قدیم عرب قبائل
برصغیر وچ اسلام دی آمد دے بعد عرب خطے توں بغرض تبلیغ و تجارت یا حکومت کے، قبیلے دی آمد دا سلسلہ شروع ہويا جو وقت دے نال نال ایتھے دی ثقافت وچ ضم ہو گئے. اندس دے خطے وچ صدیاں توں آباد عربی النسل قبیلے تھلے لکھے نيں۔
بنی ہاشم توں متعلقہ قبیلے سودھو
ہاشمی سودھو
بنو ہاشم دے بہت سارے خاندان انڈس خطے وچ آباد نيں. قریش وچ قصی بن کلاب پہلا شخص سن جس نے پنجويں صدی عیسوی وچ بعض عرب قبیلےآں نوں منظم کرکے اپنی قوت ودھائی تے حجاز دے علاقے اُتے قابض ہو کے خانہ کعبہ دا متولی بن گئے۔ 480ء وچ قصی دا انتقال ہويا تاں عبد مناف بن قصی دی بجائے اس دا بھائی عبدالدار بر سر اقتدار آیا۔ عبد الدار دی وفات دے بعد عبد مناف دے بہنوئی تے بنی عبد الدار وچ حکومت مکہ دے لئی فساد برپا ہويا۔ لیکن ذی اثر لوکاں دی مداخلت توں معاملہ سلجھ گیا، انھاں کعبے دی خدمات نوں آپس وچ ونڈ لیا تے عبد مناف دا بیٹا عبد الشمس بر سر اقتدار آیا، لیکن کچھ دناں دے بعد ہی اُس نے اپنے اختیارات و حقوق اپنے بھائی ہاشم دے سپرد کر دتے۔ ہاشم، دولت واقتدار دے باعث قریش وچ بہت معزز سمجھے جاندے سن ۔ انھی دی اولاد بنی ہاشم کہلاندی اے۔ آنحضرت صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم ہاشم دے پڑپوتے سن ۔ ايسے طرح امام علی ابن ابی طالب انہاں دی اولاد تے خلفائے بنو عباس وی بنی ہاشم سن ۔
عباسی سودھو
ایہ حضرت عباس بن عبدالمطلب رضی اللہ عنہ دی اولاد توں نيں. سندھ تے بہاولپور ڈویژن وچ انہاں دی کثیر آبادی اے۔
علوی سودھو
خلیفہ و داماد رسول اللہ علی المرتضی دی اوہ اولاد جو فاطمۃ الزہراء دے بطن مبارک توں نہ ہوئے۔ علی المرتضی توں منسوب ۔ علی المرتضی دے فرزند محمد بن حنفیہ دی اولاد علوی تے قطب شاہ دی اولاد اعوان کہلاندی اے۔
گیلانی سودھو
گیلانی تے جیلانی اک ہی لفظ دے دو تلفظ نيں۔ جو لوک شیخ عبد القادر جیلانی دی نسل توں نيں اوہ اپنے ناں دے نال جیلانی تے گیلانی لکھدے نيں، ایويں گیلانی ذات وی اے تے کئی لوک جو صرف قادریہ سلسلے وچ پیری فقیری توں منسلک نيں اوہ وی عقیدت دے اظہار دے لئی جیلانی یا گیلانی لگالیندے نيں، اس پس منظر وچ عام عوام وچ وی نسبی تے صوفیانہ نسبت نہ ہونے دے باوجود بچےآں دے ناواں دے نال پیدائش دے وقت جو ناں رکھدے نيں، اس وچ گیلانی یا جیلانی دا لاحقہ ہُندا اے، ایويں ایہ ذات وی اے، لقب وی تے ناں وی، بلکہ ایران دے جس علاقے دا ایہ ناں اے اوتھے پنجاب توں پنجابی دے حساب توں ممکن اے گیلانی ہون، اوتھے ایہ قوم بن سکدا اے .
کاظمی سودھو
امام موسٰی الکاظم توں نسبی نسبت رکھنے والے خاندان کاظمی سادات کہلاندے نيں.
باقری سودھو
امام محمد الباقر توں نسبی تعلق دی بنا اُتے ایہ خاندان باقری سادات کہلاندے نيں.
نقوی سودھو
امام علی نقی دی نسبی نسبت رکھنے والے خاندان نقوی یا بخاری سادات گردانے جاندے نيں. وادی انڈس وچ انہاں دی کثیر تعداد موجود اے . ایہ سنی و شیعہ دونے مسالک نال تعلق رکھدے نيں.
گردیزی سودھو
گردیزی سادات، سید یوسف گردیزیؒ دی نسبت توں مشہور نيں جنہاں دا تعلق گردیز دے علاقے توں تھا. اس خاندان دی اکثریت بہاولپور تے ملتان دے ضلعے وچ اے .
شمسی سودھو
حضرت شمس تبریزیؒ دی نسبت رکھنے والے شمسی سادات کہلاندے نيں.
قریشی و ہور عرب قبیلے سودھو
قریشی سودھو
فاروقی سودھو
صدیقی سودھو
عثمانی سودھو
ارائیں سودھو
جانگلہ
آلِ زورعین دی آمد1200 سال پہلے از مسیح اے۔ عین یا راعین محبُ العدیہ یعنی قحطانی النسل خاندان بنو حمیرکے اک الولعزم تے باہمت شہزادے بنی مسرت زیاد الجہور دی اولاد توں اے۔ ایہ خاندان یمن وچ بادشاہی کردا سی۔ بنو حمیرقحطان توں ستويں پُشت وچ سی۔ قحطان دے بیٹے دا ناں بعصر سی۔ جو حضرت ابراہیم دا ہمعصر سی۔ پریم نے جدوں اک قلعہ جبلِ روعین اُتے تعمیر کيتا تواس دا ناں پریم زورعین پے گیا۔ پریم زورعین نوں آرائیاں دا مورثِ اعلیٰ تصور کيتا جاندا اے۔ اس لئی آرائیاں نوں آلِ زورعین وی کہیا جاندا اے۔ پریم زورعین دی اُولادسے صحابی رسول حضرت نعمان زورعین رضی الله تعالی عنه نيں جنہاں نے 632ء وچ حضرت محمدؐ دا دعوت نامہ پڑھ کر اسلام قبول کر ليا سی۔ آرئیا اوہ افراد نيں جو اسلامی جنگاں وچ جھنڈاں دی حفاظت اُتے معمور ہُندے سن ۔ اس فتح دے نشان والے جھنڈے دا ناں (آرئیہ) ہُندا سی۔ ارئاں قوم دا آبائی علاقہ دریائے اُردن یا دریائے فرات دے کنارے (آریحا)نامی مقام جو ملک شام دی سرزمین سی۔ جدوں ایہ لوک سرزمین ہند پہنچے تاں آرئیائی و آریحائی تے بعد وچ آراواں اکھوائے۔ آریحا قبیلے دے مشہور سردار شیخ سلیم الرائی نيں۔ جنہاں نے حضرت سلمان فارسی توں دینی علوم و فیض حاصل کيتا۔ لوک انہاں دے پاس فیصلے کروانے اندے سن ۔ شیخ سلیم الرائی دے فرزند شیخ حبیب الرائی اپنے وقت دے بزورگ سن ۔ جنہاں نے شہدائے کربلا دی تجہیز وتدفین دی سی۔ شیخ محمد حبیب الرائی دے فرزندشیخ حلیم الرائی وی عظیم ہستی نيں جنہاں نے محمد بن قاسم بن عقیل دے نال مل کے راجا داہر دی فوج دا مقابلہ کيتا۔ 712ء خلیفہ ولید بن عبد المالک دی منظوری توں گورنر (دمشق)حجاج بن یوسف نے آپنے نو عمر داماد محمد بن قاسم کو12000 شامی جہادی لشکرجس وچ 6000 اریحا قبیلے دے آفراد شامل سن راجا دا ہر دی راج دہانی سندھ وچ بھیجیا۔ راجا داہر اپنی فوج سمیت جھنگ وچ ماریا گیا۔ محمد بن قاسم نے ملتان،بیکانیر،ستلج،دہلی،دریائے سرسوتی تک دا علاقہ فتح کر ليا۔ ایويں آریحائی لوک برصغیر دے طول و عرض وچ پھیل گئے۔ جرنیل سپہ سالار محمد بن قاسم ساڈھے 3سال ہند ،سندھ وچ رہے۔ ايسے دوران خلیفہ ولید تے گورنر حجاج بن یوسف دا یکے بعد ہور انتقال ہو گیا۔ اورخلیفہ سلمان نے تخت نشینی دے بعد حجاج بن یوسف دے خاندان اُتے ظلم کیتے۔ فتح ہند دے بعد خلیفہ سلیمان نے محمد بن قاسم نوں واپس بلیا کے قید کر ادتا۔ محمد بن قاسم 7ماہ قید وچ ہی وفات پا گئے۔ خلیفہ سلیمان نے شیخ حلیم الرائی نوں محمد بن قاسم دا ساتھی ہونے دی وجہ توں ملک چھڈنے دا حکم دتا۔ خلیفہ دی انہاں ظالمانہ کاروا ئیاں دی وجہ توں آریحائی قوم نے اپنے وطن واپس نہ جانے تے برصغیر قیام دا فیصلہ کر ليا۔ شیخ حلیم الرائی نے آریحائی لوکاں وچ زمین تقسیم دی تاں آریحائی فوج نے ملازمت چھڈ کے کھیتی باڑی کرنے لگے۔ آرائیاں دا پیشہ ذراعت تے باغ بانی اے۔ پیاز اگانے،کھانے تے سالن کوپیاز دا تڑکا لگانے دا طریقہ وی تمام اقوام نے انہاں نوں توں سکھیا۔ آراواں عربی نسل توں اے مگر عرب توں عجم تک دے سفر وچ انہاں دی بولی تے رہتل وچ نمائیاں فرق آیا اے۔
آراواں اُردو بولی دا لفظ اے۔ راعی دے معنی(کاشتکار)کے نيں۔ لفظ آرائین درصل عربی دا لفظ(اراعین)اے۔ جو کثرت استعمال تے امتدادِزمانہ توں آراواں بن گیا اے۔ اس قوم دا اصل ناں راعی یا راعین سی۔ عرفِ عام وچ آراواں کہیا جاندا اے۔ . صدیاں تک غیر عرب علاقے وچ رہنے تے مقامی آبادیاں دے نال گھل مل جانے دی وجہ توں عرب اریحائی جتھے اپنی عربی زبان چھڈ کے عجمی ہو گئے، اوتھے انہاں نے برصغیر دی مقامی زباناں اُتے وی گہرا اثر چھڈیا۔ ایہی وجہ اے کہ برصغیر دی زباناں وچ بے شمار عربی لفظاں شامل ہُندے چلے گئے۔ مقامی لوکاں دے لئی عربی دے حرف ’ح‘ دا اصل تلفظ کرنا مشکل سی تے لفظ اریحائی وقت دے نال نال ’’ارائی‘‘ فیر ’’اراواں ‘‘ تے فیر بالآخر آراواں بن گیا۔
کوریجا سودھو
کوریجا دراصل فاروقی ہُندے نيں تے حضرت عمر دی اولاد توں نيں۔ صوفی بزرگ و شاعر حضرت خواجہ غلام فریدؒ، کوریجہ برادری نال تعلق رکھدے سن۔