قطب الدین بہادر شاہ
قطب الدین بہادر شاہ ، پیدائشی بہادر خان مظفری خاندان دا اک سلطان سی جس نے 1526 توں 1535 تے فیر 1536 توں 1537 تک ہندوستان دی اک قرون وسطیٰ دی سلطنت گجرات اُتے حکومت دی [۱] اوہ اپنے بھائیاں توں مقابلے دے بعد تخت اُتے چڑھیا۔ اس نے اپنی سلطنت نوں وسعت دتی تے پڑوسی ریاستاں دی مدد دے لئی مہمات کیتیاں۔ 1532 وچ ، گجرات مغل بادشاہ ہمایوں دے حملے دی زد وچ آیا تے گر گیا۔ بہادر شاہ نے 1536 وچ سلطنت دوبارہ حاصل کيتی لیکن پرتگالیاں نے انہاں دے نال معاہدہ کردے ہوئے جہاز اُتے سوار ہوکے مار ڈالیا۔ بہادر شاہ دی فوج وچ کولی قبیلہ تے حبشی شامل سن ۔ [۲] گجرات دے کولاں نے خلیج کھمبات وچ بہادر شاہ دی مدد وچ ہمایوں پر حملہ کيتا۔ [۳]
ابتدائی دور
سودھوبہادر شاہ دے والد شمس الدین مظفر شاہ دوم سن، جو 1511 وچ سلطنت گجرات دے تخت اُتے بیٹھے سن مظفر شاہ دوم نے سکندر شاہ (بہادر شاہ دے وڈے بھائی) نوں تخت دا بظاہر وارث نامزد کيتا۔ بہادر خان دے اپنے بھائی تے والد دے نال تعلقات کشیدہ ہو گئے کیونجے سکندر شاہ نے ودھ انتظامی کنٹرول سنبھالنا شروع کر دتا۔ [۴] اپنی جان دے بھَو توں، بہادر خان گجرات توں بھج گیا، پہلے چتور تے فیر ابراہیم لودی دے پاس پناہ لئی۔ [۵] اوہ پانی پت دی جنگ وچ موجود سی، حالانکہ اس نے لڑائی وچ حصہ نئيں لیا سی۔ 1526ء وچ مظفر شاہ ثانی دی وفات دے بعد سکندر شاہ تخت نشین ہويا۔ اقتدار وچ چند ہفتےآں دے بعد، اسنوں اس دے غلام عماد الملک خوش قدم دی ہدایت اُتے قتل کر دتا گیا، جس نے سکندر دے اک شیر خوار بھائی ناصر خان نوں محمود شاہ ثانی دے لقب توں تخت اُتے بٹھایا تے اس دی طرف توں حکومت کيتی۔ . تن دوسرے شہزادےآں نوں زہر دتا گیا۔ سکندر دے دور حکومت دا واحد واقعہ اس دے بھائی لطیف خان دے خلاف بھیجی گئی فوج دی تباہی سی جس دی مدد مونگا (اب چھوٹا ادے پور) دے رانا بھیم نے دی سی جدوں بہادر خان نوں اپنے والد دے انتقال دی خبر ملی تاں اوہ واپس گجرات چلا گیا۔ امرا نے عماد الملک دے مقصد نوں چھڈ دتا، تے شہزادہ بہادر خان دے نال بوہت سارے حامی نمایاں سن جنہاں وچ دھندھوکھا دا مالک تاج خان سی۔ بہادر نے فوراً چمپینر اُتے چڑھائی کی، عماد الملک نوں پھڑ کر قتل کر دتا تے ناصر خان نوں زہر دے کے 1527 وچ بہادر شاہ دے لقب توں تخت اُتے بیٹھیا۔ [۵] اس دے بھائی لطیف خان نے، کوہستان دے راجہ بھیم یا پال دی پہاڑی سرزمین (پال ددھوا، بھولوڈا، گجرات دے قریب) دی مدد توں، ہن تخت اُتے اپنا دعویٰ ظاہر کيتا۔ اوہ شکست کھا کر گجرات دی فوج دے ہتھے چڑھ گیا تے زخماں دی تاب نہ لیا کے چل بسا تے حلول وچ دفن ہويا۔ راجہ بھیم ماریا گیا۔ جداں ہی بھیم دے جانشین رائیسنگ نے داہود نوں لُٹ لیا، اس دے خلاف اک وڈی فوج بھیجی گئی، جس دی کمانڈ تاج خان نے کی، جس نے رائیسنگ دے ملک نوں برباد کر دتا تے اس دے قلعےآں نوں توڑ دتا۔ [۵] اس دا صرف اک بھائی، چاند خان بچ گیا، کیونجے اس نے مالوا دے دربار وچ پناہ لی سی تے مالوا دے سلطان محمود شاہ دوم نے اسنوں ہتھیار سُٹن توں انکار کر دتا سی۔
دور
سودھوان دے دور حکومت دے دوران، گجرات اُتے مغل سلطنت دی توسیع دے باعث شہنشاہ بابر (وفات 1530) تے ہمایوں (1530–1540) تے پرتگالیاں دے دباؤ وچ سی، جو ہندوستان وچ اپنی طاقت نوں ودھانے دے لئی گجرات دے ساحل اُتے قلعہ بند بستیاں قائم کر رہے سن ۔ گوا وچ بیس
ہمایوں دی گجرات دی فتح
سودھو1532 ختم ہوݨ توں پہلے، بہادر شاہ دا دہلی دے مغل بادشاہ ہمایوں توں جھگڑا ہويا۔ جھگڑے دی اصل وجہ ایہ سی کہ بہادر شاہ نے شہنشاہ بابر (1482–1530) دی دھی دے پوتے سلطان محمد زمان مرزا نوں پناہ دتی سی بہادر شاہ دے گستاخانہ جواب توں ہمایوں دا غصہ تے ودھ گیا۔ ایہ خیال کيتے بغیر کہ اس نے اک طاقتور دشمن نوں اکسایا سی، بہادر شاہ نے دوبارہ چتور دا محاصرہ کے لیا، تے بھانويں اس نے سنیا کہ ہمایوں گوالیار پہنچ گیا اے، لیکن اوہ محاصرے توں باز نئيں آیا۔ مارچ 1535 وچ چتور گجرات دے بادشاہ دے ہتھ وچ چلا گیا لیکن مندسور (اب مندسور ) دے نیڑے اس دی فوج نوں جلد ہی ہمایوں نے شکست دے دتی۔ اک بیان دے مطابق، گجرات دی فوج دی ناکامی بہادر تے اس دے امرا نوں لوݨ دے ڈھیر تے انڈگو وچ بھیگے ہوئے کچھ کپڑےآں نوں دیکھ کے جادو کرنے دی وجہ توں سی جو پراسرار طور اُتے اک نامعلوم ہاتھی نے بہادر دے خیمے دے سامنے چھڈ دتا سی۔ عام تے غالباً درست وضاحت ایہ اے کہ گجرات توپ خانے دے سربراہ رومی خان ترک نے بہادر دے مفاد نوں دھوکہ دتا۔ فیر وی بھانويں رومی خان دی غداری نے بہادر دی شکست وچ حصہ لیا ہوئے گا لیکن ایہ امکان اے کہ بہادری، نظم و ضبط تے حکمت عملی وچ گجرات دی فوج مغلاں توں کمتر سی بہادر شاہ، شکست دے عادی سن، ہمت ہار گئے تے منڈو دی طرف بھج گئے، جسنوں ہمایوں نے تیزی توں اپنے قبضے وچ لے لیا۔ منڈو توں بادشاہ بھج کر چمپینر چلا گیا، تے آخر کار دیو وچ پناہ لئی۔ چمپینر ہمایوں دے قبضے وچ آگیا، تے سورٹھ دے علاوہ پورا گجرات اس دے زیر تسلط آگیا۔ [۵]
پرتگالی دے نال مسائل تے موت
سودھوجب بہادر مغلاں دے خلاف منڈو دے محاصرے وچ مصروف سی، اک مضبوط پرتگالی بحری بیڑا بمبئی (اب ممبئی ) توں روانہ ہويا، جس دی قیادت نونو دا کنہا کر رہی سی 7 فروری 1531 نوں بحری بیڑا شیال بیٹ جزیرے دے نیڑے پہنچیا، جس اُتے انہاں نے سخت مزاحمت دے باوجود قابو پا لیا۔ 16 فروری 1531 نوں انہاں نے دیو پر بمباری شروع کر دتی لیکن اس دی قلعہ بندی نوں کوئی قابل تعریف نقصان پہنچانے وچ کامیاب نہ ہو سکے۔ یکم مارچ 1531 نوں نونو دا کنہا اک ماتحت افسر نوں چھڈ کے گوا دے لئی روانہ ہويا، جس نے منظم طریقے توں مہووا ، گھوگھا ، ولساڈ ، ماہم ، کیلوا، اگاشی تے سورت نوں تباہ کر دتا۔ جدوں اس نے اپنی سلطنت واپس حاصل کيتی تو، بہادر، پرتگالیاں دے نال اپنے اتحاد توں توبہ کردے ہوئے، پرتگالیاں دی اک فوج نوں راضی کرنے دے لئی سورٹھ گیا، جسنوں اس نے گوا واپس آنے دے لئی اپنی مدد دے لئی آنے دے لئی کہیا سی۔ فروری 1537 وچ ، جدوں پرتگالی، پنج یا چھ ہزار مضبوط، دیو پہنچے، سلطان انہاں توں چھٹکارا پانے دی امید وچ ، دیو گیا تے وائسرائے نوں اپنے اقتدار وچ لیاݨ دی کوشش کيتی۔ وائسرائے نے معذرت کر لئی تے بدلے وچ بادشاہ نوں گجرات دے ساحل اُتے لنگر انداز اپنے جہاز توں مݪݨ دی دعوت دتی۔ بہادر راضی ہو گیا، تے واپسی اُتے چلا گیا۔ پرتگالیاں نے حملہ کر کے ہلاک کر دتا سی۔ اس دی لاش نوں بحیرہ عرب وچ سُٹ دتا گیا۔ [۵][۶][۷] اودوں انہاں دی عمر اکتِیہہ برس سی تے اوہ اپنی حکومت دے گیارہويں سال وچ سن ۔ میرت سکندری دے مصنف دے مطابق بہادر دے قتل دی وجہ ایہ سی کہ اس دی طرف توں دکن دے سلاطین نوں اک پیغام جس وچ انہاں نوں پرتگالیاں دے خلاف اتحاد وچ شامل ہوݨ دی دعوت دتی گئی سی وائسرائے دے ہتھ لگ گئی سی اشتعال انگیزی یا ارادہ کچھ وی ہو، دونے فریقاں دے غدارانہ منصوبے سن ۔ کوئی وی پارٹی اپنے اصل منصوبے اُتے عمل نئيں کر سکی۔ انجام غیرمتوقع سی، باہمی شکوک و شبہات دی وجہ توں جلدی کيتی گئی۔ [۵] انہاں واقعات دے بعد 1538 وچ دیو دا محاصرہ ہويا جس دے نتیجے وچ پرتگالیاں نے دیو اُتے مستقل قبضہ کر ليا جو 1961 تک جاری رہیا۔
حوالے
سودھو- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےref85cahal
لئی۔ - ↑ ۵.۰ ۵.۱ ۵.۲ ۵.۳ ۵.۴ ۵.۵ سانچہ:Citation-attribution
- ↑ The Cambridge history of the British Empire, Volume 2 by Arthur Percival Newton p.14
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.