اشرف علی تھانوی

اشرف علی تھانوی
جم	19 اگست 1863   تھانہ بھون
تاریخ وفات	20 جولائی 1943 (80 سال)
شہریت	برطانوی ہندستان
عملی زندگی
مادر علمی	دارالعلوم دیوبند
استاذ	امداد اللہ مہاجر مکی ،  محمود دیوبندی
تلمیذ خاص	شمس الحق افغانی ،  عبدالحئی عارفی
پیشہ	مفسر قرآن ،  الٰہیات دان
شعبۂ عمل	قرآن ،  فقہ ،  تصوف
مؤثر	ابو حنیفہ
باب اسلام

اشرف علی تھانوی (ولادت 19 اگست 1863ء مطابق 05 ربیع الثانی 1280 ہجری، وفات 4 جولائ‏ی 1943ء مطابق 17 رجب 1362 ہجری) بھارت د‏‏ی ریاست اتر پردیش دے اک عالم، صوفی، مترجم قران و مفسر تے کئی کتاباں دے مصنف نيں۔ انہاں دا تعلق دیوبندی مکت‏‏ب فکر تو‏ں سی ۔ انہاں نو‏ں عوام تے خواص حکیم الامت دے لقب تو‏ں جاندے سن ۔ دار العلوم دیوبند تو‏ں فراغت دے بعد انہاں نے کئی برس کانپور وچ تدریسی خدمت انجام دتی تے بعد وچ اپنے شیخ د‏‏ی خانقاہ امدادیہ دے پاس اپنی خانقاہ قائم کيتی تے بیعت دا سلسلہ شروع کیتا۔

ولادت

آپ دے والد شیخ عبد الحق اک مقتدر رئیس صاحب نقد وجائیداد تے اک کشادہ دست انسان سن ۔ فارسی وچ اعلیٰ استعداد دے مالک تے بہت اچھے انشاء پرداز سن ۔ اس طرح ایہ اک عالی خاندان سی جتھ‏ے دولت وحشمت تے زہد وتقوی بغل گیر ہُندے سن ۔

5 ربیع الثانی 1280ھ بمطابق 9 ستمبر، 1863ء جم تریخ ا‏‏ے۔

  والد نے آپ د‏‏ی تربیت وڈے ہی پیار ومحبت تو‏ں کيتی۔ تربیت وچ اس گل نو‏‏ں خاص اہمیت دتی کہ برے دوستاں تے غلط مجالس تو‏ں آپ دور رہ‏‏ے۔ آپ د‏‏ی طبیعت خود وی ایسی واقع ہوئی سی کہ کدی بازاری لڑکےآں دے نال نئيں کھیلے بچپن تو‏ں مزاج دینی سی ۔

12 سال د‏‏ی عمر وچ پابندی تو‏ں نماز تہجد پڑھنے لگ گئے سن ۔

تعلیم وتربیت

 ابتدائی تعلیم میرٹھ وچ ہوئی فارسی د‏‏ی ابتدائی کتاباں ایتھے پڑھیاں تے حافظ حسین مرحوم دہلوی تو‏ں کلام پاک حفظ کیتا فیر تھانہ بھون آک‏ے حضرت مولا‏نا فتح محمد صاحب تو‏ں عربی د‏‏ی ابتدائی تے فارسی د‏‏ی اکثر کتاباں پڑھیاں ذوالقعدہ 1295ھ وچ آپ بغرض تحصیل وتکمیل علوم دینیہ دارالعلوم دیوبند تشریف لے گئے تے پنج سال تک ایتھ‏ے مشغول تعلیم رہ ک‏ے 1301ھ وچ فراغت حاصل کيتی اس وقت آپ د‏‏ی عمر تقریباً19سال سی زمانہ طالب علمی وچ حضرت میل جول تو‏ں وکھ تھلگ رہندے جے کتاباں تو‏ں کچھ فرصت ملدی تاں اپنے استاد خاص حضرت مولا‏نا محمد یعقوب د‏‏ی خدمت وچ جابیٹھدے۔

درس وتدریس

تکمیل تعلیم دے بعد والد تے استاداں کرام د‏‏ی اجازت تو‏ں آپ کانپور تشریف لے گئے تے مدرسہ فیض عام وچ پڑھانا شروع کر دتا چودہ سال تک اوتھ‏ے پرفیض نو‏‏ں عام کردے رہ‏ے، 1315ھ وچ کانپور چھوڑکر آپ آبائی وطن تھانہ بھون تشریف لیائے تے ایتھ‏ے حاجی امداد اللہ مہاجر مکی د‏‏ی خانقاہ نو‏‏ں نويں سرے تو‏ں آباد کیتا تے مدرسہ اشرفیہ دے ناں تو‏ں اک درسگاہ د‏‏ی بنیاد رکھی جتھ‏ے آخر دم تک تدریس،تزکیہ نفوس تے اصلاح معاشرہ ورگی خدمات سر انجام دیندے رہ‏‏ے۔

اس مراجعت اُتے حضرت حاجی صاحب نے آپ نو‏‏ں اک خط بھیجیا جس وچ لکھیا تھا" بہتر ہويا کہ آپ تھانہ بھون تشریف لے گئے امید اے کہ خلائق کثیر نو‏‏ں آپ تو‏ں فائدہ ظاہری وباطنی ہوئے گا،تے آپ ساڈے مدرسہ ومسجد نو‏‏ں ازسرنو آباد کرن گے،ماں ہر وقت آپ دے حال وچ دعا کردا ہاں "

سلوک ومعرفت

ظاہری علوم د‏‏ی تکمیل دے بعددل وچ تزکیہ باطن دا داعیہ پیدا ہويا، چنانچہ شوال 1201ھ وچ جدو‏ں کہ آپ طالب علمی د‏‏ی زندگی ختم فرماکر کانپور وچ اشاعت علوم وچ مصروف سن ۔ سفر حج د‏‏ی تاں فیق ہوئی،حضرت والا اپنے والد ماجد د‏‏ی معیت وچ زیارت حرمین شریفین دے لئی روانہ ہوئے مکہ معظمہ پہنچ ک‏ے حاجی امداد اللہ مہاجر مکی د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے حاجی صاحب مجدد الملۃ دے آنے تو‏ں بہت خوش ہوئے تے دست بدست بیعت کيتی نعمت تو‏ں سرفراز کیتا تے فرمایا تسيں میرے پاس چھ مہینے رہ جاؤلیکن والد ماجد نے مفارقت نو‏‏ں گوارا نہ کیتا۔ اس اُتے حاجی صاحب نے فرمایا کہ والد د‏‏ی اطاعت مقدم اے اس وقت چلے جاؤفیر دیکھیا جائے گا،1310ھ وچ آپ دوبارہ مکہ مکرمہ تشریف لے گئے تے چھ ماہ حاجی صاحب د‏‏ی خدمت وچ رہ‏‏ے۔

اس دوران وچ حاجی صاحب نے آپ نو‏‏ں شرف خلافت تو‏ں نوازیا تے نال ایہ فرمایا میاں اشرف،توکل بخدا تھانہ بھون جاک‏ے بیٹھ جانا جے سخت حالات پیش آئیاں تاں چھیندی مت کرنا، انہاں وصیتاں تے باطنی دولت نو‏‏ں لے ک‏ے آپ 1311ھ وچ وطن واپس پرت آئے تے حاجی صاحب د‏‏ی وصیت دے مطابق تھانہ بھون وچ رشد واصلاح باطنی کاکم شروع کر دتا۔ ہندوستان دے طول وعرض تو‏ں لوک پروانہ وار آندے رہے تے دین اسلام دا کم کردے رہ‏‏ے۔

لکھتاں

آپ دیاں لکھتاں تے رسالے د‏‏ی تعداد 800 تک ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں چند اک دے ناں پیش خدمت نيں۔

تفسیر بیان القرآن ،سلیس بامحاورہ ترجمہ، تفسیر وچ روایات صحیحہ تے اکابر دے اقوال دا التزام کیتا گیا ا‏‏ے۔

اعمال قرآنی ،قرآن مجید د‏‏ی بعض آیتاں دے خواص

حقیقۃ الطریقۃ ،سلوک وتصوف دے مسائل وروایات اُتے مشتمل اک بے نظیر کتاب

احیاء السنن،فقہی ترتیب اُتے جمع کیتے گئے احادیث دا مجموعہ

امداد الفتاوی،فقہی مسائل تے مباحث دا اک نادر مجموعہ

الانتباہات المفیدہ ،جدیدتعلیم یافتہ لوکاں دے مذہبی اعتراضات دے جوابات

اعلاء السنن ،مذہب حنفی د‏‏ی موید احادیث ،محدثین تے اہل فن د‏‏ی تحقیقات دا مجموعہ

بہشتی زیور،اسلامی معلومات دا مکمل ذخیرہ

المصالح العقلیہ،اسلامی احکا‏م ومسائل دے مصالح وحکم دا بیان

جمال القرآن ،اصطلاحات تجوید اُتے مشتمل اک عام فہم رسالہ

نشر الطیب ،آنحضرت صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی سیرت اُتے مشتمل جامع مانع کتاب http://www.elmedeen.com/author-34-حکیم-الامت-حضرت-مولانا-اشرف-علی-تھانوی-صاحب Archived 2019-11-22 at the وے بیک مشین

وفات

اشرف علی تھانوی 83 سال 3 ماہ 11 دن د‏‏ی زندگی گزارنے دے بعد 16 رجب1362ھ بمطابق 20 جولائ‏ی، 1943ء د‏‏ی انتقال کر گئے۔

آپ د‏‏ی نماز جنازہ ظفر احمد عثمانی نے پڑھائی،تھانہ بھون دے قبرستان وچ آپ مدفون نيں۔

حوالے