ملا احمد جیون
شیخ احمد بن ابو سعید بن عبد اللہ بن عبد الرزاق بن خاصہ خدا عرف ”ملّا احمد جیون“ جنہاں دی پیدائش 1047ھ وچ ہوئی۔
ناں و نسب تے خاندان
سودھوآپ دا ناں احمد عرف ملیا جیون تے نسب نامہ ایہ اے۔ شیخ احمد بن ابی سعید بن عبد اللہ بن عبد الرزاق بن خاصہ الصدیق صالحی نسب نامہ خلیفہ اول صدیق اکبر تک پہنچکيا اے۔ والد بزرگوار دا ناں نامی ابو سعید اے۔ آپ دی والدہ شاہ عالمگیر دے داروغہ مطبخ میر آتش عبد اللہ عرف نواب عزت خاں امیٹھوی دی ہمشیرہ محترمہ سن۔ آپ دا خاندان علم و تقوی دے لحاظ توں مضافات لکھنؤ وچ نہایت مقبول تے مرجع عام و خاص سی ۔
ولادت
سودھوملااحمدجیون دے آباء واجداد مکہ مکرمہ توں ہندوستان تشریف لیائے پہلے امیٹھی آئے جتھے ملیا جیون پیدا ہوئے بعد وچ لکھنؤ تے کوڑہ (کورا جہان آباد ضلع فتح پور، اتر پردیش) وی گئے آپ دی ولادت پیر دے دن 25 شعبان المعظم 1047ھ نوں قصبہ امیٹھی وچ ہوئ۔
تعلیم و تربیت
سودھووالدین نے وڈے ناز و نعم توں پرورش کيتی۔ جدوں عمر چار سال دی ہوئے گئی تاں حسب قاعدہ شرفاء باپ نے قرآن کریم حفظ کرانا شروع کیتا ست سال ہی دے سن کہ قرآن کریم دے حفظ توں فارغ ہوئے گئے۔ حفظ قرآن کریم دے بعد ہور علوم دی طرف توجہ دی تے اس زمانے دی مروجہ درسی کتاباں دی تعلیم شیخ محمد صادق ترکھی توں حاصل کيتی بعض کتاباں ملا لطف اللہ کوڑوی توں پڑھیاں بائیس سال دی عمر وچ علوم درسیہ توں فراغت حاصل کرلئی- تحصیل علم دے بعد اپنے وطن امیٹھی آکے درس و تدریس وچ مشغول ہوئے گئے۔ آپ دی علمی قابلیت تے تقوی دے سبب آپ دے گرد طلبہ دا ہجوم رہندا سی ۔
قوت حافظہ
سودھوملا احمد جیون دا قوت حافظہ حیرت انگیز سی ۔ مورخین دا کہنا اے کہ تمام درسی کتاباں دی عبارت دے ورقاں دے ورق آپ دے حفظ سن تے قوت حافظہ دی اس توں بہتر دی امثال ہوسکدی اے کہ ست سال دی عمر وچ حافظ ہوچکے سن تے بائیس سال دی عمر وچ درسی کتاباں توں فراغت حاصل کرچکے سن ۔ صاحب تذکرہ علمائے ہند دا کہنا اے کہ طویل ترین قصیدے دے سب اشعار اک بار ہی سننے توں آپ نوں ازبر ہوجاندے سن ۔
لکھتاں
سودھومدینہ منورہ وچ نور الانوار دی تصنیف فرمائی اس دے علاوہ تفسیرات احمدیہ وی آپ ہی دی شاہکار تصنیف اے۔
زیارت حرمین شریفین
سودھوجب ملیا احمدجیون دی عمر عزیز 58 سال دی ہوئے گئی تاں آپ نے حرمین شریفین دی زیارت دا قصد کیتا تے اوتھے تشریف لے جا کے تقریباً 5 سال اوتھے قیام پزیر رہے۔ اک بار اپنے والد تے اک بار اپنی والدہ محترم دی طرف توں حج بدل دی سعادت حاصل کيتی۔ اوتھے آپ نے بوہت سارے علما نال ملاقات کيتی تے علوم دینیہ وچ انہاں توں فیض حاصل کیتا۔ ایتھے اُتے آپ نے اپنی مشہور و معروف تصنیف شرح منار تصنیف کيتی جس دی عمدگی تے نفاست اج وی مسلم گردانی جاندی اے۔ جس دی مدت تصنیف صرف دو ماہ اے۔
لاہور، اجمیر تے دکن وچ قیام
سودھوآپ نے اپنی زندگی وچ بوہت سارے شہراں مین قیام کیتا تے اوتھے دے لوکاں نوں اپنے چشمہ علم توں سیراب کیتا۔ انہاں وچوں مشہور شہر دہلی، لاہور، اجمیر تے حیدرآباد دکن نيں۔ دہلی تے اجمیر وچ تاں آپ نے باقاعدہ درس دا انتظام کر رکھیا سی جس وچ آپ باقاعدگی توں درس دیندے سن ایتھے آپ دے چشمہ علم توں ہزا رہیا لوک مستفید ہوئے۔ لاہور وچ آپ شاہ عالم دے نال تشریف لیائے سن جدوں کہ شاہ عالم بن اورنگ زیب نوں لاہور دا گورنر بنایا گیا سی ۔ جدوں شاہ عالم دا انتقال ہوئے گیا تاں آپ واپس دہلی تشریف لے گئے تے اوتھے قیام پزیر رہے۔ اورنگ زیب دے شہزادےآں وچوں فرخ سیر وی آپ دی علمی قابلیت تے ورع و تقوی توں بہت متاثر سی اوہ آپ نوں اپنے نال اجمیر لے گیا جتھے پہنچ کے آپ نے اپنی فطرت تے طبیعت دے موافق بوہت سارے لوکاں نوں راہ راست دی تلقین دی تے مدت تک دینی و علمی خدمت سر انجام دیندے رہے۔ دکن وچ آپ اورنگ زیب دی فوج وچ قاضی عسکر سن ۔ تقریباً پنج سال دکن وچ قیام رہیا۔
وفات حسرت آیات
سودھو83 برس دی عمر وچ بمقام دہلی انتقال ہويا، 8 ذیقعدہ سوموار دے روز 1130ھ نوں وفات ہوئی لیکن دفن دے لئی اپنے بزرگاں دی صف وچ امیٹھی لے جایا گیا[۱] وقت وفات حسب معمول طلبہ دے درس و تدریس توں فارغ ہوئے نماز مغرب مع اوابین و اوراد و ظائف ادا کيتی۔ رات دا کھانا تناول فرمایا۔ عشاء پڑھی تے سنن و نوافل ادا کیتے نصف شب گزری تاں سینہ وچ کچھ سوزش محسوس کيتی جو بڑھدے بڑھدے پہلو وچ وی ہونے لگی۔ شام دے وقت جامع مسجد دہلی دے جنوبی دالان دی طرف اک کوٹھڑی وچ جا دے لیٹ گئے۔ کلمہ طیبہ ورد بولی سی کہ روح اطہر جسد عنصری نوں چھڈ کے راہی جنت ہوئی 9 ذیقعدہ منگل 1130ھ دے دن ظہر دے وقت آپ دی میت نوں میر محمد شفیع دے تکیہ وچ سپرد خاک کر دتا گیا۔[۲]