لوک گیت

لوک گیت، لوکاں دے چاواں تے رِیجھاں دا اظہار ہُن٘دے نیں۔ لوک گیتاں وچ علاقے دا پُورا رہتلی رُوپ اُگھڑ کے سامّݨے آؤندا اے۔ لوک گیت وَکھ وَکھ علاقیاں وچ بولِیاں جاݨ واݪیاں بولیاں تے پڑبولیاں وچ گائے جان٘دے نیں۔

لوک گیتاں دا پچھوکڑ تے تریخ

لوک گیت دا مڈھ وی اونّا ای پراݨا اے، جِنّا ماں بولی دا۔ جَد ماں نے پہلی وار اپݨے لَعل نوں لوری سݨائی ہوݨی اے تاں شاید ایہی لوک گیتاں دا مڈھ ہوݨا اے۔ ہڑپا توں ٹیکسلا تَک ہزاراں ورھے پراݨیاں تہذیبّاں وِچوں لوک گیتاں دے آثار وی مِݪدے نیں۔ اوہ لوک علم، ادب تے سنگیت دی ٹِیسّی اُتے پہن٘چے ہوئے سن۔

لوک گیتاں دا موضُوعاتی کھلار

لوک گیت جمݨ توں لَے کے مرن تَک ہَر موضُوع اُتے لَبّھدے نیں۔

لکھاری

ایہناں گیتاں دا کوئی لکھاری نہیں ہُندا، ایہ گیت ورھیاں توں لوکّاں دے حافظے وچ محفُوظ ہُندے نیں تے سینہ بہ سینہ اگلی پِیڑھی تَک مُنتقل ہُن٘دے رہن٘دے نیں۔ آؤݨ واݪیاں نسلاں ایہناں وچ لوڑاں تے حالات دے مطابق تبدِیلِیاں کَردِیاں رہندیاں نیں۔

لوک گیت دیاں صنفاں

لوریاں، ماہیے، بولیاں، دھوڑے، ڈھولے، جُگنی، سٹھݨِیاں، شادی ویاہ دے گیت، چھلّا، تھاݪ تے ککلی پنجابی لوک گیتاں دِیاں سرکڈھوِیاں صنفاں نیں۔

لوری

تفصیلی لی لئی ویکھو: لوری

اَلّڑ بَلّڑ باوے دا باوا کݨک لیاوے گا باوی بیٹھی چھٹّے گی ماں پُونیاں وَٹّے گی

باوی مَن پکاوے گی باوا بیٹھا کھاوے گا

کاکا کِھڑ کِھڑ ہسّے گا

‏الڑ بَلڑ باوے دا

باوا کنک لیاوے گا

باوی بَیٹھی چهٹّے گی

سو روپئیا وٹّے گی

اک روپئیا کهوٹّا

اوہدا لیان٘دا لوٹّا

لوٹّے وچ پاݨی

ماں تیری راݨی

پیو تیرا راجا

سونے دا دروازه

چاندی دِیاں پَوڑیاں

سَتے بَھیݨاں گورِیاں

اِک بَھیݨ کاݪی

اوہی کرماں واݪی

ویاہ دے گیت

ساڈا چِڑیاں دا چمبا وے

بابل اساں اُڈ جاݨا

ساڈی لمبّی اُڈاری وے

بابل کیہڑے دیس جاݨا

ماہیے

تفصیلی لی لئی ویکھو: ماہیا
ماہیا لوک ادب دی اک شعری صنف اے جیہڑی پنجابی لوک گیتاں وچ بہت اہم اے۔ ماہیا، دراصل لفظ "ماہی" توں نِکلیا اے تے ایہدا ماخذ فارسی لفظ "ماہ" اے جیہدا مطلب چن اے۔ ماہی توں مراد محبوب اے۔ تاہم بَعض محققین دے مطابق لفظ ماہی پنجابی زبان دے لفظ "مہاگ" توں بݨیا اے جیہدا مطلب مجّھاں چارن آݪا اے، بَعد وچ مجازی معنیاں وچ پیارے تے محبُوب لئی بولیا جاݨ لَگ گیا۔ مقامی شاعراں نے پنجاب دے حُسن، محبّت دِیاں داستانّاں تے انسانّی جذبات نوں اس صنف وچ نہایت خوبصورتی ناݪ سمیٹیا اے۔

جُگنی

تفصیلی لی لئی ویکھو: جگنی
ایہ مزاحیہ لوک گیتاں وچ آؤندا اے۔

مہن٘دی

مہندی لاؤݨ آئِیاں تینُوں بَھیݨاں تے بھرجائِیاں

کُجھ چاچیاں تایاں کُجھ اَپنیاں تے پَرایاں

تینُوں مَِہن٘دی لاؤݨ آئِیاں

چھلّا

تفصیلی لی لئی ویکھو: چھلا (گیت)

چھلّا مَہاڑا کِس گھڑیا

مَہاڑی اُنگلی کریندی پیڑ

ککلی

تفصیلی لی لئی ویکھو: ککلی

کِکلی کلیر دی نی ککلی کلیر دی

چھلّاں پئی ماردی جوانی جٹی ہِیر دی

کِکلی کلیر دی نی کِکلی کلِیر دی

چَڑھدی جوانی ناݪ چڑھ گیا بھاء (قیمت) نی

نویں نویں جوانی دے نویں نویں چا نی

جِندڑی نہ روݪ دیوِیں کِسے دلگِیر دی

کِکلی کلِیر دی نی کِکلی کلیر دی

کِکلی کلِیر دی پَگ میرے وِیر دی

دوپٹّا میرے بھائی دا فِٹّے مُون٘ھ جوائی دا

کِکلی کلِیر دی

پَینٹ میرے وِیر دی

شرٹ بھاء بشیر دی

ٹائی چاچے نزیر دی

کوٹ وڈے بھائی دا

لنڈے توں لیائیدا

فٹ شٹ کرا کے

دھوبی توں دھوائیدا

سینٹ شینٹ لائیدا

شَوق ناݪ پائیدا

بَس دو سو روپے وچ

بابُو بَݨ جائیدا

فِٹے مُون٘ھ مہن٘گائی دا

بولیاں

اَمب کوݪ املی، انار کوݪ داݨا،

عقل ہووے وے، بھاویں رَن٘گ ہووے کاݪا

اماں نی اماں،

ایہ کہ کِیتا نی اماں،

دھی مدھری جوائی تیرا لمّا نی اماں،

دھی مدھری ۔ ۔ ۔

بارہیں برسیں کھٹّن گیا تے کَھٹ کے لیایا فِیتہ

نی عِشقے نے ڈَنگ ماریا کُڑی سَپ دا بہانّہ کیتا

نَیلی گھوڑی وے وکیلا تیری

جے پہلی پیشی یار چُھٹ جائے