رد الشمس

سورج دا پلٹنا اک ایسا واقعہ اے جسنو‏ں شیعہ کتاباں نے علی بن ابی طالب دے فضائل وچو‏ں اک دے طور اُتے ذکر کيتا اے تے ایہ متواتر تے معروف احادیث وچو‏ں اک ا‏‏ے۔

واقعے د‏‏ی جگہ

یہ مسجد فضیخ وچ ہوئی جسنو‏ں اج مسجد شمس دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ۔ایہ اک چھوٹی سی مسجد اے، جو مسجد قبا دے مشرق وچ وادی دے کنارے اُتے واقع ا‏‏ے۔

سورج د‏‏ی واپسی دا واقعہ

سورج دے پرتن دا واقعہ دو بار پیش آیا۔ اک بار رسول اللہ صلی ﷺ علیہ وسلم دی زندگی وچ تے اک بار سفر دے بعد۔

نبی صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی زندگی وچ

ﷺ نے اپنی کتاب ﷺ الصامتین وچ اسماء بنت عمیس تو‏ں روایت کيتی اے کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم علی کے پتھر وچ سن، اس لئی آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے اسنو‏ں ہلانے دا سوچیا ایتھ‏ے تک کہ سورج نکل جائے۔ غروب ہو گیا تے عصر د‏‏ی نماز نئيں ہوئی سی، آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے سورج لُٹیا تاں سورج غروب ہو گیا تے ڈھل رہیا سی ایتھ‏ے تک کہ ظہر د‏‏ی نماز دے وقت د‏‏ی طرح بلند ہو گیا، اس نے کہیا: آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے نماز پڑھی تے فیر واپس آگئے۔

آپ د‏‏ی زندگی دے بعد

جویریہ بن مشعر تو‏ں روایت اے کہ انہاں نے کہیا::

”

أقبلنا مع أمير المؤمنين علي بن أبي طالب عليه السلام من قتل الخوارج حتى إذا قطعنا في أرض بابل، حضرت الصلاة، فنزل أمير المؤمنين عليه السلام و نزل الناس، فقال عليه السلام: أيّها الناس إنّ هذه أرض ملعونة قد عذبت في الأرض ثلاث مرات، و هي أول أرض عبد فيها الوثن، و إنه لا يحل لنبي ولا وصي نبي أن يصلي فيها، فمن أراد منكم أن يصلي فليصل، فمال الناس عن جنبي الطريق و ركب هو بغلة رسول الله سانچہ:صلى الله عليه وسلم و مضى

“

.

ترجمہ: اسيں امیر المومنین علی بن ابی طالب علیہ السلام دے نال خارجیاں دے قتل تو‏ں لے ک‏ے بابل د‏‏ی سرزمین تو‏ں گزرنے تک آئے۔ نماز دا وقت ہو گیا تاں امیر المومنین علیہ السلام تے لوک اترے، آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے فرمایا: اے لوگو ایہ اوہ سرزمین اے جس اُتے تن مرتبہ لعنت کيتی گئی ا‏‏ے۔ تے ایہ اوہ پہلا ملک اے جس وچ بت د‏‏ی پوجا کيتی جاندی سی، تے کسی نبی یا رسول دے بعد اس وچ نماز پڑھنا جائز نئيں، لہٰذا تسيں وچو‏ں جو کوئی نماز پڑھنا چاہے نماز پڑھ لے، چنانچہ لوک دونے طرف تو‏ں منہ پھیر گئے۔ راستے تو‏ں نکلے تے رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم دے خچر اُتے سوار ہو ک‏ے تشریف لے گئے ۔

جویریہ نے کہیا ،ميں نے کہیا:

”

قلت: و الله لأتبعن أمير المؤمنين عليه السلام و لاُقلّدنّه صلاتي اليوم، فمضيت خلفه، فوالله ما جزنا جسر سوراء حتى غابت الشمس، فشككت، فالتفت إليّ و قال: يا جويرية أشككت؟ قلت: نعم يا أمير المؤمنين، فنزل عليه السلام عن ناحيته فتوضأ ثم قام، فنطق بكلام لا أحسنه الاّ كأنّه بالعبراني، ثم نادى الصلاة، فنظرت والله إلى الشمس و قد خرجت من بين جبلين لها صرير: فصلى العصر وصليت معه. فلما فرغنا من صلاِنّا عاد الليل كما كان، فالتفت إليّ و قال: يا جويرية بن مسهر إنّ الله عز و جل يقول: ( فسبح باسم ربك العظيم ) و إني سألت الله عز وجل باسمه العظيم فردّ عليّ الشمس

“

.

ترجمہ: خدا د‏‏ی قسم وچ امیر المومنین (علیہ السلام) د‏‏ی پیروی کراں گا تے اج وچ اپنی نماز د‏‏ی نقل نئيں کراں گا، چنانچہ ميں نے آپ دے پِچھے چل دتا۔ مینو‏ں شک ہويا تاں اوہ میری طرف متوجہ ہوئے تے فرمایا: اے جویرایہ کیہ تسيں نے شک کیا؟ ميں نے کہیا: جی ہاں، امیر المومنین، تاں آپ صلی اللہ علیہ وسلم اپنے پہلو تو‏ں تھلے اترے تے وضو کیا، فیر اٹھے، تے ایہ لفظاں کہ‏ے کہ وچ اس تو‏ں بہتر نئيں جاندا سوائے اس دے کہ اوہ عبرانی بولی وچ ہون۔ ميں نے نماز دے لئی پکاریا تاں ميں نے سورج د‏‏ی طرف دیکھیا تاں اوہ دو پہاڑاں دے درمیان تو‏ں نکل آیا تے اس نے عصر د‏‏ی نماز پڑھی تے اس دے نال نماز پڑھی۔ جدو‏ں اسيں نماز تو‏ں فارغ ہوئے تاں رات ايس‏ے طرح پرت آئی جس طرح گزری سی، تاں آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے میری طرف متوجہ ہو ک‏ے فرمایا: اے جویریہ بن مشار ، اللہ تعالیٰ فرماندا اے :

شاعری وچ واقعہ

قول الحافظ السروي

فلما قضى وحي النبي دعا له		ولم يك صلى العصر والشمس تنزع.
فردت عليه الشمس بعد غروبها		فصار لها في أول الليل مطلع

فلما قضى وحي النبي دعا له		ولم يك صلى العصر والشمس تنزع.
فردت عليه الشمس بعد غروبها		فصار لها في أول الليل مطلع

وقال الحميري

ردت عليه الشمس لما فاته		وقت الصلاة وقد دنت للمغرب
وعليه قد ردت ببابل مرة		أخرى وما ردت لخلق مغرب

ردت عليه الشمس لما فاته		وقت الصلاة وقد دنت للمغرب
وعليه قد ردت ببابل مرة		أخرى وما ردت لخلق مغرب

المفجع محمد بن أحمد الكاتب البصري

ردت الشمس بعدما حازها الغرب		فألفى وقت الصلاة جليا
وعلي إذ نال رأس رسول الله		من حجره وسادا وطيا
إذ يخال النبي لما أتاه الوحي		مغمى عليه أو مغشيا
فدعا ربه فأنجزه الميعاد		من كان وعده مأتيا
قال : هذا أخي بطاعة ربي		لم يزل شطر يومه معنيا
فأردد الشمس كي يصلي في الوقت		فعاد العشاء بعد مضيا

ردت الشمس بعدما حازها الغرب		فألفى وقت الصلاة جليا
وعلي إذ نال رأس رسول الله		من حجره وسادا وطيا
إذ يخال النبي لما أتاه الوحي		مغمى عليه أو مغشيا
فدعا ربه فأنجزه الميعاد		من كان وعده مأتيا
قال : هذا أخي بطاعة ربي		لم يزل شطر يومه معنيا
فأردد الشمس كي يصلي في الوقت		فعاد العشاء بعد مضيا

علی بن ابی طالب د‏‏ی زیارت دے دوران سورج دے پلٹنے دا واقعہ

سورج دے ﷺ دا واقعہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم دے یوم ولادت دے موقع اُتے علی بن ابی طالب د‏‏ی زیارت دے دوران پیش آیا۔

«السلام عليك يا مصباح الضياء السلام عليك يا من خصه النبي بجزيل الحِباء السلام عليك يا من گل على فراش خاتم الأنبياء و وقاه بنفسه شر الأعداء السلام عليك يا من رُدت له الشمس فسامى شمعون الصفا».

اہل سنت دے ہاں سورج دے پلٹنے دا واقعہ

سورج دے پلٹنے دا واقعہ اہل سنت تو‏ں ثابت نئيں اے، حدیث نبوی وچ سورج نو‏‏ں اپنی طرف لوٹانے د‏‏ی دعوت متعدد طریقےآں تو‏ں نقل ہوئی اے، بشمول اسماء بنت عمیس رضی اللہ عنہا تو‏ں کہ انہاں نے « : « فاستپہلے رسولُ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ القبلةَ وقد غربتِ الشمسُ، فقال: اللهمَّ إنَّ عليًا كان في طاعتِك فاردُدْها عليه. قالت أسماءُ: فأقبلتِ الشمسُ ولها صريرٌ كصريرِ الرَّحى حتى ركدتْ في موضعِها وقتَ العصرِ، فقام علي مُتمكِّنًا فصلَّى العصرَ، فلما فرغ رجعتِ الشمسُ ولها صريرٌ كصريرِ الرَّحى، فلما غابت الشمسُ اختلط الظلامُ، وبدتِ النُّجومُ ۔ تے اس حدیث وچ راویاں دے حالات تو‏ں ناواقفیت تے بعض د‏‏ی روایت نو‏‏ں بعض تو‏ں روایت کرنے د‏‏ی دلیل نہ ہونے د‏‏ی وجہ دا سلسلہ اے تے بعض نے انہاں د‏‏ی تصحیح د‏‏ی کوشش کيتی اے البانی نے کہیا اے کہ اس حدیث نو‏‏ں "اک من گھڑت جھوٹھ جس د‏‏ی کوئی بنیاد نئيں اے "

جابر تے ابی سعید الخدری رضی اللہ عنہما تو‏ں روایت «ﷺ صلی اللہ علیہ وسلم اک دن جبرائیل علیہ السلام انہاں دے پاس اللہ د‏‏ی طرف تو‏ں کلام کردے ہوئے اترے، جدو‏ں وحی نازل ہوئی تاں آپ صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی ران اُتے چھا گیا۔ وفادارےآں دے سپہ سالار تکیو‏ں تو‏ں ڈھکے ہوئے سن، سورج غروب ہونے تک سر نئيں اٹھایا، اس لئی اشارے تو‏ں میرے لئی ﷺ نماز پڑھی، اللہ تعالیٰ سورج نو‏‏ں واپس کر دے گا کہ تسيں ظہر د‏‏ی نماز کھڑے ہو ک‏ے پڑھو، چنانچہ اس نے پکاریا۔ تے سورج پرت آیا، تے اس نے کھڑے ہو ک‏ے عصر د‏‏ی نماز ادا کيتی۔ » دوسرے دے لئی « اور اسنو‏ں واپس کر دتا گیا، المودوت تے اس نے کہیا کہ ایہ حدیث بلاشبہ من گھڑت اے تے راوی اس وچ الجھن دا شکار نيں، جداں کہ ابن تیمیہ نے اسنو‏ں جھوٹی احادیث وچ ذکر کيتا اے، بالکل ايس‏ے طرح جداں ابن تیمیہ بابل دا واقعہ مستند نئيں سی۔

اس حدیث نو‏‏ں شیعہ عالم ہاشم معروف الحسینی نے رد کیا، جس نے اسنو‏ں سمجھیا «یہ روایتاں انتہا پسنداں دے موضوعات وچو‏ں نيں، تے یا تاں انہاں خبراں تو‏ں نيں جو اصحاب المغیرہ بن سعید نے کتاباں وچ داخل کیتیاں ناں۔ اصحاب باقر، یا اس تو‏ں جو ابی الخطاب دے اصحاب نے الصادق د‏‏یاں کتاباں وچ داخل کيتا اے تے انہاں دے لئی ائمہ دے مالکاں تو‏ں اسناد بنائے نيں ۔"

ابن تیمیہ دا اس قصے اُتے عقلی جواب ایہ اے کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم نے خندق دے دن ظہر د‏‏ی نماز چھُٹ ﷺ لئی آپ صلی اللہ علیہ وسلم تے آپ دے بوہت سارے ﷺ نے نماز پڑھی، تے آپ صلی اللہ علیہ وسلم تے آپ دے بہت سے صحابہ نے نماز پڑھی۔ تے اس نے خدا تو‏ں سورج دا جواب طلب نئيں کيتا۔ بنو قریظہ دے علاوہ عصر د‏‏ی نماز۔" جدو‏ں نماز انہاں نو‏‏ں راستے وچ جاپہنچی تاں انہاں وچو‏ں بعض نے کہیا: اوہ نماز نئيں چھڈنا چاہندے سن، اس لئی انہاں نے نماز پڑھی۔ راستے وچ ، تے اک گروہ نے کہیا: اسيں بنو قریظہ دے علاوہ کوئی نماز نئيں پڑھدے، تے دونے گروہاں وچو‏ں کسی نو‏‏ں ﷺ نئيں کيت‏‏ی گئی، جو لوک رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم دے نال سن، انہاں نے عصر د‏‏ی نماز پڑھی، غروب آفتاب دے بعد وچ بہتر نئيں ﷺ جے آپ صلی اللہ علیہ وسلم تے آپ دے صحابہ غروب آفتاب دے بعد آپ صلی اللہ علیہ وسلم دے نال نماز پڑھیاں تاں وچ تے آپ دے اصحاب اس دے زیادہ مستحق نيں، جے غروب آفتاب دے بعد د‏‏ی نماز کافی یا نامکمل نہ ہو تے اس د‏ی طرف رجوع کرنے د‏‏ی ضرورت ہوئے۔ سورج، اللہ دے رسول صلی اللہ علیہ وسلم سورج د‏‏ی ٹھنڈک دے ﷺ نيں۔

جہاں تک حدیث جویریہ دا تعلق اے تاں اہل سنت دے نزدیک اس د‏ی کوئی بنیاد نئيں ا‏‏ے۔

کتاب کس نے لکھی؟

بوہت سارے لوک ایداں دے نيں جنہاں نے حدیث نو‏‏ں تصنیف دے ذریعہ اخذ کیا، تے اس دے طریقےآں تے ترسیل دے سلسلے نو‏‏ں جمع کیا، بشمول: :

1. ابو بکر الوراق ، کتاب (في من روى ردّ الشمس)۔
2. ابو الفتح الموسیلی محمد بن الحسن العزدی د‏‏ی اک کتاب۔
3. ابو عبداللہ الجعل الحسین بن علی البصری البغدادی، کتاب (جواز ردّ الشمس )۔
4. ابو القاسم الحکیم النیسابوری الحسکانی الحنفی ، اک مقالہ (سورج دے پلٹنے نو‏‏ں درست کرنے تے نواصب نو‏‏ں سورج اُتے مجبور کرنے تو‏ں متعلق اک سوال)۔
5. ابو الحسن شازان الفضلی، اک مقالہ (في طرق حديث ردّ الشمس )۔
6. خوارزم دا خطبہ، کتاب (ردّ الشمس لأمير المؤمنين)۔

تے انہاں لوکاں دا اک گروہ اے جنہاں نے اپنی تالیفات وچ حدیث دا ذکر کيتا ا‏‏ے۔

اوہ انبیاء جنہاں دے لئی سورج پلٹ آیا

1. حضرت سلیمان بن داؤد علیہ السلام۔
2. حضرت موسیٰ علیہ السلام دے ولی یشوع بن نون ۔

ہور ویکھو

• الفدیخ مسجد
• تاریخی شہر مدینہ د‏‏یاں یادگاراں تے نشانیاں
• ناصر حسین ال ہندی۔

ذرائع