موسی زئی شریف
موسی زئی شریف | |
---|---|
قصبہ and union council | |
ملک | پاکستان |
پاکستان دی انتظامی تقسیم | خیبر پختونخوا |
ضلع | ضلع ڈیرہ اسماعیل خان |
منطقۂ وقت | پاکستان دا معیاری وقت |
موسی زئی شریف (انگریزی: Mussa Zai Sharif)پاکستان دی اک یونین کونسل جو ضلع ڈیرہ اسماعیل خان وچ واقع اے۔[۱]
موسیٰ زئی شریف ڈیرہ اسماعیل خان توں تقریباً ۶۵ کلو میٹر(۴۰ میݪ انگریزی) دے فاصلےپر جنوب مغربی سمت وچ اے تے تحصیل درابن توں جنوب دی جانب ۷ کلو میٹر اُتے واقع یونین کونسل اے اس پنڈ دی ابادی تقریباً ۲۰۰۰۰کے نیڑے اے تے موسیٰ زئی شریف دی یونین کونسل وچ چھوٹے وڈے پنڈ تھلے لکھے نيں جنہاں دے ناں ایہ نيں گرہ میر عالم۔کوٹ شاہنواز۔ککری۔شیخ گرہ۔ بستی دوست محمد( مسکوٹہ ) گرہ جت۔مہربان۔گرہ کھوکھر۔ وٹو۔گرہ بھنڈ گرہ دستی۔ نيں۔۔
اس پنڈ دی نیہہ سب توں پہلے موسیٰ خان میانخیل نے تقریب۳۰_ ۱۷۲۰کے نیڑے رکھی سی اس دی اولاد موسیٰ زئی دے ناں توں جانی جاندی اے جو مشہور ومعروف اے تے فیر موسیٰ زئی شاخ ہور وکھ وکھ شاخاں وچ تاجو خیل محمدزی مہرخانخیل مدی خیل وچ تقسیم اے ایہ پنڈ نقشبندیہ مجددیہ سلسلے دی مشہور تے قدیم خانقاہ احمدیہ سعیدیہ دی وجہ توں شہرت رکھدا اے جس دی نیہہ حضرت پیر خواجہ دوست محمد قندھاری رحمہ اللہ علیہ نے ۱۸۵۰ماں رکھی جو آپ دی وفات دے بعد حضرت خواجہ عثمان دامانی نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ تے اس دے بعد حضرت خواجہ محمد سراج الدین نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ حضرت خواجہ محمد ابراھیم سراجی نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ تے اس دے بعد حضرت خواجہ محمد اسماعیل نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ خانقاہ احمدیہ سعیدیہ موسیٰ زئی شریف دے جانشین بنے تے موجودہ سجادہ نشین حضرت خواجہ محمد نعمان جان نقشبندی نيں اس دے علاؤہ حضرت خواجہ بہاؤ الدین نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ حضرت خواجہ علاؤ الدین نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ حضرت عارف رحمتہ اللہ علیہ حضرت زاہد رحمتہ اللہ علیہ صاحبزادہ ظاہر رحمۃ اللہ علیہ صاحبزادہ دوست محمد جان رحمۃ اللہ علیہ حضرت شمس الدین نقشبندی مجددی حضرت خواجہ سعید رحمۃ اللہ علیہ دے مزارات وی خانقاہ احمدیہ سعیدیہ موسیٰ زئی شریف وچ نيں تے شہر دے چاراں اطراف وی بزرگ دین دے مزارات نيں جنہاں دے ناں ایہ نيں حضرت ابا گڑندے آخوند زادہ رحمۃ اللہ۔ اکبر شھید رحمۃ اللہ علیہ
۔عاشق خان رحمۃ اللہ علیہ فقیر جلوالہ رحمتہ رحمتہ اللہ علیہ فقیر شیخ حسن رحمتہ اللہ علیہ۔ نادر شاہ رحمۃ اللہ علیہ۔ نيں خبرے پنڈ دی آبادی دی شروعات اس پہاڑی نالے دی وجہ نال ہوئی جو مغرب وچ واقع پہاڑاں توں آندا اے۔ پنڈ دی قدیم آبادی قوم میانخیل تاجوخیل،مدی خیل ۔میرخانخیل محمدزی۔ مچن خیل(شیخ ) درانی اچکزئی (حضرات۔پیر۔صاحبزادہ گان۔خواجگان ) حبیبانی فقیر شیخ خویشگی( آخوند زادہ گان) اعوان سیال۔ ڈھڈی بلوچ۔پلیار۔ استرانہ۔ شیرانی آراواں۔ بھٹی سیدبخاری کھوڑ۔گنڈہ پور ملانہ۔ راں۔شجرا۔مست۔ بھنڈ۔ سگو۔مڑھل۔ ۔پر مشتمل اے اوراس دے علاؤہ وی تے اقوام آبا دہاں جدوں کہ اس پنڈ نوں شہرت خانقاہ احمہ سعیدیہ توں حاصل ہوئی جس وچ صاحبزادہ گان حضرات خواجگان پیران دا فیض جاری وساری اے موسیٰ زئی شریف وچ اک ہائی سکول بوائز تے اک گرلز کیلے اے تے ۳ پرائمری سکول تے اک مڈل سکول گرلز کیلے اے تے ۵ پرائمری سکول بوایز دے نيں تے اک بیسک ہیلتھ یونٹ اے
پنڈ دے لوکاں دا ذریعہ معاش بوہتے کاشت کاری، حکومتی خدمات تے مزدوری اے مختصر حالات۔ پیران موسیٰ زئی شریف۔۔۔
۱.حضرت خواجہ دوست محمد قندھاری نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ
آپ دی پیدائش قندھار دے نیڑے اپنے آبائی پنڈ وچ ۱۸۰۱عیسوی نوں ہوئی۔ اپ آخوند ملیا علی دے فرزند سن ۔ آپ جدوں سن شعور نوں پہنچے تاں مڈھلی سِکھیا وچ قرآن کریم باتجوید حفظ کيتا تے فیر عربی تے فارسی بولی وچ دینی تعلیم دا آغاز کيتا۔ علم دا شوق آپ نوں کابل لے گیا جتھے جید علما توں علم فقہ، حدیث تے تفسیر دی کتاباں دا درس لینا شروع کيتا۔ ایام جوانی وچ اک روز اسيں عمر دوستاں دے نال بابا ولی دے مزار شریف دی زیارت نوں جا رہے سن کہ راستے وچ اک پریشان حال مجذوب درویش نال ملاقات ہوئی جو ہر طالب علم توں متعلق کوئی نہ کوئی گل یا اشارہ فرماندے۔ جدوں ميں سامنے ہويا تاں آپ نے ارشاد فرمایا کہ ”یہ طالب علم وڈا صاحب کمال تے صاحب حال اولیاء اللہ وچوں ہوئے گا تے ولی کامل بنے گا، کیونجے اس دی پیشانی وچ اسرار معرفت ہویدا نيں۔“
بزرگان دین نال محبت:
اک رات اسباق دے مطالعہ دے دوران وچ آپ دے دل وچ شاہ نقشبند ثانی شاہ عبد اللہ المعروف شاہ غلام علی دہلوی دی زیارت دا شوق پیدا ہويا آپ واپس عازم قندھار ہوئے تے اوتھے توں غزنی و کابل دے راستے پشاور پہنچے تاں ایہ خبر سنی کہ جناب دا وصال ہو گیا اے مجبوراً تعلیم دا سلسلہ موقوف کرکے وکھ وکھ بزرگان دین دی خدمتاں وچ حاضری دتی۔ ايسے دوران وچ سیدنا شیخ عبدالقادر جیلانی دی خواب وچ زیارت ہوئی، تاں آپ عازم بغداد ہوئے تے مرقد اطہر اُتے فاتحہ پڑھ کر بارگاہ الٰہی وچ دعا کيتی کہ الٰہی میرے درد دی دوا فرما۔ مگر اوہ بے چینی و اضطراب تے درد دی کیفیت آپ دے لئی وجہ آزمائش بنی رہی تاں آپ کردستان دے شہر سلیمانیہ پہنچے تے ایتھے شیخ عبد اللہ ہرانی دی تعریف سن کر آپ دی بارگاہ وچ حاضری دی، مگر اضطراب باطنی وچ وادھا ہی ہُندا گیا۔ شیخ عبد اللہ ہرانی نے شاہ ابو سعید دہلوی دی خدمت وچ حاضری دا حکم دتا۔
ڈیراسماعیل خان آمد:
حضرت خواجہ دوست محمد قندھار ی رحمۃ اللہ علیہ دا قافلہ افغانستان پہنچیا تاں لوکاں نے والہانہ استقبآل کيتا اپ اپنے قافلے تے مریداں سمیت گرمیاں وچ قندھار دے نواح تے سردیاں وچ ڈیرہ اسماعیل خان کےعلاقے موضع موسیٰ زئی شریف تے موضع چودھواں دے پاس رہندے سن ۔ جداں ہی حضرت حاجی صاحب دا خیمہ استادہ ہويا تاں قافلے والےآں نے ایہ سوچ کر کہ کدرے حضرت حاجی صاحب ایدھروں چلے نہ جاواں، اس خدشے دے پیش نظر اپنی قوم دی انتہائی پارسا لڑکی دی شادی حضرت حاجی صاحب توں کردتی تے نال ہی پنج چھ شامیانے وی بنادتے۔ اک نماز باجماعت دے لئی، دوسرا آپ دے گھر تے تیسرا آپ دے خلوت خانہ دے لئی تے دو شامیانے ذاکرین تے درویشانِ طالبانِ حق دے لئی تاکہ انہاں نوں رہائش وچ آسانی ہوئے۔ جب اس علاقہ وچ دعوت و ارشاد دا کم نہایت وسیع ہوگیا تاں قندھار دے مضافاتی علاقہ غنڈاں دے صاحب اثر افراد جو آپ دے مریدین صادق سن تے جنہاں وچ ملیا عبدالحق تے حاجی محمد صدیق دے ناں قابل ذکر نيں نے اک خانقاہ تعمیر کرنے دی اجازت طلب کيتی تے اجازت ملدے ہی لوڑگئی دے مقام اُتے چند کمرےآں اُتے مشتمل اک عمارت کھڑی کردتی گئی جو اج تک خانقاہ غنڈاں دے ناں توں مشہور اے۔ حضرت حاجی صاحب نے اک عرصہ تک ایتھے قیام فرمایا تے مخلوق خدا آپ دے فیض توں سیراب ہوئی۔ ذکر الٰہی دے کئی چشمے ایدھروں جاری ہوئے۔ حضرت صاحب دے حلقۂ ارادت وچ عوام الناس دے علاوہ خواص دا طبقہ بالخصوص علماء تے سجادہ نشین کافی تعداد وچ داخل ہوئے۔ افغانستان قندھار دے علاقے وچ سردی بہت ودھ پڑدی اے۔ چونکہ اہل اللہ ہمہ وقت مخلوق خدا دی خدمت اُتے کمربستہ ہُندے نيں تے شدید سردیاں وچ تکلیف ودھ جانے دا اندیشہ ہُندا اے، اس لئی جداں ہی سیاݪ شروع ہُندا آپ افغانستان توں علاقہ دامان موسیٰ زئی شریف ڈیرہ اسماعیل خان آپنے مریداں تے قافلے دے ہمراہ تشریف لے آندے۔ آپ دے ورود مسعود توں علاقہ دامان وچ نیکیوں دی بہار آجاندی۔ لوک جوق در جوق آپ دی مشفقانہ راہنمائی دے طالب ہُندے۔ اس علاقہ دے میانخیل تاجوخیل قوم تے موسیٰ زئی شریف دی دوسری اقوام دے لوک آپ دی مسحور کن شخصیت توں متاثر ہوکے شروع وچ ہی آپ دے حلقۂ بیعت وچ داخل ہوگئے سن تے فیضان الٰہی توں دلاں دی کھیتیاں نوں سیراب کردے جدوں حضرت حاجی صاحب قبلہ اوتھے رونق افروز ہُندے سن، انہاں دناں علاقے دا ہندو تحصیلدار اوتھے دورے اُتے آیا تاں مخالفین نے یکجا ہوکے اسنوں کہیا کہ اک فقیر نے ایتھے اپنی حکومت قائم کرلئی اے، انہاں دے نال اک کثیر جماعت اے، ایہ سب ساڈے نالے دا پانی خراب کردے نيں۔ جے آپ انہاں نوں ایدھروں کڈ داں تاں اسيں آپ دے ممنون ہونگے۔ تحصیلدار نے کہیا ایہ کیہڑی وڈی گل اے، وچ حالے جاندا ہاں تے انہاں نوں ایدھروں بے دخل کردا ہوݨ۔ اوہ وڈی آن بان دے نال گھوڑے اُتے سوار ہوکے مخالفین دے ہمراہ حضرت حاجی صاحب دی خدمت وچ پہنچیا تے نہایت متکبرانہ طریقے توں آپ نوں مخاطب کرکے کہیا کہ آپ ایدھروں چلے جاواں۔ حضرت حاجی صاحب نے نہایت نرمی توں ارشاد فرمایا شیخ صاحب! اسيں ایدھروں نئيں جاواں گے۔ تحصیلدار اپنے لئے لفظ شیخ سن کر طیش وچ آگیا۔ اس نے انتہائی درشت لہجے وچ کہیا کہ آپ نوں ایدھروں جانا ہوئے گا۔ آپ نے وی ارشاد فرمایا شیخ صاحب اسيں ایدھروں نئيں جاواں گے۔ دوبارہ شیخ دا لفظ سن کر اس دی ہندوانہ عصبیت عود کر آئی تے اس نے کہیا کہ وچ آپ نوں زبردستی ایدھروں بے دخل کر دواں گا۔ تحصیلدار دے اس گستاخانہ رویہ نے درویشانہ جمال نوں جلال وچ بدل دتا تے حضرت حاجی صاحب نے نہایت جلال توں فرمایا ”شیخ صاحب کسی دی مجال نئيں جو فقیر نوں ایدھروں ہٹاسکے“ اس دے نال ہی اک نگاہ اُتے جلال جو اس اُتے پائی تاں اوہ گھوڑے توں تھلے ڈگ کے ماہی بے آب دی طرح تڑپنے لگا۔ ایہ دیکھ کے مخالفین بہت پریشان ہوئے تے اسنوں اٹھاکر ڈیرے اُتے لائے۔ جداں ہی تحصیلدار نوں سُرت آئی تاں کہنے لگیا کہ مینوں حضرت دے پاس لے چلو۔ چنانچہ اسنوں حضرت قبلہ دی بارگاہ وچ لیایا گیا۔ جداں ہی اوہ آپ دی خدمت وچ حاضر ہويا تاں فورًا ہی آپ دے قدماں اُتے گرگیا تے اپنی گستاخی دی معافی مانگنے لگا۔ اس دے بعد آپ دے دست حق پرست اُتے مشرف بہ اسلام ہوگیا۔ تے ایويں اک درویش عارف باللہ دی بولی توں نکلے لفظ شیخ دی عملی تفسیر ظاہر ہوئی۔ مسلمان ہوݨ دے بعد اس نے آپ دی خدمت وچ عرض کيتا کہ حضور میری بیوی دے لئی وی دعا فرماواں کہ اوہ حلقۂ اسلام وچ داخل ہوجائے تے حضور دی دعا توں میری جائداد تے ملازمت وی محفوظ رہے۔ اپ دی توجہ عالیہ تے دعا کيتی برکت توں اس دی ایہ سب خواہشاں پوری ہوئیاں۔ کچھ ہی عرصہ بعد اس نے عرض کيتا کہ حضور مسلمان ہوݨ دے بعد وچ اپنی قوم توں کٹ گیا ہاں اس لئی آپ میرے لئے کوئی پہچان مقرر فرمادیجئے۔ اس اُتے آپ نے ارشاد فرمایا اج توں تواڈا ناں فقیر عبداللہ رکھیا جاندا اے، ہن تواڈی اولاد وی فقیر دے ناں تے لقب توں جانی پہچانی جائے گی۔“ آپ دی دعا کيتی برکت توں اج وی اس دی اولاد فقیر دے لقب توں پہچانی جاتہے ں پشتو اوسرائیکیبی رہتل دے اس سنگم اُتے اسلامی تعلیم و رہتل اک عظیم الشان مرکز وجود وچ آگیا۔ علاقہ دامان دے شہر چودھواں دی وڈی شخصیتاں خان غلام نبی خان، قاضئ شہر مولوی فتح محمد صاحب تے کلاچی دے وڈے خان نورنگ گنڈہ پور دا ارادہ سی کہ کلاچی وچ آنحضور قبلہ دے لئی آپ خانقاہ بناواں گے۔ مگر ”ااں سعادت بزور بازو نیست۔“ جس دے نصیب ازلی سعادت ہو ایہ حصہ اسنوں عطا ہُندا اے۔ انہاں صاحبان توں پہلے ہی ۱۲۶۶ھ وچ آپ دے مرید سردار خان میر عالم خان قوم تاجول میانخیل نے موسیٰ زئی شریف وچ اک خانقاہ بنانا شروع کردتی۔ اودوں حضرت قبلہ حاجی صاحب افغانستان وچ رونق افروز سن ۔ جداں ہی سیاݪ شروع ہويا، حضرت حاجی صاحب نے موسیٰ زئی شریف نوں رونق بخشی تاں آپ دی آمد توں پہلے ہی خانقاہ تیار ہوچکی سی۔ جس دے نال اک فراخ مسجد تے گھوڑےآں دے لئی اصطبل وی تھا
حضرت خواجہ دوست محمد قندھار ی رحمۃ اللہ علیہ دے موسیٰ زئی شریف وچ مستقل قیام توں ایتھے فیض دے جشمے جاری جاری ہاور بیت وڈی تعداد وچ لوکاں نے فیض حاصل کيتا تے حلقہ ارادت وچ داخل ہوے وچ عوام الناس دے علاوہ خواص دا طبقہ بالخصوص علما تے سجادہ نشین کافی تعداد وچ داخل ہوئے۔ آپ نے اپنے خلیفۂ حضرت خواجہ
مولاننا محمد عثمان دامانی نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ نوں اپنا نائب مقرر فرمایا تے خانقاہ شریف تے کتب خانہ و ہور اسباب آپ نوں ودیعت فرما دیے۔ تے اپنے مقربین خلفاء نوں جمع فرماکر سب توں مولانا محمد عثمان دامانی دی نیابت دی تائید لی
سلسلہ شیوخ:
حضرت شیخ حاجی دوست محمد قندھاریؒ
حضرت شیخ احمد سعید مہاجر مدنیؒ
حضرت شیخ ابو سعید ذکی القدرؒ
حضرت شیخ شاہ عبد اللہ غلام علی دہلویؒ
حضرت شیخ مرزا مظہر جان جاناں شہید ؒ
حضرت شیخ سید نور محمد بدایوانیؒ
حضرت شیخ حافظ محمد محسنؒ
حضرت شیخ سیف الدینؒ سرہندی
حضرت شیخ محمد معصوم عروۃ الوثقیٰ ؒ
حضرت مجدد الف ثانی شیخ احمد سرہندیؒ
وفات:
۲۳ شوال المکرم ۱۲۸۴ھ دی تریخ وصال ہويا۔ اودوں آپ دی عمر ۶۸ سال سی وصیت دے مطابق محمد عثمان دامانی نے غسل دتا، کفن پہنایا تے نماز جنازہ پڑھائی۔ آپ دی کوئی نسبی اولاد نئيں سی آپ دا مزار اُتے انوار اج وی خانقاہ موسیٰ زئی شریف وچ تشنگان معرفت دے لئی وجہ تسکین و طمانیت اے۔ آپ دی تصنیفات وچ سوائے آپ دے مکتوبات دے تے کسی تحریر دا علم نئيں ہو سکا
۲: حضرت خواجہ پیر محمد عثمان دامانی نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ
خواجہ محمد عثمان دامانی سلسلہ نقشبندیہ مجددیہ دے عظیم بزرگاں وچ شمار ہُندے نيں۔
خواجہ حاجی محمد عثمان دامانی دی ولادت باسعادت ۱۲۴۴ ھجری بمطابق ۱۸۲۸کو کوی آپ درانی قبیلہ دی اچکزئی شاخ نال تعلق رکھدے سن آپ دا سلسلہ نسب چار واسطےآں توں قاضی قضاة قندھار قاضی حضرت مولانا شمس الدین رحمۃاللہ علیہ توں جا ملدا اے۔ اپ غازی احمد شاہ ابدالی دے دور حکومت وچ قاضی القضاة دے منصب جلیلہ اُتے فائض سن خواجہ عثمان دامانی نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ دی والدہ محترمہ دا تعلق حضرت سید گیسو دراز رحمتہ اللہ علیہ دے خاندان توں سی ۔حاجی دوست محمد قندھاری تک رسائی اپنے ماموں مولانا نظام الدین صاحب جو حاجی صاحب دے سرپرست سن دے ذریعے ہوئی۔
تعلیم و تربیت:
آپ دو بھائی سن ۔ محمد عثمان دامانی تے محمد سعید۔ آپ دی عمر حالے بمشکل پنج چھ برس ہوئی کہ آپ دے والد محمد جان راہی عالم بقا ہوئے۔ آپ دی والدہ نے اپنی مکمل توجہ انہاں دو بچےآں دی پرورش دے لئی وقف کردتی تے کفالت دا ذمہ آپ دے ماموں صاحبان نے اٹھایا۔ جدوں سن شعور نوں پہنچے تاں اک دینی مدرسہ وچ آپ نوں داخل فرمادتا گیا۔ ایتھے آپ نے قرآن حکیم تے مروج ابتدائی دینی علوم صرف نحو، اصول فقہ تے تفسیر دیاں کتاباں پڑھیاں۔ جداں کہ آپ دے چھوٹے بھائی محمد سعید اپنے ماموں جو قوم استرانہ وچ قاضی و مفتی سن دے زیر سایہ حصول علم وچ مشغول سن ۔
حاضری مرشد:
اک بار اپنے چھوٹے بھائی نوں پہننے دے کپڑے دینے دی غرض توں کھوئے بہارہ جتھے آپ دے ماموں مدرس سن، تشریف لے گئے۔ واپسی وچ ماموں صاحب نے کہیا کہ چودھواں دا قصبہ تواڈے راستے وچ پڑدا اے، ایتھے میرے پیر و مرشد حاجی دوست محمد قندھاری قیام پزیر نيں، تسيں انہاں دی خدمت وچ میرے نیاز مندانہ تسلیمات عرض کرنا تے ایہ وی عرض کرنا کہ آپ دے درویش جس کم دی غرض توں میرے پاس آئے سن اوہ کل واپس خدمت اقدس وچ حاضر ہوجاواں گے۔ قصبہ چودھواں وچ مقیم حاجی صاحب دی خدمت وچ اک راہ چلدے پاندھی دی طرح حاضر ہوئے تے اپنے ماموں دا پیغام گوش گزار کرکے واپس اپنی منزل دی طرف روانہ ہو گئے۔ بھانويں اس حاضری دا مقصد صرف پیغام رسانی سی نہ کہ عقیدت و ارادت مندی تے اخلاص و زیارت، مگر ایہ مختصر سی حاضری وی اوہ رنگ لیائی کہ دنیا دنگ رہ گئی چنانچہ آپ واپس مدرسہ تشریف لیا کے حصول علم وچ مشغول ہو گئے۔ لیکن نگاہ ولی کامل دی تاثیر رنگ لیائی تے آپ دا علم ظاہری توں دل اچاٹ ہو گیا۔ ذوق و شوق الٰہیہ نے آپ نوں گھیر لیا تے ہر وقت استغراق دی حالت طاری ہوݨ لگی کہ کتاب و مطالعہ یکسر ختم ہو گئے۔ اس حالت وچ آپ اپنے استاد محترم دی خدمت وچ حاضر ہوئے تے سارا ماجرا عرض کر دتا تے ایہ وی عرض کر دتا کہ ہن میرے توں تحصیل علم نئيں ہوسکدی۔ محبت الٰہیہ دا بہت غلبہ اے، ميں نے مصتمم ارادہ کر ليا اے کہ کسی اہل اللہ دی خدمت وچ حاضر ہوکے بیعت توں مشرف ہوجاؤں۔ استاد صاحب نے فرمایا کہ ہدایہ حالے تھوڑا باقی اے، کچھ دن توقف کر لین کہ کتاب ہدایہ ختم ہوجائے تاں فیر دونے اکٹھے چلياں گے تے اک نال ہی اک ہی شیخ دے دست حق پرست اُتے بیعت کرن گے۔ لیکن آپ نے فرمایا کہ ہدایہ ختم ہوݨ وچ کچھ دیر اے تے مجھ وچ یارائے صبر نئيں۔ میرا اضطراب حد درجہ ودھ چکيا اے، ہر وقت استغراق تے محویت طاری رہندی اے، وچ کل بفضلہ تعالیٰ روانہ ہوجاواں گا۔اس گفتگو دے بعد سبق تے درس چھڈ کے دوسرے دن آپ بیعت دے ارادے توں چودھواں دی جانب روانہ ہوئے۔ جدوں موسیٰ زئی شریف دی نہر دے کنارے پہنچے تاں نسبت باطنی دا اِنّا شدید غلبہ ہويا کہ سارے جسم وچ بسبب حرارت ذکر سخت گرمی پیدا ہو گئی جو ناقابل برداشت سی۔ جاں ہی نہر اُتے پہنچے تاں کپڑےآں سمیت نہر وچ کود پئے تے کافی دیر تک نہر دے پانی وچ بیٹھے رہے تاکہ کچھ ٹھنڈا ہوکے چودھواں تک چݪݨ دے قابل ہوجاواں۔ بالآخر ۸ جمادی الثانی سنہ ۱۲۶۶ھ بوقت عصر حاجی دوست محمد قندھاری دی خدمت وچ پہنچے۔ قدمبوسی دے بعد بیعت کيتی درخواست کيتی۔ آپ قبلہ نے انکار فرمایا کہ فقیری اختیار کرنا بہت مشکل کم اے۔ لیکن فیر انہاں دے مسلسل اصرار اُتے بعد نماز مغرب آپ نوں بیعت فرمایا۔ بیعت دے وقت آپ اُتے عجیب و غریب حالت طاری ہوئی کہ بولی بیان توں قاصر اے۔ بیعت توں پہلے بھانويں آپ مروجہ علوم توں فارغ ہوچکے سن مگر فیر وی بیعت دے بعد آپ نے اپنے پیر و مرشد توں علم حدیث وچ مشکواة تے صحاح ستہ، علم اخلاق وچ احیاء العلوم کامل، علم تصوف وچ مکتوبات امام ربانی تے مکتوبات حضرت عروة الوثقیٰ خواجہ معصوم دی تِناں جلداں تے ہور تصوف دی مستند تے مروج کتاباں وی کماحقہ تے اجازت کامل دے نال حاجی دوست محمد قندھاری ہ توں پڑھیاں۔
خلافت و اجازت:
حاجی صاحب دے خدا شناس خلفاء دی کمی نہ سی لیکن حاجی صاحب دا قلبی تعلق تے روحانی اعتماد تے باطنی رسوخ آپ توں اس قدر ودھ سی کہ علم حدیث و علم تفسیر تے علم اخلاق و علم سیر تے علم تصوف دی مخصوص کتاباں خصوصی تربیت دے نال آپ نوں پڑھاواں تے نال ہی انہاں دی سند اپنی مہر خاص توں مزین فرماکر حضرت دامانی نوں دتی۔ سلوک تے تصوف دے تمام تھانواں تفصیل و تحقیق دے نال خصوصی عنایت توں طے کروائے تے فیوضات و برکات توں مالامال فرمایا تے تمام مشہور تے سلسلہ ہائے طرق عالیہ وچ اجازت مطلقہ عنایت فرماکر خلافت دے بلند ترین اعزاز توں مشرف فرمایا۔
سفر حرمین شریفین:
۲۲ شوال المکرم سنہ ۱۲۸۴ھ نوں حاجی دوست محمد قندھاری اس عالم فانی نوں الوداع کہہ کے عالم جاودانی دی جانب روانہ ہوئے تاں خواجہ عثمان دامانی مسند ارشاد اُتے جلوہ افروز ہوئے۔ مسند ارشاد اُتے جلوہ افروز ہوݨ دے تن سال بعد ہی آپ دے دل وچ حرمین شریفین دی زیارت تے حج مبارک ادا کرنے دا شوق دامنگیر ہويا۔ چنانچہ تقریبًا ۱۲۸۸ھ وچ دامانی چند رفقا سمیت عازم زیارت حرمین شریفین ہوئے۔
شریعت دی پابندی:
سلسلہ نقشبندیہ مجددیہ دی نیہہ ہی شریعت مطہرہ دی کمال پابندی تے سنت نبویہ دی پیروی کامل اُتے رکھی گئی اے۔ چنانچہ عثمان دامانی نے شریعت اُتے کمال پابندی تے سنت نبویہ دے کمال اتباع نوں اپنا نصب العین تے دستور زندگی ایسا بنایا کہ کردار و گفتار، نشست و برخواست تے خور و نوش، وضع قطع تے لباس وغیرہ غرض دی زندگی دے ہر شعبہ وچ شرعی احکام تے سنت نبویہ دی پابندی تے کامل اتباع نوں لازم قرار دتا، ایتھے تک کہ بال بھر وی انحراف نوں حرام سمجھدے تے اس توں تجاوز نہ فرماندے۔
خلفاء:
آپ دے خلفاء وچ آپ دے فرزند حضرت خواجہ سراج الدین نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ سا خواجہ غلام حسن پیر سواگ مولانا سید لعل حسین شاہ ہمدانی بلاولی، مولانا محمود شیرازی، قاضی عبدالرسول انگوی، مولانا قاضی قمرالدین محدث چکڑالہ، مولانا غلام حسین کانپوری، مولانا عبدالرحمان بگھاروی، بگھار شریف، مولانا عبدالرحمان پشاوری، تے سید امیر شاہ گیلانی گنجیال شریف، وغیرہ نيں تے اس دے علاؤہ وی بے شمار آپ دے خلفاء نيں جو آپ دے فیضان دے امین نيں تے اس سلسلے دی ترویج و اشاعت وچ اپنا کردار نبھا رہے نيں۔
وصال :- عثمان دامانی کئی امراض دے دائمی مریض سن ۔وصال توں اک سال پہلے جو احباب و مریدین زیارت و ملاقات دے لئی حاضر ہُندے تاں انہاں توں اکثر فرماندے ”فقیر دی اس ملاقات نوں آخری ملاقات سمجھو، کیونجے حیات مستعار اُتے کوئی اعتبار نئيں۔ آپ صاحبان دے لئی ضروری اے کہ اپنے اوقات نوں ذکر و فکر، اطاعت و عبادت وچ صرف کرو۔۲۲ شعبان سنہ ۱۳۱۴ھ نوں منگل دے روز بوقت اشراق عثمان دامانی اس عالم ناپائیدار نال تعلق توڑ کر خالق حقیقی دی جانب عازم سفر ہوئے آپ دا مزار موسیٰ زئی شریف ضلع ڈیرہ اسماعیل خان وچ واقع اے
۲:حضرت خواجہ پیر محمد سراج الدین نقشبندی مجددی رحمۃ اللہ علیہ:
کامل مرشد صادق سراج السالکین حضرت خواجہ محمد عثمان دامانی رحمۃ اللہ علیہ دے گھر ۱۲۹۷ھ بمطابق ۱۸۷۹ع وچ خانقاہ موسیٰ زئی شریف وچ تولد ہوئے
آپ دے والدین کریمین نہایت صاحب تقویٰ تے سنت و شریعت دے پابند، محبت و معرفت الٰہیہ دے پیکر سن، فیر کیوں نہ آپ وچ وی اوہی آثار ظاہر ہُندے۔ آپ نے کچھ ہوش سنبھالیا تاں آپ نوں قرآن مجید فرقان حمید دی تعلیم دے لئی ملیا شاہ محمد رحمۃ اللہ علیہ دے پاس بٹھایا گیا۔ قرآن ناظرہ و حفظ دے بعد علم قرات، نثر و نظم، صرف و نحو، منطق، علم عقائد و فقہ، علم تفسیر و علم حدیث وغیرہ آپ نے مولانا محمود شیرازی رحمۃ اللہ علیہ توں پڑھیاں تے انہاں وچ کمال حاصل کيتا۔ اوتھے توں فراغت دے بعد آپ نے علم التفسیر کامل، صحاح ستہ تے علوم عقلیہ و نقلیہ دی باقی کتاباں خانقاہ عالیہ موسیٰ زئی شریف آکے والد قدر حضرت خواجہ محمد عثمان دامانی رحمۃ اللہ علیہ توں پڑھیاں۔ نہ صرف ایہ بلکہ علم تصوف دی تکمیݪ وچ وی مشغول ہوئے۔ اکتساب فیض دے نال نال آپ نے کتاباں تصوف و مکتوبات امام ربانی مجدد الف ثانی رحمۃ اللہ علیہ، مکتوبات معصومیہ وی اپنے والد توں تفصیلًا پڑھیاں۔ خداوند قدوس نے آپ توں دین متین دا کم لینا سی، اس لئی آپ اُتے خاص رحمت دی نظر سی کہ آپ نے مختصر عرصے وچ علوم مروجہ نہ صرف حاصل کرلئی بلکہ عرفان و سلوک وچ وی کمال حاصل کر ليا۔ چودہ برس دی مختصر عمر وچ نہ صرف آپ دی دستار بندی ہوئی بلکہ عارفان حق دے جلو وچ حضرت خواجہ حاجی الحرمین دوست محمد قندھاری رحمۃ اللہ علیہ دے مزار مبارک دے قرب وچ خلافت و اجازت مطلقہ وی مل گئی۔ خلافت توں پہلے حضرت خواجۂ خواجگان محمد عثمان دامانی رحمۃ اللہ علیہ مرشد مربی دے مزار اُتے مراقب ہوئے تے کافی دیر تک محویت دے عالم وچ مزار شریف دی طرف ٹکٹکی بنھ کر دیکھدے رہے تے بعدہ صاحبزادہ صاحب رحمۃ اللہ علیہ دی طرف متوجہ رہے فیر کافی دیر تک دعا و مناجات وچ مشغول رہے، جس اُتے بوہت سارے اہل قرب اُتے جذب و گریہ دی کیفیت طاری ہو گئی۔ اس دے بعد تمام خلفاء کرام دی موجودگی وچ ۳ محرم الحرام سنہ ۱۳۱۱ھ نوں پیران کبار دے طریقۂ عالیہ دے مطابق خلافت نامہ تحریر کيتا گیا۔ کارکنان قضا و قدر نے جس نوں روز ازل توں اس اعزاز دا مستحق قرار دتا سی ايسے نوں نصیب ہو گیا۔ اودوں آپ دی عمر مبارک صرف چودہ برس سی۔ بروز پیر مؤرخہ ۷ ربیع الاول سنہ ۱۳۱۴ھ نوں والد و مرشد مربی نے علالت دے باعث آپ نوں خلفاء کرام تے متعلقین دی موجودگی وچ حلقۂ ذکر و مراقبہ دا امر فرمایا۔ پہلے ہی حلقۂ ذکر و مراقبہ وچ برکات و فیوضات دی اوہ بارش برسی کہ ہر صاحب دل دے قلب اُتے انوار دی بارانی سی۔ جذب و مستی، گریہ زاری، محویت و بیخودی دی کیفیت ہر سالک اُتے طاری سی۔ چونکہ حضرت خواجہ محمد عثمان دامانی شہباز لامکانی رحمۃ اللہ علیہ عوارضات دے باعث فقراء و سالکین نوں ودھ وقت نہ دے پاندے سن اس لئی حضرت صاحبزادہ صاحب ہی حلقۂ ذکر و مراقبہ کراندے رہے تاوقتیکہ حضرت والد محمد عثمان دامانی رحمۃ اللہ علیہ واصل بحق ہوئے۔ والد و مرشد گرامی دی وفات حسرت آیات دے بعد جملہ خلفاء و مریدین نے آپ دے دست حق پرست اُتے تجدید بیعت فرمائی۔ اس طرح پوری جماعت وچ اک فرد وی اِدھر اُدھر نئيں ہويا تے آپ دے دم توں مسند رشد و ہدایت وچ از سر نو بہار آئی۔ مسند خلافت یا سلسلہ عالیہ دی باقاعدہ اشاعت اُتے جدوں آپ مامور ہوئے تاں اودوں آپ دی عمر مبارک صرف ستاراں برس سی۔ اس مختصر سی عمر وچ تمام علوم نقلیہ و عقلیہ دا حصول تے تھانواں سیر و سلوک طے کرنے تے فیر مسند رشد و ہدایت اُتے متمکن ہونا ایہ صرف عطیۂ خداوندی پیران کبار تے حضرت حاجی محمد عثمان دامانی رحمۃ اللہ علیہ دی قوی توجہ دا کمال اے۔ گو کہ تریخ عالم وچ ایداں دے کم ہی نظر آندے نيں جو ظاہری علوم و فنون توں آراستہ سن، مگر باطنی کمال وچ شاذ شاذ نظر آندے نيں۔ آپ نے تصوف تے سلسلہ عالیہ دی اوہ خدمت و اشاعت فرمائی کہ آفتاب نقشبنداں دے مبارک لقب توں موسوم ہوئے۔ مسند رشد و ہدایت اُتے جلوہ افروز ہوݨ دے بعد اللہ تعالیٰ نے آپ دا شہرہ چہار دانگ عالم وچ کر دتا سی کہ مخلوق خدا دا جوق در جوق آپ دی خدمت وچ حاضر ہونا اس دا بین ثبوت سی۔ جود و سخا دا ایہ عالم سی کہ آپ دی خانقاہ اُتے حضرت خواجہ عبیداللہ احرار رحمۃ اللہ علیہ دی خانقاہ دا گماں ہُندا سی۔ وڈے وڈے علما کرام و فضلا عظام آپ توں اکتساب فیض کرنا سعادت دارین سمجھدے سن ۔ آپ دے خوشہ چیناں وچ مولانا محمود شیرازی صاحب، تے مولانا محمد امیر صاحب جھنڈیروی سن جنہاں توں آپ نے علوم نقلیہ و عقلیہ پڑھے سن ۔ ایہ سب نہ صرف آپ توں مستفیض ہوئے بلکہ خلافت توں وی مشرف ہوئے۔ جدوں آپ ڈیپ شریف وادئ سون دی خانقاہ وچ موسم گرما گذاردے تاں ایہ علما کرام و مشائخ عظام خانقاہ دی حدود وچ کدی جوتیاں پہن کر نہ چلدے تے جدوں واپسی ہُندی تاں کئی میݪ لمبا راستہ اختیار کردے، مبادہ کہ پیر خانہ دی طرف پیٹھ نہ ہوجائے۔ ايسے طرح خانقاہ شریف اُتے جس سمت پیر خانہ ہُندا سوندے ہوئے ادھر پیر نہ کردے۔ ایہ سب آداب شیخ وچ شامل اے۔ ممکن اے کہ بعض افراد اسنوں شخصیت پرستی قرار داں، لیکن حقیقت وچ ایہ شخصیت پرستی نئيں اے بلکہ ساڈے اسلاف تے بزرگاں دا طریقہ رہیا اے۔ تریخ ایہ دسدی اے کہ حضرت امام ابوحنیفہ رحمۃ اللہ علیہ اینواں پیر نہ پھیلاندے جس طرف انہاں دے استاد حماد دا گھر سی۔ ايسے طرح حضرت مجدد الف ثانی رحمۃ اللہ علیہ سؤݨ ویلے دہلی دی طرف اپنے پیر نہ پھیلاندے، کیونجے اینواں انہاں دا پیر خانہ سی۔ ايسے طرح ساڈے کئی مشائخ عظام دا ایہ معمول تاحیات رہیا۔ بقول شخصے ادب پہلا قرینہ اے محبت دے قریناں وچ
اک بار مجلس ذکر لگی ہوئی سی، محبت الٰہیہ دے پروانے تشنگانِ معرفت چاراں طرف موجود سن کہ اک فقیر نے عرض کيتا کہ حضور ہر شیخ دا ایہ دستور رہیا اے کہ اک خاص وقت گوشہ نشینی دے لئی مقرر کردے نيں، جدوں کہ آپ دا ایہ معمول نئيں۔ آپ نے ایہ سن کر جوش وچ فرمایا کہ تسيں لوک معرفت تے عرفان نوں خلوت تے گوشہ نشینی اُتے منحصر سمجھدے ہو، مگر ایہ گل عنایت خداوندی توں حاصل ہُندی اے۔ فیر آپ نے اک شعر پڑھیا جس دا ترجمہ ایہ اے کہ محبوب خود بخود آکے اپنا دیدار کراندا اے تے محبوب دی جلوہ گری نہ کسی دے زور توں میسر آندی اے تے نہ زاری و زر تاں۔ اک بار آپ نے ارشاد فرمایا کہ جو صاحب درد نئيں اوہ حیوان توں وی بدتر اے۔ ایہ سن کر اک خلیفہ حضرت مولانا عبدالاحد نے عرض کيتا کہ حضور ایہ تاں کوئی گل نئيں اے۔ آپ نے جوش وچ ارشاد فرمایا کہ مولانا جداں حصول دنیا دے لئی وسائل تلاش کردے ہو ايسے طرح حصول درد دے لئی وی وسائل تے ذرائع تلاش کرو۔ فیر آپ نے ارشاد فرمایا کہ جے کوئی خلوص نیت توں مثنوی مولانا رومی تے دیوان حافظ دا مطالعہ کرے تے شیخ کامل دے نال رابطہ وی رکھے تاں انشاء اللہ فیوض و برکات توں ہرگز محروم نئيں رہے گا۔ اک مرتبہ جدوں آپ ایبٹ آباد وچ رونق افروز سن تاں آپ دے عقیدت مند مولوی محمد جی دے ہمراہ اک غیر مقلد شخص وی آپ دی محفل وچ حاضر ہويا۔ مولانا محمد جی نے موقع پاکر عرض کیہ ایہ میرا ساتھی غیر مقلد اے، حضور براہ کرم ایسی توجہ فرماواں کہ ایہ مسلک اہل سنت و جماعت حنفی اختیار کرلے۔ آپ نے فقیر دی گزارش اُتے اس دے ساتھی نوں اپنے سامنے بٹھایا تے توجہ دیندے ہوئے حقّ حقّ حقّ دے ورد دا امر فرمایا۔ دوسرے روز جدوں فقیر محمد جی نے رخصت لےکے واپسی دا قصد فرمایا تاں دوران وچ سفر محمد جی دے ساتھی نے انہاں نوں دسیا کہ مولوی صاحب حضرت شیخ دی قوی توجہ توں میرے لطائف گرمی دی شدت توں پارہ پارہ ہو رہے نيں، بے شک ایہ بزرگ ولی کامل نيں تے وچ آئندہ توں غیر مقلدی توں تائب ہُندا ہوݨ، خداوند کریم مینوں پکا سنی تے حنفی بنائے۔ اک مرتبہ ضلع ژوب دے رہنے والے اک فقیر مولوی صالح محمد مندوخیل آپ دی خدمت وچ موسیٰ زئی شریف حاضر ہوئے۔ کئی دن رہنے دے بعد رخصت دی اجازت لی، نال ہی ڈردے ڈردے ادب توں عرض کيتا کہ حضور عاجز دے پاس نہ زاد سفر اے تے نہ گھوڑے دی خوراک جدوں کہ منزل بہت دور اے، وچ گھر کِداں پہنچاں گا۔ آپ نے ارشاد فرمایا مولوی صاحب تسيں کل اپنے گھر پہنچو گے۔ آپ دا ایہ فرمان سنکر وچ بہت حیران ہويا کہ میرا گھر تاں موسیٰ زئی شریف توں تن دن دی مسافت اُتے اے، وچ ایہ راستہ کل تک کِداں طے کراں گا۔ ايسے تردد وچ اپنی کمزور گھوڑی اُتے منزلاں طے کرنے لگیا تے قدرت خدا دی کہ مینوں فاصلے دا احساس ہی نہ ہويا تے وچ دوسرے روز اپنے گھر پہنچ گیا۔ ایہ اللہ والےآں دا کمال تصرف اے۔ اک طالب علم جو فقراء دے خاندان توں سی، ہندوستان گیا تاں اوتھے پنجاب وچ اس نے قادیانی مذہب اختیار کر ليا۔ اس دے عزیزاں، رشتہ داراں نے اسنوں بہت سمجھایا حتیٰ کہ علما دے نال بحث و مباحثہ وی ہويا مگر اوہ واپس نہ پلٹا۔ آخر فقیراں نے آپ توں عرض کيتا کہ حضور ساڈا لڑکا قادیانی ہو گیا اے، بہت سمجھایا مگر کسی دی گل نئيں مندا، ہن حضور دی قوی توجہ دی بدولت ہی واپس اسلام وچ پلٹ سکدا اے۔ چنانچہ فقراء دی استدعا اُتے آپ نے اس طالب علم دے لئی دعا فرمائی۔ چند روز گزرے کہ حضور دی دعا کيتی برکت توں اوہ طالب علم گھر آیا تے اپنے تمام رشتہ داراں نوں جمع کرکے انہاں دے سامنے مذہب قادیانیت توں توبہ تائب ہوکے اسلام وچ داخل ہو گیا۔
مولانا عبدالحکیم فرماندے نيں اک روز وچ حضرت قبلہ دی خدمت عالیہ وچ حاضر ہويا تاں آپ نے ارشاد فرمایا کہ مولوی صاحب کوئی حالت وی اس حالت دی برابری نئيں کرسکدی جس وچ بندہ خدا تعالیٰ دا ہوکر رہے، خواہ اک لمحے دے لئی ہی۔ مجلس ذکر قائم اے تے علم معرفت دے پیاسنوں سیراب ہو رہے نيں کہ دوران مجلس آپ نے ارشاد فرمایا کہ پیر دے حقوق سب حقداراں توں ودھ نيں چاہے والدین ہاں یا استاد ظاہری، اپنے رشتہ دار ہی کیوں نہ ہوݨ، پیر دے حقوق نوں سب اُتے فوقیت حاصل اے۔ ولادت ظاہری بھانويں والدین دی طرف منسوب اے مگر ولادت حقیقی روحانی پیر ہی دے نال مخصوص اے۔ پیر ہی تاں اے کہ جس دی توجہات توں مرید دی پوشیدہ نجاستاں دور ہوجاندیاں نيں تے ماسوی اللہ دی آلائشاں توں پاک ہوکے خدائے عزوجل تک رسائی حاصل کردا اے۔ اک فقیر آپ دی قدم بوسی و صحبت دے لئی گھر توں روانہ ہويا۔ راستے وچ مایوسی و اضطراب دی کیفیت طاری ہوئی تے ایہ خیال ہويا کہ جدوں بندہ حضرت دی خدمت وچ حاضر ہوئے گا تاں عرض کرے گا کہ حضور بندہ مدت دراز توں آپ دی خدمت وچ حاضر ہُندا رہندا اے، محبت و سلوک نقشبندیہ فقیر نوں حاصل نئيں ہويا، خبرے حضور دی شفقت بندے اُتے نئيں اے۔ انہاں نوں خیالاں وچ گم اوہ موسیٰ زئی شریف پہنچیا تے آپ دی دست بوسی کيتی۔ چار پنج روز دے بعد واپسی دی اجازت لینے دے لئی آپ توں عرض کيتا تاں آپ نے شفقت فرماندے ہوئے ارشاد فرمایا کہ مولوی صاحب نجات دے لئی صرف اولیاء اللہ دی محبت رکھنی وی کافی اے، سلوک تے سلوک دی کارروائی ترقی درجات دا موجب بندی اے تے ایہ حدیث شریف پڑھی کہ ”و اسيں قوم لا یشقیٰ جلیسھم“ یعنی اولیاء اللہ دا اسيں نشین بدبخت نئيں ہوسکدا۔ تے نال ہی ارشاد فرمایا کہ خبردار اولیاء کرام دے محبین ناامید نئيں ہويا کردے۔ آپ دا ایہ فرمنیا سی کہ میرے دل توں تمام خطرات رخصت ہوئے تے میرا دل مسرت و شادمانی توں بھر گیا۔ اک فقیر نے اک واقعہ وچ دیکھیا کہ بندہ حضرت امام ربانی مجدد الف ثانی رحمۃ اللہ علیہ دی زیارت نوں گیا تے اوتھے مراقب ہويا تاں کيتا دیکھدا ہاں کہ حضرت خواجہ محمد سعید رحمۃ اللہ علیہ بندے نوں اک کاغذ عطا فرماندے نيں جس وچ لکھیا ہويا ہُندا اے کہ حضرت خواجہ محمد سراج الدین اس زمانے دے قیوم نيں۔ ۱۳۲۴ھ نوں آپ قافلے دی شکل وچ حج بیت اللہ دی طرف تشریف لے گئے۔ آپ دے ہمراہ ۳۶ افراد سن ۔ اس سفر مبارک وچ آپ اُتے بے انتہا فیوض و برکات دا نزول ہويا تے مقربین آپ دے مقام و مرتبے توں آگاہ ہوئے۔ مدینہ منورہ وچ آپ دی سخا دا عجب عالم سی۔ مدینہ دے فقراء و مساکین آپ نوں دعاواں دے رہے سن ۔ حج توں واپسی دا سفر وی عجیب سی کیونجے جس بحری جہاز توں آپ واپس آئے اس وچ مساکین تے غرباء دی تعداد ودھ سی جو جہاز دی خوراک حاصل کرنے دے متحمل نہ سن ۔ کپتان نے آپ توں عرض کيتا تاں آپ نے فرمایا کہ جہاز دے سرکاری گودام توں سانوں سرکاری قیمت اُتے غذا دتی جائے۔ اس دے بعد آپ نے جہاز ہی وچ لنگر عام دا اعلان فرمایا تے دو وقت دی غذا ہر فرد نوں لنگر توں حاصل ہُندی رہی تے ایہ سلسلہ بمبئی تک جاری رہیا۔ آپ دے فیوض و برکات توں اک عالم فیضیاب ہويا۔ ہندوستان، کشمیر، بخارا و سمرقند، عرب و خراسان وغیرہ ملکاں وچ آپ دے فیض دے ڈنکے بجے۔ آپ نے تقریبًا ۳۴ افراد نوں خلافت عطا فرمائی جنہاں توں اس سلسلے دی ہور اشاعت ہوئی، مگر خلفاء کرام وچ جو شہرت دام حضرت شیخ العرب و العجم پیر فضل علی قریشی رحمۃ اللہ علیہ نوں حاصل ہوئی اوہ کسی تے دے حصے وچ نہ آئی۔ہوئے تقریبًا ۱۷ برس ہی ہوئے سن ۔ چيتے رہے کہ ۱۷ برس دی عمر مبارک وچ آپ نے سلسلہ عالیہ دی اشاعت دا فریضہ انجام دینا شروع کر دتا سی۔ حالے آپ دی عمر مبارک ۳۵ برس ہی سی کہ مسلسل مجاہدات تے انتھک محنت پے درپے تبلیغی اسفار جسمانی قوت مدافعت اُتے اثر انداز ہوئے تے آنتاں دی سوزش آپ نوں لاحق ہوئی۔ کافی علاج معالجہ کرایا۔ حکیم اجمل خان نے وی اپنی حکمت دے جوہر دکھائے۔ وقتی افاقہ ہويا، مگر خبرے قدرت خداوندی کچھ تے ہی فیصلہ کرچکی سی تے عشق و محبت دے متوالے ہن بغیر حجاب شربت پیݨ دے لئی بے قرار سن ۔ اس لئی اک روز آپ نے اپنے وڈے بیٹے مولانا حافظ محمد ابراہیم نوں فرمایا کہ کافی دوست و احباب، فقراء و مساکین خانقاہ اُتے موجود نيں۔ جو رخصت ہونا چاہن ساڈی دستار پہن کر انہاں نوں رخصت کردو۔ جمعہ دی رات نوں آپ اُتے بخار تے ذات الریہ دا شدید حملہ ہويا جس توں آپ جانبر نہ ہو سکے تے بروز جمعہ بوقت اشراق ۲۵ ربیع الاول سنہ ۱۳۳۳ھ ۳۶ برس دی عمر مبارک نوں آپ واصل بحق ہوئے۔ انا للہ و انا الیہ راجعون۔ آپ دے وصال پرملال دی خبر اہل محبت دے دلاں اُتے بجلی بن دے گری۔ جس تک خبر پہنچی اوہ فورًا خانقاہ موسیٰ زئی شریف پہنچیا۔ ایويں خلفاء کرام، علما عظام تے عقیدت منداں دا اک جم غفیر جمع ہو گیا۔ ہر اکھ تر تے ہر دل ملول۔ انہاں تمام اہل محبت و اہل درد حضرات دے جلو وچ آپ دا جنازہ تیار ہويا تے خانقاہ موسیٰ زئی شریف ہی آپ دی آخری آرامگاہ قرار پائی۔ اج وی اہل عقیدت آپ دے مزار پرانوار توں فیوض و برکات حاصل کردے رہندے نيں۔ و تحمل الکل وتکسب المعدوم و تقرئ الضیف و تعین علیٰ نوائب الحق۔ ”خدا دی قسم! خدا تعالیٰ آپ نوں رسوا نئيں کرے گا۔ آپ (صلّی اللہ علیہ وسلم) رشتیداراں دے نال حسن سلوک کردے نيں، لوکاں دا بجھ اٹھاندے نيں، بے روزگاراں نوں کمانے دے قابل کردے نيں، مہماناں دی خاطر کردے نيں تے لوکاں دی جائز مصیبتاں وچ انہاں دی مدد کردے نيں۔“
ہور ویکھو
سودھوحوالے
سودھو- ↑ انگریزی ویکیپیڈیا دے مشارکین. «Mussa Zai Sharif».
سانچہ:پاکستان-نامکمل | سانچہ:پاکستان-جغرافیہ-نامکمل |