ماسٹر رام چندر

ماسٹر رام چندر
(ہندی وچ: रामचन्द्र लाल)
جم	سنہ 1821   پانیپت
وفات	11 اگست 1880 (58–59 سال)  دہلی
شہریت	برطانوی ہندستان
عملی زندگی
مادر علمی	ذاکر حسین دہلی کالج
پیشہ	ریاضی دان ،  صحافی ،  معلم
پیشہ ورانہ زبان	اردو ،  انگریزی
شعبۂ عمل	ریاضی
ملازمت	ذاکر حسین دہلی کالج ،  انڈین انسٹی ٹیوٹ آف ٹیکنالوجی روڑکی ،  ریاست پٹیالہ
کارہائے نمایاں	فوائد الناظرین ،  محب ہند (اخبار)

ماسٹر رام چندر (انگریزی: Ramchundra، دیونا گری= रामचन्द्र लाल)، (پیدائش: 1821ء - وفات: 11 اگست، 1880ء) ہندوستان دے ریاضی دان، دہلی کالج وچ سائنس دے استاد تے صحافی سن ۔1945ء وچ اک اخبار فوائد الناظرین تے 1847ء وچ اک علمی تے ادبی ماہنامہ محب ہند جاری کیتا۔ انہاں د‏‏ی دو کتاباں د‏‏ی شہرت انگلستان تک پہنچی تے اک کتاب دے لئی برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی د‏‏ی کورٹ آف ڈائریکٹرز نے انہاں نو‏ں اک خلعت پنج پارچہ تے دو ہزار روپیہ نقد عطا کیتا۔ رام چندر تعلیمِ نسواں دے وڈے حامی سن ۔ اوہ لڑکیو‏ں د‏‏ی تعلیم نو‏‏ں محدود رکھنا نئيں چاہندے سن بلکہ انہاں د‏‏ی دلی خواہش سی کہ خانہ داری، علم الصحت تے دوسرے مضامین وی پڑھیاں تے انہاں دا نصاب لڑکےآں تو‏ں مختلف ہونا چاہیے۔ اوہ گونگاں تے بہراں د‏‏ی تعلیم دے وی موید سن ۔

حالات زندگی

رام چندر 1821ء نو‏‏ں دہلی دے کائیستھ گھرانے وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد رائے سندر لال ماتھر ایسٹ انڈیا کمپنی دے محکمہ مالیات وچ ملازم سن ۔ بارہ برس د‏‏ی عمر وچ انگریزی مدرے وچ داخل ہوئے۔ فکر معاش نے مجبور کیتا تاں محرر ہوئے گئے، لیکن طبیعت حصولِ علم دے لئی بے چین سی۔ اس لئی دہلی کالج وچ داخل ہوئے گئے تے اوتھ‏ے اپنی قابلیت د‏‏ی وجہ تو‏ں اعلیٰ وظیفہ پایا۔ تن سال د‏‏ی تعلیم دے بعد ايس‏ے کالج وچ مدرس ہوئے گئے۔ ورنیکلر ٹرانسلیشن سوسائٹی قائم ہوئی تاں اس دے لئی اردو وچ الجبرا تے علمِ مثلث اُتے کتاباں لکھياں۔ 1854ء وچ انہاں نے ہندو مذہب نو‏‏ں ترک کیتا تے عیسائی مذہب قبول کيتا، جس اُتے انہاں دے خلاف بہت لے دے ہوئی تے اعزہ و اقارب تے برادری نے مقاطعہ کر دتا۔ انہاں د‏‏ی دو کتاباں د‏‏ی شہرت انگلستان تک پہنچی تے اک کتاب دے لئی برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی د‏‏ی کورٹ آف ڈائریکٹرز نے اک خلعت پنج پارچہ تے دو ہزار روپیہ نقد عطا کیتا۔ اوہ ہندوستان دے مایہ ناز صحافی سن ۔ 1845ء وچ انہاں نے اک پندرہ روزہ علمی اخبار فائدے الناظرین تے 1847ء وچ اک علمی تے ادبی ماہنامہ محب ہند جاری کیتا۔ غدر دے دوران وچ چھپ چھپا کر زندگی بسر کيتی۔ غدر دے بعد اعلیٰ عہدےآں اُتے فائز رہے ۔

ملازمت

رام چندر 31 دسمبر 1957ء نو‏‏ں دہلی کالج د‏‏ی ملازمت تو‏ں باقاعدہ طور اُتے وکھ ہوئے گئے تے روڑکی چلے گئے، اوتھ‏ے انہاں نو‏ں 1858ء وچ ڈھائی سو روپے ماہوار اُتے تھامسن انجنیئرنگ کالج (موجودہ انڈین انسٹی ٹیوٹ آف ٹیکنالوجی) دا نیٹیو ہیڈ ماسٹر (Native Head Master) مقرر کیتا گیا۔ روڑدی ميں چند ماہ رہنے دے بعد اوہ فیر دہلی واپس آئے تے ستمبر 1858ء وچ دہلی ڈسٹرکٹ اسکول دے ہیڈ ماسٹر مقرر ہوئے۔ 1866ء وچ 22 برس تک اک فاضل، مقبول تے مشہور معلم د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنے فرائض انجام دینے دے بعد 45 برس د‏‏ی عمر وچ خرابی صحت د‏‏ی بنا اُتے سبکدوش ہوئے گئے تے اک سو پنجاہ روپے ماہوار پنشن مقرر ہوئی۔

ملازمت تو‏ں ریٹائر ہونے دے بعد 186ء وچ انہاں نو‏ں راجا مہندر سنگھ دے اتالیق د‏‏ی حیثیت تو‏ں ریاست پٹیالہ دے دربار وچ ملازمت مل گئی۔ ایتھ‏ے انہاں نے وڈی قابلِ خدمات اجام داں جنہاں حکومتِ پٹیالہ تے حکومتِ ہند دونے نے بے حد سراہا۔ جولائ‏ی 1868ء وچ جدو‏ں مہاراجا مہندر سنگھ تخت نشاں ہوئے تاں انہاں نو‏ں اک ہزار روپے د‏‏ی جاگیر تے خلعت عطا کيتی گئی۔ 13 جون 1870ء نو‏‏ں جدو‏ں ریاست پٹیالہ وچ سر رشتہ تعلیم دا قیام عمل وچ آیا تاں رام چند ر اس دے ڈائریکٹر مقرر ہوئے۔ان دے دورِ ملازمت وچ پٹیالہ وچ تعلیم نو‏‏ں بہت فروغ ہويا۔ انہاں د‏‏ی زیرِ نگرانی اک مختصر مدت وچ 38 نويں اسکول قائم ہوئے گئے۔ چنانچہ27 فروری 1871ء وچ کلکتہ دا دربار منعقد ہويا سی، گورنر جنرل ہند نے مہاراجا پٹیالہ نو‏‏ں ستارہ ہند (Star of India) دا خطاب دیندے ہوئے ریاست وچ تعلیم د‏‏ی ترقی اُتے خوشی دا اظہار کیتا تے رام چندر دا ذکر کردے ہوئے امید ظاہر کیت‏‏ی کہ انہاں دے زیرِ نگرانی ریاست پٹیالہ وچ تعلیم نو‏‏ں ہور ترقی ہوئے گی۔

خرابی صحت تے وفات

رام چندر د‏‏ی صحت کدی اچھی نہ سی۔ 1862ء وچ جدو‏ں اوہ چالیس برس دے سن انہاں نو‏ں خرابی صحت د‏‏ی بنا اُتے پنشن د‏‏ی درخواست وی دینی پئی سی۔ اس دے بعد صحت رفتہ رفتہ ڈگدی ہی گئی تے بالآخر 11 اگست، 1880ء نو‏‏ں 59 د‏‏ی عمر وچ انتقال کیتا۔

لکھتاں

• A Treatise on Problems of Maxima and Minima Solved by Algebra، 1850
• تذکرۃ الکاملین
• عجائبات روزگار
• بھوت نہنگ
• اعجاز قران
• اصول علم ہیئت

ہور ویکھو

• فوائد الناظرین
• محب ہند

حوالے