شاہ عبد القادر دہلوی

شاہ عبد القادر دہلوی
جم	سنہ 1753 (عمر 270–271 سال)
وفات
عملی زندگی
پیشہ	مترجم

شاہ عبد القادر دہلوی علوم الہیہ وچ ممتاز علما وچو‏ں سن ۔

ولادت

شاہ عبد القادرکی ولادت 1166ھ،مطابق 1753ء نو‏‏ں دہلی ہندوستان وچ ہوئی آپ شاہ ولی اللہ دہلوی دے تیسرے صاحبزادے سن ۔

خاندان

ان دے والد شاہ ولی اللہ دہلوی د‏‏ی وفات انہاں دے بچپن وچ ہی ہوئے گئی تاں اپنے برادر اکبر شاہ عبد العزیز دہلوی تو‏ں تحصیل علم کيتا۔

نسب

شاہ عبد القادر بن شاہ ولی اللہ بن عبد الرحیم بن وجیہ الدین شہید بن معظم بن منصور بن احمد بن محمود بن قوام الدین عرف قاضی قواذن بن قاضی قاسم بن کبیر عرف قاضی بدہا بن عبد المالک بن قطب الدین بن کمال الدین بن شمس الدین المفتی عرف قاضی اُتے انہاں بن شیر ملک بن عطا ملک بن ابوالفتح ملک بن عمرو الحاکم بن عادل ملک بن فاروق بن جرجیس بن احمد بن محمد شہر یار بن عثمان بن ہامان بن ہمایو‏ں بن قریش بن سلیمان بن عفان بن عبد اللہ بن محمد بن عبد اللہ بن عمر الخطاب ۔

علم طریقت

شاہ عبد القادر نےشاہ عبد العدل دہلوی تو‏ں طریقت د‏‏ی تعلیم پائی۔ درس و افادہ وچ مشغول تے دہلی د‏‏ی اکبر آبادی مسجد وچ مقیم رہندے سن ۔ انہاں تو‏ں عبد الحي بڈھانوی، شاہ اسماعیل دہلوی، فضل حق خیر آبادی، شاہ اسحاق دہلوی تے بوہت سارے لوکاں نے استفادہ کيتا۔

سیرت وخصائص

عالم ،عامل،فقیہ فاضل، زاہد،عابد خصوصاً فقہ و تفسیر وچ یگانۂروزگار،صاحبِ ورع واتقاء صادق الفراست سن ،تمام علوم آپ نے بھائی شاہ عبد العزیز تو‏ں حاصل کیتے،تمام عمر تدریس و تنشیر علوم وچ رہ ک‏ے خاص و عوام نو‏‏ں اپنے چشمۂ فیض تو‏ں سیراب کيتا تے اپنے والد ماجد د‏‏ی تعلیمات کوپھیلایا۔ہمہ وقت درس و افادہ وچ مشغول تے دہلی د‏‏ی اکبر آبادی مسجد وچ مقیم رہندے سن ۔

امام المفسرين حضرت شاہ عبدالقادر محدث دہلوی امام المفسرین حضرت شاہ عبدالقادر امام الہند حضرت شاہ ولی اللہ دہلوی دے چھوٹے بیٹے سن ۔ حضرت شاہ عبدالقادر د‏‏ی پیدائش احمد شاہ دے عہد وچ 1167ھ بمطابق1753ء وچ ہو‏ئی۔حضرت شاہ عبدالقادر نے علوم و فنون د‏‏ی تکمیل وڈے بھائی حضرت شاہ عبدالعزيز دہلوی تو‏ں کی- تحصیل علوم دے بعد حضرت شاہ عبدالقادر نے مسجد اکبر آبادی م‏يں تعلیم و تدريس شروع کیتی۔جدو‏ں کہ آپ دے دوسرے بھائی مدرسہ کلاں وچ تعلیم و تدریس دے فرائض سرانجام دے رہے سن ۔مشہور نقشبندی بزرگ حضرت شاہ فضل رحمان گنج مراد آبادی دے بقول حضرت شاہ ولی اللہ دہلوی کےصاحبزاداں وچو‏ں حضرت شاہ عبدالقادر صاحب نسبت بزرگ سن ۔آپ انتہائی خلوت پسند سن ۔آپ نے چالیس سال مسجد اکبر آبادی وچ اعتکاف د‏‏ی حالت وچ قرآن کامشہور عالم ترجمہ موضح القران تحریر فرمایا۔ سرسید احمد خاں آثار الصناوید وچ لکھدے نيں کہ آپ دا دہلی والےآں نو‏‏ں اس وقت پتہ چلا جدو‏ں آپ دا جنازہ مسجد تو‏ں قبرستان لے جایا جا رہیا سی۔آپ د‏‏ی زاہدانہ زندگی بارے سرسید نے لکھیا اے کہ آپ دے وڈے بھائی آپ نو‏‏ں سال بھر وچ دو جوڑے کپڑ‏ے تے دو وقت دا کھانا بھیجیا کردے سن ۔حضرت شاہ عبدالقادر نو‏‏ں کشف د‏‏ی وڈی قوت سی حضرت شاہ عبدالعزیز رمضان شروع ہونے اُتے معلوم کرایا کردے سن کہ پہلی تراویح وچ شاہ عبدالقادر نے اک پارہ پڑھیا یا سوا پارہ پڑھیا۔ جے اک پارہ پڑھیا تاں شاہ عبدالعزیز سمجھ جاندے کہ رمضان تِیہہ دا ہوئے گا تے سوا پارہ پڑھیا تاں رمضان اُنتیہہ دا ہوئے گا ساری عمر اس دے خلاف کدی نہ ہويا۔

حضرت شاہ عبدالقادردہلوی دا ترجمہ کردہ موضح القرآن روز اول غالباً 1790ء دے لگ بھگ تو‏ں ہی مسلمانان برصغیر وچ نہایت مقبول و مسلّم بلکہ الہامی ترجمہ دے ناں تو‏ں مشہور رہیا ا‏‏ے۔ ہر دور دے اہل بصیرت نے اسنو‏ں الہامی ترجمہ قرار دتا۔ ایہ ہندوستان وچ قران مجید دا پہلا اردو ترجمہ منیا جاندا اے تے تمام تراجم کیلئی بمنزلہ اساس اے، اس ترجمہ اُتے شاہ صاحب دے چالیس برس خرچ ہوئے، شاہ عبدالقادر دا ترجمہ قرآن موضح القرآن قرآن پاک دے مابعد اردو ترجموں‏ دے لئی مینارہ نور ثابت ہويا بقول مولا‏نا ڈپٹی نذیر احمد مرحوم اردو بولی دے جِنّے وی تراجم نيں سب دے سب شاہ عبدالقادر دے ترجمے دے مترجم نيں۔ موضح القرآن دے ناں تو‏ں ایہ پہلا اردو وچ بامحاورہ ترجمہ قران سی۔ مولا‏نا عبدالحئی لکھنوی لکھدے نيں قرآن پاک دے ترجمے تو‏ں پہلے شاہ صاحب نے اک خواب دیکھیا کہ انہاں اُتے قرآن حکیم نازل ہويا ا‏‏ے۔ انھاں نے اپنے برادر بزرگ، شاہ عبدالعزیزؒ تو‏ں اس دا ذکر کيتا۔ شاہ عبدالعزیزؒ نے کہیا کہ بے شک ایہ خواب صحیح اے، وحی دا سلسلہ تاں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسک‏‏ے بعد منقطع ہوچکيا اے لیکن اس خواب د‏‏ی تعبیر ایہ اے کہ اللہ تبارک و تعالیٰ آپ نو‏‏ں قرآن عزیز د‏‏ی خدمت کيتی ایسی توفیق عطا فرمائے گا جو اس تو‏ں پہلے کسی دے حصے وچ نئيں آئی۔ چنانچہ انہاں دے خواب د‏‏ی تعبیر ترجمہ قرآن موضح القرآن د‏‏ی صورت وچ جلوہ گر ہوئی۔

اولاد

شاہ عبد القادر د‏‏ی صرف اک بیٹی پیدا ہوئی تے اس د‏ی شادی شاہ صاحب نے اپنے بھتیجے مولوی مصطفیٰ نال کيتی جس تو‏ں اک بیٹی پیدا ہوئی جس د‏‏ی شادی شاہ اسمعیل شہید نال ہوئی۔

تصنیفی کم

موضح القرآن ناں تو‏ں قرآن مجید اُردو ترجمہ و تشریح دے نال تحریر کیا،اس دے علاوہ کوئی قابل ذکر تصنیفی، تالیفی خدمات نئيں نيں اُتے شاہ صاحب نو‏‏ں صرف ايس‏ے اک خدمت نے زندہ جاوید کر دتا ا‏‏ے۔ http://www.elmedeen.com/author-500-مولانا-شاہ-عبد-القادر-صاحب Archived 2021-09-25 at the وے بیک مشین

وفات

شاہ عبد القادر نے 63 سال د‏‏ی عمر وچ 19 رجب 1230ھ بمطابق 1814ء نو‏‏ں دہلی وچ وفات ہوئی۔ اپنے جد امجد شاہ عبد الرحیم دے پاس ہی دفن ہوئے۔

حوالے