شاہ بانو کیس
سانچہ:Infobox SCI case شاہ بانو کیس (1985 SCR (3) 844) اک متنازع معاملہ اے جو بھارت وچ سیاسی تنازعات نوں جنم دینے دے لئی معروف بلکہ بدناں اے۔ اسنوں اکثر سیاسی فائدے تے اقلیتاں دے ووٹ حاصل کرنے دے لئی استعمال کیتا جاندا اے جدوں کہ ہندو شدت پسند اس کوشش نوں اقلیتاں نوں خوش کرنے دی کوشش بتے کراندے نيں۔
شاہ بانو بھارتی ریاست مدھیہ پردیش دے شہر اندور نال تعلق رکھنے والی اک باسٹھ سالہ مطلقہ خاتون تے پنج بچےآں دی ماں سن۔
قانونی تفصیلات
سودھوشاہ بانو نوں سنہ 1978ء وچ انہاں دے شوہر محمد احمد خان نے طلاق دے دی۔ مسلماناں دے عائلی قانون دے مطابق شوہر بیوی دی مرضی دے خلاف طلاق دے سکدا اے۔
اپنے تے اپنے بچےآں دے اخراجات پورے کرنے دے لئی شاہ بانو دے پاس کوئی ذریعہ آمدنی نہ سی، چنانچہ اس نے شوہر توں اخراجات تے نفقہ حاصل کرنے دے لئی عدالت توں درخواست کيتی۔ عدالت عظمی وچ اس معاملے نوں ست برس ہوئے گئے، بعد وچ عدالت نے تعزیرات ہند دی دفعہ 125 دے تحت فیصلہ کيتا، ایہ دفعہ ہر بھارتی شہری اُتے نافذ ہُندی اے خواہ اوہ کِسے وی مذہب، ذات یا فرقے نال تعلق رکھدا ہوئے۔ عدالت نے ہدایت دتی کہ شاہ بانو نوں نفقہ دتا جائے۔
بھارت دے بیشتر مسلماناں دے نزدیک ایہ فیصلہ انہاں دی عائلی قوانین تے شرعی احکام دی خلاف ورزی تے مداخلت سی چنانچہ انہاں نے اس فیصلہ دی زبردست مخالفت کيتی۔ انہاں دے رہنما تے ترجمان ایم جے اکبر تے سید شہاب الدین سن ۔ انہاں لوکاں نے آل انڈیا پرسنل لا بورڈ دے ذریعہ تمام وڈے شہراں وچ تحریک دی دھمکی دتی۔ آخرکار اس وقت دی بھارتی وزیر اعظم راجیو گاندھی نے انہاں مطالبات نوں تسلیم کر ليا۔ اس واقعہ نوں "بھارتی سیکولرزم" دے اک نمونہ دے طور اُتے پیش کیتا جاندا اے۔
سرکاری اقدام
سودھوسنہ 1986ء وچ کانگریس پارٹی نے جسنوں پارلیمنٹ وچ مکمل اکثریت حاصل سی، اک قانون منظور کیتا جو شاہ بانو کیس وچ سپریم کورٹ دے فیصلے دے برعکس سی۔ اس قانون دے مطابق:
| ” | مطلقہ خاتون دی اوہ درخواستاں جو عدالتاں وچ تعزیرات ہند 1973ء دی دفعہ 125 دے تحت زیر غور نيں، ہن انہاں تمام درخواستاں دے فیصلے اس قانون دے مطابق کیتے جان گے، خواہ مذکورہ دفعہ وچ کچھ درج ہو۔ | “ |
چونکہ حکومت نوں اس وقت مکمل اکثریت حاصل سی، اس لئی عدالت عظمی دے فیصلے دے برعکس مسلم خواتین (تحفظ حقوق طلاق) ایکٹ 1986ء انتہائی آسانی توں منظور ہوئے گیا۔
اس قانون دے مطابق جدوں کوئی مطلقہ مسلمان خاتون عدت دے بعد اپنے اخراجات برداشت نئيں کر سکدی تاں عدالت مطلقہ خاتون دے رشتہ داراں نوں اسنوں نفقہ دینے دا حکم دے گی جو اسلامی قانون دے مطابق اس دے اثاثےآں دے جانشین نيں۔ لیکن جے ایداں دے رشتہ دار نئيں نيں یا اوہ اخراجات برداشت نئيں کر سکدے تاں اس صورت وچ عدالت ریاستی وقف بورڈ نوں نفقہ دینے دا حکم دے گی۔ ایويں طلاق دینے دے بعد شوہر دے ذمہ محض عدت دے دوران دے اخراجات ہی باقی رہندے نيں۔