شقالقمر
شَقُّ الْقَمَر پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے معجزات وچوں اک اے۔ اسلامی مآخذ دے مطابق، آپ نے اس معجزے وچ اپنی انگلی توں چاند دی طرف اشارہ کيتا تے چاند دو ٹکڑےآں وچ تقسیم ہوگیا۔ ایہ معجزہ، بعثت دے ابتدائی برساں دا اے۔ اس معجزے دے بارے وچ کچھ شکوک وشبہات پیش آئے نيں تے بعض علمائے اسلام نے انہاں دا جواب وی دتا اے۔
واقعہ دی کیفیت
سودھوشیخ طوسی دے بقول شق القمر دے سلسلہ وچ مسلماناں دے درمیان اجماع رہیا اے تے اس اجماع دی مخالفت، خود اجماع دے سالاں سال بعد ہوئی اے لہذا اس مخالفت کيتی کوئی حیثیت نئيں اے۔[۱] لیکن روایات دے اندر اصل واقعہ دی تفصیلات تے کیفیت وچ کچھ اختلافات پائے جاندے نيں۔ روایات دے مطابق آنحضرت نے معجزے دے عنوان توں آسمان وچ چاند نوں دو ٹکڑےآں وچ تبدیل کرکے وکھ وکھ کردتا، فیر حکم دتا کہ اپنی پہلی حالت وچ پرت جائے۔ معجزہ دا اِنّا حصہ اسلامی مآخذ وچ متفق علیہ اے۔[۲]
اکثر شیعہ تے اہل سنت مفسرین دے مطابق، سورہ قمر دی ابتدائی آیتاں ايسے واقعے دے بارے وچ نازل ہوئیاں نيں:
اِقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَانشَقَّ الْقَمَرُ وَإِن يَرَوْاْ آيَةً يُعْرِضُواْ وَ يَقُولُواْ سِحْرٌ مُّسْتَمِرٌّ ؛ ترجمہ: قیامت نیڑے آگئی تے چاند دے دو ٹکڑے ہوگئے تے ایہ کوئی وی نشانی دیکھدے نيں تاں منہ پھیر لیندے نيں تے کہندے نيں کہ ایہ اک مسلسل جادو اے "۔ (سورہ قمر،آیت1/2)۔
معجزہ شق القمر دی تفصیلات نوں تاریخی، روائی تے تفسیری مصادر وچ دیکھیا جاسکدا اے۔ تاریخی مصادر جداں: البدایۃ و النہایۃ[۳]، الفتن[۴]، الخرائج و الجرائح،[۵] امتاع الاسماع مقریزی[۶] وچ ایہ واقعہ نقل ہويا اے۔ قاضی عبدالرحمن ایجی نے شق القمر دے معجزہ نوں متواتر منیا اے۔[۷]
اہل سنت دے روائی مصادر وچ شق القمر دا واقعہ 6 لوکاں دے ذریعے نقل اے:انس بن مالک،[۸] جبیر بن مطعم،[۹] حذیفۃ بن یمان،[۱۰]ابن عباس،[۱۱]عبداللہ بن عمر[۱۲]و ابن مسعود۔[۱۳]
شیعہ تفسیری تے روائی کتاباں وچ وی شق القمر دے سلسلہ وچ دو روایتاں نقل ہوئیاں نيں:
واقعہ دا وقت
سودھویہ معجزہ، رسول خدا صلی اللہ علیہ وآلہ دے زمانے وچ بعثت دے ابتدائی دناں وچ مکہ دے اندر پیش آیا۔ علامہ طباطبائی نے اس دا وقت، شب 14 ذیالحجہ، پہلے ہجرت دا پنجواں سال بیان کيتا اے۔[۱۶]
مشرکاں دے تقاضے دی وجہ
سودھومشرکین دے تقاضے دی بنیاد ایہ سی کہ انہاں دے عقیدے دے مطابق، روئے زمین اُتے صرف سحر و جادو ایسی چیز سی جو موثر ہُندی سی، ايسے وجہ توں انھاں نے آپ توں ایداں دے کم دا تقاضا کيتا جو خارق العادۃ (فطرت شکن) وی ہوئے تے زمین اُتے نئيں بلکہ آسمان اُتے ہوئے۔[۱۷]
علماء دی نظر وچ اس دی حیثیت
سودھواس واقعے دے بارے وچ علمائے اسلام دا نظریہ دو طرح دا رہیا اے۔ شیعہ تے اہل سنت دے اکثر مفسرین اس واقعے دے ہونے دے قائل نيں تے انہاں دا عقیدہ اے کہ سورہ قمر دی ابتدائی تن آیتاں ايسے شق القمر دے معجزہ دی طرف اشارہ کردیاں نيں۔[۱۸]
یہ گل کچھ فرق دے نال شیعہ سنی دونے دیاں کتاباں وچ آئی اے تے بوہت سارے علماء نے اس سلسلہ وچ اجماع[۱۹] تواتر[۲۰] یا استفاضہ[۲۱] دا دعویٰ کيتا اے۔
دوسرا نظریہ حسن بصری، عطاء خراسانی، بلخی جداں لوکاں دا اے جنہاں دا خیال ایہ اے کہ ایہ آیتاں قیامت توں تے اشراط الساعۃ توں متعلق نيں۔[۲۲]
سوالات تے شبہات
سودھوچند پہلوآں توں اس واقعہ دے اُتے اعتراض کيتا گیا اے تے اوہ پہلو ایہ نيں:
- پہلا اعتراض: ایہ اعتراض بطلیموسی نظریہ کائنات شناسی دی بنیاد اُتے اے جس دے مطابق ایہ ممکن ہی نئيں اے کہ آسمانی افلاک ٹکڑے ٹکڑے ہوئے جاواں یا آپس وچ اک دوسرے توں ملحق ہوئے جاواں۔
اس اعتراض دا جواب ایہ اے کہ جدید کائنات شناسی دے مشاہدہ دی بنیاد اُتے بطلیموس دا نظریہ سرے توں باطل اے۔ تے فیر خود منظومہ شمسی دی پیدائش تے شہابیاں دا وجوب وچ آنا اس نظریہ دے بطلان اُتے بہترین دلیل اے۔[۲۳]
- دوسرا اعتراض: اگع ایہ واقعہ وقوع پذیر ہويا سی تاں فیر تاریخی کتاباں وچ نقل کیوں نئيں ہويا اے۔
اس اعتراض دا وی اسلامی دانشوران دی طرف توں جواب دتا گیا اے۔ مثلا ایہ کہ واقعہ رات وچ پیش آیا سی تے اس وقت بوہت سارے لوکاں دے سوندے ہوئے ہونے دا امکان اے۔ ہور ایہ کہ اس زمانہ دے عرب، آسمان تے ستارےآں اُتے تحقیق وچ دلچسپی نئيں رکھدے سن ۔ تے دوسرے جوابات وی دتے گئے نيں۔[۲۴]
ناسا دی تحقیقات تے کرہ ماہ وچ شگاف دے مشاہدہ دا دعوی
سودھوادھر کچھ برساں پہلے سائبر اسپیس وچ کچھ گلاں گھمدی رہیاں جنہاں دی بنیاد اُتے دعویٰ کيتا گیا کہ جو تصویراں ریما ایریاڈوس (Rima Ariados) نے اپولو مشن (Apollo Mission ) وچ لیاں سن انہاں توں چاند وچ شگاف دے آثار ظاہر ہُندے نيں۔ زغلول النجار نے سنہ 2004ء وچ اک کتاب شائع دی تے انہاں وچوں اک تصویر دی تجدید کیتی۔ ایہ دعوی بعد وچ ناسا (NASA) دے دانشوراں دے ذریعہ مسترد کردتا گیا۔ حوالےدی لوڑ؟
متعلقہ صفحات
سودھوحوالے
سودھو- ↑ شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۹، ص۴۴۳۔
- ↑ نمونہ کر طور اُتے دیکھئے: شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۹، ص۴۴۳۔
- ↑ ابن کثیر، البدایۃ و النہایۃ، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۴٦؛ ج٦، ص۸۲
- ↑ المروزی، کتاب الفتن، ۱۴۱۴ق، ص۳٦٧
- ↑ الراوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۱
- ↑ مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۲۵۔
- ↑ الایجی، المواقف، الشریف الرضی، ج۸، ص۲۵٦۔
- ↑ ابن کثیر، البدایۃ و النہایۃ، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۴٦؛ بخاری، صحیح البخاری، استانبول، ج۴، ص۲۴۳۔
- ↑ ابن کثیر، البدایۃ و النہایۃ، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۴٦؛ حاکم نیشابوری، المستدرک، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۵۱۳۔
- ↑ ابن کثیر، البدایۃ و النہایۃ، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۴٦۔
- ↑ ابونعیم الأصبہانی، دلائل النبوۃ، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۸۰؛ ابن کثیر، البدایۃ و النہایۃ، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۴٦
- ↑ ابن کثیر، البدایۃ و النہایۃ، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۴٦؛ حاکم نیشابوری، المستدرک، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۵۱۱؛ بخاری، صحیح البخاری، استانبول، ج۴، ص۲۴۳۔
- ↑ حاکم نیشابوری، المستدرک، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۵۱۲؛ ابن کثیر، البدایۃ و النہایۃ، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۴٦
- ↑ شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۳۴۱
- ↑ قمی، تفسیر قمی، ۱۳٦٧ش، ج۲، ص۳۴۱
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۱ق، ج۱۹، ص٦۵۔
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱٧، ص۳۵۵۔
- ↑ دیکھئے: طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۹، ص۲۸۲؛ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۲۹، ص۳۳٧۔
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ص۳۱۰
- ↑ سید شریف نے شرح المواقف وچ تے ابن السبکی نے شرح المختصر وچ آلوسی توں نقل کيتا اے، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص٧۴۔
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۱ق، ج۱۹، ص٦۰
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۱ق، ج۱۹، ص۵٦
- ↑ تفسیر نمونہ، مکارم شیرازی، ۱۳٧۴ش، ج۲۳، ص۱۳-۱٧
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۱ق، ج۱۹، ص٦۴-٦۵
مآخذ
سودھو- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایۃ و النہایۃ، تحقیق علی شیری، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۰۸ھ۔
- أبونعیم الأصبہانی، احمد بن عبداللہ، دلائل النبوہ، بیروت، دار النفائس، چاپ سوم، ۱۴۱۲ھ۔
- الآلوسی، محمود بن عبد اللہ، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، علی عبد الباری عطیۃ، بیروت، دار الکتب العلمیۃ، ۱۴۱۵ھ۔
- الایجی، عبدالرحمن بن احمد، المواقف، شرح علی بن محمد جرجانی، قم، الشریف الرضی، بےتا۔
- البخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، استانبول، المکتبۃ الاسلامیہ للنشر و التوزیع، بےتا۔
- الراوندی، قطب الدین، الخرائج و الجرائح، قم، موسسۃ الامام المہدی، ۱۴۰۹ھ۔
- المروزی، نعیم بن حماد، کتاب الفتن، تحقیق سہیل زکار، بیروت، دار الفکر للطباعۃ و النشر، ۱۴۱۴ھ۔
- حاکم النیشابوری، محمد بن عبداللہ، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق مصطفیٰ عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیہ، چاپ اول، ۱۴۱۱ھ۔
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم،دار الثقافہ، ۱۴۱۴ھ۔
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بےتا۔
- طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسہ الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۱ھ۔
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، تحقیق: لجنۃ من العلماء و المحققاں الاحصایین، بیروت، مؤسسہ الاعلمی للمطبوعات، چاپ اوّل، ۱۴۱۵ھ۔
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب(التفسیر الکبیر)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ھ۔
- قمی، علی بن ابراہیم، تفسیر قمی، قم، موسسہ دار الکتاب، چاپ چہارم، ۱۳٦٧ش۔
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار الجامعۃ لدرر أخبار الأئمۃ الأطہار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ھ۔
- مقریزی، احمد بن علی، إمتاع الأسماع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیہ، ۱۴۲۰ھ۔
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونہ، تہران، دار الکتب الاسلامیہ، ۱۳٧۴ش۔