مختار نامہ
| مختارنامہ | |
|---|---|
| تحریر | داؤد میر باقری |
| ہدایات | داؤد میر باقری |
| نمایاں اداکار | فریبرز عرب نیا |
| نشر | ایران |
| زبان | فارسی |
| تیاری | |
| فلم ساز | سیما فلم |
| دورانیہ | اقساط40:دورانیہ فی قسط 60 ثانیہ |
| تقسیم کار | اسلامی جمہوریہ ایران دا نشریاتی ادارہ |
مختار نامہ ایران دے فلم و سیما ادارے دا تیار کردہ اک تاریخی اسلامی سلسلے وار ڈراما اے جس دی کہانی مختار ثقفی دی زندگی اُتے مبنی اے۔ اس ڈرامے وچ 140 توں ودھ اہم اداکاراں نے کم کیتا اے۔
پس منظر
سودھواس سلسلے وار ڈرامے دی کہانی مختار ثقفی دی زندگی توں اخذ کيتی گئی اے۔ مختار ثقفی تاریخ اسلام دا اک سنہرا باب اے جس نے قاتلان حسین توں انتقام لینے دی خاطرشہر کوفہ وچ اک انقلاب برپا کیتا۔ حسین بن علی مسلماناں دے پیارے نبی آخرلزماں صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم دے نواسے سن ۔
تیاری دے مراحل
سودھومختار نامہ ڈرامے نوں ایران دے ادارے فلم و سیما دے لئی 5 سال دے عرصے وچ عکس بند کیتا گیا۔ اس کھیل دی 40 اقساط نيں تے ہر قسط تقریباً 60منٹ دے دورانئے اُتے مشتمل اے۔ اس کھیل وچ حسین بن علی دے قاتلان تے شہدائے کربلا دے قاتلان توں انتقام دے مناظر دے علاوہ مختار دے قیام، حکومت، آل زبیر نال جنگ و جدل، یزیدی افواج دا مکہ و مدینہ اُتے حملہ تے مکہ و مدینہ دی بے حرمتی سمیت واقعہ عاشورا مختار ثقفی دی حکومت دے متعلقہ بوہت سارے تاریخی مناظر عکس بند کیتے گئے نيں۔ اس ڈرامے دے ہدایت کار تے مکالمہ نویس داؤد میر باقری نيں۔ ایہ انہاں دا سولہواں سلسلے وار ڈراما اے جس دی انہاں نے ہدایت کاری دکیتی اے۔
اداکار
سودھوکہانی
سودھواس کھیل دی کہانی نوں صدر اسلام وچ ہونے والے واقعات، روایات تے کتاباں تاریخ توں اخذ کیاگیااے۔ مختار ثقفی دے والد دا ناں ابو عبید ہ ثقفی سی جنہاں نوں حضرت عمر رضی اللہ عنہ نے عراق دی اک مہم وچ سپہ سالار بنا کے بھیجیا سی جتھے اوہ شہید ہو گئے۔ مختار دی پرورش انہاں دے چچا سعید ثقفی نے دی جو مدائن دے حاکم سن ۔ مختار ثقفی تلوار و سنان توں قطع تعلق کرکے بیلچے تے دراندی توں تعلق قائم کرچکاہے تے مدائن وچ اپنے کھیتاں کاشکتاری کرتااے۔ اوہ اپنی بی وی ناریہ تے بہن جاریہ دے ہمراہ مدائن وچ ہی رہائش پزیر اے کہ اک دن اسنوں اطلاع ملدی اے کہ حضرت حسن جو میدان جنگ توں واپس آ رہے سن کہ اک خارجی نے خنجر توں انہاں اُتے حملہ کرکے انہاں نوں انتہائی زخمی کے دیااے۔ پورا عرب معاویہ بن سفیان دے زیر نگین اے تے معاویہ رضہ نے حضرت حسن دے سر دے بدلے اپنی خاص کنيز تے سونے دے سکاں دا اعلان کیااے۔ انہاں اُتے آشوب حالات وچ حسن علیہ سلامکسی اُتے اعتماد نئيں کرسکدے مگر سعید ثقفی پر۔ حضرت حسن رضہ مدائن دے سفید محل وچ پناہ گزین ہُندے نيں تاکہ اوتھے علاج کراسکن۔ اسی دوران وچ جدوں انہاں دے زخمی ہونے دی اطلاع مدائن وچ پھیلتی اے تاں اوتھے فسادات پھیل جاندے نيں۔ بعد وچ انہاں دتی زوجہ جعدہ بنت اشعث وی مدینہ توں اوتھے پہنچ جاندیاں نيں۔ حضرت حسن دا ارادہ اے کہ مسلمان انہاں دا نال داں تاکہ اوہ خلافت اس دے صحیح حقداراں تک پہنچاسکن۔ مگر عام مسلمان حتٰی شیعان علی وی انہاں دا نال دینے توں گریزاں نيں۔ سعید ثقفی اپنے بھتیجے مختار نوں بلاندے نيں تاکہ اوہ مدائن دے حالات نوں وی قابو کرسکے تے حضرت حسن دی حفاظت دے نال نال آئندہ دے لئی لائحہ عمل مرتب کرسکے۔ مختار ثقفی اس انداز توں جدوجہد کرنے دا قائل نئيں جس انداز توں ہن تک شیعان علی جدوجہد کر رہے سن اُتے اوہ وعدہ کرتاہے کہ اوہ حضرت حسن دی حفاظت دے نال نال مدائن دے حالات نوں وی قابو کرنے دی کوشش کريں گا تے خوارج دے خلاف وی کارروائی عمل وچ لیائے گا۔ اسی دوران وچ حضرت حسن تے معاویہ بن سفیان وچ صلح ہوجاندی اے تے حضرت حسن واپس مدینہ روانہ ہوجاندے نيں۔ مختار اپنے مشغلاں وچ گم ہوجاتاہے کہ اک دن اطلاع ملدی اے کہ حضرت حسن نوں زہر دے کے شہید کے دیاگیااے۔ جس دے بعد دوبارہ فتنے اٹھتے نيں۔ مختار کوفہ جارہتااے۔ جدوں کہ اہلیان کوفہ اس توں پہلے حضرت حسین رضہ نوں نامے لکھ چکے ہُندے نيں کہ جے اوہ کوفہ آجان تاں اہلیان کوفہ انہاں دتی بیعت کرینگے تے اموی حکومت کیتی بیعت توں بیزاری دا اظہار کرینگے۔ اہلیان کوفہ منتظر نيں کہ حضرت حسین تشریف لائاں۔ اوہ پرجوش نيں تے گلیاں و بازاراں وچ نعرے لگاندے نيں جدوں کہ کوفہ دا حاکم نعمان بن بشیر صحابی ء رسول اے جس دی بیٹی عمرہ مختار ثقفی دی بیوی اے۔ مختار ثقفی اموی حکومت دے خلاف سرگرم اے۔ نعمان بن بشیر نوں معطل کرکے عبداللہ بن زیاد نوں بصرہ توں کوفہ بطور والیء کوفہ بھیجاجاتاہے تاکہ اوہ اموی حکومت دے خلاف سرگرم عناصر دی بازپرس کرسکے۔ عبد اللہ بن زیاد بھیس بدل کے کوفہ وچ داخل ہوکے دارالامارہ وچ داخل ہوجاتاہے تے مسلم بن عقیل نوں تلاش کرواتااے۔ مسلم بن عقیل حضرت حسین دی طرف توں اہلیان کوفہ دے بلیانے اُتے کوفہ آئے نيں تاکہ اوہ ایتھے دے حالات معلوم کرن اورخفیہ طور اُتے کوفیاں توں حضرت حسین دی بیعت لاں۔ عبد اللہ بن زیاد کسی لحاظ تے احترام دے بغیر کارروائیاں انجام دے کے مسلم بن عقیل دا پتہ چلاتاہے تے بالاآخر اسنوں مجبور کرتاہے کہ اوہ تلوار سونت کے میدان وچ آجان۔ مسلم بن عقیل ہور شیعہ رہنماواں دے ہمراہ کوفہ دے دارلامارہ دے سامنے آجاتااے۔ اموی حکومت سونے دے سکاں تے مکر کے زور اُتے مسلم بن عقیل دے مددگاراں نوں توڑ لیندی اے تے مسلم بن عقیل اکیلے رہ جانے دے بعد گرفتاری دے بعد انتہائی مظلومیت دے حالات وچ دارلامارہ دے بلند مینار توں گرادیے جاندے نيں۔ اس دے بعد عبد اللہ بن زیاد انتہائی مکر توں مختار ثقفی نوں گھیرتاہے تے اسنوں داخل زندان کرتااے۔ مختار دی قید دے دوران وچ عاشورہ دا انتہائی دردناک واقعہ رونما ہوتاہے جدوں آل محمد و ہور محبان آل محمد نوں ماسوائے خواتین تے اک بیمار فرزند رسول دے سب نوں شہید کے دیاجاتااے۔ زندان توں مختار ثقفی اپنی بہن صفیہ کہ جو عبداللہ بن عمر رضہ دی بیوی اے نوں خط لکھتاہے کہ اوہ اپنے شوہر نوں سفارش کرے کہ اوہ اموی خلیفہ نوں کہے کہ مختار نوں رہاکرے۔ اموی حکموت بلاشبہ عبد اللہ بن عمر، عبد الرحمٰن بن ابو بکر صدیق تے عبد اللہ بن زبیر رضہ جداں بزرگان دی طاقت توں خوفزدہ سی۔ عبد اللہ بن عمر دی سفارش اُتے مختار ثقفی نوں رہاکر دیاجاتاہے مگر عبد اللہ بن زیاد شرط رکھتاہے کہ مخصوص ایام دے اندر اوہ کوفہ چھوڑدے۔ مختار اوتھے توں مکہ جاتااے، عمرہ اداکرتاہے تے محمد الحنفیہ تے عبد اللہ بن زبیر نال ملاقات کرتاہے تے اموی حکومت کیتی بے اعتدالیاں اُتے گل گل کرتااے۔ اسی دوران مکہ اُتے اموی فوج حملہ آور ہُندی اے تے کعبہ نوں اگ لگ جاندی اے۔ مختار ثقفی اموی افواج دا مقابلہ جانفشانی توں کرتااے۔ اموی فوج مکہ دے محاصرہ کرلیندی اے مگر یزید بن معاویہ دی وفات دی اطلاع دے بعد اموی فوج محاصرہ چھڈ کے واپس چلی جاندی اے۔ جدوں کہ مختار ثقفی کوفے واپس آجاتااے۔ کوفے آکے اوہ شیعان علی نوں اپنے نال ملاتاہے تے اموی حکمران تے بعد وچ زبیری حکمران نوں کوفے توں کڈ دے خود امیر کوفہ بن جاتااے۔ اس نے اس شرط اُتے امارت سنبھالی سی کہ اوہ قاتلان حسین توں بدلہ لیناچاہتاہے تے حکومت عدل قائم کرنے دا خواہاں اے۔ پس اسی لئی تمام بزرگان کوفہ تے ہور مسلمانان نے مختار ثقفی کانال دتا تے کوفہ وچ حکومت قائم کيتی۔ حسب وعدہ مختار ثقفی نے قاتلان حسین توں بدلہ لینے دی شروعات کيتیاں تے اک اک کرکے تمام قاتلان حسین یا جو وی عاشورہ دے واقعہ وچ کسی نہ کسی طرح آل رسول محمد صلعم نوں نقصان پہنچانے وچ ملوث سن دے خلاف انتقامی کارروائی کردے ہوئے سب نوں واصل جہنم کیتا۔ عمر بن سعد بن ابی وقاص کہ جو مختار بن ثقفی دا رشتہ دار وی اے مختار دی بہن دا جاریہ دا رشتہ مانگتاہے تے مختار دے نہ چاہنے دے باوجود جاریہ اس رشتے نوں قبول کردی اے۔ پسر سعد وی عاشورہ دے دن میدان عاشورہ وچ موجود سی تے فاطمہ دے لخت جگر دے خیماں دی طرف پہلا تیر وی اسی نے پھینکاسی ۔ اس لئی مختار ثقفی عمر سعد توں بدلہ لیناچاہتاتھ تے اس نے اس وچ کامیابی وی حاصل کيتی۔ اموی حکومت زباں حالی کاشکار ہوجاندی اے جدوں کہ زبیری حکومت حجاز مقدس دے اک وڈے حصے اُتے حکمرانی کے رہی ہُندی اے کوفے اُتے حملہ آور ہُندی اے اوربوہت سارے معرکےآں دے بعد مختار نوں شکست دے کے کوفہ اُتے قبضہ کرلیندی اے۔
حذف شدہ مناظر
سودھواس سلسلے وار ڈرامے دی کہانی صدر اسلام توں متعلق واقعات اُتے منحصر اے۔ ایداں وچ کہانی اہل بیت تے اہل بیت علیہ سلامدے چاہنے والےآں دے مابین گھُمدی اے۔ ایرانی ٹی وی دی تاریخ وچ پہلی بار سی کہ داؤدمیرباقری صاحب نے کربلا تے عاشور دے واقعات نوں عکسبند کیتا تے بالخصوص میدان عاشور وچ حضرت حسین علیہ سلامدی آخری نمازظہرکے مناظر وی شامل کیتے گئے سن ۔ داؤدمیر باقری صاحب نے اس کھیل دے لئی حضرت عباس (حضرت حسین دے بھائی) دا کرداربھی عکسبند کرنے دا منصوبہ بنایا حتیٰ کہ اک اداکار نوں بطور حضرت عباس منتخب کیتا گیا اورانہاں دے بعض مناظر وی عکسبند کیتے گئے۔ مگر وکھ وکھ وجوہات دی بناءپر انہاں مناظر نوں حذف کے دیاگیا۔ اس دوران وچ بوہت سارے بنیادپرست اسلامی عناصر نے علماءکرام تے فقیہان کرام توں اس بابت فتویٰ حاصل کرنے دی گرض توں رجوع تے بعض نے مختلف نوعیت دے فتاویٰ وی حاصل کیتے۔ بعد ازاں داؤدمیرباقری نے انہاں مناظر نوں سلسلے وارکھیل وچ شامل نئيں کیتا تے انہاں مناظر نوں بطور نسخہ برائے ہدائتکارجاری کیتا گیا۔ اس نسخے وچ درج ذیل واقعات نوں عکسبندکیاگیااے: عباس علیہ سلامجدوں اہل بیت دے لئی فرات توں پانی لیجانے دی غرض توں آندے نيں جدوں کہ شمر ملعون انہاں نوں منع کرتاہے تے پانی دے مشکیزے وچ سوراخ کرکے بالاخر حضرت عباسنوں شہید کردیتااے۔
ہور معلومات دے لئی ایتھے دیکھو Archived 2014-08-12 at the وے بیک مشین
مناظر کشی برائے عکس بندی
سودھوجتھے اس ڈرامے نوں عکسبند کرنے دے لئی اداکار چننے وچ نہائت مہارت توں کم لیاگیاہے اوتھے اس سلسلے وار ڈرامے دے عکسبندی دے لئی تاریخی ماحول تے مناظر وی مصنوعی طور پرتخلیق کیتے گئے سن ۔ اک وڈی مقدار وچ قدیم لباس فراہم کرنے دے نال نال قدیم انداز دے مکانات و رہائشگاہاں وی بنائیاں گئياں حتیٰ ایداں تاریخی واقعات جو خانہ کعبہ دے اندر یا اردگرد واقع ہوئے سن انہاں دتی عکسبندی دے لئی مصنوعی طور اُتے شہر مکہ تعمیر کرکے اوتھے مصنوعی طور اُتے اک کعبہ وی بنایاگیا تاکہ سارے واقعات دی عکسبندی وچ حقیقت دے قریب تر رنگ بھراجاس دے۔ تمام اداکاراں دے لئی اس منظر دا نظارہ انتہائی دلکش تے جاذب نظر سی ۔ جعفر دھقاں تے ہور اداکاراں دے نزدیک ایہ منظر انہاں دے لئی نہائت زبردست سی تے انہاں دے دل وچ کعبہ دا احترام تے عقیدت ہور ودھ گئی۔ عاشورہ دے واقعات نوں عکسبند کرنے دے لئی مصنوعی طور اُتے اک صحرا وچ منظر کشی کيتی گئی جتھے اک اک دی لڑائی، گھمسان دی لڑائی تے حضرت حسین رضہ دی آخری نماز دے مناظر وی عکسبند کیتے گئے۔ مریم بوبانی انہاں مناطر دی عکسبندی دے دوران وچ بطور زوجہء زهیر بن قین کربلا دے میدان وچ موجود سن اوہ کہندی نيں کہ جدوں انہاں مناظر دی عکسبندی دی جا رہی سی تے اک اک کرکے تمام اہل بیت تے اصحاب اہل بیت شہید ہوئے تاں مجھ اُتے ایسا اثر ہويا کہ وچ حقیقت وچ رونے لگی تے میرا کلیجا غم حسین توں پھھٹنے لگیا حالانکہ ایہ مصنوعی مناظر سن مگر وچ تاریخ دی بھُل بھلیاں وچ بھٹکتی ہوئی اصل وچ لاشعوری طور اُتے کربلا دے میدان اُتے پہنچ گئی تے حسین علیہ سلامدے پسماندگان دے غم نوں وڈی حد تک محسوس کیتا۔
ماخذ
سودھواس ڈرامے نوں درج ذیل کتاباں تاریخ توں اخذ کیاگیااے:
تاریخ طبری،تالیف ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم طبری
ترجمہ ابوالقاسم پایندہ ،تهران ،اساطیر،
کامل، تاریخ بزرگ اسلام و ایران ،ابن اثیر،ترجمہ عباس خلیلی، موسسہ مطبوعات علمی،مروج الذهب، ابوالحسن مسعودی، ترجمہ ابوالقاسم پایندہ، تهران،
مقتل ابومخنف، ترجمہ حجت اللہ جودکی تهران ،
قیام توابین، ابراهیم بیضون، ترجمہ کریم زمانی، قم،
سرگزشت کشتہ شدگان از فرزندان ابوطالب ترجمہ مقاتل الطالبیین،ترجمہ حجت السلام و المسلمین رسولی محلاندی، تهران ،
مختارنامہ، چاپ سنگی، نفس المهموم،آیت ا۔۔. شهرانی
صلح امام حسن، شیخ راضی آل یاسین،ترجمہ آیت ا۔۔. سید علی خامنہ ای، تهران،
ماهیت قیام مختار، ابوفاضل رضوی اردکانی، قم ،
در سوگ امیر آزادی ترجمہ مثیر الاحزان،ترجمہ علی کرمی، قم،حاذق،
جلوہ تاریخ در ترجمہ شرح نهج البلاغہ ابن ابی الحدید، ترجمہ محمود مهدوی دامغانی،تهران،نشر نی،
تاریخ سیاسی اسلام از رسول جعفریان،قم،
آثار استاد علامہ عسکری
حوالے
سودھوداستان مختار ثقفی اموسوم مختار نامہ برائے ٹی وی۔ منابع و ماخذ Archived 2013-09-02 at the وے بیک مشین
مختار نامہ دی 40 اقساط اردو بولی وچ ملاحظہ فرمائاں Archived 2016-03-05 at the وے بیک مشین
مختار نامہ دی دفتری تعارفی سائٹ ببولی اردو Archived 2014-06-23 at the وے بیک مشین
امیر مختار