توختامیش
Tokhtamysh | |
---|---|
Khan شاہ | |
Tokhtamysh and the armies of the اردوئے زريں rally in front of Moscow, 1382. | |
لسٹ خانان اردوئے زريں Eastern Half (White Horde) | |
Dynasty | بورجگین |
والد | Tuli Kwadja |
پیدائش | c. 1342 اردوئے زريں دے بازو |
وفات | 1406 تیومن |
مذہب | اسلام |
توختامیش ( تاتار: Тухтамыш / Tuqtamış)، [n ۱] ( 1342–1406)بلیو ہورڈ(اردوئے ازرق)کے اک ممتاز خاننے مختصر طور اُتے گولڈن ہورڈ(اردوئے زريں) دے وائٹ ہورڈ تے بلیو ہارڈ ڈویژناں نوں اک ہی ریاست وچ متحد کردتا۔ اوہ چنگیز خان دے پوتے توغا تیمور دی نسل توں سی۔
ابتدائی مہمات
سودھوتوختامیش 1376 وچ تریخ وچ ابھریا ، اوہ اپنے چچا اروس خان ، جو وائٹ ہورڈ دے حکمران سی ، نوں ختم کرنے دی کوشش کردا سی ، تے تیمور دی طرف بھج گیا سی۔ توختامیش نے اروس تے اس دے دونے بیٹےآں توں جان چھڑا لی ، تے تیمور دی حمایت دے نال ، 1378 وچ زبردستی وائٹ ہارڈ دے تخت اُتے چڑھ گیا۔
توختامیش نے اپنے آباؤ اجداد دی تقلید دا خواب دیکھیا تے گولڈن ہارڈ نوں دوبارہ ملانے دے منصوبے بنائے۔ 1380 وچ ، اس نے وولگیا پار کردے ہوئے بلیو ہارڈ اُتے حملہ کيتا ، تے دریائے کالکا دی دوسری جنگ دے دوران ممائی نوں شکست دتی۔ کلیوکووا دی لڑائی دے فورا بعد بلیو ہورڈ دے حکمران ، مامائی نوں مار دتا گیا ، جس وچ توختامیش دی فتح گولڈن ہارڈ دے دوبارہ اتحاد دی علامت سی۔
ماسکو دے خلاف مہم
سودھودمتری دونسکائی نے منگول – تاتار دی فوج نوں شکست دینے تے دبانے دے لئی اک بہت وڈی فوج کھڑی کيتی سی ، تے ، کلیکووا دی لڑائی دے دوران ممائی نوں شکست دینے دے بعد ، توختامیش خان دے خلاف کوئی تے فوج نئيں اٹھاسکے سن ۔
سن 1382 وچ ، بلیو تے وائٹ لشکراں نوں گولڈن ہارڈ(اردوئے زريں) وچ شامل کرنے دے بعد ، سن 1382 وچ ، توختامیش نے کولیکووا دی شکست دی سزا دے طور اُتے روس دے خلاف اک کامیاب مہم دی قیادت کيتی۔ صرف چھ سالاں وچ ، توختامیش نے گولڈن ہارڈ(اردوئے زريں) دی زمین نوں کریمیا توں جھیل بلخاش تک دوبارہ متحد کردتا سی۔
تین دن دے محاصرے دے بعد ، توختامیش نوں تعطل دا سامنا کرنا پيا ، ایتھے تک کہ ڈونسکوئی دے بہنوئی تے نزنی نوگوروڈ دے شہزادے سوزدال دے دیمتری نے شہریاں نوں شہر دے حوالے کرنے دے لئی دھوکہ دتا۔ [۱] ماسکو دی تباہی دے نتیجے وچ دیمتری نے 1382 دے آخر وچ اقتدار توختامیش دے حوالے کردتا۔ توختامیش نے ڈونسکوئی دے بیٹے ماسکو دے واسیلی اول نوں وی یرغمال بنا لیا۔ [۲]
زوال
سودھوتوختامیش نے اک خود مختار حکمران دی حیثیت توں کم کرنا شروع کيتا ، جس توں اسنوں اپنے سابق آقا تیمور نوں پریشان ہونا پيا سی ، جس نے اس دے نتیجے وچ توختامیش اُتے دو بار حملہ کيتا سی۔ سنہ 1391 وچ تے 1395 وچ ، بالآخر اس دی غلامی کردے رہے تے تیمور قتلغ نوں گولڈن ہارڈ دے خان دے طور اُتے مسلط کيتا۔ توختامیش نے گرینڈ ڈیوک وتیاٹاس دے دربار وچ لیتھوانیا وچ پناہ لئی۔ [۳]
سنہ 139 وچ دونے حکمراناں نے اک معاہدے اُتے دستخط کیتے جس وچ توکٹامیس نے ویتوتاس دی تصدیق کيتی سی کہ اوہ روتھینیا دی سرزمین دا اک حقدار حکمران اے جو کدی گولڈن گروہ دا حصہ سی ، تے ہن اس دا تعلق لتھوانیا توں اے ، فوجی امداد دے بدلے وچ ۔ ایہ ممکن اے کہ معاہدہ دے تحت ویتوتاسنوں انہاں ملکاں توں خراج پیش کرنا پيا جدوں خان نے اپنا تخت دوبارہ حاصل کيتا۔ ویتوتاس شاید تاتار دی سرزمین وچ اپنے آپ نوں مالک دا درجہ دینے دی منصوبہ بندی کر رہیا سی۔ [۴] اس مشترکہ مسانوں ، جو اسپشٹیک آف میلسٹن دے تحت پولینڈ دے رضاکاراں نے حاصل کيتا سی ، نوں 12 اگست 1399 نوں دریائے ورسکلا دی لڑائی وچ تیمیو قتلغ تے نوغائی امیر ایدیگو دی سربراہی وچ شکست ہوئی سی ۔ شکست تباہ کن سی ، جس نے پونٹک سٹیپے وچ وتیاٹاس دی پرجوشانہ پالیسی نوں ختم کيتا تے اس بار سائبیریا وچ ، توختامیش نوں دوبارہ پناہ لینے اُتے مجبور کيتا۔ [۵] پولٹک دے آندرے تے برانسک دے دمتری دے بارے وچ ویہہ شہزادےآں نوں اسپائٹکو جداں متعدد ممتاز بادشاہاں دے نال ہلاک کيتا گیا۔ [۶]
توختامیش 1406 وچ سائبیریا وچ فوت ہويا۔-
مسکوائٹس ماسکو (1382) دے محاصرے دے دوران جمع نيں۔
-
گولڈن ہارڈ دے جنگجوواں نے ماسکو اُتے حملہ کيتا۔
-
مسکوائٹس نے ماسکو دے محاصرے دی تیاری دی (1382)
تیمور دے خلاف جنگاں
سودھواس گل اُتے یقین رکھدے ہوئے کہ اوہ ایلخانی چوبانیاں نوں شکست دے سکدا اے تے برکے خان دے عہد توں ، 1385 وچ توختامیش نے 50،000 (یا پنج تیمیناں) دی فوج دے نال ، قفقاز دے متنازعہ علاقےآں اُتے قبضہ کرلیا ، اس نے فارس اُتے حملہ کيتا تے تبریز اُتے قبضہ کرلیا۔ شمال لوٹتے ہوئے انہاں نے قفقاز توں دو لکھ غلام لے لئے ، جنہاں وچ پارسہائیک ، سیوینک تے ارتسخ ضلعے دے دسیاں ہزار آرمینین شامل نيں۔ [۷] ایہ توختامیش دے لئی اک مہلک خطا ثابت ہويا ، جو قفقاز توں شمال دی طرف چلا گیا ، اس طرح اس دے الخانیٹ حریفاں نوں تیمور دا نال دینے دتا ، جس نے فارس نوں اپنی اپنی توسیع دی بادشاہت توں منسلک کردتا۔ غصے وچ ، توختامیش نے پلٹ لیا تے اپنے سابق اتحادی نال جنگ کيتی۔
بالآخر ، توختامیش نے شکست تسلیم کرلئی تے میدان توں پِچھے ہٹ گیا۔ اُتے ، 1387 وچ اس نے تیمور دے دل ، ماوراء النہر اُتے اچانک حملہ کيتا۔ بدقسمتی توں شدید برفباری نے اسنوں واپس سٹیپ (گیاہستان) دی طرف لے جانے اُتے مجبور کردتا۔
1395 وچ ، ایہ منظر اپنے عروج اُتے پہنچیا جدوں تیمور نے گولڈن ہارڈ اُتے حملہ کيتا تے ٹیرک وچ توختامیش نوں شکست دتی۔ تیمور نے گولڈن ہارڈ دے شہراں جداں آزوف (ٹانا) ، آستراخان تے توختامیش دے راجگڑھ سرائےبرکے نوں تباہ کردتا۔ تیمور نے گولڈن ہارڈ دے کاریگراں تے کاریگراں نوں پھڑ لیا ، تے اک کٹھ پتلی حکمران ، کوئریچک ، نوں وائٹ ہورڈ دے تخت اُتے بٹھایا تے اس نے اردو دا خان تیمور قتلغ نوں مقرر کيتا۔[۸] تے توکھمتیس دے راجگڑھ سرائےبرکے نوں تباہ کردتا۔ تیمور نے گولڈن ہارڈ دے کاریگراں تے کاریگراں نوں پھڑ لیا ، تے اک کٹھ پتلی حکمران ، کوئریچک ، نوں وائٹ ہورڈ دے تخت اُتے بٹھایا تے اس نے اردو دا خان تیمور قتلغ نوں مقرر کيتا۔
توختامیش یوکرائنی علاقےآں وچ بھج نکلیا تے لیتھوانیا دے گرانڈ ڈیوک وتیاٹاس توں مدد طلب کيتی۔ دریائے ورسکلا دی عظیم جنگ (1399) وچ توختامیش تے وتیاٹاس دی مشترکہ فوج نوں تیمور دے دو جرنیلاں ، خان تیمور قتلغ تے عمیر (مرزہ ، ویسر) ایدیگو نے شکست دتی۔ شکست خوردہ توختامیش نوں 1406 وچ ادیگو دے آدمیاں نے موجودہ تیومن دے نیڑے ماریا سی۔
وہ آخری خان سی جس نے نے منگول اسکرپٹ دے نال سکےآں نوں ضرب کيتا۔
کنبہ
سودھواس دے 8 بیٹے سن ۔
- جلال الدین خان ابن توختامیش
- کریم بردی
- کبییک خان
- جبار بردی
- قدیر بردی خان
- ابوسعید خان
- اسکندر خان
- خوجہ خان
- سعید احمد اول
نسب نامہ
سودھوایہ وی دیکھو
سودھو- گولڈن ہارڈ دے خاناں دی لسٹ
- لپکا تاتار
- کارس پے شلالیھ
نوٹ
سودھو- ↑ The spelling of Tokhtamysh varies, but the most common spelling is Tokhtamysh. Tokhtamısh, Toqtamysh, Toqtamış, Toqtamıs, Toktamys, Tuqtamış, and variants also appear.
حوالے
سودھو- ↑ Halperin 1987, p. 56.
- ↑ Halperin 1987, p. 57.
- ↑ Kołodziejczyk 2011, pp. 6–7.
- ↑ Kołodziejczyk 2011, pp. 7–8.
- ↑ Kołodziejczyk 2011, p. 8.
- ↑ Frost 2015, p. 86.
- ↑ The Turco-Mongol Invasions IV, Medieval Armenian History, Turkish History, Turkey
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
کتابیات
سودھو- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
توختامیش قیات خاندان (1206–1635)
| ||
شاہی القاب | ||
---|---|---|
پیشرو عرب شاہ مظفر |
اردوئے زريں دا خان 1381–1397 |
جانشین تیمور قتلغ |
پیشرو تیمور ملک |
خان اردوئے ازرق 1378–1395 |
جانشین کوئریچک |