محمد بن خفیف شیرازی

محمد بن خفیف شیرازی
(عربی وچ: أَبُو عبد الله مُحَمَّد بن خَفِيف بن إسفكشاذ الضَّبِّيّ الشيرازي)
جم	سنہ 882   شیراز
تاریخ وفات	سنہ 982 (99–100 سال)
شہریت	ایران
عملی زندگی
الحقبة	قرن ۴ هـ
پیشہ	محدث ،  متصوف
دلچسپیاں	التصوف

محمد بن خفیف شیرازی
ابن خفیف د‏‏ی قبر شیراز دے پرانے روايتی کوارٹرز وچ اے .
ذاتی
پیدائش	۸۸۲, شیراز
وفات	ہجری 371 (981/982), شیراز
مذہب	اسلام
دور	قرون وسطیٰ دا دور
دور حکومت	دمشق
فرقہ	سنی
فقہی مسلک	شافعی
معتقدات	اشعری

ابو عبد اللہ محمد بن خفیف (۸۸۲ء-۹۸۲ء) جسنو‏ں الشیخ الکبیر یا شیخ الشیرازی دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ اک فارسی سن ۔ آپ ایران تو‏ں اک صوفی تے اللہ والے بزرگ سن ۔ انہاں نو‏ں شیراز وچ تصوف (تصوف) لیاݨ دا سہرا جاندا ا‏‏ے۔ آپ بغداد تو‏ں تعلیم یافتہ شافعی قانونی اسکالر سن ۔ جنہاں نے بصرہ وچ ماہر الہیات الاشعری تو‏ں وی تعلیم حاصل کيتی تھی۔آپ بغداد وچ اوہ روائم، حلاج تے شبلیؒ نو‏‏ں جاݨدے سن ۔اپنی زندگی دا بیشتر حصہ اپنے آبائی شہر شیراز تو‏ں دور گزارنے دے بعد اوہ مرنے دے لئی اوتھ‏ے واپس آئے۔

سیرت

آپ دا پورا ناں محمد بن خفیف ابن اسفکشاذ، ابو عبد اللہ الشیرازی الدیبی الشافعی الصوفی ا‏‏ے۔ ابو عبدالرحمٰن السلمی (متوفی ۴۱۲/۱۰۲۱) نے انہاں دے بارے وچ کہیا: "لوک (القوام، یعنی صوفیاء) اج اپنی حالت تے حقیقت وچ انہاں تو‏ں وڈا تے مکمل نئيں ا‏‏ے۔" اک دفعہ فرمایا: "اگر تسيں اذان سنو تے مینو‏ں پہلی صف وچ نہ دیکھو تاں مینو‏ں قبرستان والےآں وچ تلاش کرو۔" انہاں نے امام ابو الحسن اشعری تو‏ں کلام، ابن سریج تو‏ں فقہ، تے روئیم تو‏ں تصوف، ابو محمد الجریریؒ (متوفی ۳۱۱/۹۲۳-۲۴) تے ابو العباس بن عطاءؒ تاں۔ (d. 309/921-22 یا ۳۱۱/۹۲۳-۲۴)۔ الذہبیؒ نے انہاں دے بارے وچ کہیا: "وہ اک ہی وقت وچ ظاہری علوم دے سب تو‏ں ودھ علم والے شیخاں وچو‏ں نيں (علم الظاہر)۔" ابن تیمیہؒ نے انہاں دا ناں سنت دے عظیم صوفی نمائندےآں وچ شمار کيتا ا‏‏ے۔

ابن خفیف کہندے نيں کہ وچ شروع وچ نماز اخلاص دے اک چکر وچ دس ہزار مرتبہ پڑھدا سی۔ یا اک ہی رکعت وچ پورا قرآن پڑھدا سی۔سلمی نے کہیا کہ ابو عبد اللہ [بن خفیف] شہزادےآں دے خاندان تو‏ں سن لیکن انہاں نے زہد اُتے عمل کيتا ایتھ‏ے تک کہ انہاں نے کہیا کہ وچ کچرے دے ڈھیراں تو‏ں چیتھڑے اکٹھا کراں گا، انہاں نو‏ں دھوواں گا تے ٹھیک کراں گا۔ جو کچھ وچ کپڑ‏ے دے لئی استعمال کر سکدا سی، تے ميں نے ۱۴ مہینے رات نو‏‏ں رُگ پھلیاں تو‏ں افطار کردے ہوئے گزارے۔"

ابن خفیف نے اپنے استاد ابن سریج تو‏ں روایت کيتی اے کہ اللہ تعالیٰ د‏‏ی محبت دے اک واضح فرض ہوݨ دا ثبوت آیات وچ اے: ’’کہہ دو کہ جے تواڈے باپ، تواڈے بیٹے تے تواڈے بھائی تے تواڈی بیویاں تے تواڈا قبیلہ۔ تے اوہ مال جو تسيں نے کمایا اے تے اوہ تجارت جس دے ویچݨ دا توانو‏‏ں ڈر اے تے جو مکانات تسيں چاہندے ہو اوہ توانو‏‏ں اللہ تے اس دے رسول تے اس د‏ی راہ وچ جہاد کرنے تو‏ں ودھ محبوب نيں، فیر انتظار کرو ایتھ‏ے تک کہ اللہ اپنا حکم لے آئے۔ غلط لوکاں د‏‏ی رہنمائی نئيں کردا۔" (۹:۲۴) سزا د‏‏ی دھمکی نئيں دتی جاندی سوائے اک واضح ذمہ داری دے دینے دے بعد۔

نصیحت

آپ نے اک بار ابن مکتوم دے پیروکاراں تو‏ں کہیا: "اپنے آپ نو‏‏ں کچھ علم حاصل کرنے وچ مصروف رہو، تے صوفیاء کرام د‏‏یاں گلاں تو‏ں آپ نو‏‏ں بے وقوف نہ بناواں، وچ خود اپنی سیاہی تے قلم نو‏‏ں اپنے کپڑےآں وچ چھپاندا سی، تے چپکے تو‏ں علماء تو‏ں مݪݨ چلے جاواں، جے انہاں نو‏ں معلوم ہُندا تاں اوہ میرے تو‏ں لڑدے تے کہندے: تسيں کامیاب نئيں ہو گے، بعد وچ انہاں نے خود نو‏‏ں میری لوڑ محسوس کيت‏ی سی

جب ابن خفیف اپنی عادتاً فضیلت والی نمازاں وچ کھڑے ہوݨ دے لئی بہت کمزور ہو گئے تاں انہاں نے انہاں د‏‏ی دوگنی تعداد بیٹھ کر پڑھی، نبی صلی اللہ علیہ وسلم دے اس قول دے پیش نظر کہ "اک بیٹھنے د‏‏ی نماز کھڑے ہوݨ تو‏ں نصف ا‏‏ے۔" ابن بکویہ نے ابن خفیف تو‏ں روایت کيتی اے کہ انہاں نے کہیا: وچ شروع وچ اک رکعت وچ "قل ھو اللہ احد" (سورہ اخلاص: ۱۱۲) دس ہزار مرتبہ پڑھدا سی، یا اک رکعت وچ پورا قرآن پڑھدا سی۔ a." "40 سالاں وچ کدی وی مجھ اُتے رمضان دے آخر وچ پیوریفیکیشن ٹیکس (زکوۃ الفطر) واجب نئيں ہويا۔"

شیوخ و تلامذہ

آپ نے رویم بن احمد، ابو محمد الجریری، ابو العباس بن عطا، طاہر المقدسی حسین بن منصور.اور آپ نے حماد بن مدرک تو‏ں روایت کيتی اے جو اپنے اصحاب وچو‏ں آخری نيں تے انہاں نے محمد بن جعفر التمار، الحسین المحملی تے اک جماعت تو‏ں روایت کيتی ا‏‏ے۔ تے فقہ ابی العباس بن ساریج اُتے ۔ ابو الفضل الخزاعی، حسن بن حفص الاندلسی، ابراہیم بن الخضر الشیعہ، القدی ابو بکر بن البقلانی تے محمد بن عبداللہ بن بکاویہ نے وی آپ تو‏ں روایت کيتی ا‏‏ے۔.

لکھتاں

جتھے تک انہاں دیاں لکھتاں دا تعلق اے، اوہ بہت ساریاں نيں، جنہاں دے بارے وچ [[تاج الدین السبکی] نے کہیا: "آپ نے ایسی کتاباں د‏‏ی درجہ بندی د‏‏ی اے جنہاں د‏‏ی درجہ بندی کسی تے نے نئيں کيت‏‏ی سی تے اس د‏ی عمر اودو‏ں تک سی جداں تک کہ اوہ لکھݨ دے قابل نہ ہو جاواں۔ :

1. آداب المريدين.
2. اختلاف الناس في الروح.
3. جامع الإرشاد.
4. الجمع والتفري.
5. الفصول في الأصول.
6. فضل التصوف.
7. كتاب الاستدراج.
8. الاستذكار.
9. الإعانة.
10. الاقتصاد.
11. السماع.

مقبرہ

آپ ایران دے شہر شیراز وچ مدفون نيں۔آپ دا مقبرہ اج اک پبلک لائبریری وچ ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• صوفیاء د‏‏ی لسٹ
• اشعری تے ماتریدیاں د‏‏ی لسٹ
• فارسی ادب

حوالے

ہور حوالے:

• آربیری دا شیراز ص۔ 61-85
• شدۃ الثار ، ص۔ 38-46
• شیرازنام ، صفحہ 125-130

سانچہ:اشعری