برکہ خان
| ||||
---|---|---|---|---|
جم | سنہ 1209 | |||
وفات | سنہ 1267 (57–58 سال)[۱] | |||
وجہ وفات | لڑائی میں مارا گیا | |||
والد | جوجی خان | |||
بہن/بھائی | باتو خان ، توکا تیمور ، اردو خان ، شیبان
| |||
خاندان | چنگیز خاندان | |||
ہور معلومات | ||||
پیشہ | خان (لقب) | |||
ترمیم |
برکہ خان (انگریزی: Berke) (منگولی: Бэрх хаан, سانچہ:Lang-tt) چنگیز خان دا پوتا تے منگولیا دا اک فوجی کمانڈر تے منگول سلطنت دے طلائی اردو دا حکمران سی۔
رجب 660ھ نوں چنگیزخان دے پوتے برکہ خان (برکی خان ) نے اپنے تے اپنی قوم دے مشرف بااسلام ہونے دا اعلان کردے ہوئے اک خط لکھ کے مصر دے سلطان رکن الدین بیبرس نوں ایہ اطلاع دی۔ نال ہی ایہ وی دسیا کہ اوہ اپنے چچازاد ہلاکوخان دے خلاف جہاد دے لئی تیار اے تے اس مقصد دے لئی مصر توں اتحاد کرنا چاہندا اے۔ سلطان بیبرس نے ایہ پیش کش بخوشی قبول کردے ہوئے آئمہ حرمین شریفین نوں برکہ خان دے لئی دعاواں دا حکم لکھ بھیجیا۔ تمام شہراں وچ وی فرمان بھیجیا گیا کہ جمعہ دے خطبے وچ خلیفہ تے سلطان دے بعد برکہ خان دے لئی دعا کيتی جائے۔
برکہ خان دی سلطنت قفقاز دے کوہساراں توں بلغاریہ دی حدودتک وسیع سی۔ شوال 660ھ (ستمبر 1262ئ) وچ ہلاکو شام تے مصر اُتے دوبارہ حملے دی تیاری کررہیا سی کہ برکہ خان دی فوج قفقاز دے فلک بوس درّیاں توں نمودار ہونے لگی۔
ایہ دیکھ کے ہلاکو خان نوں شام دی مہم ملتوی کرکے بحیرۂ خزر دی طرف فوج بھیجنا پئی۔ اس لشکر نے دریائے تیرک عبور کرکے برکہ دی فوج نوں وقتی طور اُتے پسپا کيتا، مگر برکہ دے بھتیجے نوگائی دے جوابی حملے وچ ہلاکو دا لشکر درہم برہم ہوکے پِچھے ہٹتے ہوئے دریائے تیرک تک آگیا۔ اس وقت موسم سرما عروج اُتے سی۔ دریا دی سطح جو سخت سردی توں منجمد ہوچکيتی سی لشکر کے بجھ توں ٹُٹ گئی تے تاتاریاں دی وڈی تعداد ڈُب کر مرگئی۔ ہلاکوخان دا اک بیٹا وی ماریا گیا تے اوہ خود پسپا ہوکے بحیرۂ آذربائی جان دے اک جزیرے وچ پناہ لینے اُتے مجبور ہوگیا۔ اس دے بعد ہلاکو دی ایل خانی تے برکہ دی زرّاں خیل سلطنتاں وچ جھڑپاں دا دائرہ کار مشرق تک پھیل گیا۔ ہلاکو نے گرجستان تے آرمینیا دے نصرانی حلیفاں نوں نال ملیا کے زرّاں خیل دی سرحداں پرحملے شروع کیتے۔ جواب وچ برکہ نے نہ صرف روسیاں اپنی فوج وچ بھرتی کيتا،بلکہ وسطِ ایشیا تک تسلط حاصل کرلیا۔ سمرقند و بخارا دے مسلمان جوق درجوق اس دی فوج وچ شامل ہونے لگے۔ بحیرۂ خزر دے جنوب مشرق تے جنوب مغرب وچ انہاں دونے سلطنتاں دے وچکار مسلسل جھڑپاں ہُندی رنيں۔ برکہ دے سپاہی ایمان و ایقان توں بھرپور سن، جدوں کہ ہلاکو دی فوج دے سامنے خون ریزی دے سوا کوئی ہدف نہ سی۔ اس دے سپاہی پست ہمت ہوکے منتشر ہونے لگے۔ بوہت سارے سلطان بیبرس دی تلوار توں خوفزدہ ہوچکے سن تے بوہت سارے برکہ خان دے قبولِ اسلام دے بعد توحید دی طرف راغب ہورہے سن ۔ تاتاری ہن دو واضح جماعتاں وچ بٹ گئے سن ۔ اسلام دشمن تے اسلام دوست۔ اسلام دوست تاتاری خود نوں برکہ خان دی طرف منسوب کرنے لگے۔ انہاں وچ جو شامی سرحداں دے آس پاس سن، انہاں نوں برکہ خان دی دوردراز مملکت دی بجائے مصر جانا بہتر محسوس ہويا، چنانچہ ہزاراں تاتاری مصر دی طرف منتقل ہونے لگے۔ سلطا ن نوں اطلاع ملی تاں تمام شہراں دے گورنراں نوں حکم دتا کہ انہاں دی پوری طرح مہمانی تے دلجوئی کيتی جائے تے زادِسفر دے کے مصر بھیج دتا جائے۔ کچھ دناں وچ تاتاریاں دے کئی گروہ مصر پہنچے تے سلطان توں امان طلب کيتی۔ ایہ تریخ وچ پہلا موقع سی کہ تاتاری کِسے غیرقوم توں امان منگ رہے سن، ورنہ اس توں پہلے انہاں دے ہاں ایسی کوئی مثال نہ سی۔ اوہ صرف مارنا یا مرنا جاندے سن ۔ سلطان نے انہاں دی بہت وڈی ضیافت کی، انعام و اکرام توں نوازیا تے رہائشاں دتیاں انہاں دی وڈی تعداد مشرف بااسلام ہوگئی۔ اس طرح اک سفاک فاتح قوم اسلام دی مفتوح ہوگئی۔
علامہ اقبال نے تاتاری منگولاں(مُغلاں) نوں فتنہ تاتار دا ناں دیندے ہوئے تے برکہ خان دے مسلمان ہونے اُتے ایہ شعر لکھیا
ہے عیاں فتنہ تاتار کے افسانے سے
پاسباں مل گئے کعبے کو صنم خانے سے
حوالے
سودھو- ↑ https://www.britannica.com/biography/Berke
- ↑ اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License