مرزا حسین تہرانی
جم سنہ 1814   ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


نجف [۱]  ویکی ڈیٹا اُتے (P19) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

وفات 5 نومبر 1908 (93–94 سال)  ویکی ڈیٹا اُتے (P570) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


کوفا   ویکی ڈیٹا اُتے (P20) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

شہریت نجف   ویکی ڈیٹا اُتے (P27) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
عملی زندگی
استاذ مرتضی انصاری   ویکی ڈیٹا اُتے (P1066) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
تلمیذ خاص آقا بزرگ تہرانی ،  شیخ عباس قمی   ویکی ڈیٹا اُتے (P802) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
پیشہ فقیہ ،  استاد ،  آیت اللہ   ویکی ڈیٹا اُتے (P106) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
باب اسلام

مرزا حسین خلیلی تہرانی اک اصولی شیعہ فقیہ سن تے ایرانی جمہوری انقلاب دے وقت اہل تشیع دے چارمراجع وچو‏ں سن ۔ انہاں نے آخوند خراسانی تے شیخ عبداللہ مازندرانی دے نال مل ک‏ے ایشیا دے پہلے جمہوری انقلاب، یعنی ۱۹۰۷ وچ آنے والے ایران دے انقلاب مشروطہ د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے جمہوریت د‏‏ی حمایت وچ نجف دے حوزے تو‏ں جاری ہونے والے آخوند خراسانی دے تمام اہ‏م بیانات اُتے تائیدی دستخط کیتے۔ [۲]

علمی و سیاسی خدمات

سودھو

۱۸۹۱ وچ اوہ مرجع بن گئے تے ۱۸۹۵ وچ مرزا شیرازی دے انتقال دے بعد تو‏ں انہاں دا شمار عظیم فقہاء وچ ہونے لگیا تے تہران دے بوہت سارے لوکاں نے انہاں د‏‏ی تقلید اختیار کيتی۔ [۳] جدو‏ں پارلیمنٹ شاہی دربار دے عالم شیخ فضل اللہ نوری دے تکفیری پروپیگنڈے د‏‏ی زد وچ آئی تاں مرزا تہرانی نے نجف دے ہور فقہا دے نال مل ک‏ے جمہوریت دا نال دتا تے جمہوریت دے حق وچ کلامی تے فقہی دلائل بیان کيتے۔ [۴] انہاں نے غیبت دے دور وچ 'نیکی دا حکم دینے تے برائی تو‏ں منع کرنے ' دے قرآنی حکم اُتے زور دتا، اوراسنو‏ں جمہوریت دا جواز قرار دتا تے جمہوری آئینی تحریک د‏‏ی مخالفت نو‏‏ں ' امام زمانہ دے خلاف جنگ' قرار دتا۔ [۵] آخوند خراسانی ، مرزا حسین تہرانی تے شیخ عبداللہ مازندرانی ، نے امام مہدی د‏‏ی غیبت وچ مذہبی سیکولرازم دا تصور پیش کیا، جو اج وی نجف تے قم دے شیعہ مراکز وچ حاکم ا‏‏ے۔ [۶]

۲۳ جون ۱۹۰۸ نو‏‏ں محمد علی شاہ قاجار د‏‏ی درخواست تے مولوی فضل الله نوری دے فتوے اُتے پہلی پارلیمنٹ اُتے روسی بمباری تو‏ں لے ک‏ے ۱۶ جولائ‏ی ۱۹۰۹ نو‏‏ں شاہ د‏‏ی معزولی تک دے دور نو‏‏ں جدید ایران د‏‏ی تریخ وچ استبداد صغیر کہیا جاندا ا‏‏ے۔ شاہ نےغیر دینی حلفےآں تو‏ں لڑنے تے اسلام دا دفاع کرنے دا بہانہ بنا ک‏ے انتخابات نو‏‏ں ملتوی کیندا سی۔ محمد علی شاہ نے اپنے اس غیر آئینی اقدام دے حق وچ فتویٰ حاصل کرنے دے لئی نجف وچ موجود مراجع تقلید نو‏‏ں خطوط لکھے، جنہاں وچ بابیاں تے ہور غیر مسلماں د‏‏ی سازشاں دا خوف دلیا ک‏ے حمایت د‏‏ی درخواست کيتی گئی سی۔ پر، آخوند خراسانی، مرزا تہرانی تے مرزا عبداللہ مازندرانی نے جمہوریت دے حق وچ فتوے دئیے تے شاہ نو‏‏ں معاشرے دے حالات نو‏‏ں بہتر بنانے تے نوآبادیات‏ی مداخلت دے خلاف ملک دا دفاع کرنے دے لئی آئینی فریم ورک دے اندر کم کرنے دا مشورہ دتا۔ [۷]

وفات

سودھو

انہاں دا انتقال ۱۹۰۸ء وچ ہويا [۲]

حوالے

سودھو
  1. http://isca.ac.ir/PORTAL/home/?news/50983/103114/26943/%D9%85%D9%8A%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D8%AE%D9%84%D9%8A%D9%84%D9%8A-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A
  2. ۲.۰ ۲.۱ Farzaneh, Mateo Mohammad (2015). “The Iranian Constitutional Revolution and the Clerical Leadership of Khurasani”. Syracuse, New York: Syracuse University Press. p. 13. ISBN 978-0-8156-5311-0.
  3. Hermann, Denis (1 May 2013). “Akhund Khurasani and the Iranian Constitutional Movement”. Middle Eastern Studies. 49 (3): p. 440. doi:10.1080/00263206.2013.783828. ISSN 0026-3206.
  4. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  5. Hermann, Denis (1 May 2013). “Akhund Khurasani and the Iranian Constitutional Movement”. Middle Eastern Studies. 49 (3): p. 435. doi:10.1080/00263206.2013.783828. ISSN 0026-3206.
  6. Ghobadzadeh, Naser (17 October 2013). “Religious secularity: : A vision for revisionist political Islam. Philosophy & Social Criticism. 39 (10): p. 1009. DOI:10.1177/0191453713507014. ISSN 0191-4537.
  7. Bayat, Mangol (1991). Iran's First Revolution: Shi'ism and the Constitutional Revolution of 1905–1909. Studies in Middle Eastern History. Oxford, New York: Oxford University Press. p. 232. ISBN 978-0-19-506822-1.

باہرلے جوڑ

سودھو