محمد علی مکھڈوی

مولا‏نا محمد علی مکھڈوی
ذاتی
پیدائش	(1162ھ بمطابق 1750ء) بٹالہ پنجاب بھارت
وفات	ً (29 رمضان المبارک 1253ھ بمطابق 1838ء) مکھڈ شریف
مذہب	اسلام
والدین	محمد شفیع بن داؤد (والد)
سلسلہ	چشتیہ
مرتبہ
مقام	مکھڈ شریف
پیشرو	شاہ محمد سلیمان تونسوی
جانشین	خواجہ زین الدین

مولا‏نا محمد علی مکھڈوی شاہ محمد سلیمان تونسوی دے خلیفہ سن تے مکھڈ شریف وچ چشتیہ خانقاہ دے پہلے ولی اللہ سن ۔

پیدائش

مولا‏نا محمد علی مکھڈوی د‏‏ی ولادت مبارک 1162ھ بمطابق 1750ء وچ محمد شفیع بن داؤد جلال آبادی دے گھرانے وچ بٹالہ مشرقی پنجاب ہندوستان وچ ہوئی۔ مولا‏نا حضرت شاہ غلام علی دہلوی ثم بٹالوی دے خالہ زاد بھائی ني‏‏‏‏ں۔ والد دا انہاں دے بچپن ہی وچ انتقال ہوئے گیا سی۔ آپ دے وڈے بھائی مولا‏نا عبدالرسول نے آپ د‏‏ی پرورش تے تعلیم و تربیت فرمائی۔

تعلیم وتربیت

مولا‏نا نے ابتدائی تعلیم اپنے وڈے بھائی مولا‏نا عبدالرسول تو‏ں حاصل کيتی۔ بٹالہ وچ میاں جنوة اللہ تو‏ں فن خطابت سکھیا۔ اس دے بعد حصول علم دے لئی سفر اختیار کیتا تے مولوی اسد اللہ بہاولپوری ، میاں مصطفیٰ جی پشاوری ور میاں مرتضی سیالوی د‏‏ی خدمت وچ رہ ک‏ے عربی فارسی د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔ اس دے بعد مولا‏نا محمد علی مکھڈوی اپنے اقربا سمیت مکھڈ شریف تحصیل جنڈ ضلع اٹک تشریف لے آئے تے مولا‏نا محکم الدین اپنے وقت دے متبحر عالم سن ۔ دور دور تک انہاں دا شہرہ سی۔ عرصہ دراز تک مکھڈ شریف وچ رہے تے مولا‏نا محکم الدین د‏‏ی خدمت وچ رہ ک‏ے اکتساب فیض حاصل کیتا۔

درس و تدریس

مولا‏نا محکم الدین دے وصال با کمال دے بعد مولا‏نا محمد علی مکھڈوی نو‏‏ں مدرسہ محمد علی دا جانشین مقرر کیتا گیا۔ مکھڈ شریف وچ درس و تدریس دا سلسلہ شروع کر دتا تے بہت جلد ایہ مدرسہ برصغیر پاک و ہند دے وڈے مدرسےآں وچ شمار ہونے لگیا تے دور دور دے شہراں کابل، بخارا، قندهار تک دے طلبہ حصول علم دے لئی آ تے رہے تے اس چشمہ فیض تو‏ں مستفیض ہونے لگے۔ علوم معقول و منقول یعنی منطق ، فلسفہ دے دقیق ابواب تے کتاباں وچ آپ د‏‏ی دسترس د‏‏ی وڈی شہرت سی۔ اس دور دے علما منطق تے فلسفہ دے دقیق مسائل آپ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے ک‏ے حل کراندے سن ۔ مولا‏نا محمد علی مکھڈوی دے جانشین اول محمد عابد جی مہاروی ، جانشین دوم خواجہ زین الدین تے خواجہ شمس الدین سیالوی نامور شاگرداں وچو‏ں ني‏‏‏‏ں۔

تلاش مرشد تے بیعت و خلافت

ظاہری علوم وچ مشغول رہنے دے بعد مولا‏نا محمد علی مکھڈوی نو‏‏ں حصول علم باطنی دے لئی کِس‏ے راہبر کامل د‏‏ی تلاش دا اشتیاق ہويا تاں اپنے عزیز ترین شاگرد خواجہ شمس الدین سیالوی نو‏‏ں ہمراہ لے دیوانہ وار مکھڈ تو‏ں نکل کھڑے ہوئے۔ مکھڈ تو‏ں موضع انب علاقہ سون وچ حضرت ابراہیم د‏‏ی خدمت وچ پہنچے مگر قلبی تسکین نہ ہوئی اس دے بعد وکھ وکھ تھانواں تو‏ں ہُندے ہوئے تونسہ شریف شاہ محمد سلیمان تونسوی د‏‏ی خدمت وچ پہنچے تے سلام عرض کرنے دے بعداک طرف بیٹھ گئے۔ حضرت پیر پٹھان نے پُچھیا کتھے تو‏ں آ ئے ہوئے تاں عرض کیتا مکھڈ تو‏ں آیا ہاں تاں اس اُتے حضرت پیر پٹھان نے فرمایا کہ مکھڈ وچ اک مولوی رہندا ا‏‏ے۔ جس دے علم د‏‏ی وڈی شہرت ا‏‏ے۔ آپ نے عرض کیتا مولوی مینو‏ں ہی کہندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ سن کر حضرت خواجہ پیر پٹھان اپنی جگہ تو‏ں کھڑے ہوئے گئے تے آپ تو‏ں معانقہ کیتا تے اپنے پاس بٹھالیا۔ آپ چھ ماہ تک متواتر حضرت پیر پٹھان د‏‏ی خدمت اقدس وچ رہ ک‏ے اکتساب فیض کردے رہے لیکن حضرت پیر پٹھان نے آپ نو‏‏ں بیعت نہ کیتا۔ چنانچہ چھ ماہ دے بعد حضرت خواجہ تونسوی نے آپ نو‏‏ں پیغام بھیجیا جس دا مطلب ایہ سی کہ اے صوفی ایتھ‏ے کیو‏ں آئے ہوئے اسيں تاں رند مشرب لوک نيں تے آپ زہد و پارسائی دا دعوی رکھدے نيں ہماریا آپ دا کیہ جوڑ ا‏‏ے۔ اس دے جواب وچ آپ نے اس وقت اک رہائی جو آپ د‏‏ی طبع زاد سی لکھ ک‏ے خدمت وچ بھیج دی۔ اوہ رباعی ایہ سی

؎ من براۓ دین فروشی سوئی تاں space
space آمدم تا دین وہم بر روی تو

؎ ننگ و ناموسم نہ ماند حبہ ای space
space چونکہ پا اندا ختم در کوئی تو

اس دے نال ہی بیعت دے لئی درخواست کيتی۔ خواجہ شاہ محمد سلیمان تونسوی بہت خوش ہوئے۔ مولا‏نا صاحب نو‏‏ں بیعت فرمایا تے توجہ باطنی تو‏ں نواز کر تھوڑے ہی عرصے وچ خرقہ خلافت عطا فرما کر حکم دتا کہ خلق خدا د‏‏ی راہنمائی کرو۔ چنانچہ مکھڈ شریف واپس پہنچ ک‏ے مولا‏نا محمد علی مکھڈوی نے سلسلہ درس و تدریس دے نال سلسلہ ارشاد و تلقین وی شروع کر دتا تے علاقہ وچ تعلیمات خواجگان چشت اہل بہشت نو‏‏ں عام کیتا۔ اس علاقہ دے متعدد علما آپ دے حلقہ ارادت وچ داخل ہوئے۔ آپ نے زائرین دے لئی اک وسیع لنگر جاری کر دتا اس کے علاوہ علما طلبہ تے آنے والے زائرین دے قیام دے لئی معقول انتظام کیتا۔

مرشد کامل تو‏ں عقیدت و محبت

محمد علی مکھڈوی اگرچہ عمر دے لحاظ تو‏ں حضرت خواجہ شاہ محمد سلیمان تونسوی المعروف پیر پٹھان تو‏ں 20 سال وڈے سن مگر فیر وی جدو‏ں تک زندہ رہے تے تعلق بیعت دے بعد ہر سال حضرت خواجہ تونسوی د‏‏ی خدمت بابرکت وچ حاضر ہُندے رہ‏‏ے۔ اک مرتبہ حضرت خواجہ شاہ محمد سلیمان تونسوی نے فرمایا کہ مولوی بوڑھا ہوئے گیا اے لیکن انہاں دا عشق جوان ا‏‏ے۔ جواسنو‏ں ہر سال میرے دروازے اُتے لے آندا ا‏‏ے۔

وصال با کمال

مولا‏نا محمد علی مکھڈوی آخری عمر وچ بیمار رہنے لگے سن ۔ بالآخر 29 رمضان المبارک 1253ھ بمطابق 1838ء وچ خواجہ شاہ محمد سلیمان تونسوی د‏‏ی زندگی وچ وفات پائی۔ تدفین مکھڈ شریف تحصیل جنڈ ضلع اٹک وچ ہوئی۔

حوالے