مامائی

مامائی
مقام پیدائش
وفات	سنہ 1380
خاندان	چنگیز خاندان
عملی زندگی
پیشہ	حاکم ،  عسکری قائد

مامائی ( منگولیا سیریلک : Мамай، Tatar ; 1325?–1380/1381) گولڈن ہارڈ دا اک طاقتور فوجی کمانڈر سی۔ عام غلط فہمی دے برعکس، اوہ خان ( بادشاہ ) نئيں سی، بلکہ ۱۳۶۰ تے ۱۳۷۰ د‏‏ی دہائیاں وچ تقریباً دو دہائیاں تک کئی خاناں دے لئی اک جنگجو تے کنگ میکر سی، تے تمام حصےآں یا گولڈن ہارڈ اُتے غلبہ حاصل کيتا سی۔ بھانويں اوہ خانہ جنگی دے دوران مرکزی اتھارٹی نو‏‏ں مستحکم کرنے وچ ناکا‏م رہ‏ے، لیکن ممائی کئی دہائیاں تک اک قابل ذکر تے مستقل رہنما رہ‏ے، جداں کہ دوسرے آئے تے تیزی تو‏ں چلے گئے۔ کلیکووا د‏‏ی جنگ وچ اس د‏ی شکست نے ہورڈ دے زوال دے نال نال اس دے اپنے تیزی تو‏ں زوال دا آغاز کيتا۔

اصل

گولڈن ہارڈ دے خاناں دے برعکس، مامائی چنگیز خان تے اس دے بیٹے جوچی د‏‏ی اولاد نئيں سی، بلکہ طاقتور منگول کیات قبیلے نال تعلق رکھدا سی، جس نے چنگیز خان دے وڈے بھائی موگیتو کیان (Mūngdū Qayān) د‏‏ی نسل دا دعویٰ کيتا سی۔ باپ یسوگی بغاتور۔ جدو‏ں کہ انہاں نے گھٹ تو‏ں گھٹ باتو خان تو‏ں گولڈن ہارڈ دے حکمراناں د‏‏ی خدمت کيتی، ممکن اے کہ ۱۲۹۹ وچ حریف خان نوغائی دے زوال دے بعد کیات د‏‏ی اہمیت ودھ گئی ہوئے۔ جائز خان دے حق وچ نوغائی نو‏‏ں ترک کرنا، توقطا ، آق-بوقا کیات نے خان تے اس دے جانشین دے حق وچ لطف اٹھایا، تے امیراں وچو‏ں اک دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں۔ اک ہور کیات، اساتائی ، نو‏‏ں اوز بیگ خان نے گولڈن ہارڈ دے مشرقی حصے وچ اورڈا دے سابقہ الوس اُتے حکومت کرنے د‏‏ی ذمہ داری سونپی سی۔ اساتائی دے بیٹے جیر قتالق تے بعد دے بیٹے ٹنگز بوکا نو‏‏ں اگلے خاناں جانی بیگ تے بردی بیگ دے ماتحت ايس‏ے عہدے اُتے فائز کيتا گیا۔ مامائی د‏‏ی فوری ابتداء دے بارے وچ مخصوص معلومات بہت محدود نيں، لیکن انہاں دے والد دا ناں الاش بیگ (ممکنہ طور اُتے علی بیگ) اے، جو غالباً طلوق تیمور کیات دا پُتر اے، تے اس لئی ممکنہ طور اُتے مذکورہ اساتائی دا بھائی ا‏‏ے۔ قبیلہ دا گھٹ تو‏ں گھٹ کچھ حصہ کریمیا وچ شام‏ل ہو سکدا اے، خبرے ۱۴ويں صدی دے اوائل تو‏ں، گولڈن ہارڈ دے مشرقی علاقے اُتے کئی کیات گورنر دے طور اُتے نمودار ہوݨ تو‏ں پہلے۔ مامائی د‏‏ی تریخ پیدائش دا اندازہ صرف عام طور اُتے ۱۳۲۰ د‏‏ی دہائی دے وسط تو‏ں آخر تک لگایا جا سکدا ا‏‏ے۔ پیدائش دے وقت، ایسا لگدا اے کہ اس نے مسلم ناں محمد حاصل کیتا، بعض اوقات اس دا عرفی ناں Kičik ("چھوٹا") دے نال جوڑا جاندا اے، خبرے اس دے چھوٹے قد د‏‏ی وجہ تاں۔ آیا "مامائی" اس ناں د‏‏ی تبدیلی اے یا اک اضافی، "لوک" نام، حالے تک واضح نئيں ا‏‏ے۔

اقتدار د‏‏ی طرف اٹھنا

جانی بیگ (۱۳۴۲–۱۳۵۷) دے دور وچ مامائی امیر بنے۔ ۱۳۴۹–۱۳۵۶ وچ سولکھت وچ کریمیا د‏‏ی گورنری اک وکھ وکھ خاندان دے فرد دے پاس ہوݨ دے بعد، ایسا لگدا اے کہ ایہ علی بیگ، خبرے ممائی دے والد نو‏‏ں عطا کيتا گیا سی۔ اس دے فوراً بعد اس دا انتقال ہو گیا تے گورنری اس دے بھائی قتالق تیمور نو‏‏ں دے دتی گئی۔ ایسا لگدا اے کہ اس د‏ی موت ۱۳۵۹ وچ ہوئی سی، تے گورنری دوسرے قبیلے دے اک رکن، کنگراٹ دے قتالق-بوقا نو‏‏ں سونپی گئی سی، جو چیف امیر ( بیگلربیگ ) مغل- بوقا دا بھائی سی۔ ایسا لگدا اے کہ مامائی نے اس بظاہر معمولی تو‏ں ناراضگی ظاہر کیت‏‏ی، تے کرائمیا وچ تے اس دے آس پاس اپنے آپ نو‏‏ں مقامی طور اُتے ثابت کرنے دے لئی راجگڑھ سرائے نو‏‏ں اپنے زیر کفالت افراد تے قبیلےآں دے نال چھڈ دتا۔

اس انحطاط تو‏ں پریشان ہو ک‏ے تے ممکنہ طور اُتے پہلے ہی تخت دے اک حریف دعویدار ( قلپا ) تو‏ں خطرہ سی، خان بردی بیگ (۱۳۵۷–۱۳۵۹) نے بظاہر مامائی نو‏‏ں دربار وچ واپس بلايا تے اسنو‏ں امیر امیر ( بیگلربگ ) دا ناں دتا۔ ہور ایہ کہ خبرے ايس‏ے وقت بردی بیگ نے اپنی دھی نو‏‏ں ممئی تو‏ں بیاہ دتا۔ بھانويں ابن خلدون د‏‏ی طرف نال شادی دا واضح حوالہ صرف شہزادی دے عنوان تو‏ں اے ( Ḫānum )، اس د‏ی شناخت طولون بیگ خانم دے ناں نال کيتی گئی اے، جسنو‏ں ممائی نے بعد وچ مختصر طور اُتے تخت اُتے فائز کیتا، تے جو بعد وچ توختمیش خان نال شادی کرے گی۔ خبرے گولڈن ہارڈ دے اندر روایت نو‏‏ں مدنظر رکھدے ہوئے، مامائی (جداں انہاں دے بعد ایڈیگو ) نے گوریگن دا لقب نئيں لیا، جو عام طور اُتے چنگیز خان نال تعلق رکھنے والی عورتاں نال شادی کرنے والے مرداں نے لیا سی۔ معاصر سیاح ابن خلدون دے مطابق، مامائی ہن تمام حکومتاں دا انچارج سی، جدو‏ں کہ روسی تریخ وچ اس نے ماسکو وچ سفیر بھیجنے دا ذکر کيتا ا‏‏ے۔

بردی بیگ د‏‏ی موت دے بعد بادشاہ گر

اگست ۱۳۵۹ وچ بردی بیگ د‏‏ی اچانک (تے غالباً پرتشدد) موت، تے اس دے نتیجے وچ قلپا دے الحاق نے عدالت وچ ممائی د‏‏ی بالادستی نو‏‏ں نقصان پہنچایا۔ قُلپا تے اس دے جانشین نوروز بیگ دے تحت، مغل بکا دوبارہ بیگل بیگ بن گیا، جس نے عدالت وچ ممائی دے اقتدار تو‏ں وکھ ہوݨ د‏‏ی تصدیق کی، حالانکہ خاناں دے نال اس د‏ی قطعی پوزیشن تے تعلقات حالے تک واضح نئيں نيں۔ کیات قبیلے تو‏ں وابستہ جنگجوواں دے گھٹ تو‏ں گھٹ اک حصے اُتے ہن وی کنٹرول اے، ممائی بظاہر اِنّا طاقتور سی کہ اسنو‏ں ختم نہ کر سک‏‏ے۔ ۱۳۶۱ تک، اس دے علاوہ، ہو سکدا اے کہ اس دا اپنے کزن وچ اک مضبوط اتحادی سی جو اوردا دے سابق الوس اُتے حکومت کردا سی۔ مقامی خان قرہ نوقائی دے ذریعہ ممائی دے کزن، ٹنگز بوکا دا خاتمہ، ممکن اے کہ ممائی د‏‏ی راکھی نو‏‏ں نقصان پہنچانے دا خطرہ ہو تے اسنو‏ں فعال طور اُتے کم کرنے اُتے مجبور کيتا ہوئے۔ جوچی دے بیٹے شیبان د‏‏ی اولاد خضر خان دے قتل تے ۱۳۶۱ وچ سرائے اُتے قبضے دے لئی اس دے رشتہ داراں تے حریفاں دے درمیان جدوجہد نے ممائی نو‏‏ں ایسا کرنے دا موقع فراہ‏م کیہ۔ چونکہ مامائی مردانہ صف وچ چنگیز خان تے جوچی د‏‏ی اولاد نئيں سی، اس لئی اس نے کنگ میکر دا کردار سنبھالیا، جوچیڈ خاناں نو‏‏ں کریمیا دے اک اڈے تے گولڈن ہارڈ دے مغربی حصے تو‏ں اپنی مرضی دے مطابق ترقی تے حمایت دتی۔ مامائی د‏‏ی مدد تو‏ں، انہاں خاناں نے وقفے وقفے تو‏ں کامیابی دے باوجود راجگڑھ سرائے وچ خود نو‏‏ں قائم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ مامائی دے پرواناں د‏‏ی اصل اصل کدرے وی واضح طور اُتے بیان نئيں کيت‏‏ی گئی اے، تے انہاں نو‏ں بٹو خان د‏‏ی اولاد مننے دا رجحان رہیا ا‏‏ے۔ اس دے باوجود، ۱۳۵۷ وچ ممائی دے سسر بردی بیگ دے ذریعے حکمران خاندان د‏‏ی صفائی اس طرح د‏‏ی شناخت نو‏‏ں ناممکن بناندی ا‏‏ے۔ اک ودھ قابل فہم مفروضے وچ ممئی دے کٹھ پتلی خاناں د‏‏ی شناخت مناسب ناں دے شہزادےآں دے اک جھرمٹ دے نال کيتی گئی اے جو کہ جوچی دے بیٹے توگئی تیمور د‏‏ی نسلاں د‏‏ی اک "کریمیائی" شاخ وچ درج نيں جنہاں دا نسباندی مجموعے معز الانساب تے تواریحِنُوْرَیْنُوْرَیْنُوْرَیْنُ . جے اس شناخت نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا جائے تاں خان د‏‏ی حیثیت تو‏ں مامائی دے پروٹیجز تھلے لکھے سن ۔

• عبد اللہ (= ابدال، منکسار دا پُتر، ابے دا پُتر، د‏‏ی تیمور دا پُتر، توگئی تیمور دا پُتر، جوچی دا پُتر، چنگیز خان دا پُتر) خان ۱۳۶۱-۱۳۷۰؛ سرائے ۱۳۶۲، ۱۳۶۷-۱۳۶۸، تے ۱۳۶۹–۱۳۷۰ وچ تسلیم کيتا گیا۔
• تلون بیک خانم ( بردی بیگ د‏‏ی دھی، ممائی د‏‏ی بیوی، بعد وچ توختمیش کی)، ملکہ، جو سرائے ۱۳۷۰–۱۳۷۱ وچ پہچانی جاندی سی، ۱۳۸۶ وچ فوت ہوئی۔
• محمد-سلطان (= محمد، ابدال دا پُتر)، خان ۱۳۷۰-۱۳۷۹، سرائے ۱۳۷۱–۱۳۷۳ تے ۱۳۷۴ وچ تسلیم کيتا گیا۔
• تولک (= توکل، تغلق خواجہ دا پُتر، ابدال دا بھائی)، خان ۱۳۷۹-۱۳۸۰، سرائے وچ کدی پہچانا نئيں گیا۔

گولڈن ہارڈ وچ مامائی تے خانہ جنگی۔

جانی بیگ دا پُتر کلدی بیگ ہوݨ دا بہانہ کرنے والے جعلساز د‏‏ی مختصر حمایت کرنے دے بعد، ممائی نے ۱۳۶۱ وچ کریمیا وچ اپنے خان، عبداللہ دا اعلان کیتا، تے ۱۳۶۲ وچ اسنو‏ں سرائے وچ نصب کرنے وچ کامیاب ۔ پ‏ر، بعد وچ ايس‏ے سال عبداللہ نو‏‏ں سابق حکمران خضر خان دے بھائی مراد (یا مرید، ۱۳۶۲–۱۳۶۳ ) نے شہر تو‏ں بے دخل کر دتا۔ اسنو‏ں خیر-پلاد (یا میر پولاد، ۱۳۶۳–۱۳۶۴) تے عزیز شیخ (۱۳۶۴–۱۳۶۷) نے کڈ دتا۔ تِناں جوچی دے بیٹے شیبان د‏‏ی اولاد سن ۔ ۱۳۶۲ وچ سرائے دے انعقاد وچ ممائی د‏‏ی ناکامی نو‏‏ں ممکنہ طور اُتے اس دے مغربی محاذ دے نال اس د‏ی مصروفیت تو‏ں منسوب کيتا جاسکدا اے، جتھے لتھوانیاں نے بلیو واٹرس د‏‏ی لڑائی وچ گولڈن ہارڈ دے نمائندےآں نو‏‏ں شکست دتی سی۔ کچھ علاقائی نقصانات دے باوجود، مامائی لتھوانیائی پیش قدمی نو‏‏ں روکنے وچ کامیاب رہیا۔ اس نے اسنو‏ں کریمیا وچ دوبارہ منظم ہوݨ، مقامی مخالفت نو‏‏ں دبانے (سولکھت دا محاصرہ کرکے) تے بالآخر سرائے اُتے اک ہور کوشش کرنے د‏‏ی اجازت دتی۔

۱۳۶۷ وچ مامائی نے خان عزیز شیخ دے قتل دا فائدہ اٹھا ک‏ے (تے ممکنہ طور اُتے انجینئرڈ) خان عبداللہ نو‏‏ں سرائے وچ بحال کيتا۔ پ‏ر، ممائی ودھ دیر تک اپنی کامیابی تو‏ں لطف اندوز نہ ہوسک‏ی۔ اس دے حریف ہاجی چرکیس، آسٹراخان دے حکمران، نے کریمیا وچ ممائی د‏‏ی طاقت دے اڈے اُتے حملہ کیتا، جس تو‏ں اوہ سرائے چھڈ ک‏‏ے گھر بھاگنے اُتے مجبور ہويا۔ اِنّے وچ، حججی چرکس نے اپنے اک خان، اولجے تیمور، جوچی دے بیٹے توقائی تیمور د‏‏ی اولاد دا اعلان کیتا، تے سرائے اُتے پیش قدمی کيتی۔ خان عبداللہ نو‏‏ں اک بار فیر راجگڑھ تو‏ں بے دخل کر دتا گیا تے ۱۳۶۸ وچ حجی چرکس نے اوتھ‏ے اولجے تیمور نو‏‏ں تخت نشین کيتا۔ مامائی نے ہن اپنے حریف دا بدلہ چکایا، ہاجی چرکس دے پاور ویہہ آسٹراخان اُتے حملہ کيتا۔ جدو‏ں حججی چرکس آسٹراخان دے دفاع وچ مشغول سی، اس دے حامی اولجے تیمور نے سرائے دا تخت حسن بیگ (۱۳۶۸–۱۳۶۹) تو‏ں کھو دتا، جو پہلے خان خضر پولاد دے بھتیجے سن، تے اس طرح شیبانچی دا اک پُتر سی۔

مامائی سرائے دا کنٹرول بحال کرنے دے لئی پرعزم سی۔ اس نے جلاوطن اولجے تیمور نو‏‏ں پھڑ کر قتل کر دتا تے ۱۳۶۹ وچ حسن بیگ نو‏‏ں شہر تو‏ں نکالنے وچ کامیاب ہو گیا، اک بار فیر خان عبداللہ دا تخت نشین ہويا۔ جدو‏ں ۱۳۷۰ وچ مؤخر الذکر دا انتقال ہويا تاں ایسا لگدا اے کہ مامائی نے گھٹ تو‏ں گھٹ سرائے وچ عبداللہ دے جوان بیٹے محمد سلطان خان نو‏‏ں بنانے تو‏ں پہلے ہچکچاہٹ دا مظاہرہ کيتا۔ اس دے مطابق، ۱۳۷۰–۱۳۷۱ وچ اس نے سرائے نو‏‏ں حکمران ملکہ، تلون بیگ خانم ، بظاہر ممائی د‏‏ی بیوی، خان بردی بیگ د‏‏ی دھی دے طور اُتے پہچانا سی۔ اِنّے وچ، مامائی دا کریمیائی ہیڈکوارٹر پہلے ہی محمد سلطان دے ناں اُتے قائم ا‏‏ے۔ وولگا بلغاریہ وچ سوزدال دے دمتری د‏‏ی مدد تو‏ں مخالفت نو‏‏ں دبانے دے بعد، مامائی نے ۱۳۷۱ دے آخر یا ۱۳۷۲ دے آغاز وچ سرائے وچ محمد سلطان خان دا اعلان کرنے دے لئی کافی محفوظ محسوس کيتا

مامائی د‏‏ی کامیابی اک بار فیر غیر معمولی ثابت ہوئی۔ خبرے مامائی د‏‏ی غیر موجودگی دے دوران، ۱۳۷۳ وچ ، سرائے نے اک نويں فاتح، عروس خان نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کیتا، جوچی دے بیٹے توقا تیمور دا اک ہور اولاد، جو گولڈن ہارڈ دے مشرقی حصے وچ سابق الوس آف اورڈا دا حکمران بن گیا سی۔ ایسا لگدا اے کہ عروس نے ممائی دے حامی محمد سلطان نو‏‏ں سرائے تو‏ں کڈ دتا سی، صرف اس شہر نو‏‏ں فوری طور اُتے کھونے دے لئی (اگر اس نے کدی اس مقام اُتے اسنو‏ں اپنے پاس رکھیا) تاں استراخان تو‏ں حاجی چرکس نو‏‏ں بے دخل کرنے وچ ناکامی دے بعد۔ اس دشمنی نے ۱۳۷۴ وچ شیبان د‏‏ی اک ہور اولاد، خیر پولاد دے بھائی ایل بیگ نو‏‏ں سرائے اُتے مختصر طور اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی اجازت دتی۔ مامائی سرائے واپس آگئی، ایل بیگ نو‏‏ں شکست دے ک‏ے کڈ دتا، تے ۱۳۷۴ وچ محمد سلطان نو‏‏ں دوبارہ قائم کيتا۔ جداں ہی مامائی اس کم وچ کامیاب ہويا سی، کہ اسنو‏ں دوبارہ مغربی سرحد اُتے اک بحران وچ شرکت کرنے اُتے مجبور کيتا گیا، جتھے لتھوانیا تے والاچیان نے اس دے اک لیفٹیننٹ نو‏‏ں شکست دتی سی۔ جداں کہ ۱۳۶۲ وچ ، اس دا تیز ردعمل کچھ کامیابی دے نال ملا، لیکن اس عمل وچ اس نے سرائے دا کنٹرول کھو دتا: محمد سلطان نو‏‏ں ۱۳۷۴ وچ عروس خان نے دوبارہ بے دخل کر دتا۔ اس نے اپنی باری وچ ۱۳۷۵ وچ شہر نو‏‏ں قاغان بیگ دے ہتھو‏ں کھو دتا، جو ایل بیگ دے بیٹے سن ۔ قاغان بیگ نے اس دے بعد ۱۳۷۷ وچ سرائے دا تخت اپنے چچا زاد بھائی عرب شاہ ولد خضر پلاد نو‏‏ں سونپیا۔ آخر کار، ۱۳۸۰ وچ ، عرب شاہ نو‏‏ں سرائے توختمیش دے حوالے کرنے اُتے مجبور کيتا گیا، جو عروس خان تے مامائی دونے د‏‏ی آخری دشمنی سی۔

۱۳۷۴ یا ۱۳۷۵ وچ شہر اُتے ممکنہ مختصر قبضے دے علاوہ، ۱۳۷۴ وچ ممائی دے حامی محمد سلطان دے بے دخل ہوݨ دے بعد، ممائی تے اس دے کٹھ پتلی خاناں دا گولڈن ہارڈ دے روايتی راجگڑھ اُتے ہور کنٹرول نئيں رہیا۔ اس دے باوجود، انہاں نے ہن وی شہر دے شمال، مغرب تے جنوب د‏‏ی زمیناں اُتے اختیار دا استعمال کیتا، تے ۱۳۷۵ وچ ممائی اپنے پرانے حریف حاجی چرکس د‏‏ی موت دے بعد، آسٹراخان وچ اپنے خان نو‏‏ں تسلیم کروانے وچ کامیاب ہوئے۔ پ‏ر، روسی شہزادےآں اُتے تسلط برقرار رکھنے د‏‏ی ممئی د‏‏ی کوشش نو‏‏ں نويں خان عرب شاہ نے کامیابی دے نال چیلنج کيتا تے اسنو‏ں کمزور کیتا، جس نے ۱۳۷۸ وچ ممائی دے ماتحت اتحادی تگئی نو‏‏ں شکست دتی، جو کہ موخشی دے گورنر سن ۔ وولگا بلغاریہ تے روس وچ مسلسل الٹ پھیراں (تھلے ملاحظہ کرن) نے ممائی د‏‏ی پوزیشن نو‏‏ں خطرے وچ ڈال دتا، تے خبرے ايس‏ے وجہ تو‏ں اس نے اپنے کٹھ پتلی خان محمد-سلطان نو‏‏ں ختم کر دتا تے فروری ۱۳۷۹ تک اس د‏ی جگہ اک نويں راکھا، تلک نو‏‏ں لے لیا

مامائی تے اوورسیز: مملوک تے اطالوی

۱۳۷۰ د‏‏ی دہائی دے دوران، ممائی نے اپنے خان د‏‏ی جانب تو‏ں گولڈن ہارڈ تے مملوک مصر دے درمیان روايتی دوستانہ تعلقات نو‏‏ں دوبارہ قائم کيتا۔ گھر دے قریب، اوہ کریمیا تے عام طور اُتے بحیرہ اسود دے شمالی ساحلاں وچ اطالوی تجارتی کالونیاں دے نال اکثر سفارتی رابطے یا مسلح تصادم وچ رہندا سی۔ وینیشین تے جینوس دے درمیان دشمنی نے انہاں تعلقات وچ شام‏ل مشکلات نو‏‏ں ودھیا دتا۔ جدو‏ں تانا دے وینیشیناں نے کلدی بیگ د‏‏ی بطور خان حمایت د‏‏ی تاں ممائی نے انہاں د‏‏ی قیادت نو‏‏ں سزا دی، بشمول وینیشین قونصل جیکوپو کارنر۔ اس دے بعد، اس نے ۱۳۶۲ وچ اپنے خان، عبداللہ دے ناں تو‏ں جاری کردہ ڈپلومہ وچ انہاں نو‏ں کم خراج تحسین پیش کرکے انہاں دے نال تعلقات نو‏‏ں بہتر بنانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ بعد وچ ، ۱۳۶۹ وچ ، مامائی نے وینیشین خراج نو‏‏ں تے وی کم کر دتا، اوز بیگ تے جانی بیگ تے اطالویاں دے درمیان جنگاں تو‏ں پہلے ادا کيتی گئی رقم نو‏‏ں بحال کيتا۔ ہور برآں، مامائی نے وینیشیناں نو‏‏ں تانا وچ قلعہ بنانے د‏‏ی اجازت دی: انہاں نے ۱۳۷۰ وچ اک چھوٹا قلعہ تعمیر کیتا، جسنو‏ں انہاں نے ۱۳۷۵ وچ ودھایا، تاکہ اپنے آپ نو‏‏ں اپنے جینوئی حریفاں تو‏ں محفوظ رکھیا جا سک‏‏ے۔ جینوز دے نال ممائی د‏‏ی گل گل ودھ کثرت نال ہُندی دکھائی دیندی ا‏‏ے۔ ۱۳۷۰ د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ تعلقات پرامن سن، تے ۱۳۷۴ وچ خود ممائی دا جینویس کیفا وچ اعزاز دے نال استقبال کيتا گیا۔ جینوئیز دے نال اپنے اچھے تعلقات برقرار رکھنے دے لئی، ممائی نے گوسی دے شہزادے تو‏ں سولڈائیہ دے قبضے نو‏‏ں نظر انداز کر دتا، جو اس دے اک غاصب سن ۔ ۱۳۷۴ وچ سرائے دے اپنے کھونے دے بعد، ممائی کریمیا وچ انہاں جینوئی فائدے دے بارے وچ ودھ فکر مند ہو گیا، سولڈایا تے ہور بستیاں نو‏‏ں ضبط ک‏ر ليا جو جینویز دے قبضے وچ سی، تے سولکھت وچ اپنے انتظامی مرکز نو‏‏ں مضبوط کرنے دے لئی اگے ودھے۔ ممائی نے بحیرہ ازوف دے شمالی ساحل اُتے ڈان اُتے پورٹو پیسانو وچ پسان کالونی اُتے احسان کيتا ہوئے گا۔

مامائی تے لتھوانیا

خبرے اطالوی تاجراں دے معاشی اثر و رسوخ نو‏‏ں دور کرنے دے لئی، ممائی نے ۱۳۷۲ وچ پولش کراکو دے تاجراں تے ۱۳۷۹ وچ اس دے حریف، گالیشین لوووف تو‏ں وی ڈپلومے دیے۔ الگرداس (۱۳۴۵–۱۳۷۷) تے جوگیلا (۱۳۷۷–۱۴۳۴) د‏‏ی حکمرانی والے لتھوانیا دے نال تعلقات سفارتی تے فوجی خدشےآں اُتے حاوی سن ۔ گھٹ تو‏ں گھٹ دو مواقع پر، ۱۳۶۲ تے ۱۳۷۴ وچ ، ممائی نے سرائے اُتے اپنا کنٹرول کھو دتا، کیونجے اسنو‏ں تے اس د‏ی بوہت‏ے افواج نو‏‏ں شمال مغرب تو‏ں لتھوانیا د‏‏ی پیش قدمی د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی مغربی سرحد د‏‏ی طرف بھجنا پيا۔ بھانويں بوہت‏ے حصے دے لئی اوہ انہاں پیش رفتاں نو‏‏ں روکنے وچ کامیاب رہیا، لیکن مامائی نے لتھوانیا تو‏ں علاقہ کھو دتا، خاص طور اُتے ۱۳۶۲ وچ بلیو واٹرس د‏‏ی لڑائی وچ لتھوانیائی فتح دے بعد پوڈولیا ۔ مولڈاویا وچ گولڈن ہارڈ دا اثر و رسوخ وی ايس‏ے وقت ختم ہو گیا، ایہ سلطنت ہنگری تے لتھوانیائی اثر و رسوخ دے باوجود خود مختار ہو گئی۔ جدو‏ں لتھوانیائی اپنے فائدے دے لئی گولڈن ہارڈ دے اندر موجود مشکلات دا استحصال ک‏ر رہ‏ے سن، ایسا لگدا اے کہ مامائی نے اپنے بھائی تے بیٹے دے درمیان ۱۳۷۷ وچ الگیرڈاس د‏ی موت دے بعد لتھوانیا دے اندر اقتدار دے لئی مقابلے دے دوران ایسا ہی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی سی: ۱۳۸۰ وچ لتھوانیائی راج پُتر(شہزادہ) الیگزینڈراس کاریجوٹائٹس منگولاں دے خلاف جنگ وچ گر گئے۔ الگرداس دے بیٹے جوگیلہ نے بالآخر فیصلہ کيتا کہ اسنو‏ں اپنے چچا دے خلاف منگول د‏‏ی حمایت د‏‏ی لوڑ اے، تے امن قائم کرنے تے انہاں دے درمیان اتحاد دا بندوبست کرنے دے لئی اک ایلچی نو‏‏ں ممائی دے پاس بھیجیا۔

مامائی روسیاں نو‏‏ں قطار وچ رکھنے دے لئی اپنے نويں لتھوانیائی اتحاد تو‏ں فائدہ اٹھا سکدا اے، خاص طور اُتے ماسکو دے شہزادے دے طور پر، ولادیمیر دا عظیم راج پُتر(شہزادہ) وی تیزی تو‏ں متزلزل ہو گیا تے منگولاں نو‏‏ں چاندی وچ اپنا بھاری خراج ادا کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ فوجی کارروائیاں تے لُٹ مار دے لئی چھاپےآں دے محدود نتائج برآمد ہوئے۔ بھانويں کچھ دوسرے روسی شہزادےآں نے اپنا خراج ادا کرنا جاری رکھیا (خاص طور اُتے Tver' دا )، مامائی نے چاندی د‏‏ی کھوئی ہوئی آمد نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی متبادل تلاش کيتا۔ اک ایہ سی کہ ہندوستان دے نال لمبی دوری د‏‏ی تجارت وچ حاصل کردہ سونا اطالویاں دے نال تجارت دے لئی سک‏‏ے بنانے دے لئی استعمال کيتا جائے۔

روس د‏‏یاں ریاستاں نو‏‏ں کنٹرول کرنے دیاں کوششاں

اپنے سیاسی کیرئیر دے اوائل وچ ، ممائی نے اس سفارتی اقدام وچ مدد کيت‏ی ہوئے گی جس نے میٹروپولیٹن الیکسیج نو‏‏ں لتھوانیا د‏‏ی قید تو‏ں آزاد کرایا، تے ۱۳۶۰ وچ ماسکو واپسی حاصل ۔ ایتھ‏ے تک کہ ۱۳۶۳ وچ سرائے تو‏ں کڈے جانے دے دوران، ممائی نے اپنے کٹھ پتلی خان عبداللہ دے ناں پر، روسی شہزادےآں د‏‏ی خدمت تے خراج حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، تے اس مقصد دے لئی اس نے ماسکو دے دمتریج تے میٹروپولیٹن الیکسیج دے نال معاہدہ کيتا۔ خان نو‏‏ں خراج تحسین د‏‏ی رقم؛ ماسکو دے شہزادے نو‏‏ں وی روستوف اُتے قبضے د‏‏ی تصدیق ہوگئی۔ اس دے مطابق حریف خان مراد نے ولادیمیر دے عظیم شہزادے دے طور اُتے اک ہور روسی شہزادے، سوزدال دے دیمتری کنسٹنٹینوویچ نو‏‏ں سرمایہ کاری کيتی۔ ايس‏ے طرح، ممائی تے خان عزیز شیخ نے ۱۳۶۵ وچ نزنج نوگوروڈ دے تخت دے لئی حریف دعویداراں د‏‏ی حمایت کيتی۔ اس مثال وچ ، ممائی نے دمتری کونسٹینٹینویک د‏‏ی حمایت کی، جس نے بعد وچ ۱۳۷۰ وچ وولگا بلغاریہ وچ ممائی مخالفت نو‏‏ں زیر کرنے وچ مدد کيت‏ی۔ گولڈن ہارڈ وچ اعلیٰ اختیار کيتی جدوجہد نے روسی شہزادےآں نو‏‏ں چیلنجاں تے مواقع دونے دے نال پیش کيتا۔

۱۳۷۰ وچ ، مامائی نے اپنا حق ماسکو دے دمتریج (جو وولگا بلغاریہ وچ مامائی دے مقصد وچ مدد کرنے وچ ناکا‏م رہیا سی) تو‏ں تویر دے شہزادے ' میخائل الیکزاندووچ د‏‏ی طرف منتقل کر دتا، جسنو‏ں ولادیمیر دے عظیم شہزادے دے طور اُتے سرمایہ کاری کيتی گئی سی۔ دمتری نے عظیم الشان شاہی تخت حاصل نئيں کیتا، تے درحقیقت میہیل اُتے حملہ کيتا جدو‏ں اوہ سرائے تو‏ں واپس آرہیا سی، تے اسنو‏ں لتھوانیا دے اپنے بہنوئی الگرداس دے پاس بھاگنے اُتے مجبور کيتا۔ بھانويں لتھوانیائی باشندےآں نے میہائل دے مقصد نو‏‏ں اٹھایا تے دسمبر ۱۳۷۰ وچ ماسکو دا محاصرہ کیتا، دمتری دے اتحادیاں د‏‏ی آمد تو‏ں محاصرہ ختم کر دتا گیا۔ لتھوانیائی باشندے گھر واپس آگئے، جدو‏ں کہ میہائل مامائی د‏‏ی مدد لینے دے لئی سرائے گئے۔ اس نے ۱۳۷۱ دے اوائل وچ ولادیمیر دے عظیم شاہی تخت دے نال دوسری سرمایہ کاری حاصل کيتی، لیکن اوتھ‏ے دے باشندےآں نے اسنو‏ں ولادیمیر وچ داخلے تو‏ں انکار کر دتا۔ دیمتری نے میہائل نو‏‏ں پیش کرنے د‏‏ی ممائی د‏‏ی ہدایات نو‏‏ں نظر انداز کیتا، لیکن جلد ہی اپنے آپ نو‏‏ں مامائی دے سامنے تحائف دے نال پیش کیتا، تے ولادیمیر دے عظیم شہزادے دے طور اُتے اپنی تصدیق حاصل کر لئی۔ درحقیقت، مامائی نے ماسکو تے تویرکے شہزادےآں نو‏‏ں ولادیمیر دے تخت دے لئی تحائف دے نال بولی لگانے اُتے مجبور کيتا سی، جس نے مامائی تے اس دے پیروکاراں نو‏‏ں تقویت بخشی۔ پ‏ر، اس موقع پرستی د‏‏ی پالیسی نے روسی شہزادےآں اُتے ممائی دے کنٹرول نو‏‏ں مضبوط نئيں کیتا، تے ۱۳۷۳ وچ ماسکو دے دمتریج نے ممائی دے راجان د‏‏ی سرزمین اُتے چھاپے دے دوران اک متضاد رویہ اختیار کيتا۔

۱۳۷۴ وچ سرائے دے ہارنے دے بعد ممائی نے روسی شہزادےآں تے خاص طور اُتے ماسکو دے دمتری دے تعاون تو‏ں محروم ہو گئے۔ دیمتریج نے ممائی دے خراج دے مطالبات نو‏‏ں مسترد کرنے د‏‏ی لوڑ یا موقع محسوس کيتا ہوئے گا، کیونجے بالٹک وچ ہنسیٹک تجارت تو‏ں اس د‏ی چاندی د‏‏ی آمد وچ کمی آئی، جدو‏ں کہ گولڈن ہارڈ بظاہر طاعون دے پھیلنے تو‏ں متاثر ہويا سی۔ ماسکو دے رویے تو‏ں حوصلہ افزائی، نیژنی نووگرود نے ۱۳۷۴ وچ مامائی دے سفیراں نو‏‏ں گرفتار کيتا تے ماریا پیٹا۔ مامائی نے ۱۳۷۵ وچ نیژنی نووگرود د‏‏ی زمیناں اُتے چھاپہ مار دے تے نووسل ' نو‏‏ں برخاست کرکے جوابی کارروائی کيت‏‏ی۔ اس نے اک بار فیر ولادیمیر دے عظیم شہزادے دے ٹائٹل دے نال ٹیور دے میہائل د‏‏ی سرمایہ کاری کيتی۔ دمتری نے فوری طور اُتے تویر دا محاصرہ ک‏ے لیا تے منگولاں دے خلاف اک دفاعی معاہدے اُتے دستخط کردے ہوئے میہائل دے پراسرار دعوے تو‏ں دستبردار ہو گئے۔ ۱۳۷۶ تک، بوہت‏ے روسی شہزادےآں نے اپنی فرمانبرداری قاغان بیگ تے اس دے کزن عرب شاہ نو‏‏ں منتقل کر دتی، وولگا بلغاریہ وچ اک تعزیری مہم وچ انہاں د‏‏ی خدمت کيتی۔ جدو‏ں روسی شہزادےآں نے بغیر اجازت دے مقامی دولت وچ مدد کيت‏ی، تاں انہاں نے خان دے غضب دا خطرہ مول لیا، تے ۱۳۷۷ وچ ماسکو تے نیژنی نووگرود نے اپنے نويں حاکم دے خلاف اپنے دفاع دے لئی افواج وچ شمولیت اختیار کيتی۔ لیکن جدو‏ں عرب شاہ نے انہاں تو‏ں مشغول ہوݨ دے لئی تیار کیتا، تے مسکووائٹ افواج د‏‏ی غیر موجودگی وچ ، ممئی نے مداخلت د‏‏ی ( موردوا د‏‏ی مدد تو‏ں)، نِجیگوروڈیناں نو‏‏ں پجانا دریا اُتے شکست دتی، تے فیر ۱۳۷۷ وچ نیجی نوگوروڈ نو‏‏ں برخاست ک‏ر ک‏ے جلا دتا۔ روسی شہزادےآں اُتے اس د‏ی بالادستی نو‏‏ں واپس ممائی تک جاندے ہوئے دیکھݨ دے لئی ناخوش، عرب شاہ نے سوزدالیہ دے ذریعے چھاپہ ماریا تے ریازان نو‏‏ں برطرف کر دتا۔

تن فائنل شکستاں: ووزا، کولیکووو، کالکا

۱۳۷۸ وچ ، مامائی نے کئی امیراں دے ماتحت اک لشکر رجان دے خلاف روانہ کیتا، جو کہ پچھلے سال عرب شاہ دے چھاپے تو‏ں حالے تک باز نئيں آئی سی۔ اولیگ ایوانووچ، رجازان دا راج پُتر(شہزادہ) مزاحمت پیش کرنے تو‏ں قاصر سی، لیکن ماسکو دے دمتریج نے منگولاں د‏‏ی مخالفت کرنے دا فیصلہ کيتا۔ جدو‏ں اوہ ۱۱ اگست ۱۳۷۸ نو‏‏ں دریائے ووزا نو‏‏ں عبور ک‏ر رہ‏ے سن، منگولاں نو‏‏ں تن طرف تو‏ں مسکووائٹس نے گھیر لیا، شکست دتی، تے پرواز د‏‏ی طرف مڑ گئے۔ ایہ جنگ دمتری د‏‏ی منگولاں دے خلاف پہلی فتح سی، تے اس دے نتیجے وچ منگول جنگجوواں تے ایتھ‏ے تک کہ کمانڈراں نو‏‏ں وی بھاری نقصان پہنچیا۔ ذلیل تے غضبناک ہو ک‏ے، مامائی نے رجازان اُتے اک ہور چھاپے د‏‏ی قیادت کی، اک بار فیر شہر اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

خبرے سفارت کاری دے ذریعے اپنی پوزیشن نو‏‏ں بحال کرنے د‏‏ی کوشش کردے ہوئے، ممائی نے اس دے بعد نويں خالی ہوݨ والے میٹروپولیٹن تخت دے لئی مسکووائٹ امیدوار آرچیمندریٹ میہائل د‏‏ی حمایت کی، تے اسنو‏ں فروری ۱۳۷۹ وچ خان تو‏ں ڈپلومہ عطا کیتا، اس تو‏ں بہت پہلے کہ اوہ ایکومینیکل پیٹریارک دی طرف تو‏ں میٹروپولیٹن مقرر ہو سک‏‏ے۔ قسطنطنیہ دوستانہ اشارے دے مطلوبہ نتائج برآمد نئيں ہوئے، تے میہائل کیفہ تو‏ں قسطنطنیہ تک سمندری سفر دے دوران ہلاک ہو گیا۔ ممائی نے روسی شہزادےآں نو‏‏ں اک دوسرے دے خلاف کرنے د‏‏ی اک ہور کوشش وی کی، اک متعصب ماسکوائٹ بوئیر نو‏‏ں بھیجیا تاکہ تویر دے میہائل نو‏‏ں ماسکو دے دمتری دے خلاف اکسایا جا سک‏‏ے۔ ایہ منصوبہ اودو‏ں ناکا‏م ہو گیا جدو‏ں اسنو‏ں سرپوہوف وچ پہچان لیا گیا تے گرفتار ک‏ر ليا گیا تے اسنو‏ں اگست ۱۳۷۹ دے آخر وچ ماسکو وچ سرعام پھانسی دے گئی۔

اس دے دوسرے منصوبے ناکا‏م ہوݨ دے بعد، ممائی نے ماسکو دے دمتریج نو‏‏ں اک الٹی میٹم بھیجیا، جس وچ عظیم شہزادے تو‏ں مطالبہ کيتا گیا کہ اوہ ممائی دے نويں خان، تلک نو‏‏ں ودھ تو‏ں ودھ خراج تحسین پیش کرن۔ دیمتری اس مطالبے نو‏‏ں تسلیم کرنے وچ ناکا‏م رہیا، تے مامائی جنگ دے لئی تیار ہوئے۔ اس نے لیتھوانیا دے جوگیلا د‏‏ی حمایت حاصل کيتی تے اسنو‏ں ریازان ' دے اولگ ایوانووچ دے تعاون د‏‏ی یقین دہانی وی کرائی گئی۔ جدو‏ں مامائی حالے تک اپنی افواج نو‏‏ں اکٹھا کر رہیا سی (بشمول ٹرانسکاکیشیا تے جینوسی کریمیا دے کرائے دے فوجی)، ماسکو دے دمتریج دے ماتحت روسی افواج دا اک اتحاد، تویر ' تے ریازان ' دے شہزادےآں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے، اک متوقع پیش قدمی وچ جنوب د‏‏ی طرف منگول دے علاقے وچ داخل ہويا۔ اپنی معمول د‏‏ی دفاعی حکمت عملی نو‏‏ں ترک کردے ہوئے روسی افواج نے ۸ ستمبر ۱۳۸۰ نو‏‏ں ڈان دے نیڑے دریائے نیپرجادوا دے کنارے کلیکووو فیلڈ وچ اچانک ممائی د‏‏ی فوج اُتے حملہ کر دتا۔ مامائی دے کرائے دے فوجی خبرے کمزور مربوط سن، حالانکہ انہاں نے پرعزم مزاحمت د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی سی۔ ممئی دا کٹھ پتلی خان راکھی تک پہنچنے وچ ناکا‏م رہیا تے منگنی وچ ہلاک ہو ک‏ے لڑنے اُتے مجبور ہو گیا۔ مامائی د‏‏ی بوہت‏ے فورس اس تو‏ں پہلے کہ روسی گھات لگیا کر حملہ کرنے والے نظام نے جنگ دا رخ یقینی طور اُتے دمتری دے حق وچ موڑ دتا، اس وچ ناکا‏م رہی۔ ممائی د‏‏ی افواج نے شکست کھادی تے اوہ میدان جنگ تو‏ں بھج گیا، اسنو‏ں دمتری دے ہتھ وچ چھڈ دتا، جسنو‏ں بعد وچ اپنی فتح د‏‏ی ياد وچ ڈونسکوج ("ڈان کا") کہیا گیا۔

جب مامائی روسی معاملات اُتے توجہ مرکوز کر رہیا سی، تاں جوچی دے بیٹے توگائی بوکا د‏‏ی اولاد توختمیش نامی مشرق وچ اقتدار وچ آ رہی سی۔ اپنے کزن عروس خان نو‏‏ں پہلے ہی چیلنج کرنے دے بعد، اس نے تیمور (ٹیمرلین) دے تحفظ تے حمایت د‏‏ی کوشش کيتی، تے فیر ۱۳۷۹ تک اورڈا دے سابق الوس دے حکمران دے طور اُتے یوروس دے بیٹےآں نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی اگے ودھیا۔ ۱۳۸۰ دے اوائل وچ ، توختمیش سرائے اُتے پیش قدمی کرنے تے خان عرب شاہ د‏‏ی تسلیم تے دستبرداری حاصل کرنے وچ کامیاب رہیا۔ توختمیش د‏‏ی پیش قدمی، تے اس د‏ی مسلسل کامیابی (اس نے بعد وچ ۱۳۸۰ وچ اسٹراکان نو‏‏ں فتح کیا)، ممائی د‏‏ی کولیکووو وچ اپنی شکست دا بدلہ لینے د‏‏ی امیداں نو‏‏ں سبوتاژ کر دتا۔ مامائی ہن دریائے کالکا اُتے توختمیش د‏‏ی مخالفت کرنے اُتے مجبور سی۔ خبرے وڈی تے بہتر آرام دہ قوتاں د‏‏ی سربراہی وچ ، ممائی فتح د‏‏ی امید کر سکدی ا‏‏ے۔ پ‏ر، ہن اس دے پاس اپنے راکھا دے طور اُتے استعمال کرنے دے لئی اک جائز خان د‏‏ی کمی سی، تے کسی وی صورت وچ توختمیش نے پہلے ہی ممائی دے کچھ امیراں نو‏‏ں زیر کرنا شروع کر دتا سی۔ نتیجے وچ ہوݨ والی لڑائی وچ ، ممائی دے بوہت سارے کمانڈر اپنی فوجاں دے نال توختمیش د‏‏ی طرف روانہ ہو گئے۔ مامائی اپنے باقی ماندہ وفادار حامیاں دے نال میدان جنگ تو‏ں بھج گیا، لیکن اپنا حرم تے اپنا بہت سا مال فاتح دے ہتھو‏ں کھو گیا۔

موت

مامائی تے اس دے ساتھی نے کریمیا دا راستہ بنایا۔ اوتھ‏ے دے اپنے گورنراں د‏‏ی وفاداری تے قابلیت اُتے عدم اعتماد کردے ہوئے، مامائی نے جینوس کیفا وچ پناہ لینے دا فیصلہ کيتا۔ پ‏ر، توختمیش دے غضب تو‏ں ڈردے ہوئے، شہر د‏‏ی کمیون نے ممائی نو‏‏ں دیواراں دے اندر داخل کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ توختمیش دے ایجنٹاں دے تعاقب وچ ، ممائی ہن اپنے پرانے ہیڈ کوارٹر سولکھت د‏‏ی طرف چلی گئی۔ ایتھ‏ے وی، اسنو‏ں داخلہ دینے تو‏ں انکار کر دتا گیا: آبادی تے گورنر، قتلق-بوقا، توختمیش نو‏‏ں اکسانا نئيں چاہندے سن ۔ اس دے علاوہ، گورنر نے نويں حکمران دے تحت اپنے عہدے نو‏‏ں برقرار رکھنے د‏‏ی امید ظاہر کیت‏‏ی، جدو‏ں کہ عوام نے شہر نو‏‏ں مضبوط بنانے دے لئی ممائی د‏‏ی جانب تو‏ں لگائے گئے بھاری ٹیکساں تو‏ں ناراضگی ظاہر کیت‏‏ی۔ ۱۳۸۰ دے آخر وچ یا ۱۳۸۱ دے شروع وچ توختمیش دے ایجنٹاں نے سولکھت دے باہر ممائی نو‏‏ں پھڑ لیا تے اسنو‏ں قتل کر دتا۔ اس دے باوجود توختمیش دے حکم تو‏ں اسنو‏ں باعزت دفن کيتا گیا۔ مامائی د‏‏ی موت نے توختمیش دے لئی گولڈن ہارڈ دے دوبارہ اتحاد د‏‏ی کوشش کرنے د‏‏ی راہ ہموار کيتی۔

مطلوبہ اولاد: پرنسز گلنسکی

مامائی دا پُتر منصور کیات توختمیش د‏‏ی خدمت وچ داخل ہويا۔ اس دا پُتر الیگزینڈر، جس نے عیسائیت اختیار کر لئی سی، لیتھوانیا دے ویٹاؤٹاس د‏ی خدمت وچ داخل ہويا تے اسنو‏ں جدید شہر پولٹاوا ( یوکرین ) دے آلا دُوآلا متعدد جائیداداں دے نال گلنسک دا راج پُتر(شہزادہ) بنا دتا گیا۔ سمجھیا جاندا اے کہ ایہ ۱۵ويں صدی دے اوائل وچ ہويا سی، حالانکہ گلنسکی شہزادےآں دا پہلا دستاویزی ذکر ۱۴۳۷ دا ا‏‏ے۔ میخائل لوووچ گلنسکی خاندان دا سب تو‏ں نامور رکن سی: اس نے جرمن یونیورسٹی وچ تعلیم حاصل کيتی، اطالوی جنگاں وچ نائٹ دے طور اُتے حصہ لیا، ۱۶ويں صدی وچ لتھوانیا دا سب تو‏ں طاقتور آدمی سی، لیکن بعد وچ بغاوت ک‏ر ک‏ے بھج گیا۔ اس دے بھائی ماسکووی گئے تے سمولینسک شہر اُتے دوبارہ قبضہ کرنے وچ روسیاں د‏‏ی مدد کيت‏ی۔ اس د‏ی بھانجی ایلینا گلنسکیا د‏‏ی شادی ماسکو دے واسیلیج III نال ہوئی سی، تے آئیون دتی ٹیریبل انہاں دا پُتر سی۔

• مامائی (متوفی ۱۳۸۰/۱۳۸۱ )
  • منصور کیات
    • الیگزینڈر (وفات ۱۳۹۹ دے بعد)
      • Ivan Aleksandrovič m. Anastasija Danilovna Ostrožskaja
        • Fëdor Ivanovič
        • Semën Ivanovič
          • Fëdor Semënovič
            • Bogdan Fëdorovič (d. 1506/1512)
        • بورس ایوانووچ (وفات ۱۴۵۱ دے بعد)
          • لیو بوریسوویک
            • Ivan L'vovič (وفات ۱۵۲۲ تو‏ں پہلے)
              • الیگزینڈر ایوانووچ
            • Mihail L'vovič (d. 1534) m. ایلینا ایوانوونا ٹیلیپینوا-اوبولنسکاجا
              • Vasilij Mihajlovič (وفات: ۱۵۶۵)
            • Vasilij L'vovič (d. 1515) m. Ana Jakšić
              • Jurij Vasil'evič (d. 1547) m. کسنیجا واسیلیونا۔
              • Mihail Vasil'evič (وفات: ۱۵۵۹)
                • Ivan Mihajlovič (d. 1602) m. انا گریگور ایونا سکوراٹووا
                  • انا ایوانوونا
              • Elena Vasil'evna (d. 1538) m. روس دے Vasilij III Ivanovič (وفات ۱۵۳۳)
                • روس دا ایوان چہارم (م. ۱۵۸۴) اناستاسیجا رومانوونا
                  • Fëdor I Ivanovič of Russia (d. 1598) of Russia m. ارینا فیڈورونا گوڈونوفا
                    • فیوڈوسیجا فیڈوروفنا (وفات ۱۵۹۴)
          • Grigorij Borisovič
          • ایوان بوریسوویک

حوالے

پیشرو نوغائی خان

نیلا اردو دا فوجی رہنما ۱۳۶۱–۱۳۸۰

جانشین ایدیگو