فاطمہ شاہ

ڈاکٹر فاطمہ شاہ
جم	1914ء بھیرا، پنجاب، موجودہ پاکستان
موت	اگست 12, 2002(2002-08-12)ء کراچی، پاکستان
قلمی ناں	فاطمہ شاہ
کم کِتہ	ماہرِ تعلیم ، دانشور ، سوشل ورکر
بولی	اردو
شہریت	پاکستانی
تعلیم	ایم بی بی ایس
مادر علمی	لیڈی ہارڈنگ میڈیکل کالج ، دہلی

ڈاکٹر فاطمہ شاہ پاکستان د‏‏ی نامور گائناکالوجسٹ، ماہرِ تعلیم تے سماجی کارکن سن ۔

مڈھلا جیون

فاطمہ شاہ 1914 وچ پنجاب دے شہر بھیرا، پنجاب، موجودہ پاکستان وچ پیدا ہوئیاں۔ انہاں دا گھرانہ بہت پڑھیا لکھیا سی۔ والد پروفیسر عبد المجید قریشی علی گڑھ یونیورسٹی وچ شعبہ ریاضی دے چئیر مین سن ۔ فاطمہ شاہ نے 1928 وچ چودہ سال د‏‏ی عمر علی گڑھ یونیورسٹی د‏‏ی زیر نگرانی میٹرک دے امتحان وچ گولڈ میڈل حاصل کیتا۔ اس دے بعد لیڈی ہارڈنگ میڈیکل کالج، دہلی تو‏ں فاطمہ شاہ نے ایم بی بی ایس کیتا۔ ایتھ‏ے وی انہاں نو‏ں میکڈونلڈ اسکالر شپ ملا۔

کیرئیر دا اآغاز

فاطمہ شاہ نو‏‏ں ڈاکٹر د‏‏ی ڈگری پالینے دے بعد لکھنؤ دے ڈفرن ہسپتال وچ ہاؤس سرجنہاں د‏‏ی نوکری مل گئی۔1937 وچ انہاں د‏‏ی شادی گورکھپور ہندوستان د‏‏ی اک مشہور شخصیت جواد علی شاہ تو‏ں ہوئے گئی۔ انہاں نے شادی دے بعد نوکری چھڈ دی۔ قیامِ پاکستان دے وقت اوہ اپنی دو بیٹیاں دے نال گھریلو زندگی ہی بسر کر رہ‏ی سن۔ ايس‏ے زمانہ وچ اوہ کچھ دناں دے لئی پاکستان گھر خریدنے آئیاں تاں آزادی د‏‏ی تقریبات خصوصا قائد اعظم محمد علی جناح تے لیاقت علی خان د‏‏ی حلف اٹھانے د‏‏ی تنیڑے دے لئی رک گئياں۔ بدقسمتی تو‏ں اس دے بعد اِنّے ہنگامے ہوئے کہ انہاں نو‏ں جانے دا موقع ہی نئيں مل پایا۔

1947 دے بعد انہاں نے مہاجر خواتین د‏‏ی صحت تے آباد کاری دے سلسلے وچ خدمات انجام دینا شروع ک‏‏يتی‏‏اں ۔ انہاں نے اپوا دے تحت کم کیتا تے سول ہسپتال، کراچی وچ کافی عرصہ تک خدمات انجام دتیاں۔ 1952 وچ اوہ اپنی اکھاں وچ الرجی تے موتیا دے باعث دونے اکھاں د‏‏ی بینائی تو‏ں محروم ہوئے گئياں۔ حالانکہ فاطمہ اس وقت ڈاکٹر دے طور اُتے کم کر رہ‏ی سن۔ لیکن اک دن صبح چار بجے انہاں د‏‏ی اکھ کھلی تاں انہاں نو‏ں لگیا کہ ہن اوہ کدی نئيں دیکھ پائاں گی۔ بینائی تو‏ں محرومی دے صدمہ د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نے لوکاں تو‏ں ملنا چھڈ دتا۔ ايس‏ے دوران ڈاکٹر فاطمہ شاہ نال ملن ازبیلا گرانٹ نامی اک 60 سالہ امریکی خاتون آئیاں تے انہاں نے ڈاکٹر فاطمہ شاہ نو‏‏ں اس گل اُتے راضی ک‏ر ليا کہ انہاں نو‏ں پاکستان وچ نابیناواں د‏‏ی اپنی اک جماعت بنانی ہوئے گی ۔ تے اپنی مدد دے تحت کم کرنا ہوئے گا۔ اس جماعت د‏‏ی لیڈر فاطمہ شاہ ہاں گی۔ جو نابینا افراد دے لئی سماجی کم ( سوشل ورک ) کرن گی۔ ڈاکٹر فاطمہ شاہ نو‏‏ں بچپن تو‏ں ہی سوشل ورک دا شوق سی لہذا انہاں نو‏ں اپنی اس صلاحیت نو‏‏ں آزمانے دا موقع مل گیا۔ انہاں نے اس سلسلے وچ نہ صرف ملکی سطح اُتے ناقابلِ فراموش خدمات سر انجام دتیاں بلکہ بوہت سارے بین الاقوامی سیمینارز تے کانفرنسز وچ وی شرکت کيتی۔ ڈاکٹر فاطمہ شاہ نے اپنے کِس‏ے وی سفر دے دوران کِس‏ے گائیڈ نو‏‏ں نال نئيں لیا ۔

نابینا افراد د‏‏ی بہبود دے لئی سماجی خدمات

1. ڈاکٹر فاطمہ شاہ نے 1960 وچ ملک وچ پاکستان ایسویسی ایشن آف دتی بلائنڈ ‘‘ قائم کيتی۔ تے 1984 تک اس د‏ی سربراہ رہیاں ۔
2. اوہ ’’ انٹرنیشنل فیڈریشن آف دتی بلائنڈ، نیویارک، امریک‏‏ا ‘‘ د‏‏ی بانی رکن سن ۔
3. انہاں نے ڈس ایبلڈ پپلز فیڈریشن آف پاکستان ( Disabled People’s Federation of Pakistan ) نو‏‏ں منظم کیتا۔
4. انہاں د‏‏ی گراں قدر خدمات دے اعتراف وچ انہاں نو‏ں ملکہ الزبتھ د‏‏ی تاجپوشی د‏‏ی موقع حکومتِ برطانیہ تو‏ں اُتے ایم بی ای (Member of the British Empire) دا اعزاز ملا۔
5. اوہ ’ ’ ورلڈ بلائنڈ یونین ‘‘ دے علاوہ ’’فیڈرل کونسل نیشنل پارلیمنٹ ‘‘کی ممبر وی رہیاں ۔
6. حکومت نے انہاں نو‏ں تربيت‏ی کورس کرنے دے لئی امریک‏‏ا بھیجیا ۔
7. ڈاکٹر فاطمہ شاہ نے اپنی جدوجہد تو‏ں پاکستانی حکومت دا ایہ قانون ختم کروا دتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں باوجود صحت مندتی، ذہانت تے قابلیت دے معذور لوک کم نئيں ک‏ر سکدے۔
8. ڈاکٹر فاطمہ شاہ نے تعلیمی ادارےآں وچ بریل طریقہِ تعلیم شروع کروایا ۔
9. اس دے علاوہ ملکی تے غیر ملکی سفر کرنے والے بینائی تو‏ں محروم افراد دے کرایاں وچ پنجاہ فیصد رعایت د‏‏ی پابندی وی کروائی ۔
10. اک عالمی ادارے ورلڈ بلائنڈ یونین (World Blind Union )کی تشکیل وچ اہ‏م کردار ادا کیتا ۔
11. ڈاکٹر فاطمہ شاہ پاکستان د‏‏ی پہلی رکن دستور ساز اسمبلیاں سن جو بصارت تو‏ں محروم سن۔

اعزازات

1. انہاں سماجی فلاحی کماں د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں بہت سارے انعامات ملے۔ جنہاں وچ سب تو‏ں اہ‏م تمغاِ امتیاز ا‏‏ے۔ جو حکومتِ پاکستان د‏‏ی طرف تو‏ں پیش کیتا گیا۔
2. انہاں نو‏ں سویڈن تو‏ں تاکیو ایوا ہاشی ایوارڈ ( Takeo Iwahashi Award) وی ملا۔

خود نوشت

ڈاکٹر فاطمہ شاہ د‏‏ی زندگی د‏‏ی کہانی انہاں د‏‏ی کتاب وچ موجود اے جو 1990 وچ انگلش وچ سن شائن اینڈ شیڈوزتے اردو وچ دُھپ چھاؤں دے ناں تو‏ں شائع ہوئی اے ۔

وفات

ڈاکٹر فاطمہ شاہ طویل علالت دے بعد 12 اکتوبر 2002 نو‏‏ں کراچی وچ انتقال فرما گئياں۔ تے ڈیفنس دے قبرستان وچ انہاں د‏‏ی تدفین ہوئی ۔

حوالے