مدرک الطالب فی نسب آل ابی طالب الموسوم بہ معارف الانساب
| مدرک الطالب فی نسب آل ابی طالب الموسوم بہ معارف الانساب | |
|---|---|
ترمیم  |
مدرک الطالب فی نسب آل ابی طالب سادات دے نسب اُتے لکھی گئی بہترین کتاب اے .[۱]اس کتاب وچ پہلی مرتبہ اردو بولی وچ اصولی علم الانساب نوں مدون کیتا گیا۔ کتاب اولاد ابو طالب بالخصوص سادات بنی سیدۃ النساء العالمين بنت رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم دیاں تمام بنیادی شاخاں دا احاطہ کردی اے ۔کتاب وچ قدیم عربی مصادر دے نال نال مخطوطات تے بعض جید عربی فارسی ہندی مصادرکو وی زیر بحث لیایا گیا ۔
کتاب نوں کل پندرہ ابواب اُتے تقسیم کیتا گیا اوّل باب وچ مولف سید قمر عباس اعرجی حسینی ہمدانی نے اولاد اسماعیل علیہ اسلام دا ذکر کیان جو بنی ھاشم اُتے اکر ختم ہُندا اے ۔باب دوم وچ عقیل بن ابی طالب دی اولاد دا تذکرہ اے۔ تیسرے باب وچ اولاد جعفر طیار بن ابی طالب دا ذکر اے ۔چوتھے باب وچ اولاد امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیہ اسلام دا ذکر اے۔ باب پنجم وچ امام حسن علیہ اسلام دا ذکر اے جو زید بن امام حسن دے تذکراں تے ہجرتاں اُتے مشتمل اے باب ششم وچ حسن مثنی بن امام حسن دی اولاداں دا مفصل ذکر اے ۔ستويں باب امام حسین علیہ اسلام دے مقتل دا تذکرہ اے۔ باب ہشتم بہت وڈا اے اس وچ امام زین العابدین ع دے چھ فرزندان دی اولاد دا تفصیلی ذکر اے جنہاں وچ اولاد عبد اللہ باہر۔اولاد عمر الاشراف۔اولاد علی الاصغر۔اولاد زیدشھید۔ اولاد حسین الاصغر۔تے اولاد امام محمدباقرع شامل نيں ۔ باب نہم وچ اولاد امام جعفر صادق ع دا تذکرہ اے۔ باب دہم وچ اولاد امام موسی کاظم ع دا مفصل ذکر اے ۔گیارہواں باب وچ امام رضا ع دی اولاد دا ذکر اے ۔بارہويں باب وچ امام علی الھادی ع دی اولاد دا مفصل ذکر ملدا اے ۔تیرہويں باب وچ محمد حنفیہ بن امام علی ع دی اولاد دا تذکرہ اے ۔چودہويں باب اولاد ابوالفضل عباس بن حضرت علی ع کاذک رہے۔ پندرہويں باب وچ عمرالاطرف بن امیر المومنین علی ع دا ذکر اے ۔ عرب دے نسا بین نے اس کتاب نوں اردو بولی دی نسب اُتے معتبر کتاب تسلیم کیتا۔ کتاب وچ بنیادی قدیم عربی ماخذ دا استعمال بہت محنت توں کیتا گیا سید قمر عباس اعرجی حسینی نے سید یحیی نسابہ ۔ ابی نصر بخاری۔ ابو الفُرج اصفہانی۔ ابو الغنائم صوفی عمری۔ شیخ شرف العبیدلی۔ شیخ ابو الحسن عمری ۔ ابن طباطبا۔ جمال الدین ابن عنبہ ۔ تے ابن طقطقی دی روایات نوں زیادہ اہمیت دتی۔
کتاب لکھنے دے مقاصد
سودھوسادات پوری دنیا بالخصوص پاک و ہند وچ کثیر تعداد وچ موجود نيں مگر اس خطے وچ علم الانساب نوں ویسے مقام حاصل نہ سی جداں عرب وچ تھا۔دوسری گل علم الانساب چونکہ عرب خطے دا سی اس لئی غیر عرب منطقاں وچ اس توں ناواقفیت دی وجہ توں وی علم الانساب نوں برصغیر وچ کوئی خاص مقام نہ ملیا تے جو خاندان ہجرت کرکے آئے انہاں دے مشجرات وی زیادہ خاندان دے افراد توں ہی چھپا دے رکھے گئے۔اوہدی اک وجہ شائد ایہ وی سی کہ سادات ظلم و جور توں تنگ آکے ہجرت کردے رہے تے ایسی حالت وچ جو ہتھ آیا ہندوستان لے کے آگئے۔اس دے علاوہ مصنف سید قمر عباس اعرجی نے اپنے اک انٹرویو وچ ایہ وی دسیا کہ جدوں انہاں نے مختلف جگہ اُتے مشجرات دا مطالعہ کیہ تاں معلوم جوس کہ سادات نوں انساب دے بارے وچ بنیادی معلومات درکار نيں۔ بر صغیر وچ علم الانساب اُتے اوّل کتاب سید مبارک حسینی نے لکھ کے قطب الدین ایبک نوں پیش کيتی۔ اس دے بعد بھر کتاباں کھی گئياں مگر اوہ بنیادی عربی مصادر توں خالی رہیاں تے قدیمی شجراں نوں چھپوا دتا گیا۔اس لئی اک ایسی کتاب دی ضرورت سی جو اردو بولی وچ علم الانساب دے تمام بنیادی عربی قدیمی مصادر دا احاطہ کردی ہو تاکہ ایتھے دے لوک باقاعدہ علم الانساب تک رسائی حاصل کر سکن
مصنف دا اجازہ
سودھوعلم الانساب اک فن اے تے اس دے باقاعدہ استاد ہُندے نيں جو اس علم وچ اہل افراد نوں روایت دا اجازہ یعنی اجازت مرحمت فرماندے نيں لیکن باقاعدہ اصولی علم الانساب دے استاد بوہت گھٹ نيں تے اس وقت عرب وچ مشہور سلسلہ زبدۃالمحققین سرتاج النسابین سید جعفر الاعرجی دا سلسلہ اے ۔مدرک الطالب فی نسب آل ابی طالب دے مصنف سید قمر عباس اعرجی ہمدانی نے ایہ علم سید عبدالرحمان العزی الحسینی الاعرجی توں حاصل کیتا انہاں نے سید حلیم حسن الاعرجی توں حاصل کیتا انہاں نے سید ضیاشکارہالاعرجی توں حاصل کیتا انہاں نے سید ھادی الاعرجی توں حاصل کیتا انہاں نے زبدۃالمحققین سرتاج النسابین معین الاشراف سید جعفر الاعرجی البغدادی توں حاصل کیتا انہاں نے سید محمد الاعرجی توں حاصل کیتا انہاں نے سید جعفر الحسینی توں حاصل کیتا انہاں نے سید راضی الاعرجی توں حاصل کیتا انہاں نے سید حسن الاعرجی توں حصہ کیتا انہاں نے سید مرتضی الاعرجی سی حاصل کیتا انہاں نے سید شرف الدین توں حاصل کیتا انہاں نے سید نصراللہ الاعرجی توں حاصل کیتا انہاں نے السید العالم الفاضل الشریف الاجل محسن الکبیر المعروف زوزور توں حاصل کیا
مخطوطات دا استعمال
سودھوسید قمر عباس ہمدانی نے کتاب وچ قدیم کتاباں دے خطی نسخےآں سی بھرپور استفادہ کیندا خاص کر عمدہ الطالب۔المجدی فی انساب الطالبین۔الاصیلی۔تے المعقبین من ولد الامیر المومنین دے قدیم تے نایاب نسخےآں نوں استعمال کیتا خاص کر عمدہ الطالب دی تشجیر جو موصلی دی لکھی ہوئی اے دا استعمال کیتا گیا۔ اس دے علاوہ پاکستان و ہند دے سادات عظام دے نسب دے قدیم مخطوطات نوں وی نقل کیتا جنہاں وچ سید مکرم حسین مجتہد غیر مطبوعہ کتاب جو ہمدانی اعرجی سادات اُتے سی خلاصہ الانساب سید مزمل شاہ دی کتاب نسب سادات ہمدانی سید محمد شاہ مشہدی دی نسب نامہ شریف سید حیدر شاہ بن مہدی شاہ دی شجرہ سادات مشہدی در خانہ سادات بخاری اوچ بپرت گلزار سادات از سید فتح علی زیدی تے سید رضا حسین شاہ دی غیر مطبوعہ کتاب “تلہ گنگ تریخ دے آئینے وچ ” تے ہور بوہت سارے قدیم مخطوطات شامل نيں۔
کتاب دی جامعیت
سودھوکتاب اس قدر جامع اے کہ آل ابو طالب دے کے تمام خانداناں انہاں دی ذیلی شاخاں اُتے تفصیلی بحث اے تے اقوال النسابین توں قبول یا رد کیتا گیا تے اوہ وی جیّد نسا بین دے اقوال توں سید قمر عباس ہمدانی نے اس کتاب نوں اک محقق دی طرح کم تے اک نسابہ دی طرح زیادہ رقم کیتا یعنی انہاں نے نسابین دے اقوال نقل کیتے تے انہاں نا موازنہ کیتا۔ کتاب اس قدر جامع اے کہ انساب دے نال نال تریخ نوں وی رقم کیتا اس لئی انساب تے تریخ دونے دے خواہشمنداں دے لئی گرانقدر خزانہ اے۔
مقاتل دی تفصیل
سودھو(1) مقتل امام حسین بن علی ع 61 ہجری (2) مقتل زید بن امام زین العابدین (3) مقتل سید محمد نفس ذکیہ بن عبد اللہ محض بن حسن مثنی بن امان حسن ع 145ھ (4) مقتل ابراہیم بن عبد اللہ محض بن حسن مثنی بن امام حسن ع 145 ہجری (5) مقتل ابو عبد اللہ محمد بن صالح بن عبد اللہ بن موسی الجون بن عبد اللہ محض بن حسن مثنی بن امام حسن ع 234 ہجری (6) مقتل محمد بن ابراہیم طباطبابن اسماعیل بن ابرہیم الغمر بن حسن مثنی بن امام حسن ع 199 ہجری (7) مقتل حسین صاحب فخ بن علی بن حسن مثلث بن حسن مثنی بن امام حسن ع 169ھ (8)مقتل یحیی بن زید بن امام زین العابدین (9) مقتل ابو جعفر محمد بن ابو علی قاسم بن علی الاصغر بن عمرالاشراف بن امام زین العابدین (10) مقتل ابوالحسین یحیی بن عمر بن یحیی بن حسین ذی الدمعۃ بن زید بن امام زین العابدین 250 ہجری (11) مقتل محمد الدین اج بن امام جعفر صادق اوہدی نال چھوٹے وڈے 80 مقاتل دا ذکر قدیمی عربی مصادر دی روشنی وچ کیہ گیا اے۔
رجال علم الانساب
سودھوسید قمر عباس اعرجی نے سٹھ توں ستر (70۔60) علم الانساب دے جیّد نسابین دی روایات نوں رقم کیتا جنہاں وچوں چند درج ذیل نيں۔ (1) ابو منذرہشام بن محمد بن صائب الکلبی (2) ابو عبد اللہ معصب الزبیری 233ہجری متوفی (3) ابوالحسین یحیی نسابہ بن حسن بن جعفرالحجۃ بن عبیداللہ الاعرج بن حسین الا صفر بن امام زین العابدین ع 277 ہجری متوفی (4) ابو نصرسہل بن عبد اللہ بخاری 357 متوفی (5) ابن خداع نسابہ مصری الحسینی 347 ہجری متوفی (6) شیخ شرف العبیدلی حسینی 435 متوفی (7)ابو عبد اللہ حسین بن ابی طالب محمد المعروف ابن طباطبااصفہانی 449 ہجری متوفی (8)شیخ نجم الدین ابو الحسن عمری علوی450 ہجری متوفی (9) سید ابو اسماعیل ابراہیم بن ناصر الحسنی (10) شیخ ابوالحسن علی بہقی المعروف ابن فندق 565 ہجری متوفی (11) امام فخر الدین رازی (12) صفی الدین ابوعبداللہ محمد المعروف ابن طقطقی 709 ہجری متوفی (13) سید عزالدین اسماعیل مروزی 611 ہجری متوفی (14) سید جمال الدین ابن عنبہ 828 ہجری متوفی
اقوال النسابین
سودھوکتاب مدرک الطالب وچ سیدقمرعباس اعرجی ہمدانی نے دور حاضر دے بعض نسابین دے اقوال وی شامل کیتے جنہاں وچ سید عبدالرحمان العزی الاعرجی کویت۔سید واثق زبیبہ عراق۔ سید حلیم حسن اعرجی عراق۔سید مہدی رجائی۔ سید مجید المھنا۔سید محمود یونس الحسنی ادریسی مصر۔تے سید محسن رضا کاظمی الحمیدی پاکستان زیادہ معروف نيں
کتاباں دا استعمال
سودھوسید قمر عباس اعرجی ہمدانی نے 190 دے قریب مصادر الکتب استعمال کئاں جنہاں وچ انساب ۔ تریخ ۔ فقہ۔ جغرافیہ۔حدیث۔رجال۔زمینی ریکارڈ ۔ غیر مطبوعہ کتاباں نيں تے اس دے علاوہ کچھ مخطوطات شامل نيں تے اس دے علاوہ لا تعداد عرب عجم افغانستان پاکستان تے بھارت دے قلمی مشجرات شامل نيں انساب دی بنیادی کتاباں وچ جمہرةالنسب۔نسب قریش۔المعقبیین۔سرسلسلہ العلویہ۔رہتل الانساب۔المجدی فی الانساب الطالبین ۔ منتقلہ الطالبیہ۔لباب الانساب۔شجرةالمبارکہ۔الفخری فی انساب الطالبیین۔الاصیلی فی الانساب الطالبین ۔ عمدةالطالب فی انساب آل ابی طالب۔مناھل الضرب فی انساب العرب۔سراج الانساب۔آل الاعرجی تے سید مہدی رجائی دی المعقبون من آل ابی طالب زیادہ شہرت دی حامل نيں
اردو بولی دا استعمال
سودھواردو بولی وچ علم الانساب دی ایہ اوّل کتاب اے نسب لکھنے دے دو مقبول طریقے نيں تشجیر تے مبسوط ۔ تشجیر وچ خطوط دے ذریعے نسب مرتب کیتا جاندا اے تے ایہ آسان طریقہ اے مگر اس وچ افراد دی تریخ تفصیل توں نئيں کھی جاسکدی تے پاکستان و ہند وچ جو کم اس وچ مبسوط طریقہ توں کدی نسب نئيں لکھیا گیا سید قمر عباس اعرجی نے اردو وچ مبسوط اصولی نسب دا طریقہ وضع کر کے واقعی کمال کر دتا جو اردو بولی اُتے وی اک عظیم کم اے ۔قمر عباس اعرجی نے اردو بولی وچ باقاعدہ نسب لکھنے دا طریقہ وی ایجاد کیتا۔