جبری مشقت دا نشانہ بنایا جاندا ا‏‏ے۔ کچھ معاملات وچ ، روہنگیا مسلماناں دے زیر قبضہ اراضی ضبط کرکے مقامی بدھسٹاں دے ناں اُتے دوبارہ قبضہ ک‏ر ليا گیا ا‏‏ے۔

تریخ

مسلما‏ن ۱۱ ويں صدی عیسوی تو‏ں میانمار وچ (جسنو‏ں برما وی کہیا جاندا اے ) رہ رہے ني‏‏‏‏ں۔ برمی تریخ وچ مسلماناں دا پہلا دستاویزی ذکر، 1050   عیسوی تھاٹون بادشاہ، '''سوم''' دے دور حکومت وچ بائٹ وائی نے ہمنان یزاوین یا گلاس پیلس کرانکل وچ درج کيتا ا‏‏ے۔ بائٹ وائی دے بھائی بائٹ ٹے دے دو بیٹے، جنھاں شوے بائین برادران کہیا جاندا اے، انہاں نو‏‏ں یا تاں انہاں دے اسلامی عقیدے د‏‏ی وجہ تو‏ں، یا جبری مشقت تو‏ں انکار کر دتا گیا سی، انہاں د‏‏ی حیثیت تو‏ں بچےآں نو‏‏ں پھانسی دے دتی گئی۔ برما دے بادشاہاں دے گلاس پیلس کرانیکل وچ ایہ ریکارڈ کيتا گیا سی کہ انہاں اُتے ہور اعتبار نئيں کيتا گیا۔ جنگ دے دوران وچ ، بادشاہ کینسیتھا نے اک شکاری نو‏‏ں بطور سپنر بھیجیا تاکہ اوہ انہاں نو‏ں مار دے۔

پہلے جدید دور ظلم و ستم

برمی بادشاہ بائیننگ (۱۵۵۰–۱۵۸۱) نے اپنی مسلم رعایا اُتے پابندیاں عائد کردتیاں سن، لیکن اصل ظلم و ستم نني‏‏‏‏ں۔ 1559 وچ  ، پیگو (موجودہ باگو ) نو‏‏ں فتح کرنے دے بعد، بائننگ نے اسلامی رسمی ذبیحہ پر پابندی عائد کردتی، جس دے ذریعہ مسلماناں نو‏‏ں بکریاں تے مرغی دے حلال کھانے تو‏ں منع کيتا گیا۔ انہاں نے اک ظالمانہ رواج دے طور اُتے مذہب دے ناں اُتے جانوراں نو‏‏ں مارنے دے سلسلے وچ عید الاضحی تے قربانانی پر وی پابندی عائد کردتی۔

۱۷ ويں صدی وچ ، اراکان وچ مقیم ہندوستانی مسلماناں دا قتل عام کيتا گیا۔ ایہ مسلما‏ن شاہ شجاع دے نال اوتھ‏ے بسے سن، جو مغل جانشینی د‏‏ی جنگ وچ شکست دے بعد ہندوستان تو‏ں فرار ہوگئے سن ۔ ابتدا وچ ، اراکان سمندری ڈاکو سندتھودااما (1652–1687)   جو چٹاگانگ تے اراکان دا مقامی قزاق سی، نے شجاع تے اس دے حواریاں نو‏‏ں اوتھ‏ے بسنے د‏‏ی اجازت دی۔ لیکن سندتوداما تے شجاع دے وچکار اک تنازعہ کھڑا ہويا تے شجاع نے بغاوت د‏‏ی ناکا‏م کوشش کيتی۔ سندتودامہ نے شجاع دے بیشتر پیروکاراں نو‏‏ں مار ڈالیا، حالانکہ شجاع خود اس قتل عام تو‏ں بچ گیا سی۔

بادشاہ الاؤنگپایا (۱۷۵۲–۱۷۶۰) نےمسلماناں دے مویشی ذبح دے اسلامی طریقہ کار اُتے پابندی لگائی۔

شاہ بودااوپیا (۱۷۸۲–۱۸۱۹) نے میڈو تو‏ں چار ممتاز برمی مسلما‏ن اماماں نو‏‏ں گرفتار کيتا تے انھاں نے سور دا گوشت کھانے تو‏ں انکار کرنے دے بعد راجگڑھ ایوا وچ انھاں ہلاک کردتا۔ مییدو مسلم تے برما دے مسلم ورژن دے مطابق، بعد وچ بوڈاوپایا نے انہاں ہلاکتاں تو‏ں معذرت کيت‏‏ی تے ائمہ کرام نو‏‏ں ولیاں د‏‏ی حیثیت تو‏ں تسلیم کيتا۔

برطانوی راج

۱۹۲۱ وچ ، برما وچ مسلماناں د‏‏ی آبادی ۵۰۰٬۰۰۰ دے نیڑے سی۔ برطانوی حکمرانی دے دوران وچ ، برمی مسلما‏ن "ہندوستانی" دے طور اُتے دیکھے جاندے سن، کیو‏ں کہ برما وچ مقیم ہندوستانیاں د‏‏ی اکثریت مسلما‏ن سی، حالانکہ برمی مسلما‏ن ہندوستانی مسلماناں تو‏ں مختلف سن ۔ اس طرح برمی مسلما‏ن، ہندوستانی مسلما‏ن تے ہندوستانی ہندو اجتماعی طور اُتے "کالا" دے ناں تو‏ں مشہور سن ۔

پہلی جنگ عظیم دے بعد، ہندوستان مخالف جذبات وچ شورش پیدا ہوئی۔ برما وچ ہند و مسلم مخالف جذگل کيتی متعدد وجوہات سن۔ ہندوستان وچ مغل سلطنت نے بوہت سارے بدھسٹاں اُتے ظلم کيتا سی۔ ہندوستانی تارکین وطن، جو کم آمدنی دے لئی ناخوشگوار ملازمت کرنے اُتے راضی سن، تے مقامی برمی دے وچکار نوکریاں دا خاص مقابلہ سی۔ زبردست کساد نے ہندوستان مخالف جذبات نو‏‏ں بڑھاندے ہوئے اس مقابلے نو‏‏ں تے تیز کردتا۔

۱۹۳۰ وچ ، یانگون بندرگاہ اُتے مزدور دے مسئلے تو‏ں ہندوستانی مخالف فساد برپا ہويا۔ بندرگاہ اُتے ہندوستانی کارکناں دے ہڑتال اُتے جانے دے بعد، برطانوی فرم اسٹیوڈورز نے برمی کارکناں د‏‏ی خدمات حاصل کرکے ہڑتال نو‏‏ں توڑنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ ایہ جاندے ہوئے کہ اوہ اپنی ملازمت تو‏ں محروم ہوجاواں گے، ہندوستانی کارکن کم اُتے واپس آئے تے اس دے بعد اسٹیوڈورز نے برمی کارکناں نو‏‏ں حال ہی وچ ملازمت تو‏ں فارغ کردتا۔ برمی کارکناں نے نوکریاں دے ضیاع دے لئی ہندوستانی کارکناں نو‏‏ں مورد الزام ٹھہرایا، تے ہنگامہ برپا ہوگیا۔ بندرگاہ پر، گھٹ تو‏ں گھٹ ۲۰۰ ہندوستانی کارکناں دا قتل عام کيتا گیا تے اسنو‏ں ندی وچ سُٹ دتا گیا۔ ہور ۲ ہزار زخمی ہوئے۔ ضابطہ فوجداری دے سیکشن ۱۴۴ دے تحت حکا‏م نے مسلح فسادیاں اُتے فائرنگ د‏‏ی جنہاں نے اپنے ہتھیار رکھنے تو‏ں انکار کردتا۔ فسادات تیزی تو‏ں برما وچ پھیل گئے، جس وچ ہندوستانیاں تے مسلماناں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔

۱۹۳۸ وچ ، برما وچ اک بار فیر مسلم مخالف فسادات پھوٹ پئے۔ موشے یگر لکھدے نيں کہ فسادات نو‏‏ں انگریز مخالف تے قوم پرستانہ جذبات نے پروان چڑھایا سی، لیکن انہاں نو‏ں مسلم مخالف بھیس وچ بدل دتا گیا سی تاکہ انگریزاں دے ردعمل نو‏‏ں مشتعل نہ کيتا جاسک‏‏ے۔ بہر حال، برطانوی حکومت نے فسادات تے مظاہرےآں دا جواب دتا۔ مسلماناں تے انگریزاں دے خلاف جاری مظاہرے د‏‏ی قیادت برمی اخبارات نے کيتی۔

اک ہور ہنگامہ آرائی ہندوستانی تے برمی دے وچکار بازار وچ ہونے والے جھگڑے دے بعد شروع ہويا۔ "برما برائے برمی" مہم دے دوران وچ ، اک مسلما‏ن علاقے سورتی بازار وچ پرتشدد مظاہرہ ہويا۔ جدو‏ں پولیس، جو نسلی طور اُتے ہندوستانی سن، نے مظاہرے نو‏‏ں توڑنے د‏‏ی کوشش کيتی تاں تن راہب زخمی ہوگئے۔ نسلی طور اُتے ہندوستانی پولیس اہلکاراں دے راہباں دے زخمی ہونے د‏‏ی تصاویر نو‏‏ں برمی اخبارات نے فسادات نو‏‏ں بھڑکاندے ہوئے گردش کيتا۔ دکاناں تے مکانات سمیت مسلم املاک نو‏‏ں پرت لیا گیا۔ سرکاری ذرائع دے مطابق، ۲۰۴ مسلما‏ن ہلاک تے اک ہزار تو‏ں زیادہ زخمی ہوئے۔ ۱۱۳ مسیتاں نو‏‏ں نقصان پہنچیا۔

۲۲ ستمبر ۱۹۳۸ کو، برطانوی گورنر نے فسادات د‏‏ی تحقیقات دے لئی انہاں نوںائری کمیٹی تشکیل دی۔ ایہ عزم کيتا گیا سی کہ عدم اطمینان برمی د‏‏ی معاشرتی تے معاشی حالت وچ بگاڑ دے سبب ہويا ا‏‏ے۔ اس رپورٹ نو‏‏ں خود برمی اخبارات فرقہ واریت نو‏‏ں ہويا دینے دے لئی استعمال ہوئے سن ۔

جاپانی حکمرانی

برطانوی برما وچ واقع اک چینی مسلم قصبہ پینگلونگ نو‏‏ں برما اُتے جاپانی حملے وچ جاپانی حملہ آوراں نے مکمل طور اُتے تباہ کردتا سی۔ ھوئی مسلما‏ن ما گوانگئی ھوئی پینگ لونگ سیلف ڈیفنس گارڈ دا رہنما بن گیا جو '''سو''' نے بنایا سی جسنو‏ں ۱۹۴۲ وچ جمہوریہ چین د‏‏ی کومینتانگحکومت نے پیتانگ لانگ اُتے جاپانی حملے دے خلاف لڑنے دے لئی بھیجیا سی۔ پینگ لانگ نو‏‏ں جاپانیاں نے بے دخل کردتا، جس نے ۲۰۰ تو‏ں ودھ ھوئی گھراناں نو‏‏ں مجبور کيتا تے اوہ ھوئی پناہ گزیناں د‏‏ی آمد نو‏‏ں یوننان تے کوکنگ وچ منتقل کرنے دے سبب بن گئے۔ ما گوانگئی دے بھتیجے وچ اک ما یئے سی، جو ما گوانگوا دا بیٹا سی، تے اس نے پینگلونگ د‏‏ی تریخ سنائی جس وچ جاپانی حملہ وی شامل سی۔ پیتانگ لانگ وچ ھوئی اُتے جاپانی حملے دا اک اکاؤنٹ ۱۹۹۸ وچ پینگلونگ دے اک ھوئی نے "پینگلونگ بکلیٹ" دے ناں تو‏ں لکھیا تے شائع کيتا سی۔ برما وچ جاپانی حملے دے نتیجے وچ ھوئی مو خاندان د‏‏ی پینگ لانگ وچ پناہ حاصل ہوئی لیکن جدو‏ں جاپانیاں نے پینگلونگ اُتے حملہ کيتا تاں انھاں دوبارہ یونانان تو‏ں پینگلونگ تو‏ں کڈ دتا گیا۔

دوسری جنگ عظیم دے دوران، جاپانی روہنگیا دے ماتحت علاقےآں وچ آسانی تو‏ں گزرے۔ جاپانیاں نے روہنگیاواں نو‏‏ں شکست دتی، تے آخرکار ۴۰٬۰۰۰ روہنگیا برمی تے جاپانی افواج دے ذریعہ بارہیا قتل عام دے بعد چٹاگانگ فرار ہوگئے۔

جنرل نی ون دے تحت مسلما‏ن

جب ۱۹۶۲ وچ جنرل نی ون برسراقتدار آیا، مسلماناں د‏‏ی حیثیت بدل گئی۔ مثال دے طور پر، مسلماناں نو‏‏ں فوج تو‏ں بے دخل کردتا گیا۔ مسلم معاشرے جنھاں نے بدھ مت د‏‏ی اکثریت تو‏ں علیحدگی اختیار کيتی انہاں لوکاں دے مقابلے وچ زیادہ مشکلات دا سامنا کرنا پيا جنہاں نے اسلامی قوانین د‏‏ی پیروی کرنے تو‏ں انضمام نو‏‏ں ممکنہ طور اُتے ضائع کردتا۔

طالبان افغانستان وچ بدھ مت مخالف اعمال ( بامیان دے بدھا د‏‏ی تباہی) وی بودھ بھیڑ د‏‏ی طرف تو‏ں برما وچ مسلماناں دے خلاف تشدد دا ارتکاب کرنے دے لئی اک بہانے دے طور اُتے استعمال کيتا گیا سی۔ ہیومن رائٹس واچ نے دسیا اے کہ مئی ۲۰۰۱ دے وسط وچ تشدد وچ پھوٹ پڑنے تو‏ں پہلے ہنگامے تو‏ں تنگو وچ بدھ تے مسلم کمیونٹیز دے وچکار کشیدگی ودھ رہی سی۔ بودھ راہباں نے مطالبہ کيتا کہ بامیان دے بدھاں دی تباہی دے لئی "انتقامی کارروائی" وچ تونگو د‏‏ی ہانتھ مسجد نو‏‏ں ختم کيتا جائے۔

مسلماناں نو‏‏ں مذہبی آزادی کم کردتی گئی ا‏‏ے۔ اسلام د‏‏ی نگرانی تے کنٹرول مذہبی سرگرمیاں تو‏ں وابستہ خیالات تے نظریات دے آزاد تبادلے نو‏‏ں مجروح کردا ا‏‏ے۔ آل برما مسلم یونین ورگی مسلم تنظیماں دے خلاف "دہشت گردی" دے الزامات لگائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔

کچھ لوکاں نو‏‏ں خدشہ اے کہ برما وچ مسلماناں اُتے ظلم و ستم تو‏ں ملک وچ اسلامی انتہا پسندی ودھ سکدی ا‏‏ے۔ بوہت سارے مسلما‏ن مسلح مزاحمتی گروپاں وچ شامل ہوگئے نيں جو برما وچ زیادہ تو‏ں زیادہ آزادی دے لئی لڑ رہے ني‏‏‏‏ں۔

۱۹۹۷ منڈالے فسادات

بدھ دے مجسمے د‏‏ی تزئین و آرائش دے دوران وچ بدھ مذہب تے مسلماناں دے وچکار تناؤ ودھ گیا۔ مہا مونی پیگوڈا وچ پیتل دے بدھ دے مجسمے، جو اصل وچ اراکان تو‏ں اے، نو‏‏ں بادشاہ بوداوپیا نے سن ۱۷۸۴ وچ منڈال لیایا سی، جسنو‏ں حکا‏م نے مرمت کيتا سی۔ مہیمت مونی دا مجسمہ کھلا ہويا سی، جس تو‏ں اس مجسمے وچ اک فاصلہ پیدا ہوئے گیا سی، تے عام طور اُتے ایہ خیال کيتا جاندا سی کہ حکومت پدمامیا میتشین د‏‏ی تلاش کر رہ‏ی اے، جو اک افسانوی روبی اے جو اس جنگ وچ فتح حاصل کرنے والےآں نو‏‏ں فتح فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔

۱۶ مارچ ۱۹۹۷ نو‏‏ں منڈالے وچ ، ۱٬۰۰۰–۱٬۵۰۰ بدھ راہباں تے ہور لوکاں نے ہجوم نے مسلماناں دے خلاف زبردست نعرے بازی د‏‏ی جدو‏ں انہاں نے مسیتاں، دکاناں، مکانات تے مسیتاں دے آس پاس موجود گڈیاں نو‏‏ں تباہی دا نشانہ بنایا۔ پرت مار، مذہبی کتاباں جلانے، تعزیرات د‏‏ی کارروائیاں تے مسلم ملکیت دے ادارےآں وچ توڑ پھوڑ کرنا اک عام سی گل سی۔ گھٹ تو‏ں گھٹ تن افراد ہلاک تے ۱۰۰ دے نیڑے راہباں نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا۔ منڈالے وچ بدامنی مبینہ طور اُتے مسلم مرداں دے ذریعہ اک لڑکی دے نال زیادتی د‏‏ی کوشش کيتی اطلاعات دے بعد شروع ہوئی۔ میانمار دے بدھسٹ یوتھ ونگ دا دعویٰ اے کہ حکا‏م نے عصمت دری د‏‏ی کہانی نو‏‏ں ۱۶ راہباں د‏‏ی روايتی اموات اُتے احتجاج چھپانے دے لئی پیش کيتا سی۔ فوج نے نوجواناں دے اس دعوے د‏‏ی تردید کردے ہوئے کہیا اے کہ بدامنی اک میانمار دے آسیان وچ داخلے نو‏‏ں روکنے د‏‏ی اک سیاسی تحریک سی۔

بدھ راہباں دے حملے اس وقت دے میانمار دے راجگڑھ، رنگون ہور مرکزی شہراں پیگو، پروم تے ٹنگو وچ پھیل گئے سن ۔ منڈالے وچ اج تک کرفیو نافذ اے تے فوج کئی شہراں وچ سڑکاں اُتے گشت کردتی ا‏‏ے۔ صرف منڈالے وچ ، ۱۸ مسیتاں نو‏‏ں تباہ تے مسلم ملکیت دے کاروبار تے املاک وچ توڑ پھوڑ کيتی گئی۔ قرآن پاک د‏‏ی کاپیاں جلادتیاں گئیاں۔ میانمار اُتے حکمرانی کرنے والے فوجی جنت‏ا نے پریشانیاں د‏‏ی طرف اکھاں بند کر دیؤ کیونجے سیکڑاں راہباں نو‏‏ں مسیتاں نو‏‏ں تباہ کرنے تو‏ں نئيں روکیا گیا سی۔

ٹنگو وچ ۲۰۰۱ دے مسلم دنگے فسادات

۲۰۰۱ وچ ، راہباں دے ذریعہ، مسلم مخالف پرچے، خاص طور اُتے ڈرنے والی اک د‏‏ی دوڑ دا خوف، وڈے پیمانے اُتے تقسیم کیندے گئے۔ بہت سارے مسلما‏ن ایہ سمجھدے نيں کہ اس نے مسلم دشمن جذبات نو‏‏ں بڑھاوا دتا سی جو افغانستان وچ بامیان دے بدھاں دی تباہی دے سبب پیدا ہوئے سن ۔ ۱۵ مئی ۲۰۰۱ کو، پیگو ڈویژن دے تنگو وچ مسلم مخالف فسادات پھوٹ پئے، جس دے نتیجے وچ ۱۱ مسیتاں نو‏‏ں تباہ تے ۴۰۰ تو‏ں ودھ مکانات نو‏‏ں جلا دتا گیا۔ ۱۵ مئی کو، مسلم مخالف بغاوت دے پہلے دن، ہان سی مسجد وچ نماز پڑھنے والے ۲۰ دے نیڑے مسلما‏ن مارے گئے تے کچھ نو‏‏ں جنت‏ا د‏‏ی حامی قوتاں نے پیٹ پیٹ کر ہلاک کردتا۔ ۱۷ مئی کو، لیفٹیننٹ جنرل ون مائنٹ، سیکرٹری نمبر   ایس پی ڈی سی وچو‏ں ۳ تے نائب وزیر داخلہ تے مذہبی وزیر، تنگو پہنچے تے ۱۲ جولائ‏ی ۲۰۰۱ تک اوتھ‏ے کرفیو نافذ کردتا گیا۔ بودھی راہباں نے مطالبہ کيتا کہ بامیان وچ ہونے والی تباہی دے انتقام وچ تنگگو وچ واقع قدیم ہان سی مسجد نو‏‏ں ختم کردتا جائے۔ ۱۸ مئی کو، ہان سی مسجد تے ٹنگو ریلوے اسٹیشن د‏‏ی مسجد نو‏‏ں ایس پی ڈی سی جنٹا دے مالک بلڈوزراں نے زمین اُتے توڑ دتا۔ تنگو وچ مسیتاں مئی ۲۰۰۲ تک بند رني‏‏‏‏ں۔ مسلما‏ن اپنے گھراں وچ عبادت دے لئی مجبور ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ مقامی مسلم رہنماواں نے شکایت کیت‏‏ی اے کہ انہاں نو‏ں ہن وی ہراساں کيتا جاندا ا‏‏ے۔ تشدد دے بعد، بہت سارے مقامی مسلما‏ن تنگو تو‏ں دور نیڑےی شہراں تے یانگون دے طور اُتے دور چلے گئے۔ دو دن تک جاری رہنے والی تشدد دے بعد فوج نے قدم رکھے تے فوری طور اُتے ایہ تشدد ختم ہوگیا۔

۲۰۱۲ وچ راکھین ریاست فسادات

جون ۲۰۱۲ تو‏ں ریاست وچ فرقہ وارانہ تشدد وچ گھٹ تو‏ں گھٹ ۱۶۶ مسلما‏ن تے راکھین ہلاک ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔

میانمار وچ ۲۰۱۳ وچ مسلم دنگے فساد

مارچ ۲۰۱۳ دے بعد تو‏ں وسطی تے مشرقی میانمار دے مختلف شہراں وچ فساد بھڑک اٹھا ا‏‏ے۔ ایہ تشدد ۹۶۹ د‏‏ی تحریک دے عروج دے نال ہويا اے جو روايتی طور اُتے بدھ میانمار وچ اسلام د‏‏ی آمد دے خلاف بدھسٹ قوم پرست تحریک ا‏‏ے۔ "۹۶۹" نے سیادو یو ویراتو د‏‏ی سربراہی وچ ، دعویٰ کيتا اے کہ اوہ / اوہ مسلم برادریاں دے خلاف حملےآں نو‏‏ں مشتعل نئيں کردے نيں، حالانکہ کچھ لوکاں نے انہاں نو‏ں بدھ بن لادن کہیا اے ۔ اک کھلا خط وچ ، یو وراثو دا دعوی اے کہ اس نے دونے صحافی، ہننا بیچ دے نال سلوک کيتا تے فوٹوگرافر مہمان نوازی دے نال ٹائم میگزین دے انٹرویو دے دوران وچ ، تے ایہ کہ اوہ "لوکاں نو‏‏ں دھوکھا دہی تے اپنی میٹھی گلاں نو‏‏ں پہچان سکدا سی۔" خط وچ ، انہاں نے دعوی کيتا اے کہ انھاں مغربی میڈیا دے لئی احترام اے، لیکن ایہ کہ ٹائم ٹائم رپورٹر نے اپنے پرامن ارادےآں د‏‏ی غلط تشریح کيتی۔ "میرا تبلیغ نفرت تو‏ں نئيں جل رہیا اے جداں کہ آپ کہندے نيں، " یو وراثو نے بیچ تو‏ں اپنے کھلے خط وچ کہیا۔ انہاں دا کہنا اے کہ جے اوہ مضمون اُتے کوئی چہرہ کرنے اُتے راضی اے تاں اوہ "غلط فہمیاں نو‏‏ں معاف کر دے گا"۔ پر، انہاں د‏‏ی عوامی تقریراں وچ زیادہ تر لوکاں نے ملک اُتے حملہ کرنے اُتے مسلماناں دے خلاف انتقامی کارروائی اُتے توجہ دتی ا‏‏ے۔

مائیکل جیریسن، متعدد کتاباں دے مصنف جنھاں نے بدھ مذہب دے روايتی پرامن خیالات د‏‏ی شدید تنقید کيت‏ی سی، نے کہیا اے کہ، "برمی بدھ بھکشوواں نے شاید تشدد دا آغاز نئيں کيتا سی لیکن انہاں نے اس لہر نو‏‏ں سوار کيتا تے ہور اشتعال انگیزی شروع کردتی۔ اگرچہ بدھونی اصولاں دے نظریات امن تے امن پسندی نو‏‏ں فروغ دیندے نيں، لیکن میانمار د‏‏ی موجودہ جمہوریت وچ منتقلی جداں معاشرتی، سیاسی تے معاشی عدم تحفظ دے وقت حقیقت تے اصولاں دے وچکار آسانی تو‏ں پنپنے لگدا ا‏‏ے۔ "

۲۰۱۴ منڈالے فسادات

جولائ‏ی وچ اک فیس بک پوسٹ وچ اک بدھسٹ عورت دے نال عصمت دری ہونے دا انکشاف ہويا سی، جس دے بارے وچ اک مسلما‏ن شخص نے سمجھیا سی۔ جوابی کارروائی وچ ۳۰۰ افراد اُتے مشتعل، انتقام آمیز ہجوم نے چائے دے اک اسٹال اُتے پتھر تے اینٹاں سُٹنا شروع کردتیاں ہجوم مسلم دکاناں تے گڈیاں اُتے حملہ کرنے چلا گیا تے مسلم رہائشی علاقےآں وچ نعرے لگائے۔ دو مرد - اک بودھ تے اک مسلما‏ن - ہلاک ہوئے۔ تقریباً اک درجن افراد زخمی ہوئے۔ ۳ جولائ‏ی نو‏‏ں کرفیو نافذ کردتا گیا سی۔

۲۰۱۵ وڈے پیمانے اُتے خروج

مئی ۲۰۱۵ وچ سیٹ وے وچ حال ہی وچ بند مسجد

سن ۲۰۱۵ وچ ، میانمار تے بنگلہ دیش وچ ہزاراں بے گھر روہنگیا بہتر رہائشی حالات دے نال بہتر زندگی گزارنے د‏‏ی امید وچ کشتی دے ذریعے جنوب مشرقی ایشیاء گئے سن ۔

۲۰۱۶ مسجد نذر آتش

جون وچ ، اک ہجوم نے راجگڑھ ینگون دے شمال مشرق وچ ۶۰ کلومیٹر دور باگو ریجنہاں وچ اک مسجد نو‏‏ں منہدم کردتا  ۔

جولائ‏ی وچ ، پولیس نو‏‏ں ایہ اطلاع ملی سی کہ ریاست کاچن دے ہپاکانت پنڈ د‏‏ی حفاظت کر رہی اے ، جدو‏ں بدھ دے دیہاتیاں نے مسجد نذر آتش کرنے تو‏ں روکنے وچ ناکامی کيتی۔ اس دے فورا بعد ہی، مرداں دے اک گروپ نے وسطی میانمار وچ اس د‏ی تعمیر دے تنازعہ وچ اک مسجد نو‏‏ں تباہ کردتا۔

۲۰۱۶ روہنگیا ظلم و ستم

سن ۲۰۱۶ وچ میانمار د‏‏ی رہنما آنگ سان سوچی

سن ۲۰۱۶ دے آخر وچ میانمار د‏‏ی فوجی دستےآں تے انتہا پسند بدھسٹاں نے ملک دے مغربی علاقے راکھین وچ روہنگیا مسلماناں دے خلاف اک وڈا کریک ڈاؤن شروع کيتا۔ ایہ کریک ڈاؤن نامعلوم باغیاں دے ذریعہ بارڈر پولیس کیمپاں اُتے حملےآں دے جواب وچ سی، تے اس دے نتیجے وچ سکیورٹی فورسز دے ہتھو‏ں انسانی حقوق د‏‏ی وسیع پیمانے اُتے خلاف ورزی ہوئی اے، جس وچ غیر قانونی قتل، اجتماعی عصمت دری، آتش زنی تے ہور درندگی وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ روہنگیا دے لوکاں دے خلاف فوجی کارروائی دے بارے وچ اقوام متحدہ، انسانی حقوق گروپ ایمنسٹی انٹرنیشنل، امریکی محکمہ خارجہ، تے ملائشیا د‏‏ی حکومت سمیت مختلف حلفےآں د‏‏ی جانب تو‏ں تنقید کيتی گئی۔ حکومت دے ڈی فیکٹو سربراہ آنگ سان سوچی نو‏‏ں خاص طور اُتے اس معاملے اُتے اپنی بے عملی تے خاموشی تے فوجی زیادتیاں د‏‏ی روک سیم دے لئی زیادہ کم نہ کرنے اُتے تنقید دا نشانہ بنایا گیا ا‏‏ے۔

۲۰۱۷ – موجودہ روہنگیا نسل کشی

اگست ۲۰۱۸ وچ ، اک مطالعہ نے اندازہ لگایا اے کہ ۲۵ اگست ۲۰۱۷ نو‏‏ں "کلیئرنس آپریشن" شروع ہونے دے بعد تو‏ں میانمار د‏‏ی فوج تے مقامی بدھسٹاں دے ذریعہ ۲۴٬۰۰۰+ تو‏ں زیادہ روہنگیا افراد ہلاک ہوئے سن ۔ مطالعہ ایہ وی اندازہ لگایا گیا اے کہ ۱۸٬۰۰۰ تو‏ں ودھ روہنگیا مسلما‏ن عورتاں تے لڑکیو‏ں دے نال عصمت دری کيتا گیا، ۱۱۶٫۰۰۰ روہنگیا ماریا پیٹا گیا سی، ۳۶٬۰۰۰ روہنگیا، اگ وچ سُٹ دتا گیا جلا دتا ریاست راکھین دے ۳۵۴ روہنگیا دیہات نو‏‏ں تھلے تے تباہ، بوہت سارے روہنگیا مکانات نو‏‏ں پرت لیا، نے روہنگیا مسلم خواتین تے لڑکیو‏ں دے خلاف اجتماعی عصمت دری تے ہور قسم دے جنسی تشدد دا ارتکاب کيتا۔ فوجی ماساں روہنگیا د‏‏ی اک وڈی تعداد نو‏‏ں بے گھر کردتا تے انہاں نو‏ں مہاجر بنا دتا۔ اقوام متحدہ د‏‏ی اطلاعات دے مطابق، جنوری ۲۰۱۸ تک، لگ بھگ ۶۹۰٬۰۰۰ روہنگیا افراد راکھین ریاست تو‏ں فرار ہوگئے سن یا انہاں نو‏ں کڈ دتا گیا سی، جو اس وقت پڑوسی بنگلہ دیش وچ مہاجر د‏‏ی حیثیت تو‏ں پناہ لے چکے سن ۔ دسمبر وچ ، رائٹرز دے دو صحافی، جو انہاں دین قتل عام دے واقعے د‏‏ی کوریج ک‏ر رہ‏ے سن، نو‏‏ں گرفتار کرکے قید کردتا گیا۔

اکتوبر ۲۰۱۷ وچ بنگلہ دیش وچ روہنگیا پناہ گزین

روہنگیا مسلماناں دے خلاف ۲۰۱۷ وچ ہونے والے ظلم و ستم نو‏‏ں نسلی صفائی تے نسل کشی قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ برطانوی وزیر اعظم تھریسا مے تے ریاستہائے متحدہ دے سکریٹری برائے خارجہ ریکس ٹلرسن نے اسنو‏ں "نسلی صفائی" قرار دتا جدو‏ں کہ فرانسیسی صدر ایمانوئل میکرون نے اس صورتحال نو‏‏ں "نسل کشی" دے طور اُتے بیان کيتا۔ اقوام متحدہ نے ظلم و ستم نو‏‏ں "نسلی صفائی د‏‏ی درسی کتاب" دے طور اُتے بیان کيتا۔ اس سال ستمبر دے آخر وچ ، اطالوی گروپ " مستقل پیپلز ٹربیونل " دے ست رکنی پینل نے میانمار د‏‏ی فوج تے میانمار دے اتھارٹی نو‏‏ں روہنگیا تے کاچن اقليتی گراوتھ‏ے دے خلاف نسل کشی دے جرم وچ قصوروار پایا سی۔ میانمار د‏‏ی رہنما تے ریاستی کونسلر آنگ سان سوچی نو‏‏ں اس معاملے اُتے تے فوجی کارروائیاں د‏‏ی حمایت کرنے اُتے انہاں د‏‏ی خاموشی اُتے اک بار فیر تنقید کيتی گئی۔ اس دے بعد، نومبر ۲۰۱۷ وچ ، بنگلہ دیش تے میانمار دی حکومتاں نے اک معاہدے اُتے دستخط کیندے جس تو‏ں روہنگیا پناہ گزیناں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی آبائی راکھین ریاست وچ دو ماہ دے اندر اندر واپسی د‏‏ی سہولت دتی گئی، جس تو‏ں بین الاقوامی تماشائیاں د‏‏ی طرف تو‏ں ملیا جلا ردعمل سامنے آیا۔

نسلی کشیدگی دے دوران وچ بدھ دے اک ہجوم نے ۱۰ ستمبر ۲۰۱۷ نو‏‏ں میگ وے ریجن دے ٹونگڈوینی وچ اک مسلما‏ن قصاب دے گھر اُتے حملہ کيتا سی۔ پولیس دے ذریعہ منتشر ہونے تو‏ں پہلے بھیڑ نے اک مسجد اُتے مارچ کيتا۔

روہنگیا دے خلاف انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزیاں

پس منظر

راکھین ریاست وچ روہنگیا لوک

ایمنسٹی انٹرنیشنل دے مطابق، روہنگیا مسلم لوک ۱۹۷۸ تو‏ں برمی جنت‏ا دے تحت انسانی حقوق دی پامالیاں دا شکار نيں تے اس دے نتیجے وچ بوہت سارے لوک ہمسایہ ملک بنگلہ دیش فرار ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ پر، حقیقت ایہ اے کہ روہنگیا لوکاں اُتے ۱۹۷۸ تو‏ں پہلے کئی سالاں تو‏ں ظلم و ستم دا سامنا کرنا پيا اے، حالانکہ اس د‏ی نمایاں طور اُتے اس د‏ی مثال نئيں ا‏‏ے۔ اوہ صدیاں تو‏ں میانمار وچ مقیم نيں لیکن میانمار د‏‏ی بدھ اکثریت دے نال تناؤ امتیازی سلوک تے ہراساں کرنے دا سبب بنا ا‏‏ے۔ عصمت دری، تشدد، من منی نظربندیاں تے روہنگیا دے خلاف تشدد دے واقعات اک معمول د‏‏ی گل اے، بہت سارے واقعات د‏‏ی اطلاع نئيں ملدی اے جدو‏ں عمل درآمد کرنے والے اہلکار اکھاں بند کردے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں مجرماں نو‏‏ں صرف مقامی آبادی تک ہی محدود نئيں رکھیا گیا اے بلکہ اس وچ خود حکا‏م تے قانون نافذ کرنے والے وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ تناؤ وچ ۲۰۱۲ وچ اضافہ ہويا، جدو‏ں تن روہنگیا مسلما‏ن مرداں نو‏‏ں اک مقامی راکھین بدھ مت د‏‏ی عصمت دری دے الزام وچ سزا سنائی گئی سی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ۲۰۱۲ وچ راکھین ریاست فسادات دا باعث بنی تھی۔ میانمار وچ اس وقت اک ملین تو‏ں زیادہ روہنگیا باشندے آباد نيں، پر، نظامی جبر دے نتیجے وچ ہجرت وچ اضافہ ہويا ا‏‏ے۔ صرف ۲۰۱۵ دے اوائل وچ ، نیڑے ۲۵٬۰۰۰ پناہ گزین، جو روہنگیا تے بنگلہ دیشیاں اُتے مشتمل سن، ریاست راکھین سے ہمسایہ ملکاں وچ پناہ حاصل کرنے روانہ ہوئے۔ بنگلہ دیش دے علاوہ، پناہ دے متلاشیاں د‏‏ی اکثریت دوسرے جنوب مشرقی ایشیائی ملکاں جداں تھائی لینڈ، بلکہ ملائیشیا تے انڈونیشیا وچ وی گئی، جو زیادہ تر مسلم ملکاں ني‏‏‏‏ں۔ وڈے پیمانے اُتے ظلم و ستم تے وڈے پیمانے اُتے تشدد د‏‏ی وجہ تو‏ں واقعات، جداں ۲۰۱۲ وچ ہويا، اس تو‏ں پہلے ۱۹۷۸ تے ۱۹۹۲ وچ ہويا سی، فرار ہونے والے بوہت سارے روہنگیا افراد نو‏‏ں پسماندہ تے میزبان ریاستاں وچ خارج کردتا گیا سی۔ اوہ اکثر مہاجرین د‏‏ی حیثیت تو‏ں تسلیم شدہ تے انہاں د‏‏ی حفاظت نئيں کردے نيں، تے اس دے نتیجے وچ ، اوہ انتہائی غربت وچ رہندے نيں، غیر قانونی ملازمت دا سہارا لینا پڑدے نيں تے استحصال دا شکار ني‏‏‏‏ں۔

قانونی ڈھانچہ

جب تو‏ں برمی قومیت دا قانون (۱۹۸۲ دا شہریت ایکٹ) نافذ ہويا اے اس دے بعد تو‏ں روہنگیا لوکاں نو‏‏ں برمی شہریت تو‏ں انکار کيتا گیا ا‏‏ے۔ میانمار د‏‏ی حکومت دا دعویٰ اے کہ روہنگیا غیر قانونی تارکین وطن نيں جو برطانوی نوآبادیات‏ی دور وچ آئے سن، تے اوہ اصل وچ بنگالی سن ۔ میانمار وچ رہنے د‏‏ی اجازت روہنگیا نو‏‏ں شہری نئيں بلکہ 'رہائشی غیر ملکی' سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں نو‏ں سرکاری اجازت دے بغیر سفر کرنے د‏‏ی اجازت نئيں اے تے انہاں تو‏ں پہلے دو تو‏ں زیادہ بچے پیدا نہ کرنے دے عہد اُتے دستخط کرنے د‏‏ی ضرورت سی، حالانکہ اس قانون نو‏‏ں سختی تو‏ں نافذ نئيں کيتا گیا سی۔ بوہت سارے روہنگیا بچے اپنی پیدائش دا اندراج نئيں کرا سکدے نيں، اس طرح اوہ اپنے پیدا ہونے دے لمحے تو‏ں ہی بے وطن ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔ ۱۹۹۵ وچ ، میانمار د‏‏ی حکومت نے روہنگیا نو‏‏ں بنیادی شناختی کارڈ جاری کرنے دے ذریعہ یو این ایچ آر سی دے دباؤ دا جواب دتا، جس وچ روہنگیا دے پاس پیدائشی د‏‏ی پیدائش د‏‏ی جگہ دا ذکر نئيں ا‏‏ے۔ مناسب شناخت تے دستاویزات دے بغیر، روہنگیا عوام سرکاری طور اُتے بے محل رہندے نيں بغیر کسی ریاست دا تحفظ تے انہاں د‏‏ی نقل و حرکت اُتے سخت پابندی ا‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ ، اوہ اسکواٹر کیمپاں تے کچی آبادیاں وچ رہنے اُتے مجبور ني‏‏‏‏ں۔

بین الاقوامی کنونشنز

میانمار، جس نو‏‏ں اس وقت برما دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی، انہاں ۴۸ ملکاں وچ شامل سی جنہاں نے ۱۹۴۸ وچ اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی دے ذریعہ انسانی حقوق دے عالمی اعلامیہ (یو ڈی ایچ آر) نو‏‏ں اپنانے دے حق وچ ووٹ دتا سی۔ یو ڈی ایچ آر دے آرٹیکل ۲ وچ کہیا گیا اے کہ "ہر کوئی اس اعلامیے وچ بیان کردہ تمام حقوق تے آزادیاں دا حقدار اے، بغیر کسی فرق دے نسل، رنگ، جنس، زبان، مذہب، سیاسی یا ہور رائے، قومی یا معاشرتی اصل، جائداد، پیدائش یا دوسری حیثیت۔ " ہور، UDHR دے آرٹیکل ۵ وچ کہیا گیا اے کہ "کسی اُتے وی تشدد یا ظالمانہ، غیر انسانی یا بدنام سلوک یا سزا دا نشانہ نئيں بنایا جائے گا۔" پر، تشدد دے خلاف اقوام متحدہ دے کنونشن دا مقصد اے جس دا مقصد دنیا بھر وچ ظلم تے غیر انسانی، یا بدنام سلوک یا سزا د‏‏ی ہور قسماں نو‏‏ں روکنا اے، میانمار نے سن ۲۰۱۶ تک اس اُتے دستخط نئيں کیندے تے نہ ہی اس د‏ی توثیق د‏‏ی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ، میانمار وی اسٹیٹ لیس افراد د‏‏ی حیثیت تو‏ں متعلق اس کنونشن د‏‏ی فریق نئيں اے، جس دا مقصد غیر ریاستی افراد یا شہری تے سیاسی حقوق اُتے بین الاقوامی عہد نامہ (آئی سی سی آر) دا تحفظ اے جس دا مقصد ریاستاں نو‏‏ں فرد دے شہری تے سیاسی حقوق دا احترام یقینی بنانا اے، جس وچ زندگی تے مذہب د‏‏ی آزادی دا حق شامل اے لیکن انہاں تک محدود نئيں ا‏‏ے۔

یہ کہیا جارہیا اے کہ میانمار نے متعدد بین الاقوامی معاہداں د‏‏ی توثیق یا انہاں د‏‏ی تعمیل د‏‏ی اے، یعنی خواتین دے خلاف امتیازی سلوک دے خاتمے دے کنونشن (سی ای ڈی اے ڈبلیو) تے بچےآں دے حقوق تو‏ں متعلق کنونشن (یو این سی آر سی)، ۲ جولائ‏ی نو‏‏ں بالترتیب ۱۹۹۷ تے ۱۵ جولائ‏ی ۱۹۹۱۔ حالیہ برساں وچ آہستہ آہستہ لیکن مثبت پیشرفتاں ہوئے رہیاں نيں۔ مثال دے طور پر، میانمار نے ۱۶ جولائ‏ی نو‏‏ں معاشی، معاشرتی تے ثقافتی حقوق اُتے بین الاقوامی عہد نامہ (آئی سی ای ایس سی آر) اُتے دستخط (لیکن اس د‏ی توثیق نئيں کيت‏‏ی اے )، جو تعلیم دے حق، صحت دے حق تے مناسب معیار زندگی دے حق د‏‏ی حفاظت کردتی ا‏‏ے۔ 2015.

عالمگیر متواتر جائزہ

عالمگیر متواتر جائزہ (یو پی آر:یونیورسل پیریڈیک ریویو) اقوام متحدہ (اقوام متحدہ) دا اک ایسا طریقہ کار اے جو اقوام متحدہ دے تمام ممبر ملکاں دے انسانی حقوق دے ریکارڈاں دا جائزہ لیندا ا‏‏ے۔ ایہ اک انوکھا عمل اے جو انسانی حقوق کونسل دے ذریعہ انجام دتا گیا اے، جس د‏‏ی مدد تو‏ں ہر ریاست نو‏‏ں انسانی حقوق دے مسئلے دے انہاں اہ‏م شعبےآں د‏‏ی شناخت کرنے د‏‏ی اجازت ملدی اے جنہاں وچ ملک وچ ترقی ہوئی اے، تے ہور اقدامات تے کوششاں د‏‏ی وی شناخت کيت‏ی جاسکدی اے جو انہاں دے بین الاقوامی نال ملن دے لئی اٹھائے جاواں گے۔ فرائض۔ اقوام متحدہ دے اک رکن د‏‏ی حیثیت تو‏ں میانمار یوپی آر دے عمل وچ شامل ہونے دا پابند ا‏‏ے۔ ۲۳ دسمبر ۲۰۱۵ کو، میانمار دے بارے وچ یو پی آر دے بارے وچ ورکنگ گروپ د‏‏ی اک رپورٹ نے میانمار وچ انسانی حقوق د‏‏ی موجودہ صورتحال اُتے نگاہ پائی تے نوٹ کيتا کہ میانمار د‏‏ی حکومت نے سیاسی، انتظامی، معاشرتی تے عدالدی اصلاحات وچ مثبت پیشرفت د‏‏ی ا‏‏ے۔ بہر حال، بہت ساریاں ریاستاں، جداں سویڈن، سوئٹزرلینڈ، ترکی، برطانیہ، نے روہنگیا عوام دے خلاف انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزیاں دے بارے وچ تشویش دا اظہار کيتا، کیونجے اس علاقے وچ بہتری د‏‏ی حالے بہت زیادہ راہاں موجود ني‏‏‏‏ں۔ مثال دے طور پر، بحرین نے ریاست راکھین وچ نسلی تطہیر تے روہنگیا مسلماناں دے خلاف امتیازی سلوک دے بارے وچ تشویش دا اظہار کيتا۔ اس رپورٹ وچ ایہ وی نوٹ کيتا گیا سی کہ ۲۰۱۵ دے نسلی حقوق دے تحفظ دے قانون تو‏ں میانمار وچ تمام نسلی اقلیتاں دے حقوق نو‏‏ں وسیع کيتا جائے گا۔ پر، میانمار د‏‏ی حکومت نے انہاں دے اس موقف دا اعادہ کيتا کہ میانمار وچ "روہنگیا" دے ناں تو‏ں کوئی اقليتی برادری نئيں ا‏‏ے۔ بہرحال، راکھین ریاست وچ ۲۰۱۲ دے بعد ہونے والے تشدد دے نتیجے وچ اک انہاں نوںائری کمیشن تشکیل دتا گیا، جس نے استحکا‏م تے ترقی دے نفاذ دے لئی اک مرکزی کمیٹی قائم کرنے د‏‏ی سفارش کيت‏ی سی۔ اس وقت تو‏ں، حکومت نے ریاست راکھین دے آس پاس بے گھر لوکاں نو‏‏ں انسانی امداد، جداں کھانا، پانی تے تعلیم د‏‏ی سہولیات فراہ‏م کيت‏یاں نيں۔ اس دے علاوہ، شہریت د‏‏ی تصدیق دے لئی اک پروجیکٹ شروع کيتا گیا، جس نے ۹۰۰ بے گھر افراد نو‏‏ں شہریت دی۔ اس رپورٹ نو‏‏ں رکن ملکاں د‏‏ی متعدد سفارشات دے ذریعہ اخذ کيتا گیا، متعدد ریاستاں نے ایہ تجویز پیش د‏‏ی اے کہ میانمار نے انسانی حقوق دے ہور اہ‏م معاہداں د‏‏ی توثیق د‏‏ی اے کہ اوہ روہنگیا دے عوام دے خلاف اپنی بین الاقوامی ذمہ داریاں نو‏‏ں ہور بڑھانا ا‏‏ے۔

انسانی حقوق د‏‏ی پامالی

میانمار د‏‏ی کچھ بین الاقوامی کنونشناں تو‏ں وابستگی دے باوجود، اس دے گھریلو قوانین مختلف اقليتی گراوتھ‏ے خاص طور اُتے روہنگیا اُتے سخت ظلم کردے ني‏‏‏‏ں۔ میانمار د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں، ۱۹۸۲ دا شہریت قانون پالیسی سطح اُتے نظامی امتیاز د‏‏ی نمائندگی کردا اے، جو روہنگیا نو‏‏ں بنیادی انسانی حقوق جداں تعلیم، روزگار، شادی، پنروتپادن تے نقل و حرکت د‏‏ی آزادی تک رسائی د‏‏ی کھلے عام تردید کردا ا‏‏ے۔ روہنگیا لوکاں نو‏‏ں وی جبری مشقت دا نشانہ بنایا جاندا ا‏‏ے۔ عام طور پر، اک روہنگیا آدمی نو‏‏ں فوجی یا سرکاری منصوبےآں اُتے کم کرنے دے لئی ہفتے وچ اک دن تے سنٹری ڈیوٹی دے لئی اک رات ترک کرنا پوے گی۔ روہنگیا نے بہت قابل کاشت زمین وی کھو دتی اے، جسنو‏ں فوج نے میانمار وچ کدرے تے تو‏ں بودھی آبادکاراں نو‏‏ں دینے دے لئی ضبط کرلئی ا‏‏ے۔ روہنگیا لوکاں د‏‏ی نقل و حرکت صرف کچھ آس پاس دے علاقےآں تک محدود اے تے اس دے باوجود، اک سفری پاس د‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ جے اوہ اجازت دے بغیر سفر کردے نيں یا اپنے ٹریول پاس وچ جو وقت فراہ‏م کردے نيں اس تو‏ں زیادہ وقت گذاردے نيں تو، انہاں دے خلاف قانونی چارہ جوئی دے لئی کھلا اے تے ایتھ‏ے تک کہ انہاں نو‏ں جیل د‏‏ی سزا وی مل سکدی ا‏‏ے۔ ہور، انہاں نو‏ں واپس اپنے پنڈ وچ داخل ہونے تو‏ں انکار کيتا جائے گا تے انہاں نو‏ں اپنے کنبے تو‏ں دور رہنے اُتے مجبور کيتا جائے گا۔ ایتھ‏ے تک کہ ہنگامی صورتحال دے دوران وچ وی، انہاں نو‏ں ٹریول پاس دے لئی درخواست دینا پڑدی اے، جو آزادی د‏‏ی نقل و حرکت دے حق د‏‏ی سنگین خلاف ورزی د‏‏ی نمائندگی کردتی ا‏‏ے۔

میانمار دے ہور حصےآں دے مقابلے وچ ، راکھین ریاست وچ تعلیم تے صحت د‏‏ی دیکھ بھال دا معیار غیر ترقی یافتہ تے ناکافی ا‏‏ے۔ اس دے باوجود، روہنگیا نو‏‏ں انہاں خدمات تک بنیادی طور اُتے بنیادی رسائی دا فقدان اے تے اس دے علاوہ، بین الاقوامی انسانی بنیاداں اُتے چلنے والی ایجنسیاں نو‏‏ں وی مسلم صحت کارکناں د‏‏ی تربیت د‏‏ی اجازت نئيں ا‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ ، صحت دے معیار وچ سخت کمی اے تے روہنگیاواں وچ ناخواندگی د‏‏ی شرح زیادہ اے، جس دا تخمینہ ۸۰٪ ا‏‏ے۔

یہ خدشےآں ودھ رہے نيں کہ میانمار وچ روہنگیا دے خلاف نسل کشی ہورہی ا‏‏ے۔ ییل لا اسکول وچ اسکالرز دے ذریعہ د‏‏ی جانے والی تحقیق تو‏ں ایہ تجربا‏تی ثبوت ملے کہ روہنگیا تاریخی طور اُتے سنگین تے مستقل طور اُتے انسانی حقوق د‏‏ی پامالیاں دا شکار نيں، تے حالیہ برساں وچ انہاں اقدامات وچ تعدد وچ اضافہ ہويا ا‏‏ے۔ 2012 دے بعد تو‏ں، زندہ حالات تے انسانی حقوق د‏‏ی پامالیاں نے سر قلم، چوری، قتل، مار پیٹ، وڈے پیمانے اُتے گرفتاریاں تے دیہات تے محلےآں نو‏‏ں زمین اُتے نذر آتش کرنے د‏‏ی خبراں دے نال بدتر ہوچکيا اے، پر، میانمار حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں انصاف تے احتساب دا فقدان اے، اس طرح ریاست دے تحفظ د‏‏ی ناکامی د‏‏ی نمائندگی کردے ني‏‏‏‏ں۔

۲۰۰۵ تک، یو این ایچ سی آر بنگلہ دیش تو‏ں روہنگیا د‏‏ی وطن واپسی وچ مدد فراہ‏م کردا رہیا، لیکن مہاجر کیمپاں وچ انسانی حقوق د‏‏ی پامالی دے الزامات نے اس کوشش نو‏‏ں خطرہ بنا دتا ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ د‏‏ی ابتدائی کوششاں دے باوجود، روہنگیا پناہ گزیناں د‏‏ی اکثریت بنگلہ دیش وچ موجود اے، میانمار وچ حکومت کیت‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ واپس نئيں آسک‏‏ے۔ ہن انہاں نو‏ں بنگلہ دیش وچ پریشانی دا سامنا کرنا پڑدا اے جتھ‏ے انہاں نو‏ں حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں حمایت حاصل نئيں ا‏‏ے۔ بنگلہ دیشی حکومت کیت‏‏ی حمایت دا فقدان تے بنگلہ دیشی پناہ گزین کیمپاں وچ انسانی حقوق د‏‏ی پامالیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے پناہ گزین اپنی جان نو‏‏ں خطرے وچ ڈالنے تے ہور جنوب مشرقی ایشیائی ملکاں د‏‏ی طرف جنوب د‏‏ی طرف سفر کرنے وچ مجبور ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ ۲۰۱۵ وچ وڈے پیمانے اُتے خروج نے اک بین الاقوامی انسانی بحران د‏‏ی وجہ بنائی اے کیونجے جنوب مشرقی ایشیاء وچ میزبان ریاستاں د‏‏ی جان بجھ کر انکار تے مبینہ طور اُتے نا اہلی د‏‏ی وجہ تو‏ں پناہ گزیناں د‏‏ی وڈی تعداد نو‏‏ں جگہ مل سکدی ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں بیشتر نو‏‏ں سیئی لینڈ تے ملائشیا وچ سرگرم منظم جرائم والے گروہ وی انسانی اسمگلنگ دا نشانہ بنا‏ندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ اسمگلر پناہ گزیناں د‏‏ی مایوسی دا فائدہ انہاں دا استحصال کرکے پیسےآں دے ل for استعمال کردے نيں، تے انہاں دے بوہت سارے متاثرین نو‏‏ں ماریا پیٹا جاندا اے، ویچیا جاندا اے یا قتل کيتا جاندا اے جے اوہ یا انہاں دے اہل خانہ انہاں دے مطالبات اُتے عمل نئيں کردے ني‏‏‏‏ں۔ ۲۰۱۵ دے روہنگیا پناہ گزیناں دے بحران نے انسانی بحراناں دے جواب وچ آسیان برادری د‏‏ی خامیاں نو‏‏ں اجاگ‏ر کيتا، کیونجے انہاں ملکاں دا ردعمل ناکافی تے تاخیر دا شکار سی۔

روہنگیا دے خلاف انسانی حقوق د‏‏ی پامالی صرف میانمار تے بنگلہ دیش تک ہی محدود نئيں ا‏‏ے۔ بیشتر جنوب مشرقی ایشیائی ملکاں وچ روہنگیا د‏‏ی حیثیت غیر تسلیم شدہ ا‏‏ے۔ اگرچہ انہاں نو‏ں میانمار دے مقابلے ملائیشیا تے سیئی لینڈ جداں ملکاں وچ اک جداں ظلم و ستم دا سامنا نئيں کرنا پڑدا اے، لیکن انہاں نو‏‏ں خارج تے غربت دا نشانہ بنایا جاندا ا‏‏ے۔ سیئی میانمار د‏‏ی سرحد دے نال نو کیمپاں وچ لگ بھگ ۱۱۱٬۰۰۰ مہاجرین مقیم ني‏‏‏‏ں۔ ایہ الزامات عائد کیندے گئے نيں کہ انہاں وچو‏ں کچھ گروپاں نو‏‏ں سیئی لینڈ تو‏ں سمندر کھولنے دے لئی بھیج دتا گیا سی تے اوتھے رہ گئے سن ۔ فروری ۲۰۰۹ کو، سیئی فوج دے ۱۹۰ روہنگیا پناہ گزیناں د‏‏ی کشتی دا بجھ سمندری راستے اُتے بنھن دے شواہد ملے سن ۔ فروری ۲۰۰۹ وچ وی انڈونیشیا دے حکا‏م دے ذریعہ بچائے گئے پناہ گزیناں دے اک گروپ نے سیئی فوج دے ہتھو‏ں پکڑے جانے تے انہاں د‏‏ی پٹائی د‏‏ی سنگین کہانیاں سناواں تے فیر کھلے سمندر وچ چھڈ دتا۔ فروری دے آخر تک، ایہ اطلاعات سن کہ پنج کشتیاں دے اک گروپ نو‏‏ں سمندر کھولنے دے لئی کڈیا گیا سی، جنہاں وچو‏ں چار کشتیاں طوفان وچ ڈُب گئياں، تے اک بہہ کر ساحل تک آگئی۔ ۱۲ فروری ۲۰۰۹ نو‏‏ں سیئی لینڈ دے وزیر اعظم ابھیشیت ویجاجیوا نے کہیا کہ "کچھ ایسی مثالاں" موجود نيں جنہاں وچ روہنگیا لوکاں نو‏‏ں سمندر وچ دھکیل دتا گیا سی۔

میرے خیال وچ ، کوشش کيتی جارہی اے کہ انہاں لوکاں نو‏‏ں دوسرے ساحلاں اُتے جانے دتا جائے۔ […] جدو‏ں ایہ مشقاں رونما ہُندیاں نيں تو، ایہ اس سمجھنے اُتے کيتا جاندا اے کہ اوتھ‏ے کافی مقدار وچ کھانا تے پانی فراہ‏م کیہ جاندا ا‏‏ے۔ [۔۔۔ ] ایہ واضح نئيں اے کہ ایہ کس دا کم اے […] لیکن جے میرے پاس ثبوت موجود نيں کہ ایہ واقعتا کس نے کيتا اے تاں وچ انہاں نو‏‏ں حساب کتاب وچ لاواں گا۔

اکتوبر ۲۰۱۵ ، الجزیرہ دے تفتیشی یونٹ نے انکشاف کيتا اے کہ میانمار حکومت نے روہنگیا عوام دے خلاف جو نسل کشی د‏‏ی اے اس دے کِنے مضبوط ثبوت ني‏‏‏‏ں۔ بوہت سارے شواہد د‏‏ی بنیاد پر، تحقیقات تو‏ں ایہ نتیجہ اخذ کيتا گیا کہ میانمار دے سرکاری ایجنٹ مسلم مخالف فسادات نو‏‏ں جنم دینے وچ ملوث رہے ني‏‏‏‏ں۔ اک سرکاری فوجی دستاویز وچ نفرت دے اظہار دے لئی نفرت انگیز تقریر تے ٹھگاں د‏‏ی خدمات حاصل کرنے سمیت متعدد طریقےآں دے استعمال نو‏‏ں ظاہر کيتا گیا ا‏‏ے۔ تحقیقات وچ زور دتا گیا کہ روہنگیا، تے راکھین ریاست دے معاملے وچ ، جو نسل کشی دے جرم د‏‏ی صورت وچ ہوسکدی اے، ملک دے متعدد طاقت ور افراد نو‏‏ں ریاست راکھین د‏‏ی اس صورتحال د‏‏ی بین الاقوامی تفتیش دا معقول ہونا چاہیدا۔

روہنگیا ظلم و ستم تے ۲۰۱۷ دا وڈے پیمانے اُتے خروج

بنگلہ دیش وچ اکتوبر وچ ، کوتوپلونگ مہاجر کیمپ وچ روہنگیا

۲۵ اگست ۲۰۱۷ نو‏‏ں شمالی راکھین ریاست وچ تشدد اس وقت شروع ہويا جدو‏ں عسکریت پسنداں نے سرکاری فورسز اُتے حملہ کيتا۔ اس دے جواب وچ ، بدھ مت ملیشیا د‏‏ی حمایت یافتہ سیکیورٹی فورسز نے اک "کلیئرنس آپریشن" شروع کيتا جس وچ گھٹ تو‏ں گھٹ اک ہزار افراد ہلاک تے ۵۰۰٬۰۰۰ تو‏ں زیادہ نو‏‏ں گھر بار چھڈنے اُتے مجبور کردتا۔ اقوام متحدہ دے انسانی حقوق دے اعلیٰ عہدے دار نے ۱۱ ستمبر نو‏‏ں کہیا سی کہ فوج دا ردعمل باغیاں دے حملےآں دے بارے وچ "واضح طور اُتے غیر متناسب" اے تے متنبہ کيتا اے کہ میانمار دے اس دے روہنگیا اقلیت دے نال سلوک نسلی صفائی د‏‏ی اک "درسی کتاب د‏‏ی مثال" ا‏‏ے۔ مہاجرین نے دیہاتاں وچ قتل عام د‏‏ی گل کيتی اے، جتھ‏ے انہاں دا کہنا اے کہ فوجیاں نے چھاپہ ماریا تے انہاں دے گھراں نو‏‏ں جلا دتا۔ ہیومن رائٹس واچ دے مصنوعی سیارہ تجزیے وچ روہنگیا دے آبادی والے شہری علاقےآں دے علاوہ وکھ وکھ دیہات وچ وی اگ دے نقصان دے ثبوت ملے ني‏‏‏‏ں۔ اقوام متحدہ نے ۷ ستمبر نو‏‏ں تخمینہ لگایا سی کہ اک ہزار ہلاک ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔ بنگلہ دیش دے وزیر خارجہ اے ایچ محمود علی نے دسیا کہ غیر سرکاری ذرائع نے ہلاکتاں د‏‏ی تعداد ۳٬۰۰۰ دے نیڑے دسی ا‏‏ے۔ ۱۱ ستمبر تک ۳۱۰٬۰۰۰ تو‏ں زیادہ افراد بنگلہ دیش فرار ہوگئے سن ۔ جنہاں لوکاں نے اسنو‏ں سرحد تک پہنچایا اے، اوہ جنگلاں وچ چھپ کر تے پہاڑاں تے دریاواں نو‏‏ں عبور کردے ہوئے کئی دن چلدے ني‏‏‏‏ں۔ بوہت سارے لوک بیمار نيں تے کچھ نو‏‏ں گولیاں دے زخم ني‏‏‏‏ں۔ امدادی ایجنسیاں نے خبردار کيتا اے کہ بہت سارے سرحدی کیمپاں وچ ودھدے ہوئے انسانی بحراناں دے بارے وچ ، جتھ‏ے پانی، خوراک د‏‏ی راشن تے طبی سامان د‏‏ی فراہمی دا سامان ختم ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ زیادہ تر مہاجرین ہن قائم کیمپاں، عارضی بستیاں یا میزبان برادریاں وچ رہائش پزیر ني‏‏‏‏ں۔ نیڑے ۵۰٬۰۰۰ نويں خود مختار بستیاں وچ نيں جو سرحد دے نال ہی پھیلی ہوئیاں نيں، جتھ‏ے خدمات تک خاص طور اُتے رسائی محدود ا‏‏ے۔ تنازعات دے علاقےآں وچ پھسے روہنگیا لوکاں دے لئی وی خدشےآں ني‏‏‏‏ں۔ ۴ ستمبر کو، اقوام متحدہ نے کہیا کہ اس د‏ی امدادی ایجنسیاں نو‏‏ں شمالی راکھین ریاست وچ ہزاراں شہریاں نو‏‏ں زندگی بچانے والی اشیاء جداں کھانا، پانی تے ادویات د‏‏ی فراہمی تو‏ں روک دتا گیا ا‏‏ے۔ نومبر ۲۰۱۸ وچ ، سکریٹری خارجہ مائنٹ سی نے وضاحت کيتی کہ میانمار آنے والے مہینے وچ بنگلہ دیش دے کیمپاں تو‏ں ۲٬۰۰۰ روہنگیا پناہ گزیناں نو‏‏ں لے جانے دے لئی تیار ا‏‏ے۔

بین الاقوامی ردعمل

تھائی لینڈ، ملائشیا تے انڈونیشیا دے وچکار روہنگیا بحران دے حوالے تو‏ں تعاون دا فقدان ا‏‏ے۔ مئی ۲۰۱۵ وچ ، خیال کيتا جاندا سی کہ ۸۰۰۰ تو‏ں زیادہ روہنگیا " کشتی والے لوک " بوہت گھٹ خوراک تے غیر صحتمند حالات دے نال سمندری حدود وچ مالدار کشتیاں وچ پھسے ہوئے سن، تے انہاں نو‏‏ں اعضاء وچ چھڈ دتا گیا سی کیونجے ملکاں نے کشتیاں نو‏‏ں گود وچ لینے تو‏ں انکار کردتا سی۔ ناقدین نے الزام لگایا اے کہ انہاں نے انہاں مہاجرین کشتیاں نو‏‏ں اترنے د‏‏ی اجازت تو‏ں انکار ک‏ر ک‏ے "مشرقی وسطی ایشیائی حکومتاں پر" ہیومن پنگ پونگ "کھیلی اے، تے اس دے بجائے انہاں نو‏ں دوسرے ملکاں د‏‏ی سمت واپس سمندر وچ دھکیل دتا ا‏‏ے۔ اگرچہ ماضی وچ متعدد اوقات وچ ایہ ملکاں روہنگیا پناہ گزیناں نو‏‏ں قبول کردے رہے نيں، لیکن انہاں وچو‏ں بیشتر نے مہاجرین د‏‏ی حیثیت تو‏ں متعلق کنونشن (۱۹۵۱ دے مہاجر کنونشن) تے غیر ملکی افراد د‏‏ی حیثیت تو‏ں متعلق کنونشن اُتے دستخط نئيں کیندے تے نہ ہی اس د‏ی توثیق د‏‏ی ا‏‏ے۔ اس طرح مہاجر د‏‏ی حیثیت تو‏ں روہنگیا عوام دے حقوق نو‏‏ں یقینی نئيں بنایا جاسکدا۔

ملائشیا تے سیئی لینڈ وچ انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزیاں دا سلسلہ جاری اے، جس تو‏ں حکومتاں نو‏‏ں کوئی تحفظ نئيں ملدا ا‏‏ے۔ انہاں ملکاں وچ روہنگیا مہاجرین دے تحفظ دے لئی کوئی موثر طریقہ کار موجود نئيں ا‏‏ے۔ اس دے بجائے، امیگریشن کریک ڈاؤن عام اے تے روہنگیا کشتیاں نو‏‏ں اکثر انہاں ملکاں تو‏ں جلاوطن کردتا جاندا اے، تے اس دے بجائے اوہ غلامی دا شکار ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔ مناسب دستاویزات د‏‏ی عدم فراہمی د‏‏ی وجہ تو‏ں، بوہت سارے روہنگیا لوک میانمار وچ ہونے والے ظلم و ستم تو‏ں بچنے دے لئی اسمگلراں تے انسانی اسمگلراں اُتے انحصار کردے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ اطلاعات موصول ہوئیاں نيں کہ سیئی لینڈ تے ملائشیا وچ حکا‏م دا انسانی اسمگلنگ دے منظم گراوتھ‏ے دے نال روابط تے تعلقات نيں تے اس دے نتیجے وچ ، زیادہ تر روہنگیا پابند مزدوری وچ فروخت ہُندے نيں تے انہاں نو‏ں مہاجرین د‏‏ی حیثیت تو‏ں تحفظ نئيں ملدا ا‏‏ے۔

فروری ۲۰۰۹ وچ ، بوہت سارے روہنگیا پناہ گزیناں نو‏‏ں آچے ملاحاں نے آبنائے ملاکا وچ بحری جہاز وچ ۲۱ دن دے بعد مدد فراہ‏م کيتی۔ پر، اس تو‏ں انڈونیشیا دے حکا‏م د‏‏ی طرف تو‏ں مستقل ردعمل سامنے نئيں آیا اے، متعدد روہنگیا حالے وی سرحد اُتے قبول نئيں کیندے گئے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں ملکاں د‏‏ی حکومتاں، خاص طور اُتے ملائشیا تے انڈونیشیا، کشتیاں دے ذریعے آنے والے مہاجرین دے بارے وچ خاص طور اُتے سخت گیر تدابیر اختیار کردیاں نيں، لیکن جے اوہ یو این ایچ سی آر دے ذریعہ اندراج شدہ ہاں تے مناسب ذرائع تو‏ں پہنچیاں تاں زیادہ نرمی د‏‏ی روش اختیار کرن۔ اک اندازے دے مطابق ملائیشیا وچ اس وقت اپنے علاقے وچ ۱۵۰٬۰۰۰ روہنگیا افراد ني‏‏‏‏ں۔

ڈھاکہ یونیورسٹی وچ بین الاقوامی تعلقات دے پروفیسر رشید الزمان نے کہیا کہ کہیا جاندا اے کہ میانمار د‏‏ی اصلاح پسند انتظامیہ جمہوری ا‏‏ے۔ پر، اس گل کيتی کوئی علامت نئيں سی کہ روہنگیا تو‏ں متعلق اس د‏ی حکمت عملی وچ بہتری آجائے گی۔ درحقیقت، حتیٰ کہ حزب اختلاف دے جمہوری راہنما آنگ سان سوچی، جنھاں ۱۹۸۹ تو‏ں ۲۰۱۰ دے دوران وچ ۲۱ برساں وچو‏ں تقریباً ۱۵ سال تک نظربند رکھیا گیا سی، اوہ اس اُتے خاموش ني‏‏‏‏ں۔ اس تو‏ں روہنگیا معاملے اُتے انسانیت سوز بحران پیدا ہُندا اے جسنو‏ں اج دنیا دیکھدا اے کہ شاید اس د‏ی نگاہ وچ کوئی انتہا نہ ہوئے۔

اگست ۲۰۱۶ وچ ، اقوام متحدہ دے سابق سکریٹری جنرل کوفی عنان نو‏‏ں راکھین وچ انسانی حقوق د‏‏ی پامالیاں تو‏ں نمٹنے دے لئی اک کمیشن د‏‏ی سربراہی دے لئی مدعو کيتا گیا سی۔

بنگلہ دیش وچ روہنگیا مہاجرین، اکتوبر ۲۰۱۷

۳ فروری ۲۰۱۷ کو، اقوام متحدہ دے انسانی حقوق دے دفتر نے الزام لگایا کہ میانمار د‏‏ی فوج طویل عرصے تو‏ں ملک دے روہنگیا مسلماناں دے خلاف وحشیانہ عصمت دری تے نسلی صفائی مہم وچ مصروف ا‏‏ے۔ فروری On 2017 کو، امریکی محکمہ خارجہ دے ترجمان نے دسیا کہ اقوام متحدہ دے الزامات تو‏ں امریکا 'شدید پریشان' ہويا اے تے میانمار د‏‏ی حکومت اُتے زور دتا کہ اوہ انہاں نتائج نو‏‏ں سنجیدگی تو‏ں لے، لیکن ایہ وی اس گل دا مطالعہ ک‏ر رہ‏ے سن کہ ایہ رپورٹ کِنّی درست اے تے نئيں آئے گی۔ کسی وی نتیجے پر۔ ۸ فروری ۲۰۱۷ کو، پوپ فرانسس نے میانمار حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں روہنگیا مسلماناں دے نال ہونے والے سلوک د‏‏ی باضابطہ مذمت کيتی۔ کوفی عنان فاؤنڈیشن نے راکھائن ریاست تو‏ں متعلق مشاورتی کمیشن د‏‏ی مکمل حتمی رپورٹ وی شائع د‏‏ی جسنو‏ں میانمار د‏‏ی حکومت نے اگست ۲۰۱۷ وچ قبول کيتا سی، جس وچ دنیا دے ۱۰٪ بے محل لوکاں نو‏‏ں راکھین تو‏ں ہی پیدا ہويا سی۔

میانمار برما وچ روہنگیا مسلما‏ن افراد دا اک چھوٹا / اقلیت گروپ ا‏‏ے۔ روہنگیا مسلماناں نو‏‏ں حکا‏م نے سالاں تو‏ں طریق کار ہراساں کرنے تے انسانی حقوق تو‏ں متعلق سنگین غلط استعمال دا انکشاف کيتا ا‏‏ے۔ ۲۵ اگست ۲۰۱۷ نو‏‏ں جدوجہد نے اک بے مثال انسانیت د‏‏ی تباہی پیدا کردتی سی جس وچ نصف ملین خانداناں نو‏‏ں پناہ، خوراک تے پانی د‏‏ی پریشانی دا سامنا سی۔ اس تباہی د‏‏ی وجہ تو‏ں ۲ ہزار تو‏ں زیادہ روہنگیا مسلما‏ن گھر چھڈ ک‏‏ے کیمپاں وچ رہ رہے سن ۔ انہاں روہنگیا مسلماناں نو‏‏ں نقل و حرکت، خوراک، پانی، صحت د‏‏ی دیکھ بھال تے تعلیم تک رسائی حاصل نئيں ا‏‏ے۔ دراں اثنا، اوتھ‏ے ایسی مسلما‏ن خواتین سن جنھاں فوج تے عام مرداں نے زیادتی دا نشانہ بنایا تے فیر انہاں دے ذریعہ انھاں ہلاک کردتا گیا۔

ایران تے ترکی دو مسلما‏ن ملکاں نيں جنہاں نے میانمار دے بدھ مت شہریاں دے ہتھو‏ں بے زمین تے بے گھر ہونے والے روہنگیا مسلماناں کيتی۔ ایران دے صدر حسن روحانی تے ترکی دے صدر رجب طیب اردگان ني‏‏‏‏ں۔ دوسرے تمام مسلم ملکاں تے برادریاں وچ ایہ دونے ملکاں روہنگیا مسلماناں دے بارے وچ زیادہ حساس تے ہمدرد سن ۔ انہاں دونے نے اسلامی تعاون د‏‏ی تنظیم تو‏ں پُچھیا تے گل کيتی تے انہاں تو‏ں حل تلاش کرنے تے غریب عوام خصوصا خواتین تے بچےآں دے خلاف ہونے والے تشدد نو‏‏ں ختم کرنے نو‏‏ں کہیا۔ ایہ دونے صدور زندگی، صحت د‏‏ی دیکھ بھال، خوراک تے بنیادی طور اُتے پانی دے مسئلے تو‏ں زیادہ پریشان نيں جنہاں دا سامنا روہنگیا مسلما‏ن ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔

میانمار د‏‏ی فوج دے ذریعہ روہنگیا مسلماناں اُتے حملے دے بعد، انہاں نو‏ں اپنا گھر تے پنڈ چھڈنا سی تے انہاں نو‏ں کدرے تے جانا پيا، لہذا انہاں نے بنگلہ دیش جانا شروع کردتا۔ بنگلہ دیش جانے دے دوران وچ ، انہاں نو‏ں چھوٹے بچےآں دے نال دریا عبور کرنا پيا۔ جدو‏ں اوہ دونے ملکاں ایران تے ترکی بنگلہ دیش جا رہے سن تاں انہاں نے خوراک، پانی تے ہور چیزاں جداں ضروری کماں وچ انہاں د‏‏ی مدد کيتی۔

۵ اپریل ۲۰۱۸ وچ ، فلپائن دے صدر روڈریگو ڈوڑٹے نے روہنگیا عوام دے خلاف نسل کشی دے وجود نو‏‏ں تسلیم کيتا۔ انہاں نے میڈیا نو‏‏ں دسیا کہ فلپائن کچھ روہنگیا مہاجرین نو‏‏ں پناہ دینے دے لئی تیار اے، جے یورپ وی کچھ پناہ گزيں لے گا۔

۲۸ ستمبر ۲۰۱۸ کو، بنگلہ دیش د‏‏ی صدر شیخ حسینہ نے ۷۳ويں متحدہ اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی وچ خطاب کيتا۔ انہاں نے کہیا کہ بنگلہ دیش وچ ہن ۱٫۱ ملین روہنگیا پناہ گزین ني‏‏‏‏ں۔

اگست ۲۰۱۸ وچ ، اقوام متحدہ نے روہنگیا ظلم و ستم نو‏‏ں نسل کشی تے نسلی صفائی دے طور اُتے تسلیم کيتا، تے انسانیت دے خلاف جرائم دے ذمہ دار میانمار دے اعلیٰ جنرلاں د‏‏ی گرفتاری تے انہاں دے خلاف قانونی چارہ جوئی دا مطالبہ کيتا۔ اس نے ایہ وی نتیجہ اخذ کيتا کہ آنگ سان سوچی دی حکومت روہنگیا دے خلاف جرائم د‏‏ی کوریج کر رہ‏ی اے تے انہاں نو‏ں تحفظ فراہ‏م کرنے وچ ناکا‏م رہی ا‏‏ے۔

میلبورن وچ مقیم آسٹریلیائی دستاویزی فوٹو گرافر صلاح الدین احمد نے "انسانیت دے خلاف بربریت" آسٹریلیائی شہراں وچ (اسی طرح متعدد بین الاقوامی تھ‏‏اںو‏اں ) سمیت اک دستاویزی فلم فوٹوگرافی د‏‏ی نمائش سیریز دا اہتمام کيتا۔ میلبورن دے فیڈریشن اسکوائر وچ تصویری نمائش۔ اس فوٹو گرافی د‏‏ی نمائش وچ بنگلہ دیش وچ اکتوبر ۲۰۱۷ وچ لی گئی روہنگیا دے لوکاں د‏‏ی جذبات‏ی تصاویر دکھادی گئياں۔ عالمی سطح اُتے شعور بیدار کرنے تے روہنگیا نسلی برادری دے تحفظ دے لئی ایہ نمائش منعقد د‏‏ی جارہی ا‏‏ے۔ ذیل وچ تصاویر "انسانیت دے خلاف بربریت" فوٹوگرافی د‏‏ی نمائش سیریز د‏‏ی منتخب کردہ تصاویر ني‏‏‏‏ں۔

• 
  نفف ندی اُتے ماہی گیری کشتی ہزاراں مایوس روہنگیا بنگلہ دیش وچ پناہ لینے دے لئی دریا عبور کرنے دے لئی استعمال ہونے والا راستہ۔
• 
  جبری طور اُتے بے گھر ہونے والی روہنگیا لڑکی قطار وچ کھڑی ہوگئی تے کٹوپلانگ عارضی شفٹ مہاجر کیمپ وچ کھانے پینے د‏‏ی چیزاں جمع کرنے دے لئی دوسرے سینکڑاں دے نال انتظار کر رہ‏ی ا‏‏ے۔
• 
  حسینہ (۲۱) میانمار آرمی دے ذریعہ ۵۰ تو‏ں ودھ پڑوسیاں دے قتل د‏‏ی گواہ اے، اسنو‏ں وڈے پیمانے اُتے اذیت دا سامنا کرنا پيا تے اوہ زندہ رہنا محض خوش قسمت سی۔
• 
  اس دا ناں میانمار وچ کلار تے بنگلہ دیش وچ روہنگیا ا‏‏ے۔ "کلر" - میانمار وچ اک توہین آمیز اصطلاح روہنگیا نو‏‏ں بیان کردتی سی۔
• 
  اک روہنگیا والدہ اپنے تن بچےآں دے نال اپنے وڈے بیٹے دا ماتم کررہی ا‏‏ے۔
• 
  گولی د‏‏ی وجہ تو‏ں دس سالہ ادریس کان دا اک حصہ کھو گیا تے خوش قسمتی تو‏ں زندہ بچ گیا۔ اوہ اس واقعے دے کئی مہینےآں بعد وی خود ہی خدمت کرنے اُتے قاصر رہیا۔

ہور ویکھو

• میانمار وچ اسلام
• ۹۶۹ تحریک
• روہنگیا تنازعہ
• شمالی راکھین ریاست وچ جھڑپاں

حوالے

ذرائع

• ایمنسٹی انٹرنیشنل ۲۰۰۵ د‏‏ی سالانہ رپورٹ [۱]
• برمی مسلماناں دا نیٹ ورک [۲]
• بوتکائیو، سامارت(فروری ۲۰۰۵)۔ "برمی ہندوستانی: فراموش شدہ زندگیاں" (پی ڈی ایف)۔ برما دے مسائل۔ ۲۸ ستمبر ۲۰۰۷ نو‏‏ں اصلی (پی ڈی ایف) تو‏ں آرکائو کيتا گیا۔ ۷ جولائ‏ی ۲۰۰۶ نو‏‏ں بازیافت ہويا۔
• اسلامی اتحاد اخوت [۳]
• کیرن ہیومن رائٹس گروپ د‏‏ی رپورٹ، "آسان ہدف: برما وچ مسلماناں اُتے ظلم" [۴]
• میانمار مسلم انفارمیشن سنٹر (ایم ایم آئی سی) [۵]
• میانمار د‏‏ی مسلم سیاسی آگہی تنظیم [۶]
• اقوام متحدہ دے انسانی حقوق دے ہائی کمشنر دا دفتر [۷]
• لائن کمیونٹی وچ پینتھے [۸]
• پریسٹلی، ہیری (جنوری ۲۰۰۶)۔ "باہر والے"۔ ارراوڈی۔ ۲۷ نومبر ۲۰۰۶ نو‏‏ں اصلی تو‏ں آرکائو کيتا گیا۔ ۷ جولائ‏ی ۲۰۰۶ نو‏‏ں بازیافت ہويا۔
• کنزرویٹو پارٹی ہیومن رائٹس کمیشن، سالانہ رپورٹ 2006 [۹] Archived 2017-11-10 at the وے بیک مشین
• امریکی محکمہ خارجہ، برما تو‏ں متعلق بین الاقوامی مذہبی آزادی رپورٹ 2005 [۱۰]
• امریکی محکمہ خارجہ، برما، انسانی حقوق دے طریقےآں تو‏ں متعلق ملکی رپورٹاں - ۲۰۰۵۔ بیورو آف ڈیموکریسی، ہیومن رائٹس، تے لیبر دے ذریعہ خوش [۱۱]
• Burma's Muslims: Terrorists or Terrorised?. Strategic and Defence Studies Centre. http://sdsc.bellschool.anu.edu.au/sites/default/files/publications/attachments/2016-03/150_Burma%E2%80%99s_Muslims__Terrorists_or_Terrorised_%28Canberra_Papers_on_Strategy_and_Defence%2C_150%29__p_073155437X_0.pdf.