مسجد رد الشمس
فائل:ویرانههای مسجد ردالشمس.jpg مسجد الشمس دے کھنڈرات | |
مشخصات | |
---|---|
تأسیس: | پہلی صدی ہجری |
استعمال: | مسجد دے عنوان نال |
محل وقوع: | مدینہ |
دیگر اسامی: | بنینصیر • فضیخ • شمس |
معماری |
مسجد رد الشَّمس یا مسجد فَضِیْخ جسنوں مسجد الشمس وی کہیا جاندا اے، مدینہ، مسجد قبا دے مشرق وچ تقریبا اک کیلو میٹر دے فاصلے اُتے واقع اے۔ احادیث دے مطابق رد الشمس(سورج پلٹانے) دا واقعہ جو پیغمبر اکرم(ص) دے معجزات تے امام علی(ع) دے کرامات وچوں اے، ايسے مسجد وچ رونما ہويا اے۔ اج کل اس مسجد دا صرف کھڈرات باقی نيں۔ اس مسجد دے ہور اسامی وچ "بنینصیر" ، "فضیخ" تے "شمس" وی اے۔ آجکل مدینہ وچ ايسے مسجد دے نزدیک کسی تے مسجد دے لئی غلطی توں مسجد فضیخ کہیا جاندا اے جو در اصل مسجد بنیقریظہ اے۔
اسامی تے ناں وجہ
سودھوکہیا جاندا اے کہ رد الشمس(سورج پلٹانے) دا واقعہ ايسے مسجد وچ رونما ہويا اے۔ جنگ بنی نضیر وچ قلعہ بنی نضیر دے محاصرہ دے دوران اک دن عصر دے وقت پیغمبر اکرم(ص) نوں امام علی(ع) دے زاناں اُتے سر رکھ نیند آگئی سی تے سورج غروب ہونے دے نزدیک آپ(ص) بیدار ہوئے تے آپ متوجہ ہوئے کہ حضرت علی(ع) نے حالے تک نماز عصر نئيں پڑھی اے۔ آپ(ص) نے خدا توں درخواست کيتا کہ سورج نوں پلٹایا جائے تاکہ حضرت علی(ع) عصر دی نماز پڑھ سکن۔ جس حدیث وچ اس واقعے نوں ذکر کيتا گیا اے اسنوں حدیث ردّ شمس کہیا جاندا اے جسنوں شیعہ تے بعض اہل سنت راویاں نے نقل کيتا اے۔ بعض منابع وچ اس مسجد دا ناں "شمس" یعنی سورج لکھیا گیا اے تے اس دی علت ایہ بیان کردے نيں کہ: مسجد بلندی اُتے واقع اے تے سورج طلوع ہُندے وقت سب توں پہلے ايسے مسجد اُتے سورج پڑدی اے اس لئی اسنوں ایہ ناں دتا گیا اے۔[۱]
اس مسجد دے ہور اسامی وچ "فَضِیْخ" وی اے۔ فضیخ کھجور دے شیرہ یا شراب نوں کہیا جاندا اے۔ ایہ مسجد چونکہ العوالی دے نخلستان دے درمیان واقع اے اس لئی اسنوں ایہ ناں دتا گیا اے۔[۲] اس ناں دے ہور وجوہات وی منابع وچ مذکور اے۔[۳]
یہ مسجد بنینضیر دے یہودی قبیلہ دے نیڑے واقع ہونے دی وجہ توں اسنوں "مسجد بنینضیر" وی کہیا جاندا اے۔[۴]
محل وقوع
سودھویہ مسجدمدینہ منوّرہ دے جنوب مشرق وچ قبا توں تقریبا اک کیلومیٹر دے فاصلے اُتے محلہ قربان وچ واقع اے۔ ایہ مسجد آجکل خراب ہوئے کے صرف اس دی چاردیواری باقی رہ گئی اے۔[۵]یہ منطقہ مسلماناں دے قبضے وچ آنے توں پہلے طایفہ بنی نضیر دے قبضے وچ سی۔ اسلام دی تریخ دے منابع دے مطابق غزوہ بنی نضیر دے واقعے وچ پیغمبر اکرم(ص) نے بنی نضیر نوں محاصرہ وچ لے کے ایتھے اُتے مستقر ہوئے تے جس جگہ بعد وچ "مسجد فضیخ" تعمیر ہوئی اس مقام اُتے مسلماناں دے خمیے لگائے گئے سن ۔
امام صادق(ع) توں منقول اک حدیث وچ اس مسجد دی ناں وجہ دے بارے وچ آیا اے کہ چونکہ ایہ مسجد نخلستان دے درمیان واقع سی تے کھجور دے رس یا شراب نوں "فضیخ" کہیا جاندا اے، اس مسجد نوں وی ايسے ناں توں پکاریا جانے لگا۔ معصومین دی بعض دوسری احادیث وچ اس مسجد وچ نماز پڑھنے دی سفارش کيتی گئی اے۔[۶]
تاریخچہ
سودھوبعض احادیث توں معلوم ہُندا اے کہ اس مسجد دی تعمیر پہلی صدی ہجری وچ ہوئی تھی؛ منجملہ اک روایت وچ امام صادق(ع) اپنے مننے والےآں توں فرماندے نيں: "پیغمبر اکرم(ص) دی تمام باقی ماندہ آثار وچ رد و بدل کيتی گئی اے صرف چند چیزاں کے" تے "مسجد فضیخ" نوں منجملہ انہاں چیزاں وچ شمار کيتا جاندا اے۔[۷]
تاریخی شواہد توں معلوم ہُندا اے کہ اس مسجد دی تعمیر دی فراز و نشیب دا حامل اے کدی ویرانی دی طرف گئی اے تاں کدی اس یک مرمت ہوئی اے۔ ظاہرا پیغمبر اکرم(ص) دی رحلت دے بعد پہلی مرتبہ عمر بن عبد العزیز نے مسجد قبا دی مرمت دے نال اس مسجد دی وی مرمت دی اے۔ ستويں صدی ہجری دے مشہور مدینہ شناس، "مطری" اس مسجد دے خراب ہونے دی خبر دیندا اے لیکن اس دے گلاں توں پتہ چلدا اے کہ اس دے دور وچ حالے مسجد دے قابل توجہ حصے باقی سن ۔ اوہ لکھدے نيں۔ اس مسجد دے سولہ ستون سن جو حالے خراب ہوئے گئی اے، مسجد دا منارہ گر گیا اے تے بعض لوکاں نے مسجد دی ایٹاں نوں وی گھر بنانے دے لئی لے گئے نيں۔ ايسے صدی دے اک ہور مدینہشناس، "ابن نجار" نے مسجد دے پتھر توں بنائے جانے دی گل کيتی اے۔ "سمہودی"، مدینہ دا مشہور تریخ نگار لکھدے نيں کہ انہاں نے خود نويں صدی دے ميں اس مسجد نوں دیکھیا اے تے اس دے بارے وچ تحقیق دی اے لیکن اس بارے وچ کہ اس دی عمارت کس نے بنائی کوئی گل نئيں کيتی اے۔[۸]
کتاب مدینہ شناسی دے مصنف، محمدباقر نجفی نے سنہ 1390 ہجری قمری وچ اس مسجد دے بارے وچ اپنے مشاہدات بیان کردے ہوئے لکھدے نيں: "موجودہ عمارت تقریبا خراب ہوئے گئی اے تے مسلما اس دی تعمیر حجاز وچ عثمانیاں دی حکومت دے دوران ہوئی اے۔ ذی الحجّہ سنہ ۱۳۹٦ ہجری قمری، ۱۴ رجب سنہ ۱۳۹٧ ہجری قمری تے بروز جمعہ 3 شعبان ۱۳۹۸ ہجری قمری نوں مینوں اس مسجد دی زیارت دا شرف حاصل ہويا۔
مسجد دی لمبائی ۱۹ مٹر تے چوڑائی ۴ مٹر اے لیکن مسجد دا صحن کچی مٹی توں بنائی ہوئی اے۔ مسجد دی عمارت ۵ گنبداں تے اک محراب اُتے مشتمل اے۔ فرسودہ دیواراں کالے پتھر دی بنی ہوئی اے تے اس دے اُتے چپسم دے ذریعے سفید کاری کيتی گئی اے۔[۹]
آجکل اس مسجد دے صرف کھنڈرات باقی نيں۔ اس مسجد دے مشرق وچ واقع اک ہور مسجد جو در اصل "مسجد بنیقریظہ" اے غلطی توں اسنوں وی "مسجد فضیخ" کہیا جاندا اے۔[۱۰]
اہمیت
سودھواحادیث دے مطابق پیغمبر اکرم(ص) اس مسجد وچ بہت زیادہ نماز پڑھیا کردے سن ۔ مدینہ دے تاریخی منابع وچ مختلف صدیاں وچ اس مسجد دا تذکرہ ملدا اے تے کہیا جاندا اے کہ اس مسجد دی زیارت تے اسنوں دیکھنے آنے والےآں دی تعداد بہت زیادہ سی۔[۱۱] امام صادق(ع) توں منقول اک روایت وچ اس مسجد نوں انہاں اماکن وچ شمار کيتا گیا اے جنہاں وچ نماز پڑھنے دی تاکید فرمائی اے۔[۱۲]
حوالے
سودھو- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکہ و مدینہ، ص ۲٦٧.
- ↑ نجفی، مدینہ شناسی، ج۱، ص۱۴۱.
- ↑ نجفی، مدینہ شناسی، ج۱، ص۱۴۱ و ۱۴۲.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکہ و مدینہ، ص ۲٦٧.
- ↑ نجفی، مدینہ شناسی، ج۱، ص۱۴۱.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکہ و مدینہ، ۲٦۴ و ۲٦۵.
- ↑ کلینی، کافی، ج ۴، ص ۵٦۰.
- ↑ نجفی، مدینہ شناسی، ج۱، ۱۴٦.
- ↑ نجفی، مدینہ شناسی، ج۱، ص۱۴٧.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکہ و مدینہ، ۲٦۸.
- ↑ المسیتاں الأثریہ، ص ۱٦۸- ۱٦۴؛ جعفریان، ص۲٦٦.
- ↑ کلینی، کافی، ج ۴، ص ۵٦۰.
منابع
سودھو- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکہ و مدینہ، قم، نشر مشعر، ۱۳۸۴ش.
- عبد الغنی؛ محمد الیاس، المسیتاں الاثریۃ فی المدینۃ المنورۃ، مدینہ، ۱۹۹۸م.
- نجفی، محمد باقر، مدینہ شناسی، شرکت قلم، اول، تہران، ۱۳٦۴ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تہران، دارالکتب الاسلامیہ، ۱۴۰٧ق، چاپ چہارم.