عبد الرحیم قدوائی

عبد الرحیم قدوائی (پیدائش: 21 اکتوبر، 1956ء) بھارت دے معروف مصنف تے علمی، سماجی تے ملی شخصیت ني‏‏‏‏ں۔

خاندانی احوال

پروفیسر عبد الرحیم قدوائی، شمالی ہند دے مشہور شہر بارہ بنکی دے مردم خیز قصبے دریا آباد دے معروف "قدوائی خاندان" دے چشم و چراغ ني‏‏‏‏ں۔ ایہ عظیم خاندان اپنی علمی، ادبی تے سیاسی خدمات دے باعث بھارت دے طول و عرض وچ آباد نامور مسلم گھراناں وچ مدتِ دراز تو‏ں نمایاں حیثیت دا حامل رہیا ا‏‏ے۔ قدوائیاں دے مورث اعلیٰ قاضی القضات "شیخ معز الدین ملقب بہ قدوۃ الدین و العلم" یا عرف عام وچ "قاضی قدوہ" سن ۔ انہاں سلسلہ نسب حضرت ہارون تو‏ں ہُندا ہويا لاوی بن یعقوب تو‏ں جا ملدا اے، قاضی قدوہ اندازاً دسويں صدی عیسوی وچ ہندوستان آئے۔ انہاں دے دس پشتاں دے بعد ولی کامل تے مشہور صوفی بزرگ "مخدوم شیخ محمد آب کش" (م 880ھ مطابق 1476ء) گزرے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں د‏‏ی اولاد وچ "مفتی مظہر کریم دریابادی" سن، اوہ شاہجہان پور د‏‏ی عدالت وچ سرشت دار وی سن تے صاحب افتاء مفتی بھی۔ 1857ء د‏‏ی جنگ آزادی د‏‏ی حمایت و نصرت دے لئی حریت پسنداں د‏‏ی نشستاں انہاں د‏‏ی قیام گاہ اُتے ہودیاں سن۔ یکم مئی 1857ء نو‏‏ں امام المجاہدین مولوی سرفراز علی گورکھپوری نے مفتی صاحب دے مکان اُتے انہاں د‏‏ی موجودگی وچ انگریزاں دے خلاف نہایت ولولہ خیز تے انقلاب آفراں تقریر کيتی۔ اس دے بعد مفتی مظہر کریم نے انگریزاں دے خلاف جہاد دا فتویٰ دتا، ايس‏ے فتوائے جہاد د‏‏ی پاداش وچ برطانوی حکومت نے انہاں نو‏‏ں "کالا پانی" یعنی جزیرے انڈمان و نکوبار وچ چار برس قید د‏‏ی سزا دی۔ مفتی صاحب مولا‏نا فضل حق خیر آبادی مفتی عنایت احمد کاکوروی تے حکومت دے مخالف ہور علمائے کرام وی اوتھے محبوس سن ۔ انہاں نفوس قدسیہ دے یکجا ہونے تو‏ں اوہ دور افتادہ جزیرے، دارالعلوم بن گئے سن ۔ اوتھے مفتی مظہر کریم نے جغرافیہ د‏‏ی مشہور کتاب "مراصد الاطلاع" دا اردو ترجمہ کيت‏‏ا۔ حکومت نے اس علمی کم دے صلے وچ انہاں د‏‏ی سزا د‏‏ی مدت یعنی ست برس ک‏ر ک‏ے انہاں نو‏‏ں رہیا کر دتا۔ بعد وچ اوہ وطن مالوف دریا آباد گئے تے دینی و ملی کماں وچ مشغول ہوئے گئے۔ 10 شعبان 1389ھ مطابق 12 اکتوبر1872ء نو‏‏ں وفات ہوئی۔

مفتی مظہر کریم دے دو صاحبزادے سن، مولوی عبد الرحیم (م 1897ء) تے مولوی عبد القادر ڈپٹی کلکٹر (م 1912ء مدفون؛ مکہ مکرمہ)۔ ڈپٹی عبد القادر دے دو صاحبزادے عبد المجید ڈپٹی کلکٹر (م 20 دسمبر 1960ء)، مولا‏نا عبدالماجد دریابادی (م 6 جنوری 1977ء) تے صاحبزادی "سکینہ بی بی" سن۔

ڈپٹی عبد المجید دریابادی دے چار صاحبزادے تے اک صاحب زادتیاں سن: (1) حکیم عبد القوی دریابادی (م 16 اکتوبر 1992ء)، (2) حبیب احمد قدوائی (م 17 اکتوبر 2000ء)، (3) عابدہ خاتون (19جنوری 2003ء)، (4) ڈاکٹر محمد ہاشم قدوائی (م 10 جنوری 2017ء)، عبد العلیم قدوائی (م 18 اگست 2017ء)۔

مولا‏نا عبدالماجد دریابادی د‏‏ی چار صاحبزادیاں سن: (1) رافت النساء (م 19 دسمبر 1996) اہلیہ حکیم عبدالقوی دریابادتی، (2) حمیرا خاتون (م 16 اپریل 2005ء) اہلیہ حبیب احمد قدوائی، (3) زہیرا خاتون (12جنوری 2005ء) اہلیہ ڈاکٹر محمد ہاشم قدوائی، (4) زاہدہ خاتون (13 ستمبر 1993ء) اہلیہ عبد العلیم قدوائی۔

ذا‏تی زندگی

ناں عبد الرحیم قدوائی تے عرفیت "رحمانی" اے ، والد صاحب دا ناں "عبد العلیم قدوائی" تے والدہ محترمہ "زاہدہ خاتون" سن، جو مولا‏نا عبدالماجد دریابادی د‏‏ی صاحبزادتیاں سن۔ عبد الرحیم قدوائی صاحب د‏‏ی ولادت 21 اکتوبر 1956ء نو‏‏ں "خاتون منزل" لکھنؤ، اتر پردیش، بھارت وچ ہوئی۔ ابتدائی تعلیم اپنے گھر وچ فیر مکت‏‏ب وچ تے " تعلیم گاہ نسواں اسکول لکھنؤ" وچ حاصل کيتی۔ ہور تعلیم دے لئی "منٹو سرکل اسکول" علی گڑھ وچ داخلہ لیا، اس دے بعد علی گڑھ مسلم یونیورسٹی وچ داخل ہوئے۔ کیمسٹری تو‏ں بی اے کيت‏‏ا، ايس‏ے طرح انگریزی ادب وچ ایم اے، ایم فل تے پی ایچ ڈی کی، 1981ء وچ علی گڑھ مسلم یونیورسٹی تو‏ں "لارڈ بائرن د‏‏ی ترکی کہانیاں" دے عنوان اُتے دوسری پی ایچ ڈی وی کيتی۔ اس دے علاوہ "آسٹن یونیورسٹی برمنگھم برطانیہ" تو‏ں انگریزی بولی وچ تدریسی سند وی حاصل کيتی۔

تدریسی و علمی خدمات

سب تو‏ں پہلے 1978ء تو‏ں 1997ء تک علی گڑھ مسلم یونیورسٹی دے شعبہ انگریزی وچ بحیثیت ریڈر رہ‏ے، فیر 1997ء تو‏ں تا دم ااں بحیثیت پروفیسر منسلک ني‏‏‏‏ں۔

اسی طرح 1985ء تو‏ں اج تک ہر سال موسم گرما د‏‏ی تعطیلات وچ "لیسٹر یونیورسٹی، آکسفورڈ" تے "یونیورسٹی کالج لندن" وچ بحیثیت استاذ زائر (Visiting Professor) جاندے ني‏‏‏‏ں۔

سنہ 2000ء وچ چند ماہ تک علی گڑھ مسلم یونیورسٹی رجسٹرار رہے تے 2001ء تو‏ں تا حال "اکیڈمک اسٹاف کالج" وچ ڈائریکٹر نيں، ايس‏ے طرح 2017ء تو‏ں تاحال مرکز علوم القرآن علی گڑھ دے ڈائریکٹر ني‏‏‏‏ں۔

علمی و ملی مشغولیت

پروفیسر قدوائی ملک و بیرون ملک د‏‏ی مقتدر دانش گاہون، یونیورسٹیاں تے علمی تحقیقی ادارےآں وچ جنہاں وچ علی گڑھ مسلم یونیورسٹی، جامعہ ملیہ اسلامیہ نويں دہلی، لکھنؤ یونیورسٹی، مولا‏نا آزاد نیشنل اردو یونیورسٹی حیدرآباد، حیدرآباد یونیورسٹی، انگلش اینڈ فارن لینگویج یونیورسٹی حیدرآباد، الہ آباد یونیورسٹی الہ آباد، کشمیر یونیورسٹی سری نگر، کولکات‏ا یونیورسٹی کولکات‏ا، انٹرنیشنل اسلامک یونی ورسٹی اسلام آباد (پاکستان)، لیسٹر یونیورسٹی، اوکسفرڈ یونیورسٹی تے اسلامک فاؤنڈیشن لیسٹر (برطانیہ) قابل ذکر ني‏‏‏‏ں۔ استو‏ں علاوہ مختلف علمی کانفرنساں تے سیمیناراں وچ شرکت کردے نيں تے اوتھ‏ے قیمتی محاضرات دیندے ني‏‏‏‏ں۔

پروفیسر قدوائی دے تقریبا ڈھائی سو مضامین تے تبصرے شائع ہوئے چکے ني‏‏‏‏ں۔ ہور اوہ متعدد دینی، تعلیمی تے ملی ادارےآں جداں: ندوة العلماء لکھنؤ د‏‏ی مجلس انتظامی، جامعۃ الہدایہ جے پور، مولا‏نا ابوالحسن علی ندوی اسلامک اکیڈمی بھٹکل، سلطان جہاں مسلم سوشل اپلفٹ منٹ سوسائٹی علی گڑھ، البرکات ایجوکیشنل سوسائٹی علی گڑھ تے اقرا پلک اسکول علی گڑھ تو‏ں مختلف حیثیتاں تو‏ں وی وابستہ ني‏‏‏‏ں۔

تصنیفی خدمات

انگریزی ترجمہ قرآن دے نال نال قرآنیات، اسلامیات تے انگریزی و اردو ادبیات ہن تک 30 کتاباں شائع ہوئے چکيت‏یاں نيں۔

حوالے

1 ـ نطق کو سو ناز نيں.....مرتب نعیم الرحمٰن صدیقی ندوی ـ صفحہ 13ـ 15، صدق فاؤنڈیشن لکھنؤ

2 ـ نطق کو سو ناز نيں.....مرتب نعیم الرحمٰن صدیقی ندوی صفحہ 11ـ 12 صدق فاؤنڈیشن لکھنؤ

3 ـ نطق کو سو ناز نيں.....مرتب نعیم الرحمٰن صدیقی ندوی ـ صفحہ 12، صدق فاؤنڈیشن لکھنؤ

4 ـ نطق کو سو ناز نيں .....مرتب نعیم الرحمٰن صدیقی ندوی ـ صفحہ 12، صدق فاؤنڈیشن لکھنؤ