ماں سہاگن شگن کرے
| لکھاری | ڈاکٹر ناہر سنگھ |
|---|---|
| دیس | بھارت |
| بولی | پنجابی |
| موضوع | پنجاب دی لوک دھارا،ملوئی ویاہ دیاں ریتاں-رسماں تے لوکگیتاں دی چہن جگت |
| چھاپن آلے | ڈاکٹر:بلویر سنگھ بھاٹیا،پبلیکیشن بیورو پنجابی یونیورسٹی،پٹیالہ |
| قسم ذرائع ابلاغ | پرنٹ |
| صفے | 632 |
ماں سہاگن شگن کرےڈاکٹر:ناہر سنگھ دی لوکدھارا نال متعلق کتاب اے۔ اس دیاں پہلیاں چھ جلداں چھپ چکیاں ہن۔ماں سہاگن شگن کرےاس لڑی تحت تیار کیتی گئی ستویں جلد اے۔ اس جلد وچ ویاہ دیاں ریتاں-رسماں اتے لوکگیتاں نوں شامل کرن دے نال نال ایہناں پتی مولک کھوج وی پسعنصر کیتی گئی اے۔لکھاری نے اناں دا مطالعہ جدید چہن سائنس دیاں نوینتم لبھتاں مطابق کیتا اے۔ایہہ ریتاں-رسماں اتے لوک گیت قرون وسطی پرمپراواں نال جڑے پنجابی سبھیاچار دی مول پچھان راے ہن۔ڈاکٹر: ناہر سنگھ نے پوری سہردتا اتے لگن نال ایہناں ریتاں-رسماں اتے لوکگیتاں بارے پمانک لوکدھارا نال متعلق سامان نوں اپنے کھیتری کھوج کم ولوں پتھم سروتاں توں اکتر کرکے سنکلت کیتا اے اتے ایہناں دا مطالعہ بہت سوخم پدھراں اتے وی کیتا اے۔ ایہہ کتاب پنجابی لوک-پرمپرا اتے لوک-منک دیاں ڈونگھیاں جیون-سنکلپناواں توں سانوں جانوں کرواؤندی اے۔
کتاب بارے
سودھو'ماں سہاگن شگن کرے' کتاب نوں دو حصےآں وچ ونڈیاں ہویا اے۔ پہلے حصہ وچ 'پنجابی پنڈ، بھائی چارا: ریتاں-رسماں اتے لوک گیت'، 'ساڈی ویاہ ادارہ: دوہرے کمیونیکیشن والی چہن-جگت'، 'منگنے دیاں ریتاں-رسماں اتے لوک گیت: چہن-جگت'، 'ویاہ توں پہلاں دیاں ریتاں-رسماں اتے لوک گیت: چہن-جگت'، 'ویاہدے دوران دیاں ریتاں- رسماں اتے لوک گیت: چہن جگت'، 'ویاہ اپرنت دیاں-رسماں اتے لوک گیت: چہن جگت'وچ ڈاکٹر:ناہر سنگھ نے سپھلار دتا اے۔ دوجے حصہ وچ 'ویاہ دیاں گون بیٹھکاں دے لمے گون'، 'ملویناں دا ویاہ دا گدا'، 'ویاہ وچ ڈھانی دا گدھا'شامل کیتے ہن۔
پنجابی پنڈ، بھائی چارا : ریتاں-رسماں اتے لوک گیت
سودھوپنجابناں دے لوکگیتاں دا بہت وڈا حصہ دو پکار دے گائن سرجن سندربھا دی دین اے۔ پہلے حوالہ جتھے سوانیاں گھر دے کم دھندے کردیاں ہوئیاں بیٹھ کے گاؤدیاں ہن اتے دوسرے حوالہ جتھے خاص کر مٹیاراں، گدے دے پڑ وچ جڑ کے گیتاں نوں نت گائن دے اکٹھے روپ وچ پیش کردیاں ہن۔ ساڈے لوکگیتاں نوں ساڈے سماجی تریخی سندربھاں وچ وچر رہی عورت دی منو-بھاوک حالت توں نکھیڑ کے نہی ویکھیا جا سکدا۔ ریت جاں رسم بھائیچارے دی جیون جگت دے مرکزی کوڈ دا انگ ہندی اے۔ہر اک ریت دا اک مقررہ سماں، ستھان اتے سبھیاچار حوالہ ہندا اے۔ ریت سبھاء وچ دو پکار دیاں ہن، پہلیاں خوشی نال متعلق ہن تے دوجیاں غمی نال متعلق۔ ریت دے معنےآں دی سرجن پکریا نوں سمجھن لئی ہر ریت دے پکھ ریت دا سماں،ستھان،ریت واسطے ورتی جان والی سامان،ریت دے نبھاؤ دی تکنیک،ریت دے نالو نال بولیا جان والا گیت، ریت نال جڑیا لوکدھارک یعقین، ریت دا پھل جاں سمبھاوی مہاتم نوں دشٹیگوچر کیتے جانے چاہیدے ہن۔ پنجابی لوک شعری وچ ودھاگت، روپگت، وماگت، پکم مولک پدھراں اتے چاکاچوندھ کر دین والی ونّ سونتا ملدی اے۔ایہناں لوکگیتاں ولوں عورت نے اپنی سماجی اتے انسانی ہوند نوں بھرپور روپ وچ جتلایا اے۔ ساڈے لوک-وشواساں دے بنیاد تن پکار دے ہن۔ 1, تارکک(logical 2, اتارکک(lllogical) 3, سابق تارکک(pre-logical)
ساڈا ویاہ نظام: دوہرے رابطے والی چہن-جگت
سودھوویاہ ساکاداری سمضموناں دی آدھارشلا اے۔ویاہ دی ادارہ ولوں عورتاں - مرداں دے وٹاندرے نوں مقررہ روپ دتا جاندا اے۔ویہوی صدی دے چوتھے، پنجوے، چھیوے دہاکے دے انکڑے دسدے ہن کہ پنجابی وچ اک ہزار مرداں دے پچھے 830 توں 850 تک عورتاں ہندیاں سن۔ پھر لوک کھیتی کرن تے پنڈاں وچ وس گئے۔ پدارتھک ترقی اتے بدلدیاں سماجی حالات دے نال ، نال ساڈے ویاہاں دا ریتی-پبندھ ، جنجھاں-براتاں اتے خوشی دے جشناں دے روپ بدلدے راے ہن۔ انیویں صدی اتے ویہوی صدی وچ ویاہ سماجی ادارہ ہندی ہوئی وی معاشی طاقت دے جوردا وکھالا کر کے پروار دے تہذیبی سماجی رتبے نوں اچا چکن جاں دکھاؤن دا زریعہ رہی اے۔ویہویں صدی دے اخیرلے دہاکیاں وچ ایہہ سیاسی ستا دا مظاہرہ وی بندی جا رہی اے۔اس طرحاں جماعتی سماج دیاں آدرشک دھارناواں اتے جگیرو ملاں نوں سچیت اچیت وچاردھارا دے پدھر اتے گھہن کردے ہوئے وی لوکدھارک سرجناواں وچ بہت کجھ اجیہا ہندا اے جو راج کردی شنی دی وچاردھاراک چھٹّ توں جے سچیت طور تے نابر نہی ہندا تاں الٹ ضرور بھگت رہا ہندا اے۔
منگنے دیاں ریتاں-رسماں اتے لوک گیت:چہن جگت
سودھومنگنا کرن، چھہارا پاؤن، روپیہ دھرن،روپیہ پاؤن، روپنا پاؤن، شگن کرن، ساک تورن، روپیہ تورن، ساک کرن، روک کرن دے وکھو وکھرے ناواں نال جانی جان والی اس ریت دے بہت سارے روپ ویکھن نوں ملدے راے ہن۔ منگنے دے تن پڑائ دسے گئے ہن - پہلاں منگنا دیش ونڈ توں پہلاں والے ویلے دا اے۔ دوسرا منگنا ہرے انقلاب دی دین اے جدوں خوش حال ہوئی کسانی ٹریکٹر ٹرالیاں جوڑ کے منگنا کرن واسطے پتّ والے گھر جادیں ہندی سی۔تیسرا منگنا ہرے انقلاب دی کھڑوت دے دور دا اے۔ پہلا اتے دوجا منگنا مرد مرتکز ہن جدوں کہ تیجا منگنا عورت مرتکز اے۔پہلا منگنا بھائی چارا مولک اے دوجا پروار مولک اتے تیجا وئکتیمولک۔ اٹھاروی،انینویں صدی اتے ویہویں صدی دے پہلے ادھ تک عورت دی ساڈے سماجی جیون وچ بطور انسان بڑی بے قدری سی۔ انینویں صدی وچ کڑیاں دی منڈیاں دے ٹاکرے وچ گھٹ گنتی کارن کڑیاں ویچن دی اک ہور کریتی وی پچلت ہندی سی۔ ساڈے بہتے پنڈ اکو گوت وچ موڑواں ویاہ نہی کردے سن۔ اس طرحاں مالوے دا وڈا حصہ دیسی ریاستاں ماتحت ہون کر کے دوہری لٹّ دا شکار ہندا سی۔لوک یعقین مطابق رپئیئے دے سولاں آنے انسان دی سولاں کلا مکمل ہون دی ریجھ دا انٹیکجوئل منے جاندے ہن۔1950 توں پہلاں پیسے پاؤن دی رسم وچ صرف مرد ہی حصہ لیندے سن۔ تن پکار دے منگنیاں دے مطابق لوکگیتاں نوں تن حصیاں وچ ونڈ کے نہیں ویکھیا جا سکدا۔ایہہ لوک گیت تناں وچ لگبھگ اکو جاے ہن۔ایہناں گیتاں دا بھاوک وایومنڈل تہذیبی سچتا اتے اچتا والا اے۔مالوے وچ جٹاں-سکھاں وچ آنند کارجاں دی پتھا دیس ونڈ توں بعد ہی شروع ہوئی اے۔ منگنے اتے ویاہ دیاں ریتاں وچ ورتی جان والی سامان انشٹھانک معنےآں والی ہندی اے۔ایہہ ساریاں وستاں خوشی اتے کام اتیجنا دے تہذیبی معنےآں نوں ساکار کرن والیاں ہندیاں ہن۔ساڈے منگنے دی پرمپرک رسم بادشاہ دی تاجپوشی ورگی ہندی اے۔ایہناں ریتاں وچوں پنجابیاں دے تنگت نروئیپن اتے جنسی بھوگ-آنند دیاں سنکلپناواں ساکار ہندیاں ہن۔پنجابی سبھیاچار،لوکدھارا اتے متھہاس دے کئیاں حوالیاں وچ چولاں دا پکم انسانی اپجائکتا وچ وادھا کرن دی بھاونا دا پگٹاوا کرنا اے۔گیانی گردتّ سنگھ دی کتاب 'میرا پنڈ'وچوں پتہ لگدا اے کہ مالوے وچ کڑیاں دی تھڑ کارن وچولیاں دے عمر بھر دے احسان دا بوجھ اتے بھانیماراں دی دہشت دا راج کنا ڈاڈھا ہندا سی۔منگنے دی ایہہ رسم پچھلی صدی توں ہی پتّ والے گھر وچ نبھائی جاندی رہی اے۔ جس وچ پمکھّ بھومکارداں دی ہندی سی۔پر اس صدی دے اخیرلے اک،دو دہاکیاں وچ ایہہ شتّ دی تھاویں دھی والے گھر وچ کیتی جانلگ پئی اتے ایہناں رسماں وچ عورتاں دا رول موہری ہو گیا۔انقلاب اپرنت پنجابی سماج اتے اس دیاں ادارےآں وچ بنیاد بھوت پرورتن آئے ہن جس نال ساڈی خاندانی بنتر،رشتیاں دا توازن،عورت دی دھی اتے نونہہ وجوں خاندانی حالت وچ ڈھیر پرورتن آیا اے۔ منگنے،ویاہ دی سماجی کردار بھاویں اوہی اے پر اس دے جشن دے روپاں وچ بہت بدلاو آ چکا اے۔
ویاہ توں پہلاں دیاں ریتاں-رسماں اتے لوک گیت:چہن جگت
سودھوانسان دے تہذیبی جیون وچ تن اہم آؤندے ہن : جپم،ویاہ اتے موت۔ اسیں ویاہ متعلق سمچیاں ریتاں اتے لوکگیتاں نوں تن حصےآں وچ ونڈیا اے : ویاہ توں پہلاں دے شگناں دیاں ریتاں-رسماں اتے لوک گیت، ویاہ دے دوران شگناں دیاں ریتاں-رسماں اتے لوک گیت،ویاہ اپرنت شگناں دیاں ریتاں-رسماں اتے لوک گیت۔ویاہ دیاں ریتاں دا شروع 'سااے چٹھی' توں منیا جاندا اے۔'صاحا' دا مطلب 'شبھ دہاڑے'وجوں لیا جاندا اے۔انجھ ساڈے ویاہ دیاں ریتاں دا مرکز، انسان نوں جنن طاقت دے سومیں وجوں اسارنا اتے نواجنا اے۔سااے چٹھی لکھ کے ، بول کے ، پڑی جاندی اے۔ اس نوں سارا بھائی چارا غور نال سن کے ، تسلی کر کے ، پناگی دندا اے۔سااے چٹھی بھیجن اتے پڑن دی ساری کاروائی توں ایہہ واضع اے کہ اتھے لاگی جا وچولے دے کردار دوت ورگی ہندی اے جودو سٹیٹاں/قبیلیاں/گوتاں/پنڈاں دے وچکار ساکاداری دیاں کڑیاں جوڑن لئی دوہاں پاسیوں مقررہ اتے رسمی ڈھنگ والا اپنا کم نبھاؤندا اے۔سہاگ اتے گھوڑیاں ویاہ دے پمکھ گاؤن ہن۔ ویاہ وچ سٹھنیاں اتے ہیئرے گائے جاندے ہن۔ہیئرے پکم دی پدھر اتے دو طبقےآں وچ ونڈے جا سکدے ہن : اک اوہ جو کسے ریت دے نال، نال شگناں دے گیتاں وجوں اچارے جاندے ہن ، دوجے اوہ جو کسے دھر نوں سٹھنی وجوں سنائے جاندے ہن۔ویاہ وچ چکیاں لاؤنا دی رسم وی کیتی جاندی اے۔ جس وچ ستّ سہاگناں ، ستّ ستّ مٹھیاں اناج ، ستّ گلیاں وچ پہدیاں ہوئیاں 'چکی دے گیت' سانجھی ہیک وچ گاؤندیاں ہن۔ اک دوسرے دے ویاہ وچ کم کرنا اک آپسی سانجھ دا چنہ وی سی اتے 'آڑ' وی ہندا سی۔ویاہ پہلاں مالوے وچ براتاں پنج ، پنج جاں تن ، تن دن ٹھہردیاں سن۔ چکیاں لاؤن ، کوٹھی آٹا پاؤن، دالاں چگن ، چول چھٹنا ، مولی تنن اتے ویاہ دی تیاری نال متعلق ساریاں ریتاں ستّ سہاگناں ولوں سر ڈھک کے نبھائیاں جاندیا ہن۔اس طرحاں بھٹھیاں پٹنا ، وٹنے دی رسم، وٹنے دے گیت، لڑکے نوں گانا بنن دی رسم ، لڑکے نوں مہندی لاؤن دی رسم،لڑکے دی نہائی دھوئی دی رسم ، چونکیؤ اترنا ، چپنیاں بھننیاں، سہرا بننا، بار رکائی اتے واگ گندائی، سرمہ پاؤنے اتے سر وارنے دی رسم، جنّ دا چڑاؤ وغیرہ رسما کیتیاں جاندیا ہن۔ساڈے ساکاداری سبندھا وچ کڑماچاری دے رشتے وچلے اسمتول نوں سمتول وچ لیاؤن لئی دھرم دی دشٹی توں اس نوں پوتر کم دا درجہ دے کے سچیاؤن دا یتن کیتا گیا اے۔لوکدھارک سوچ وچار وچ بہت وار دھرم دا اجیہا آسرا لے کے اجیہے تہذیبی سمتول سرج لئے جاندے ہن۔ساڈیاں لوک-سیانپاں دا ایہو تقاضہ اے۔
ویاہ دے دوران دیاں ریتاں-رسماں اتے لوک گیت : چہن جگت
سودھوویاہ دے دوران دیاں سبھناں ریتاں وچ پتّ والے جانیاں دی، دھی والے میلناں دی اتے دھی والے بھائیچارے اتے رشتے داراں دی شمولیت وڈے پدھر اتے ہندی اے۔ویاہ دے دوران نبھائیاں جان والیاں ریتاں وچ ادھیاتمکتا اتے سنسارکتا دے دوویں سروکار برو برابر چلدے ہن۔پنجابی سبھیاچار رشتاناتا پنالی دے بڑے ہی جٹل اتے بہمتعلق پبندھ نال متعلق اے۔مدھکالی پنجاب وچ ایہناں ساکاداری تعلقاں دی معاشی تعاون اتے سماجی سرکھیا دے دوواں پکھوں تریخی کردار رہی اے۔نؤندے پاؤن ، آٹے پانی پاؤن ، چلھے نیوند دین توں ویاہ دیاں ریتاں دا دوجا پڑاؤ شروع ہو جاندا اے۔ویاہ توں اک دن پہلاں نؤندے پاؤن دی رسم کیتی جاندی اے۔شانت دی رسم کیتی جاندی اے۔تنی بننا ویاہ دا اعلان ہندا اے۔جس وچ ٹھوٹھیانوچ سوراخ کڈّ کے تلڑی رسی نال بنّ کے چھت دی اک کڑی نال لٹکا دتا جاندا اے۔چوڑا چڑاؤن، کلیرے پہنن اتے مہندی لاؤن دی وی رسم کیتی جاندی اے۔نہائی دھوئی دی رسم ، سگی گندن دی رسم ، جنّ دی آود اتے ملنیاں ، جنّ دی مٹھی روٹی، گیت دی پبھات پھیری، مدھو پرک دی رسم کھٹّ دی رسم مطلب کی گہنے کپڑے دکھاؤنا، وغیرہ رسماں کیتیاں جاندیا ہن۔دھان بیجن دی رسم مطلب کی کڑی دے ترن ویلے چول سٹنے تے خسریاں نوں لاگ نہ ملن تے پٹھے پاسیو چول سٹّ کے منڈے نہ جمن دی دھمکی دتی جاندی اے۔اس طرحاں مالوے دے لوک-کاو اتے قصہ-کاو وچ پتل-شعری جاں جنج-شعری دی بڑی اہمیت رہی اے۔ س: پیارا سنگھ پدم دی کتاب 'پنجابی جننجاں' اتے ڈاکٹر: گردیو سنگھ سدھو دی کتاب 'پتل شعری' وچ ویاہ دے اجیاے سینکڑے پسنگ کاوَ-بدھِ کیتے ملدے ہن۔ ڈاکٹر: ونجارا بیدی دا متّ اے کہ جنّ بنن تے جنّ کھولن دی ایہہ رسم پچین دور دے کسے جادو ٹونے نال متعلق کرم کانڈ دی رہند اے۔پہلیاں وچ جدوں کسے قبیلے وچ ویاہ شادی دی رسم ہویا کردی سی تاں اسدے دشمن قبیلے غذا نوں وکاری بناؤن لئی جادو ٹونے کردے اتے منتر پڑدے سن۔ایہہ ریتاں پشو پال سماجاں تے کسانی سنسکتیاں تک کسے نہ کسے روپ وچ پرورعنصر ہو کے پچلت رہیاں ہن۔تہذیبی دشٹی توں ایہہ گل وی اہم اے اِ 'روٹی بنن' اتے 'کھولن' دی کریا وچ پین کر کے جنّ دا غذا عام غذا نہیں رہندا۔اس نوں 'تہذیبی بھوج' جاں ' انشٹھانک غذا'دا اچا درجہ مل جاندا اے۔ کھٹّ دی رسم وچ جتھے کڑمچاری دا آرتھک-پدارتھک دھراتلاں اتے جوڑ میل ہندا اے اتھے پنجابی ساکاداری تعلقاں دیاں گنڈھاں نوں اک واری پھر ٹوہ کے پکا کیتا جاندا اے۔ساڈے لوکگیتاں وچ بابل دے گھر دا پہلا بمب سی- ' دو آر دیاں دو پار دیاں ،باغاں وچ قصیدے کڈھن دھیاں شاہوکار دیاں'۔ ہن دوجا بمب اے : پٹیاں ٹاہلیاں ، اکھڑے محل اتے اجڑے تنجن۔
ویاہ اپرنت دیاں ریتاں -رسماں اتے لوک گیت : چہن جگت
سودھوویاہ اپرنت کیتیاں جان والیاں ریتاں دا شروع اسیں لاڑی دی ڈولی دی ودیگی اپرنت دیاں ریتاں توں متھیا اے۔اسے طرحاں دھی توں نونہہ دا پرورتن عورت دے مکمل استتو دا پرورتن اے۔سو جگیرداری یگ وچلی عورت دی دوہری تیہری غلامی دے باو جود وی عورت نوں منکھا زندگی دی سرجک ہون دا مان دتا گیا اے۔اس کرکے ساڈے سبھیاچار وچ ویاہتا مٹیار نوں، 'دھیے! ددھی پتی پھلیں' جاں 'دھیے! ستّ پتراں دا منہ دھومیں' وغیرہ دیاں اسیساں دتیاں جاندیاں ہن۔مدھدور وچ بھولی نوں قہار موڈھیاں اتے چکّ کے لجاندے سن۔اس توں بعد ڈولی واسطے رتھ گڈیاں دی ورتوں ہون لگ پئی۔ڈولی دی آنود توں پہلوں نوی جوڑی دے استقبال واسطے شگناں والی سامان دے تھال وچ لڈو، مولی دا جوڑا، ہلدی، چاولتے پانی وغیرہ ہندے ہن۔عورتاں دے مونہوں عورتاں دے حسن دی جے کدھرے پنجابی لوکگیتاں وچ کھلے کنٹھ نال پسنسا ہوئی اے تاں ایہہ اوہناں ہیئریاں وچ ہوئی اے جو ایہناں سوانیاں ولوں گھنڈ چکائی دی رسم ویلے گائے جاندے ہن۔پنجابی لوکدھارا وچ یعقین کیتا جاندا اے کہ جدوں کوئی جنا کرڑی تھاں توں واپس آؤندا اے تاں اوہ گھر وچ پویش کرن توں پہلوں اپنے اتے پانی دے چھٹے مار لیندا اے۔ لاڑی دے آن توں دوسرے دن جاں بائدلے دناں وچ کیتیاں جان والیاں پمکھ رسماں ہن : 'وڈیریاں دے متھا ٹیکنا'، 'چھٹیاں کھیلنا'، 'گانا کھولنا'، 'کنگنا کھیڈنا'، 'گود بھرنی'، 'گوت کنالا'، 'نانکا میل دی ودیگی وغیرہ۔ایہناں ریتاں دے پیوجن ہن : لاڑے-لاڑی وچ اپجائک طاقت دے وادھے دی کامنا کرنا، لاڑی دے پہلے ویکتتوَ نوں مٹا کے اس نوں نویں تہذیبی استتو وچ ڈھالنا۔چھٹیاں دی رسم ویلے تن دھراں نوں ساکھشی منّ کے عورت مرد دے کامک سمضموناں وچلی ہنسا نوں سچیایا گیا اے۔پنجابی سبھیاچار وچ عورت دی حالت وستو وجوں مانو وجوں وکھو وکھری ہندی ہوئی وی جڑویں روپ وچ چلدی اے۔پنجابی سبھیاچار اتے لوک-پرمپرا وچ عامَ کر کے ویاہ نال متعلق ریتاں وچ خاص کر کے لڑائی، موت اتے کھیڈ دا بڑا جوڑ اے۔کوئی بھائی چارا ایہناں ریتاں-رسماں ولوں اک پاسے اپنے سماج اتے پکرتی وچکار، دوجے پاسے انسانی نسل دی کڑی دے حال اتے بھوت وچکار اتے تیجے پاسے انسان اتے بھائیچارے دے وچکار اک سمتول قائم کرن دا یتن کردا اے۔پنجابی سبھیاچار وچ ہو چکے گناتمک روپانتراں دے نال، نال ساڈے ویاہ-پبندھ وچ آ چکے پرورتناں دا لیکھا جوکھا اتے ایہناں پرورتناں دے سار تے سبھاء نوں سمجھن لئی اک وکھری کتاب لوڑیندی اے۔اس واسطے پنجابی سبھیاچار دے ویاہ نال متعلق پکھاں بارے وکھرے سنداں اتے زریعاں ولوں تازے سرویکھن دی لوڑ اے۔
ویاہ دیاں گون بیٹھکاں دے لمے گون
سودھولوک گیت ساڈے بھائیچارک جیون دے نال، نال چلدے ہن۔ایہناں گیتاں دے گائن-حوالہ لگبھگ مقررہ ہندے ہن۔ایہناں وچ سوانیاں نے گمبھیر خاندانی جھمیلیاں بارے کئیاں پہلوآں توں گلاں کیتیاں ہن۔ایہہ لمے گون عامَ کرکے ویاہتا عورت دیاں بھاوناواں اتے جیون حالات نال متعلق ہن۔ویاہ دے گاؤن بٹھاؤن دا سلسلہ 'سااے چٹھی' توں ہی شورُ ہو جاندا اے۔ایہناں گیتاں وچ ماں دی ممتا، ربّ ورگے بابل دے دھرواسے، ویراں دا پیار اتے بہادریاں، سساں دے کلیش، ننداں دی سرداری، گھر وچ تنگیاں، لاماں اتے گئے پتیاں دے جھورے، بھگویں کپڑیاں والے سادھاں اتے جٹادھاری جوگیاں نال فرضی سنواد دیاں حالات بڑے ویراگمئی انداز وچ پیش کیتیاں جاندیاں ہن۔اس لئی عورت اتے گھر دے بنیادی سروکاراں نوں پگٹ کرن والے 'لمے گون' ایہناں محفلاں وچ خاص اہمیت رکھدے ہن ملویناں دیاں گون بیٹھکاں دا شروع سماجی موقعے دی لوڑ مطابق گائے جان والے گیتاں توں ہندا اے۔وکھ،وکھ بھاوک حالات والے گیتاں دے مطابق اس بیٹھک دے دماغی روں بدلدے رہندے ہن۔ساڈے بہتے گیتاں وچ پیکے بیٹھی انویاہتا نند سسّ دے کھلنائکتو وچ سہیوگی اے۔ایہناں گیتاں وچ اک جھورا اے کہ پیار دے سودے گھاٹیوندے راے ہن۔اس حالت وچ کدے وچولے نوں کوسیا جا رہا اے اتے کدے قسمت نوں۔پنجاب دے باقی کھیتراں وانگ ہی مالوے وچ وی بہتی گنتی وچ لمے گون اجیاے ہن جتھے پتی پردیس گیا ہویا اے۔عورت دے خاندانی جیون وچ دکھاں دا سلسلہ فوجی بھرتی دا ہوکا آؤن اپرنت شروع ہندا اے۔ایہناں گیتاں وچ پتی دی غیر حاضری وچ پتر-وروی بیوی مٹی دا باوا بنا کے دل-پچاؤن دا بھرم پالدی اے۔ایہہ گیت ساڈیاں الار تہذیبی مانتاواں دا شکار بنائی گئی بے بس عورت نوں درساؤندا اے۔تریخی تتھّ لوک گیت وچ آ کے لوکدھارک جاں متھک رنگ اختیار کر لیندا اے۔لمے گوناں دا مکھّ سروکار پیکے توں سوہرے گھر آ کے عورت دی بدل چکی حالت دا ویدنامئی سر وچ پگٹاوا اے۔اہنا گیتاں وچ عورت بھوگ اتے گہست دا ساکار روپ اے۔