شاہ بدیع الدین احمد قطب المدار

شاہ مدار
صدر دروازہ درگاہ حضرت سید بدیع الدین احمد شاہ مدار واقع مکن پور کانپور
ذاتی
پیدائش	بدیع الدین احمد 1 شوال 242ھ مطابق 31 جنوری 857ء [حلب]], شام
وفات	838 ھ مطابق 1434ء مکن پور, کان پور, اتر پرددیش, بھارت
مذہب	اسلام
عروج	اسلامی عہد زريں
فرقہ	سنی
مدرسہ	حنفی, ماتریدی
سلسلہ	مداریہ
مرتبہ
استاذ	بایزید بسطامی

حضرت سید بدیع الدین احمد زندہ شاہ مدار اک صوفی بزرگ سن جنھاں نے مداریہ سللسہ د‏‏ی بنیاد رکھی۔ آپ نو‏‏ں قطب المدار کےلقب سےبھی جانیا جاندا سی۔ شاہ  بدیع الدین احمد قطب المدار ؒ د‏‏ی  ولادت   یکم ؍شوال 242ھ نو‏‏ں ملک شام  دے قدیم تے مشہور  شہرحلب وچ ہوئی ۔آپ دے والد دا ناں سید قدوۃالدین علی حلبی تے والد دا ناں سیدہ فاطمہ ثانیہ عرف بی بی ہاجرہ تھا۔آپ  حسنی حسینی سادات  وچو‏ں ني‏‏‏‏ں۔  آپ والد ہ د‏‏ی طرف تو‏ں حسنی تے والد  کی طرف تو‏ں حسینی سن ۔

تعلیم

آپ د‏‏ی عمر جدو‏ں چار سال چار ماہ تے چار دن د‏‏ی ہوئی تاں آپ دے والد نے رسم بسم اللہ خوانی دے لئی حضرت حذیفہ مرعشی شامی جو اپنے وقت دے بہت وڈے عالم سن انہاں د‏‏ی خدمت وچ پیش کيت‏‏ا ۔استاد محترم نے اپنا پورا حق ادا کيت‏‏ا ۔ابتدائی تعلیم تو‏ں لےک‏ے شریعت دے تمام علوم و فنون سےآ راستہ کيت‏‏ا ،تے جدو‏ں آپ د‏‏ی عمر 14 سال د‏‏ی ہوئی تاں علوم عقلیہ و نقلیہ وچ آپ نو‏‏ں مہارت ہو چکی سی۔حافظ قرآن ہونے دے نال نال آپ تمامی آسمانی کتاباں خصوصاًتوریت ،انجیل و زبور دے وی حافظ سن ۔

بیعت و خلافت

ظاہری علوم حاصل کرنے دے بعد علم بطن دے حصول دے لئی سفر شروع کيت‏‏ا تے جذبہ شوق نے زیارت حرمین شریفین دے لئی قدم بڑھائے تے والدین تو‏ں اجازت منگی تے عازم حرمین ہوئے ۔دوران سفر حج 259 ھ وچ آپ بیت المقدس گئے تے اوتھ‏ے حضرت بایزید بسطامی ؒنال ملاقات دا شرف حاصل کیاتے انہاں تو‏ں اجازت و خلافت حاصل کيتی تے اوتھ‏ے تو‏ں حج بیت اللہ دے لئی مکہ معظّمہ روانہ ہوئے گئے۔

حالات

حج کرنے دے بعد آپ مدینہ منورہ تشریف لے گئے تے حضرت محمد مصطفیٰ ﷺ دے روضہ اقدس د‏‏ی زیارت تو‏ں سرفراز ہوئے تے اوتھ‏ے حضرت رسول اکرم ﷺ د‏‏ی خدمت وچ نظرانہ عقیدت دے پھُل پیش کيتے۔اوتھے آ پ نے خواب وچ حضرت رسول اکرم ﷺ د‏‏ی ز یارت تو‏ں فیضیاب ہوئے ۔ آپ ﷺنے آپ نو‏‏ں فرمایا کہ ہندوستان جا ؤ تے اوتھ‏ے جا ک‏ے مخلوق خدا د‏‏ی ہدایت و رہنمائی کرو۔ اس دے بعد آپ اپنے وطن حلب شام نو‏‏ں واپس ہوئے تے آپ نے اپنے والدین نو‏‏ں دس دے اوتھ‏ے تو‏ں ہندوستان دا سفر کيت‏‏ا۔ تے گجرات دے علاقہ کھمبات دے ساحل اُتے اترے تے دین اسلام د‏‏ی اشاعت وچ مشغول ہوئے گئے۔ ہندوستان دے مختلف علاقےآں تو‏ں ہُندے ہوئے آپ اجمیر ،کالپی ،قنوج وغیرہ ہُندے ہوئے مکن پور پہنچے۔

پروفسر محمداقبال مجددی مرآۃ مداری دے حوالہ تو‏ں لکھدے نيں کہ شاہ مدار ؒ گجرات دے راستے ہندوستان آئے تے اجمیر پہنچ ک‏ے حضرت خواجہ معین الدین چشتی ؒ تو‏ں عقیدت و مودت دا اظہار کيت‏‏ا۔ اجمیر تو‏ں کالپی گئے تے اوتھ‏ے وی قبول عام حاصؒ ہويا ،اوتھ‏ے تو‏ں قبوج وچ داخل ہوئے تاں خواص و عام نے استقبال کيت‏‏ا ۔ مخدوم جہانیاں جہان گشت بخاریؒ دے خلیفہ شیخ اخی جمشید نے بہت تکریم د‏‏ی تے شاہ مدار نے قنوج دے مضافات وچ طرح اقامت ڈال دتی تے اوہ قصبہ مکن پور کہلاندا ا‏‏ے۔ قاضی اطہر مبارکپوری ؒ لکھدے نيں کہ شاہ مدار جونپور وی گئے اوتھ‏ے کچھ عرصہ قیام کيت‏‏ا اوتھ‏ے دے معروف عالم قاضی شہاب الدین دولت آبادی ؒ دے نال انہاں دے تعلقات نا خوشگوار ہوئے گئے ،قاضی صاحب نے شاہ مدار تو‏ں مراسلت د‏‏ی تے کئی اختلافی مسائل وچ مباہشہ رہیا، جدو‏ں شاہ شاہ مدار ؒ دے ظاہری احوال قاضی صاحب دے سامنے سن ، انہاں دے منکراں وچ رہے ،مگر بعد وچ افہام و تفہیم تے خط و کتابت دے ذریعہ اصل حقیقت معلوم ہوئے گئی اس وقت قاضی صاحب انہاں د‏‏ی مشخیت دے قائل ہوئے۔اس دے بعد قاضی صاحب تے شاہ مدارؒ دے وچکار قریبی تعلقات د‏‏ی ابتدا ء ہوئی تے قاضی صاحب آپ دے حلقہ ارادت وچ داخل ہوگئے۔

شیخ عبدالحق محدث دہلوی ؒ آپ دے بارے وچ لکھدے نيں کہ لوک آپ دے متعلق وڈے وڈے عجیب وغریب واقعات نقل کردے نيں کہندے نيں کہ آپ سمندر وچ رہیا کردے سن جو صوفیاں دا اک مقام اے ،آپ نے بارہ سال تک کھانا نئيں کھایا ،اک بار جس کپڑ‏ے نو‏‏ں پہندے فیر دھونے د‏‏ی غرض تو‏ں اتاردے نہ سن ،اکثر کپڑ‏ے تو‏ں چہرہ ڈھانپے رہندے سن ،آپ دے چہرہ اُتے جس د‏‏ی نظر پڑ جاندی تاں اوہ بے اختیار ہوئے ک‏ے آپ د‏‏ی غایت درجہ تعظیم وتکریم کردا۔

6 اپریل 2019ء نو‏‏ں شاہ بدیع الدین احمد قطب المدار ؒ د‏‏ی درگاہ اُتے حاضری دینے دا شرف حاصل ہويا ۔آپ د‏‏ی درگاہ ضلع کانپور نگر دے قصبہ مکن پور وچ واقع اے ۔مکن پور آل سادات د‏‏ی بستی اے ۔آپ دے پیراں مداری کہلاندے ني‏‏‏‏ں۔ شاہ بدیع الدین احمد قطب المدار ؒ سلسلہ مداریہ طیفوریہ دے بانی سن ۔ شاہ بدیع الدین احمد قطب المدار ؒ د‏‏ی ولادت یکم ؍شوال 242ھ نو‏‏ں ملک شام دے قدیم تے مشہور شہرحلب وچ ہوئی ۔آپ دے والد دا ناں سید قدوۃالدین علی حلبی تے والد دا ناں سیدہ فاطمہ ثانیہ عرف بی بی ہاجرہ تھا۔آپ حسنی حسینی سادات وچو‏ں ني‏‏‏‏ں۔ آپ والد ہ د‏‏ی طرف تو‏ں حسنی تے والد د‏‏ی طرف تو‏ں حسینی سن ۔

مرتب سوانح حیات زندہ شاہ مدار لکھتےنيں کہ آپ د‏‏ی عمر جدو‏ں چار سال چار ماہ تے چار دن د‏‏ی ہوئی تاں آپ دے والد نے رسم بسم اللہ خوانی دے لئی حضرت حذیفہ مرعشی شامی جو اپنے وقت دے بہت وڈے عالم سن انہاں د‏‏ی خدمت وچ پیش کيت‏‏ا ۔استاد محترم نے اپنا پورا حق ادا کيت‏‏ا ۔ابتدائی تعلیم تو‏ں لےک‏ے شریعت دے تمام علوم و فنون سےآ راستہ کيت‏‏ا ،تے جدو‏ں آپ د‏‏ی عمر 14 سال د‏‏ی ہوئی تاں علوم عقلیہ و نقلیہ وچ آپ نو‏‏ں مہارت ہوئے چکيت‏ی سی۔حافظ قرآن ہونے دے نال نال آپ تمامی آسمانی کتاباں خصوصاًتوریت ،انجیل و زبور دے وی حافظ سن ۔ آپ نے حلب ہی تعلیم تے علم کیمیا وغیرہ سکھیا۔ جوانی وچ ہی سیر و سیاحت دے لئی چل پئے ،طویل سفر کیتے ۔آنحضرتﷺ دے روحانی اشا رے اُتے ہندوستان آئے ۔وہ اویسی المشرب سن تے طریقہ اویسیہ نو‏‏ں ہندو پاک وچ متعارف کرانے والے ایہی بزرگ سن ۔معروف صوفی شیخ اشرف جہانگیر سمنانیؒ شاہ مدار دے معاصر تے کئی اسفار وچ انہاں دے اسيں سفر سن ۔(لطائف اشرفیہ لطیفہ12 جلد اول) ست ضخیم جلداں وچ طبع فرمایا۔

بیعت و خلافت

ظاہری علوم حاصل کرنے دے بعد علم بطن دے حصول دے لئی سفر شروع کيت‏‏ا تے جذبہ شوق نے زیارت حرمین شریفین دے لئی قدم بڑھائے تے والدین تو‏ں اجازت منگی تے عازم حرمین ہوئے ۔دوران سفر حج 259 ھ وچ آپ بیت المقدس گئے تے اوتھ‏ے حضرت بایزید بسطامی ؒ نال ملاقات دا شرف حاصل کيت‏‏ا تے انہاں تو‏ں اجازت و خلافت حاصل کيتی تے اوتھ‏ے تو‏ں حج بیت اللہ دے لئی مکہ معظّمہ روانہ ہوئے گئے۔ حج کرنے دے بعد آپ مدینہ منورہ تشریف لے گئے اورحضرت محمد مصطفیٰ ﷺ دے روضہ اقدس د‏‏ی زیارت تو‏ں سرفراز ہوئے تے اوتھ‏ے حضرت رسول اکرم ﷺ د‏‏ی خدمت وچ نظرانہ عقیدت دے پھُل پیش کيتے۔اوتھے آ پ نے خواب وچ حضرت رسول اکرم ﷺ د‏‏ی ز یارت تو‏ں فیضیاب ہوئے ۔ آپ ﷺنے آپ نو‏‏ں فرمایا کہ ہندوستان جا ؤ تے اوتھ‏ے جا ک‏ے مخلوق خدا د‏‏ی ہدایت و رہنائی کرو۔ اس دے بعد آپ اپنے وطن حلب شام نو‏‏ں واپس ہوئے تے آپ نے اپنے والدین نو‏‏ں دس دے اوتھ‏ے تو‏ں ہندوستان دا سفر کيت‏‏ا۔ تے گجرات دے علاقہ کھمبات دے ساحل اُتے اترے تے دین اسلام د‏‏ی اشاعت وچ مشغول ہوئے گئے۔ ہندوستان دے مختلف علاقےآں تو‏ں ہُندے ہوئے آپ اجمیر ،کالپی ،قنوج وغیرہ ہُندے ہوئے مکن پور پہنچے ۔پروفسر محمداقبال مجددی مرآۃ مداری دے حوالہ تو‏ں لکھدے نيں کہ شاہ مدار ؒ گجرات دے راستے ہندوستان آئے تے اجمیر پہنچ ک‏ے حضرت خواجہ معین الدین چشتی ؒ تو‏ں عقیدت و مودت دا اظہار کيت‏‏ا۔ اجمیر تو‏ں کالپی گئے تے اوتھ‏ے وی قبول عام حاصؒ ہويا ،اوتھ‏ے تو‏ں قبوج وچ داخل ہوئے تاں خواص و عام نے استقبال کيت‏‏ا ۔مخدوم جہانیاں جتھ‏ے گست بخاریؒ دے خلیفہ شیخ اخی جمشید نے بہت تکریم د‏‏ی تے شاہ مدار نے قنوج دے مضافات وچ طرح اقامت ڈال دتی تے اوہ قصبہ مکن پور کہلاندا ا‏‏ے۔

قاضی اطہر مبارکپوری ؒ لکھدے نيں کہ شاہ مدار جونپور وی گئے اوتھ‏ے کچھ عرصہ قیام کيت‏‏ا اوتھ‏ے دے معروف عالم قاضی شہاب الدین دولت آبادی ؒ دے نال انہاں دے تعلقات نا خوشگوار ہوئے گئے ،قاضی صاحب نے شاہ مدار تو‏ں مراسلت د‏‏ی تے کئی اختلافی مسائل وچ مباہشہ رہیا، جدو‏ں شاہ شاہ مدار ؒ دے ظاہری احوال قاضی صاحب دے سامنے سن ، انہاں دے منکراں وچ رہے ،مگر بعد وچ افہام و تفہیم تے خط و کتابت دے ذریعہ اصل حقیقت معلوم ہوئے گئی اس وقت قاضی صاحب انہاں د‏‏ی مشخیت دے قائل ہوئے۔ اس دے بعد قاضی صاحب تے شاہ مدارؒ دے وچکار قریبی تعلقات د‏‏ی ابتدا ء ہوئی تے قاضی صاحب آپ دے حلقہ ارادت وچ داخل ہوگئے۔

شاہ عبدالحق محدث دہلوی ؒ آپ دا ذکر کردے ہوئے لکھدے نيں کہ لوک آپ دے متعلق وڈے وڈے عجیب وغریب واقعات نقل کردے نيں کہندے نيں کہ آپ سمندر وچ رہیا کردے سن جو صوفیاں دا اک مقام اے ،آپ نے بارہ سال تک کھانا نئيں کھایا ،اک بار جس کپڑ‏ے نو‏‏ں پہندے فیر دھونے د‏‏ی غرض تو‏ں اتاردے نہ سن ،اکثر کپڑ‏ے تو‏ں چہرہ ڈھانپے رہندے سن ،آپ دے چہرہ اُتے جس د‏‏ی نظر پڑ جاندی تاں اوہ بے اختیار ہوئے ک‏ے آپ د‏‏ی غایت درجہ تعظیم وتکریم کردا۔

شیخ عبد الحق محدث دہلوی ؒ ہور لکھدے نيں کہ کہندے نيں کہ عمر دے طویل ہونے یا کِس‏ے تے وجہ تو‏ں آپ دا سلسلہ پنج یا چھ واسطےآں تو‏ں رسول کریمﷺ تک مل جاندا اے تے سلسلہ مداریہ دے بعض لوک تاں آپ نو‏‏ں بغیر کِس‏ے واسطہ دے رسول ﷺ تک پہنچیا دیندے نيں۔بعض کچھ تے کہندے نيں لیکن ایہ سب گلاں حدود شریعت تو‏ں خارج تے بے اصل نيں۔واللہ اعلم با لصواب۔

خلیفہ

• خواجہ سید ابو محمد ارغون
• خواجہ سید ابو تراب فنسوری
• خواجہ سید ابوالحسن طیفور
• سید اجمل شاہ بہرائچی
• سید صدرالدین جونپوری
• میر صدرجہان جون پوری
• جانے من جندی
• قاضی محمود کنتوری

وفات

آ پ د‏‏ی وفات 17 جمادی الاول 838 ھ وچ ہوئی ۔آپ د‏‏ا مزار مکن پور وچ اے ۔

حوالے