غزوہ سویق
غزوہ سویق | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
سلسلۂ محارب: | |||||||||||||
| |||||||||||||
فریقین | |||||||||||||
سپاہ اسلام | قریش | ||||||||||||
قائدین | |||||||||||||
حضرت محمد(ص) | ابو سفیان | ||||||||||||
نقصانات | |||||||||||||
2 شہید ہوئے تے کچھ نخلستاناں تے دو خالی گھراں نوں نذر آتش کیتا گیا |
پیغمبر اکرمؐ دی مدنی زندگی | ||
---|---|---|
ہجرت نبوی | 622ء بمطابق 1ھ | |
معراج | 622ء بمطابق 1ھ | |
غزوہ بدر | 624ء بمطابق 17 رمضان سنہ 2ھ | |
بنیقینقاع دی شکست | 624ء بمطابق 15 شوال سنہ 2ھ | |
غزوہ احد | 625ء بمطابق شوال سنہ 3ھ | |
بنو نضیر دی شکست | 625ء بمطابق سنہ 4ھ | |
غزوہ احزاب | 627ء بمطابق سنہ 5ھ | |
بنو قریظہ دی شکست | 627ء بمطابق سنہ 5ھ | |
غزوہ بنی مصطلق | 627ء بمطابق سنہ 5 یا 6ھ | |
صلح حدیبیہ | 628ء بمطابق سنہ 6ھ | |
غزوہ خیبر | 628ء بمطابق سنہ7ھ | |
پہلا سفرِ حجّ | 629ء بمطابق 7ھ | |
جنگ مؤتہ | 629ء بمطابق 8ھ | |
فتح مکہ | 630ء بمطابق 8ھ | |
غزوہ حنین | 630ء بمطابق 8ھ | |
غزوہ طائف | 630ء بمطابق 8ھ | |
جزیرة العرب اُتے تسلط | 631ء بمطابق 9ھ | |
غزوہ تبوک | 632ء بمطابق 9ھ | |
حجۃ الوداع | 632ء بمطابق 10ھ | |
واقعۂ غدیر خم | 632ء بمطابق 10ھ | |
وفات | 632ء بمطابق 11ھ |
غزوہ سویق، رسول خدا(ص) دے غزوات وچوں اے جو مدینہ دے بعض نخلستاناں تے بعض گھراں نوں اگ لگیا کر بھاگنے والے ابو سفیان تے اس دے ساتھیاں دے تعاقب دی صورت وچ انجام پایا۔ ابو سفیان تے اس دے ساتھی بھجدے ہوئے اپنا بوجھ ہلکا کرنے دے لئے سویق اُتے مشتمل مال و اسباب پھینکتے رہے جس دی وجہ توں اس مہم نوں غزوہ سویق دا نام دتا گیا۔
سویق لغت وچ
سودھوسویق دے لغوی معنی "آٹا" دے نيں لیکن اصطلاح وچ اس دے معنی اس بھونے ہوئے گندم تے جو دے نيں جس نوں کوٹ دتا جائے تے دودھ تے گھی یا شہد وچ ملیا دتا گیا ہوئے۔ [سویق نوں اردو وچ "ستو" کہیا جاندا اے ]۔ ایہ مسافراں دی غذا سی۔
وجۂ تسمیہ
سودھوابو سفیان تے اس دے ساتھیاں نے مدینہ وچ کچھ نخلستاناں تے خالی گھراں نوں اگ لگانے دے بعد جو فرار دی راہ اختیار کيتی تو مسلماناں دے خوف توں اپنی رفتار وچ اس قدر اضافہ کیتا کہ اپنا بوجھ ہلکا کرنے دے لئے اپنا مال و اسباب ـ جو سویق اُتے مشتمل سی ـ نوں پھینکتے رہے تے بھجدے رہے تے سویق وچوں کچھ حصہ مسلماناں دے ہتھ وی لگیا چنانچہ اس جنگ نوں سویق دا نام کیتا گیا۔[۱]
علامہ طباطبائی سیوطی دی کتاب تفسیر الدر المنثور تے ہور مآخذ توں جدوں کہ فضل بن حسن طبرسی اپنی کتاب تفسیر مجمع البیان وچ امام باقر(ع) توں تفصیلی روایت دے ضمن وچ ، نقل کردے ہوئے لکھدے نيں کہ ابو سفیان قریش دے لشکر تے ستو دے بوجھاں دے نال مکہ توں خارج ہوئے تے مکہ توں باہر نکل کر اسی ستو نوں اپنی خوراک قرار دتا تے جدوں مسلماناں دا سامنا کرنے توں خوف و وحشت دا شکار ہوکر مکہ دی طرف بھج کر پلٹا چنانچہ مسلماناں نے اس دا مذاق اڑایا تے اس دے لشکر نوں "لشکر سویق" دا لقب دتا۔[۲]
جنگ دا سبب
سودھوجنگ دا سبب ابو سفیان دی منی ہوئی نذر سی۔ جنگ بدر وچ مکیوں دی شکست نے قریش نوں صدمے تے مصیبت توں دوچار کیتا سی ۔ اس جنگ وچ ابو سفیان دا اک بیٹا ہلاک تے اک گرفتار ہو چکيا سی جدوں کہ اس دے قبیلے دے کئی افراد مارے گئے سن یا پھر قید کيتے گئے سن ؛ تے چونکہ اوہ اپنے آپ نوں قریش دے زعماء دے زمرے وچ گرداندا سی لہذا ایہ شکست اس دے لئے ناقابل برداشت سی۔ چنانچہ اس نے جنگ بدر دے بعد قسم اٹھائی کہ جدوں تک پیغمبر اسلام(ص) توں بدلہ نئيں لے گا اپنی بیویاں دے نال اسيں بستر نہ ہوئے گا تے اپنا بدن نئيں دھوئے گا[۳] تے اپنے بدن نوں تیل تے عطر نئيں لگائے گا۔ ایہ قسم اس نے لوگاں دے سامنے اٹھائی لیکن بہت جلد نادم ہوئے تے چونکہ اوہ اک عیش پرست تے عورتاں دا رسیا شخص سی چنانچہ شدید بے چینی تے دشواری توں دوچار ہويا لیکن دوسری طرف توں اوہدی بیویاں ـ یعنی ہند تے ام حنظلہ وغیرہ ـ اسنوں اپنی خوابگاہاں توں گذرنے تک دی اجازت نئيں دے رہی سن تے اوہ سب اس گل توں بہت زیادہ غضب ناک سن کہ انہاں دے خیال وچ اوہ بہت زیادہ بھڑکاں مارنے والا شخص سی کیونکہ انہاں دے خیال تے اس نے جنگ بدر وچ وی شرکت نئيں دی سی تے صرف میدان جنگ توں دور بیٹھ کر لاف و گزاف دا سلسلہ رچائے ہوئے سی ۔
کچھ عرصہ گذرا تے حالات ابو سفیان دے لئے افسوسناک حد تک خراب ہوئے چنانچہ اس نے اپنی قسم اُتے عملدرآمد تے مسلماناں اُتے حملے دا فیصلہ کیتا۔
جنگ دے لئے روانگی تے یہودیاں توں تعاون دی درخواست
سودھوابو سفیان نے تقریبا 200 افراد دا لشکر جنگ دے لئے تیار کیتا تے ماہ ذوالحجہ سنہ 2 ہجری وچ مدینہ دے مقصد توں مکہ توں باہر نکلیا تے مدینہ دے قریب ثیب دے علاقے وچ پہنچیا تا اسيں اس نے اپنے سواراں نوں اوتھے توں آگے نئيں ودھایا تے اوتھے پڑاؤ ڈالا۔ رات دے وقت بنو نضیر دے قلعے وچ حیی بن اخطب توں ملاقات تے مدینہ اُتے حملے دے سلسلے وچ اس دے نال صلاح مشورہ کرنے دی غرض توں اس دے گھر پہنچیا؛ اُتے چونکہ حیی بن اخطب نوں پہلے ہی اس دے سواراں دی خبر مل چکی سی چنانچہ اس نے ڈر دے مارے دروازہ نئيں کھولا کیونکہ اس نے قبل ازاں رسول خدا(ص) تے مسلماناں دے نال تعاون دا معاہدہ کیتا سی </ref>الواقدی، المغازی، ج1، ص181۔</ref> جس دے تحت یہودیاں دے اس گروہ نوں دشمنان اسلام دے نال تعاون تے گٹھ جوڑ دا حق حاصل نئيں سی تے اس معاہدے دے تحت اوہ مدینہ اُتے یلغار کرنے والےآں دے نال تعاون نئيں کرسکدا سی ۔
ابو سفیان حیی بن اخطب توں ناامید ہوکر یہودیاں دے اک زعیم تے انہاں دے خزانہ دار سلام بن مشکم دے گھر پہنچیا تے داخل ہونے دی اجازت منگی۔ ابن مشکم نے دروازہ کھولا تے ابو سفیان دی خوب پذیرائی دی تے ضروری معلومات فراہم کردے اسنوں حملے دی ترغیب دلائی۔[۴] ابو سفیان سحر توں سے پہلے ابن مشکم دے گھر توں اپنے لشکر دی طرف چلا گیا۔ اوہ مدینہ اُتے شبخون مارنے دا ارادہ رکھدا سی لیکن مسلماناں دا خوف رکاوٹ بنا۔ چنانچہ اس نے مجبور ہر اپنے لشکر توں کہیا کہ مدینہ دے اطراف وچ لوٹ مار کراں تاکہ اس شہر دے باشندے خوفزدہ ہوجان۔ سفیانی لشکر نے مدینہ دے نواح وچ عریض[۵] نامی مقام کچھ نخلستاناں نوں نذر آتش کیتا تے کھیتاں وچ موجود انصار دے دو نہندے کاشتکاراں نوں قتل تے اک پنڈ دے دو خالی گھراں نوں نذر آتش کیتا[۶] تے اوہدی طرف پلٹا۔ ابو سفیان نے اپنی نذر یا قسم پوری کرنے دے لئے در حقیقت اک علامتی مگر بہت ہی احمقانہ تے مضحکہ خیز حملہ کیتا سی ۔ ابو سفیان طلوع آفتاب تے مسلماناں نوں حملے دی خبر ملنے توں قبل ہی بھج گیا۔
رسول خدا(ص) دا رد عمل
سودھوابو سفیان دے حملے دی خبر رسول خدا(ص) نوں ملی تو آپ(ص) بغیر تاخیر دے ”ابولبابہ“ نوں اپنا جانشین بنا کے مدینہ وچ چھڈیا[۷] تے مسلماناں نوں حکم عزیمت دتا تے خود انہاں دی قیادت سنبھالی۔ دشمن دا حملہ آور ٹولہ حالے مکہ نئيں پہنچیا سی لیکن نہایت تیز رفتاری توں بھج رہیا سی تے اس دے سویق دے سی لے پھینک رہے سن جو سویق توں بھرے ہوئے سن ۔
رسول خدا(ص) نے قرقرۃ الکدر دے علاقے تک ـ جو مدینہ توں چار منزلاں {88 کیلومیٹر} دے فاصلے اُتے واقع سی ـ تک دشمن دا تعاقب کیتا لیکن انہاں نوں اپنی گرفت وچ نہ لا سدے تے 5 روزہ مہم دے بعد مدینہ واپس آئے۔[۸] اس بار وی اب سفیان جان بچا کر نکل چکيا سی تے اوہدی چالاکی اس دے کم آئی سی ؛ تے اوہ جنگ بدر دی طرح اس بار مسلم مجاہدین دا سامنا کيتے بغیر بھج چکيا سی ۔[۹]
غزوہ سویق دے اہم نکات
سودھو- مشرکین مکہ وچ ـ جنگ بدر دے نتیجے وچ معرض وجود وچ آنے والی ـ بحرانی کیفیت دی تلافی کرنا چاہندے سن تے مدینہ نوں وی بحرانی کیفیت توں دوچار کرنا چاہندے سن ۔
- رسول اللہ(ص) نے غزوہ بدر دے صرف چھ ہفتے بعد اس غزوے دی قیادت فرمائی؛ دشمن دے حملے دا بلا تاخیر جواب دتا تے ثابت کیتا کہ آپ(ص) دشمن دی نقل و حرکت دا سامنا کرنے دے لئے ہمہ وقت تیار نيں۔
- اک راہزن تے ڈاکو دا تعاقب کرنے دے لئے وی ـ پہلے دی طرح ـ شہر وچ اپنا جانشین مقرر کیتا حالانکہ ایہ سوال ہمیشہ ساڈے سامنے آندا اے کہ ایہ یہ دعوی کیونکر قابل قبول ہوسکدا اے کہ رسول اللہ(ص) نے اپنے وصال توں قبل مسلماناں دے درمیان اپنا جانشین معین نہ کیتا ہو؟!
ہور معلومات
سودھو- پیامبری و جہاد فارسی، تالیف: جلال الدین؛
- محمد راز آفرینش، تالیف: سید جواد ہاشمی ؛
- عیون الأثر فی فنون المغازی والشمائل والسیر، أبو الفتح محمد بن محمد بن محمد ابن سید الناس الیعمری ـ ج1؛
- * السیرة النبویة (سیرہ ابن ہشام)، تالیف: أبو محمد عبد الملک بن ہشام ـ ج3؛
- موسوعة التاریخ الاسلامی، الشیخ محمد ہادی الیوسفی ـ ج2؛
- حیاة المحرر الاعظم الرسول الاکرم محمد، تالیف: شیخ باقر شریف قرشی ـ ج3؛
- الفتح المبین فی غزوات سید المرسلین، تالیف: سعد محسن الطائی۔
- الصحیح من سیرة النبی الاعظم، تالیف: سید جعفرمرتضی عاملی - ج6۔
- چکیدہ تاریخ پیامبر اسلام، محمد ابراہیم آیتی-
- (ڈاؤن لوڈ لنک) پیامبر 12، كیمیای معنا، میثاق امیر فجر؛
- سبل الہدی والرشاد فی سیرة خیر العباد، تالیف: محمد بن یوسف شمس شامی - ج4؛
- زندگانى حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ، ہاشم رسولى محلاتى، ص 326؛
- دلائل النبوة ومعرفة أحوال صاحب الشريعة، تالیف: أحمد بن الحسين؛
- برگزیدہ تاریخ پیامبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ، تالیف: محمدابراہیم آیندتی۔
حوالے
سودھو- ↑ ابن سعد، الطبقات الكبری، ج2، ص22۔
- ↑ طباطبائی، المیزان (فارسی ترجمہ: موسوی)، ج4، ص113۔
- ↑ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج2، ص431۔
- ↑ ابن ہشام، السیرة النبویہ، ج2، ص44۔
- ↑ عریض، شہر مدینہ دے نواحی نخسلستاناں دا اک حصہ اے۔
- ↑ بیہقی، دلائل النبوہ، ج3، ص166۔
- ↑ بیہقی، دلائل النبوہ، ج3، ص166
- ↑ ابن ہشام، السیرة النبویہ، ج2، ص44۔
- ↑ واقدی، المغازی، ج2، ص181۔
مآخذ
سودھو- ابن خلدون حَضرَمی، ابو زید عبد الرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، بیروت، دار الفكر، چاپ دوم، 1408 ہجری قمری۔
- طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان في تفسير الميزان، ترجمہ: موسوی ہمدانی، سید محمد باقر، دفتر انتشارات اسلامی وابسته بہ دفتر تبلیغات اسلامی حوزہ علمیہ قم۔ قم، 1374 ہجری شمسی۔
- الواقدی، محمد بن عمر، المغازی، بیروت، مؤسسہ اعلمی، چاپ سوم، 1409 ہجری قمری،
- ابن ہشام، عبد الملک، السیرة النبویہ، بیروت، دار المعرفہ، بی تا.
- البیہقی، أحمد بن الحسين، المحقق: عبد المعطي قلعجي، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشريعہ، بیروت، دار الكتب العلمیہ، چاپ اول، 1405 ہجری قمری۔
- الواقدی، محمد بن عمر، المغازی؛ بیروت، مؤسسہ اعلمی، چاپ سوم، 1409 ہجری قمری۔
- ابن سعد، الطبقات الكبری، بیروت، دار الكتب العلمیہ ، چاپ اول، 1410 ہجری قمری۔
پچھلا غزوہ: بنی قینقاع |
رسول اللہ(ص) دے غزوات غزوہ سویق |
اگلا غزوہ: غطفان |