جُگنی

جُگنی پنجابی لوک موسیقی وچ کسے گل نوں آکھن دا اک طریقہ کار اے۔ لفظی طور تے ایدا مطلب مادہ جگنو اے پر پنجابی موسیقی چ شاعر دیاں نظراں وچ اے ایسا معصوم وکھاری اے جیہڑا نکی جی گل وچ اپنا سادہ مزاحیہ تے نویکلا مشاہدہ دسدا اے۔ جگنی دی ابتدا تے تاریخ دی دھند وچ گواچ گئی اے۔ لیکن اے ناں تھوڑی جی دیر آسطے ہنیرے وچ لو کرن نوں تے تھاں تے ویلے دے حساب نال چنگی گل کرن نوں وی کیندے نیں۔ سچ جگنی دا اصلی تے وڈا حصہ اے۔

مختار سخوتا دا گانا توں سانوں سونہی لگدی وی جگنی دی نوی قسم اے۔

ایہہ تے حقی گل اے پئی ‘جُگنی‘ پنجاب دا اک منیا تنیا لوک گیت اے۔ جسطراں ہر فلم وچ اک ہیرو، ہر ناول وچ اک ہیرو، تے ڈرامے وچ اک ہیرو ہوندا اے تے بعض موقعیاں تے فلم، ناول یا ڈرامے دا ناں ای ہیرو دے ناں اتے رکھ دتا جاندا اے، ایسے طراں ‘جُگنی‘ لوک گیت وچ ‘جُگنی‘ ای ہیرو اے تے ایہو مرکزی کردار ادا کر دی اے۔ جیویں اک شاعر صرف اکو سوچ یا زاویے نال اپنی شاعری نئیں کر دا بلکہ منہ دا سواد بدلن لئی کدی عشقیہ، کدی طربیہ، کدی مزاحیہ تے کدی سیاسی شاعری کر دا اے ایسے طراں جُگنی وی بوہت سارے کردار ادا کر دی اے تے ایہدے کئی روپ نیں یعنی ایہہ کدی مزاحیہ موڈ وچ، کدی روحانی موڈ وچ، کدی مذہبی موڈ وچ، کدی مسکینی موڈ وچ، کدی طنزیہ موڈ وچ، کدی سیاسی موڈ وچ اپنے جوہر وکھاندی اے۔ جگنی وچ جنے ودھ یعنی زیادہ دھاگے ہوؤن گے اونا ای زیادہ فلسفہ تے خیالات جگنی اپنے اندر لپیٹے گی کیوں جے جگنی دا ہر دھاگہ دوجے دھاگے نالوں وکھرا ہوندا اے جیویں غزل دا ہر شعر دوجے شعراں توں بغیر وی سواد دیندا اے تے با معنی ہوندا اے۔ جُگنی دے موڈ جیہڑے کے پنجاب دے موڈ نوں تشبیہ دیندے نیں، دیاں دو چار مثالاں ویکھو:

جُگنی جا وڑی مدرسے
منڈے لے کتاباں نسے
مشنی کھڑکی اوہلے ہسے
او پیر میریا جُگنی رہندا آ
جیہڑی نام علی دا لیندی آ

جگنی جا وڑی وچ روہی
جٹاں پکڑ سہاگے جوئی
اوہدی وات نہ لیندا کوئی
اوہ تے رو رو کملی ہوئی
او پیر میریا جُگنی رہندا آ
جیہڑی نام علی دا لیندی آ

ہُن تیری گاواں جُگنی
حق دم مرشد جگنی جی
علی لجپال دی جنگی جی
تے بری امام دی جگنی جی
شاہ بخاری دی جگنی جی
ولی شاہ تاریا جگنی جی
دَم گُٹگُوں، دَم گُٹگوں
گُٹگوں گُٹگوں رے پئی
نالے کلمہ نبی دا پڑھے پئی
ہن تیری گاواں جُگنی

جتھوں تیک جگنی دے معنیاں دا تعلق اے ایس بارے سیانے تن گلاں دسدے نیں۔

• نمبر اک، جگنی او زیور اے جیہڑا گلے یعنی توݨ وچ پایا جاندا اے۔
• نمبر دو، جُگنی، لفظ ‘جوگن‘ دا وِگڑیا ہویا ناں اے۔ جس دا تعلق اوس بندے یا شخصیت نال اے جیہڑا اک جگہ ٹِک کے نہ بہہ سکے تے ہر ویلے مختلف جگہاں پھردا تے بدلدا رہے یعنی خانہ بدوشاں والی زندگی بسر کر دی اے ساڈی جُگنی۔
• تیجا تے آخری نمبر اے کہ جُگنی لفظ ‘جُگنو‘ دا مونث اے جیویں منڈے دا مونث کُڑی ہندا اے۔

بہرحال اے حقی گل اے کہ جگنی لوک صنف پنجاب دا موڈ اے تے پنجاب دے موڈ نوں سمجھن والا جگنی نوں وی آسانی نال سمجھ جاندا اے۔

میری جُگنی دے دھاگے دو
دَر مُرشد دے آن کھلو
تیرے اندر ہووے لو
او پیر میرا جگنی کہندا آ۔۔۔

بارلے جوڑ

• جگنی دی تریخ Archived 2018-05-02 at the وے بیک مشین