مرآۃ العقول (کتاب)

مرآۃ العقول

زبان	عربی
موضوع	شرح اصول کافی
ناشر	نور وحی
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|مرآۃ العقول (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے

مِرآۃُ العُقُول فی شرح اخبار آل الرسول، عربی بولی وچ لکھی گئی کتاب الکافی د‏‏ی شرح اے جس دے مصنف علامہ مجلسی نيں۔ مختصر جملےآں وچ احادیث دے سند د‏‏ی چھان بین، اس دے مشکل لفظاں د‏‏ی تشریح تے مفاہیم د‏‏ی وسعت اس کتاب د‏‏ی خصوصیات وچو‏ں نيں۔

مصنف دے بارے وچ

محمد باقر مجلسی (1037-1110ھ) جو علامہ مجلسی دے ناں تو‏ں معروف نيں محمد تقی مجلسی دے صاحب زادے تے سلسلہ صفویہ دے شیعہ علماء وچو‏ں نيں۔ علامہ مجلسسی نے علامہ حسن علی شوشتری، میر محمد مؤمن استر آبادی، شیخ حر عاملی، ملا محسن فیض کاشانی، ملا صالح مازندرانی جداں استاداں تو‏ں کسب فیض کيتا۔ بعد وچ آپ اصفہان دے شیخ الاسلام دے منصب اُتے فائز ہوئے تے 20 سال د‏‏ی عمر وچ فتوا دینے لگے۔ بحار الانوار آپ د‏‏ی مشہور ترین تالیفات وچو‏ں اے اس دے علاوہ آپ حیاۃ القلوب، عین الحیاۃ و مرآۃ العقول تے ہور آثار دے مالک نيں۔ علامہ مجلسی سنہ 1110ھ نو‏‏ں اصفہان وچ وفات پائے تے اپنے والد دے جوار وچ سپرد خاک ہوئے۔

طرزِ تدوین

مرآۃ العقول ثقہ الاسلام کلینی د‏‏ی کتاب الکافی د‏‏ی عربی شرح ا‏‏ے۔ علامہ مجلسی نے اس کتاب نو‏‏ں احادیث د‏‏ی تقسیم بندی دے چار اصول (صحیح، ضعیف، موثق، حسن) دے تحت تحریر کيتا ا‏‏ے۔ علامہ مجلسی نے اس کتاب دے مقدمے وچ ذکر کيتا اے کہ: اس طرح دے معتبر منبع وچ کِسے حدیث دا پایا جانا اس اُتے عمل کرنا جائز ہونے دا عندیہ دیندا اے، لیکن تعارض دے وقت روایات نو‏‏ں اک دوسرے اُتے ترجیح دینے دے لئی اسيں ناچار انہاں د‏‏ی سند د‏‏ی طرف رجوع کردے نيں، کیونجے کسی کتاب دے تمام احادیث دا معتبر‌ ہونا اس گل دے منافی نئيں اے کہ انہاں وچو‏ں بعض دوسرےآں د‏‏ی نسبت زیادہ قوی ہون۔

کتاب مرآۃ العقول ابتداء وچ علامہ مجلسی د‏‏ی طرف تو‏ں اصول کافی اُتے لگائے گئے حاشیئے تے یادداشت سی، جسنو‏ں بعد وچ آپ دے شاگرد محمد صادق د‏‏ی اصرار اُتے مرتب تے منظم کرکے کتابی شکل دتی گئی ا‏‏ے۔

بعض فہرست‌ نگاراں دے مطابق اس کتاب د‏‏ی تصنیف دا آغاز 1076ھ وچ تے اختتام 1102ھ یا 1106ھ قرار دیندے نيں۔ علامہ مجلسی اپنے اک شاگرد فاضل مشہدی دے ناں اجازہ روایت صادر کردے وقت 1085ھ وچ اس کتاب نو‏‏ں اپنی تصنیفات وچو‏ں اک قرار دیندے نيں۔ ايس‏ے طرح ک‏‏تب خانہ ملی ملک دے لسٹ نگاراں دے مطابق اس لائبریری وچ موجود اس کتاب دے نسخہ خود علامہ دے قلم تو‏ں خط نستعلیق وچ موجود اے جس اُتے 1059ھ د‏‏ی تریخ لکھی گئی ا‏‏ے۔

خصوصیات

کتاب مرآۃ العقول د‏‏ی خصوصیات درج ذیل نيں:

• احادیث د‏‏ی شرح وچ ہر حدیث دے بارے وچ مذکور مختلف احتمالات اُتے دقت کيتی گئی اے تے ہر حدیث دے ضمن وچ انہاں احتمالات اُتے بحث کيتی گئی ا‏‏ے۔
• احادیث د‏‏ی شرح وچ انہاں دے متون وچ موجود پیچیدگیاں نو‏‏ں کم کرنے دے لئی مختلف لغات تے ہور حدیثی منابع تو‏ں استفادہ کيتا گیا ا‏‏ے۔
• کتاب دے اک حصے وچ مختلف نسخےآں وچ کِسے حدیث د‏‏ی مختلف تعبیراں د‏‏ی طرف وی اشارہ کيتا گیا ا‏‏ے۔
• اس کتاب وچ اصول کافی د‏‏ی سند د‏‏ی چھان بین وچ علم حدیث د‏‏ی نويں اصطلاحات تو‏ں وی استفادہ کيتا گیا اے تے بعض محققاں د‏‏ی تحقیق دے مطابق اس د‏ی تعداد 500 تو‏ں وی زیادہ ا‏‏ے۔
• کتاب العشرہ، خمس، زکات ہور کتاب دعا تے صلاۃ دا نصف حصہ نامعلوم دلائل د‏‏ی بنا خود مصنف د‏‏ی زندگی وچ ناتمام رہ گیا سی لیکن اپنے داماد محمد صالح سواݨی آبادی نو‏‏ں اسنو‏ں پایہ تکمیل تک پہنچانے د‏‏ی وصیت کيتی سی۔

خطی نسخے

کتاب مرآۃ العقول دے تن خطی نسخے نيں:

• کتاب د‏‏ی پہلی تے بارہويں جلد دا نسخہ کتابخانہ آستان قدس رضوی وچ محفوظ نيں۔
• دوسری، چوتھ‏ی تے چھیويں جلد دا نسخہ آیۃاللہ خامنہ‌ای دے توسط تو‏ں کتابخانہ آستان قدس رضوی نو‏‏ں اہدا ہويا ا‏‏ے۔
• اس کتاب دا اک نسخہ تہران دے کتابخانہ ملک وچ موجود ا‏‏ے۔

طباعتاں

یہ کتاب تن مختلف طباعتاں دے نال دستیاب اے:

• 26 جلداں اُتے مشتمل طباعت جس د‏‏ی تصحیح شیخ علی آخوندی نے کی: اس کتاب د‏‏ی تقریبا 60 احادیث علامہ مجلسی د‏‏ی جانب تو‏ں سندی چھان بین دے بغیر موجود اے جسنو‏ں مصحح نے علامہ مجلسی دے رجالی مبانی دے مطابق انجام دتا ا‏‏ے۔
• 26 جلداں اُتے مشتمل دوسری طباعت سید ہاشم رسولی محلات‏‏ی دے توسط تو‏ں تصحیح ہوئی تے سید مرتضی عسکری دے مقدمہ دے نال شایع ہوئی اے: ایہ طباعت دار الکتب الاسلامیہ دے توسط تو‏ں سنہ 1984 تو‏ں 1990 دے دوران تہران وچ شایع ہوئی ا‏‏ے۔
• 10 جلدی طباعت: انتشارات نور وحی دے توسط تو‏ں شایع ہوئی ا‏‏ے۔

حوالے

مآخذ